‘Amaña mentasqa kayta maskʼaychu’

1, 2. a) Joacim tawa watataña kamachichkaptin, ¿imaynataq Baruc sientekurqa? b) ¿Imaynatá Jehová, Baructa yanaparqa?

SAQRA rey Joacimqa, 625 wata chayniqpi tawa watataña kamachichkarqa. Jeremiaspa chiqa sunqu qillqirin Baructaq, saykʼusqa sientekurqa. Jeremiasqa, 23 watastaña profetajina llamkʼasqanpi, imastachus Jehová, Jerusalén, Judá llaqtaspa contranpi nisqasninta, Barucwan juk kʼuyuna libropi qillqachirqa (Jer. 25:1-3; 36:1, 2). Barucqa, mana chay ratopachachu chayta judiospaq ñawirirqa, manaqa qhipan watapiraq (Jer. 36:9, 10). Chaywanpis llakisqa kachkarqa, ¿imaraykutaq?

² Baruc nirqa: “Ay noqamanta; Tata Diosqa nanayniyman llakiyta yapaykuwan. Waqaspa saykʼuniña, nitaj samarikuyta tarinichu”, nispa. Ñuqanchikpis wakin kuti, sunqunchikpi chayri wakkuna uyarinankuta, saykʼusqas kasqanchikta ninchik. Baruc saykʼusqa kasqanta runa uyarinantachus chayri manachus nirqapis, Jehovaqa payta uyarichkarqa. Sunqusta qhawaq Diosqa, imaraykuchus Baruc llakisqa kachkasqanta yacharqa, chayraykutaq yuyayninta chiqanchananpaq, Jeremiasniqta munakuywan yanaparqa (Jeremías 45:1-5 ñawiriy). ¿Imataq Baructa saykʼuchichkarqa? ¿Imapaqchus kamachisqa kasqanchu, chayri chay llamkʼayninta llakiy tiempopi juntʼanan kasqanchu? Mana, sunqunpi wak imaspi yuyasqan saykʼuchichkarqa. Barucqa “mentasqa” kayta nisunman jatuchaq imasta maskʼachkarqa. ¿Imaynasmantá? ¿Imatá Jehová qunanta nirqa yuyaychasqanta japʼikuptin? ¿Imatataq kawsayninmanta yachakunchik?

 3. ¿Imaraykutaq Baruc, Jehovap munayninta mana tukuy sunquchu juntʼachkarqa?

³ Barucqa, imastachus maskʼachkasqanta yacharqa, chantá yachallarqataq, “Diosqa sumajta qhawa[sqanta] imaynatachus runa thaskisqanta, [...] ima rijchʼajtachus purisqanta[pis]” (Job 34:21). Barucqa, yuyaynin wak imaspi kasqanrayku, saykʼusqa kachkarqa, manataq Jeremiaspa willayninta qillqachkasqanraykuchu. Arí, “mentasqa” kayta maskʼananrayku, aswan allin imasta manaña ñawpaqmanchu churachkarqa, nisunman Diospa munayninta ruwayta (Fili. 1:10). Jeremías 45:5 pʼiti, hebreo qallupi qillqakuchkaptin, “maskʼay” rimayqa, unaytaña maskʼachkasqanta ninapaq uqharikurqa. Chayrayku Jehová, Barucman “mentasqa” kayta ama maskʼananta nichkaptin, Barucqa unaytaña chaypi tʼukurichkarqa. Diospa munayninta juntʼachkaptinpis, “mentasqa” kaytapis maskʼachkallarqataq.

4, 5. ¿Imaraykutaq Baruc “mentasqa” kayta maskʼasqan, ichapis may riqsisqa kay chayri jatunpaq qhawasqa kay kasqanta ninchik? Chantá, ¿imaraykutaq Jehovap yuyaychasqan may allin karqa?

⁴ Barucqa, ichapis may riqsisqa chayri jatunpaq qhawasqa kayta munarqa. Jeremiaspa qillqirin kaspapis, ichá mana profetap qillqirillanchu karqa. Jeremías 36:32 nisqanqa, Baruc reypa kamachina wasinpi qillqirijina llamkʼasqanta rikuchillantaq. Arqueólogos nisqa tarisqankupis, chayta rikuchin. Elisamatapis ‘qillqiri’ nispa nikullantaq, paytaq Judapi kuraqkunamanta karqa. Chaytaq rikuchiwanchik, Barucpis Elisamajina “reypa kamachinan wasipi” “qhelqerijpa cuartonman” yaykuq kasqanta (Jer. 36:11, 12, 14). Arí, Barucqa reypa kamachina wasinpi juk sumaq cargoyuqchá karqa. Wawqin Serayaqa, rey Sedequiaspa “mayordomon karqa”, pay tawa watataña kamachichkaptintaq, paywan Babiloniaman rirqa (Jeremías 51:59 ñawiriy). Serayaqa, rey viajaptin, mikhunasta, maypichus puñunanta ima wakichipuq. Chayqa, juk sumaq cargo karqa.

⁵ Barucqa, riqsisqa familiamanta karqa. Chayraykuchá, Judá llaqtap contranpi willaykunata kutin kutita qillqaspa saykʼurqa. Chantapis profeta Jeremiasta yanapasqanrayku, ichapis cargonta qhichuchikunman karqa. Jeremías 45:4 pʼiti nisqanmanjina, Jehová imatachus sayachisqanta urmachiptin, imachus kananpi tʼukurina. Chay pʼunchay chayamuptinqa, Baruc “mentasqa” kayta maskʼasqanqa, nisunman kamachina wasipi jatunpaq qhawasqa chayri kapuyniyuq kayta munasqanqa, ni imapi yanapanmanchu karqa. Arí, Judá llaqta chinkachisqa kanan karqa, chayrayku Baruc chaypi sumaq cargoyuq kayta maskʼachkarqa chayqa, qhasilla kanman karqa. Chayraykuchá Jehová, yuyayninta tikrananpaq yuyaycharqa.

6, 7. Baruc, kapuyniyuq kayta munaspa “mentasqa” kayta maskʼachkarqa chayqa, ¿ima suyusjinataq ruwachkarqa?

⁶ Barucqa, ichapis kapuyniyuq kayta munaspa, “mentasqa” kayta maskʼachkallarqataq. Judá llaqtap muyuyninpi suyusqa, Moab, Amón suyusjina, ‘kallpankupi, qhapaq kayninkupiwan’ atienekuq kanku. Jehovaqa, Babilonia “may chhika qhapaj kapuyniyoj” kasqanta Jeremiasniqta nirqa (Jer. 48:1, 7; 49:1, 4; 51:1, 13). Chaywanpis Payqa, chay suyusta juchacharqa.

⁷ Jehová ‘makinta uqhariptin’, judiospa wasisninku, llamkʼanasninku ima, enemigosninkup makinkuman chayanan karqa. Baruc kapuyniyuq kayta maskʼachkarqa chayqa, qhasipaq kanman karqa. Chayraykuchá Jehová, chayta mana ruwananta nirqa (Jer. 6:12; 20:5). Chay tiempomanta Jerusalenpi kawsachkasqanchikta yuyana. Yaqha tukuy runas, kuraqkuna, sacerdotes, kamachiq ima, Babiloniamanta soldadoswan maqanakuna kasqanta yuyanku. Chaywanpis Jeremías niwanchik: “Babiloniamanta reytachus sirvinkichej chayqa, kawsankichej”, nispa (Jer. 27:12, 17). Llaqtapi achkha kapuyniyuq kaspa, ¿Diospa nisqanta kasuyta atillasunmanchu karqa? Kapuyninchikta munakuy, ¿Jeremiaspa nisqanta kasukunapaqchu tanqawasunman karqa, chayri yaqha tukuy runasjina ruwanapaqchu? Yuyarina: Babiloniosqa, Jerusalenpi, Judapi, templopi ima, valorniyuq tukuy kaq imasta apakapurqanku. Chayrayku, qhapaq kayta maskʼay chayri valorniyuq imasta tantayqa, qhasi mana kaqlla kanman karqa (Jer. 27:21, 22). ¿Imatá chaymanta yachakusunman?

8, 9. ¿Imaraykutaq Baruc kawsayninta salvasqan may allin karqa?

⁸ Kaypi tʼukurina: ¿Imatá Baruc, Diospa yuyaychasqanta kasukuspa japʼinman karqa? Dios nirqa: “Waqaychasqayki ama wañuchisqa kanaykipaj”, nispa (Jeremías 45:5 ñawiriy). Jerusalén thuñikuchkaptinqa, pisi judioslla salvakurqanku. ¿Pikunataq karqankurí? Dios kamachisqanmanjina, caldeospa makinkuman churakuqkuna (Jer. 21:9; 38:2). Ichá wakinkuna tapukunku: “Kasukusqankurayku, ¿chayllatachu japʼirqanku?”, nispa.

⁹ Jerusalenta babilonios muyuykuchkaptinku, imaynachus chay llaqta kachkasqanpi tʼukurina. Jerusalenmanta nisqaqa, Sodomaqa jukllapi chinkachisqa karqa. Chayrayku Sodomamanta nisqaqa, Jerusalenpa thuñikuyninqa, mana muchuy atina karqa (Lam. 4:6). Baruc qillqasqan profecía nisqanmanjina, Jerusalenpi runasqa, wañuchinaku maqanakupi, yarqhaywan, wañuchiq unquykunawan ima, wañunanku karqa. Baructaq, chay profecía juntʼakusqanta rikurqachá. Chay llaqtapi, yarqhayqa sinchipuni karqa. Kʼacha khuyakuyniyuq warmispis, ¡wawasninkuta waykʼuykuspa mikhuykurqanku! (Lam. 2:20; 4:10; Jer. 19:9.) Chayjina yarqhay kaptinpis, Barucqa mana wañurqachu. Arí, chay ñakʼariy chawpipiqa, kawsayniyuq kayqa, juk tʼinkajina karqa. Chiqamanta nisunman Barucqa, Jehovap yuyaychasqanta japʼikuspa, manaña “mentasqa” kayta maskʼasqanta. Chayraykutaq Jehovaqa, payta allinpaq qhawallarqapuni, chaytataq pay salvakusqanpi rikunchik (Jer. 43:5-7).

10, 11. Barucpa kawsaynin, ¿imapitaq tiemponchikman, kawsayninchikman ima rikchʼakun?

¹⁰ Barucqa, Diospa munayninta juntʼachkaspapis, juk tiempopi “mentasqa” kayta munaywan atipachikunayachkarqa. Jehovaqa, chayta maskʼaspa ima chʼampaypichus rikukunanta willarqa. Baructaq kasukusqanrayku, Diosmanta mana karunchakurqachu, salvakurqataq. Ñuqanchikpis, Diospaq sumaqta llamkʼachkaspapis, ¿Barucjina sunqunchik ukhupi “mentasqa” kayta maskʼachkasunmanchu?

¹¹ Ichapis Barucqa, may riqsisqa runa kayta munachkarqa. Ichá jinata yuyarqa: “¿Qillqiri llamkʼayniyta chinkachisaqchu? ¿Aswan sumaq cargota japʼiymanchu?”, nispa. Ñuqanchikpis tapukuna: “¿Kunan chayri aswan qhipaman juk sumaq profesionniyuq kaypichu yuyachkani?”, nispa. Wakin waynas chayri sipaskuna, allin kanman tapurikunanku: “May riqsisqa kayta, chayri kapuyniyuq kayta munaywan, ¿atipachikusaqchu jatun yachaywasiman yaykuspa ‘mentasqa’ kayta maskʼanaypaq?”, nispa.

12. ¿Imaynatá juk hermano Jehovata jatunchayta maskʼarqa? Ajinata ruwasqanmanta, ¿imatá qam yuyanki?

¹² Juk hermanoman, 15 watasniyuq kachkaptin, jatun yachaywasipi mana pagaspalla yachakamunanta nirqanku. Payqa, Jehovamanta sutʼinchaqkunap centralninkupi kunan llamkʼachkan. Profesoresnin tʼukunankupaqjina, payqa jatun yachaywasiman riyta qhisacharqa, precursor kaytataq akllarqa. Chaywanpis, yachakuytaqa mana saqirqachu. Aswan qhipaman, juk churuman (isla) misionerojina riptin, chaypi parlakuq qalluta yachakunan karqa. Chunka waranqamanta astawan runastaq, chayta parlaq kanku. Chay qallupi juk diccionario mana kasqanrayku, chay simipi juk librotajina wakichirqa. Watasninmanqa, sumaqtaña chay qalluta parlayta yacharqa. Chayrayku, Bibliamanta urqhusqa publicacionesta chay qalluta parlaq runaspaq tikrachinanta nirqanku. Aswan qhipamantaq, chay wakichisqan librowan, chay qallumanta ñawpaq kaq diccionario ruwakurqa. Chay hermanoqa, juk jatun tantakuypi, jinata nirqa: “Jatun yachaywasiman riytachus akllayman karqa chayqa, chaypi yachasqaywan imatapis ruwaspaqa, ñuqa jatunchakuyman karqa. Chaywanpis ñuqaqa, mana juk tituloyuqchu kani, chayrayku ruwasqaymantaqa mana jatunchakunichu, manaqa Jehovata jatunchani”, nispa (Pro. 25:27). Wayna chayri sipas, ¿imatá yuyanki kay hermano 15 watayuq kachkaspa akllasqanmanta? Kay hermanoqa, Diospa llaqtanpi jatuchaq ruwanasta japʼirqa. ¿Qamrí? Imatapis sumaqta ruwayta atisqaykita, ¿imaynatá apaykachanki? ¿Jatunchakunaykipaqchu apaykachanki chayri Jehovata jatunchanaykipaqchu?

13. ¿Imaraykutaq tatas, Baruc ruwasqanpi tʼukurinanku kanman?

¹³ Kay chʼampay kallanmantaq: Wakinqa familiaresninkupaq chayri familiaresninkuniqta, “mentasqa” kayta maskʼanku. Kay pachapi wakin tatasqa, imatachus paykuna mana ruwayta atisqankuta wawasninku ruwanankupaq tanqanku, chayri paykunamanta jatunchakunankupaq, imallapis kanankupaq tanqanku. Achkha tatas, jinata ninku: “Mana munanichu waway burrojina llamkʼananta, chayqa ñuqallapi tukukuchun”, nispa. Chayri nillankutaq: “Waway profesional kananpaq, universidadman rinanta munani”, nispa. Cristiano tataspis, ichá jinallatataq yuyankuman. Juk tataqa, mana “mentasqa” kayta maskʼachkasqanta ninman, chaywanpis ichá, churinniqta chayri ususinniqta chayta ruwachkanman. Barucqa, ichapis cargonniqta jatunpaq qhawasqa kayta maskʼachkarqa. Juk tatapis, ichá wawasninniqta jatunpaq qhawasqa kayta munanman. Chaywanpis, ¿manachu Dios ‘runap yuyayninta’ rikun, imaynatachus Barucpa yuyayninta rikurqa ajinata? (Pro. 17:3.) Chayrayku Davidjina, Diosmanta sunqunchikpi yuyasqasninchikta qhawarinanta mañakuna (Salmo 26:2; Jeremías 17:9, 10 ñawiriy). Jehovaqa, Barucmanta yachachiwasqanchikwanjina, “mentasqa” kayta mana maskʼananchikpaq, tukuy imaymanamanta yanapawanchik.

14, 15. ¿Imaynatá kapuyniyuq kayta munasqanchik, “mentasqa” kanapaq tanqawasunman?

¹⁴ Baruc “mentasqa” kayta maskʼasqanqa, ichá kapuyniyuq kayta munasqan karqa. Rikunchikjina, Baruc kapuyninta, Judapi jallpʼasninta ima, munakunman karqa chayqa, Dios caldeosman chimpapunanta nisqanta, mana kasukuyta atillanmanchu karqa. Yachanchikjina qhapaq runapaq, “kapuynenqa jarkʼachasqa llajta jina”, chaywanpis Biblia nisqanmanjina, chayqa ‘yuyaynillanpi’ kachkan (Pro. 18:11). Kapuyniyuq kaymanta imatachus Biblia nisqanta yuyariyqa, tukuyninchikta yanapawasunman (Proverbios 11:4 ñawiriy). Chaywanpis, ichá tʼukurisunman: “Kay pachap imasninta tumpallatapis munay, ¿juchachu kanman?”, nispa.

¹⁵ Juk cristiano, anchata qhapaqyayta maskʼanman chayqa, kay pachap imasninta munapayayta qallarinman. Chaytaq mana allinchu kanman, imaraykuchus kay pachaqa, tukukuyninman richkan. Jeremiaswan Barucwanqa, mana kay pachap imasninta munapayarqankuchu. Aswan qhipaman, Jesusqa “Runaj Churin rikhuri[munan], chay pʼunchaypi” kawsaq runasman, jinata yuyaycharqa: “Lotpa warminmanta yuyarikuychej”, nispa. Chay yuyaychayqa, kay yuyaychayman rikchʼakullanmantaq: “Jeremiasmanta, Barucmanta ima, yuyarikuychik” (Luc. 17:30-33). Kapuyninchikta munakusun chayqa, Jesús yuyaychasqanta mana kasukuyta atillasunchu. Yuyarikuna, Barucqa Jehová yuyaychasqanta kasukusqanrayku, kawsayninta salvarqa.

16. Rumania suyupi hermanosninchik, imaynatachus kapuyninkuta qhawasqankuta sutʼinchay.

¹⁶ Rumania suyuta comunistas nisqas kamachichkaptinku, imachus chaypi tiyakuq hermanosninchikwan kasqanpi tʼukurina. Chay tiempopiqa, gobiernop runasnin, hermanospa wasisninkuman yaykuq kanku, wakin kutitaq, kapuyninkuta, astawanraq valorniyuq imasninkuta qhichuq kanku (Lam. 5:2). Achkha hermanostaq, kapuyninkuta qhichunankuta saqillarqanku. Wakinkunaqa, wak lugarman apasqa kaptinku, wasisninkuta, kapuyninkuta ima saqirqanku. Jinapis, Jehovaman chiqa sunqullapuni karqanku. Ñuqanchik, chayjina chʼampaypi rikukusunman chayqa, ¿Diosman chiqa sunqullapunichu kasunman, chayri kapuyninchiktachu astawan munakusunman? (2 Tim. 3:11.)

17. Jeremiasta, Baructa ima, ¿imaynamantá wakin llaqtamasisninku ichá yanaparqanku?

¹⁷ Jeremiasta, Baructa ima, wakin llaqtamasisninku yanaparqanku. Sofoniasqa, Josías kamachichkaptin profetajina llamkʼarqa, Jeremiastaq chay tiempopi profetajina llamkʼayta qallarirqa. Sofonías 1:18 (ñawiriy) pʼitipi qillqasqata uyarispa, ¿imatá Jeremías yuyanman karqarí? ¿Manachu nisunman Barucwan chay profeciamanta parlarisqankuta? Ezequielpis, chay tiempollapitaq profetajina llamkʼachkarqa, payqa 617 watapi Babiloniaman presochasqa apasqa karqa. Ezequielpa wakin ruwaykunasnin, willaykunasnin ima, llaqtankupi qhipakuq judiospaq karqa. Chayrayku Jeremiasqa, ichapis Ezequiel imatachus ruwasqanta, nisqanta ima yacharqa. Ezequielpa juknin willayninta, Ezequiel 7:19 (ñawiriy) pʼitipi tarinchik. Jeremías, Baruc ima, maytachá chay willaykunawan yanapachikurqanku. Ñuqanchikpis, chayta ñawirispa kikillantataq yanapachikusunman. Jehová Diospa phiñakuynin pʼunchaypiqa, runasqa diosesninkuman qhaparikunqanku, chaywanpis chay pʼunchaypiqa, ni diosesninku, ni qullqinku, nitaq qurinkupis, paykunata salvanqachu (Jer. 2:28).

18. ¿Kawsayninchikta salvayta munanchikchu, imaynatataq chayta ruwasunman?

¹⁸ Yuyarikuna, Jehovaqa ‘kawsayninchikta salvananta’ niwanchik. Jatun ñakʼariy chayamuptin, phiña animalpa waqrasnin nisunman gobiernos, llulla religionpa contranpi uqharikunqanku. Chay tiempopitaq, Diospa kamachisnin, ichá qhatiykachasqas kanqanku. Chaypi wakin kamachisnin wañuptinkupis, Jehovaqa paykunata kawsarichinanta, musuq pachapi “cheqa kaj kawsay[ta]” qunanta ima nin (Apo. 7:14, 15; 1 Tim. 6:19). Chaywanpis, Diospa yaqha tukuy chiqa sunqu kamachisnin, jatun ñakʼariypi mana wañunqankuchu. Arí, Jehová suyusman ñakʼariykunata apamuptin, chiqa sunqu kamachisninqa, pikunatachus “chay pʼunchaypi wañuchenqa” chaykunawan khuska, mana yupakunqankuchu (Jer. 25:32, 33).

19. Jeremiasmanta, Barucmanta ima yachakusqanchik, ¿imaynamantá “mentasqa” kayta mana maskʼanapaq kallpachawanchik?

¹⁹ Wakinqa, kawsaynillanku salvasqa kananta yachaspa, ichá qʼinaqakunkuman. Chaywanpis mana jinata yuyanachu tiyan. Yuyarikuna, Jerusalenpi runas yarqhaywan wañuchkaptinku, Jehovaqa, Jeremiasta mana wañunanpaq yanaparqa. ¿Imaynamantá? Rey Sedequiasqa, Jeremías carcelpa pationpi qhipakunanta kamachirqa. “Kamachillarqataj sapa pʼunchay tʼantata payman jaywanankuta, tʼanta ruwajkuna callemanta. Chayta[taq] ruwarqanku chay llajtapi tʼanta mana kanankama” (Jer. 37:21). Ajinamanta Jeremías mana wañurqachu. Arí, Jehovaqa, llaqtan mana chinkachisqa kananpaq, tukuy imaymanamanta yanapayta atin. Chaytataq ruwanqapuni, paraisopi wiñay kawsayta qunanta nisqantapis, juntʼanqapuni. Barucqa, “mentasqa” kayta manaña maskʼasqanrayku, Jerusalén thuñikuchkaptin salvakurqa. Ñuqanchikpis, ‘kawsayninchikwan’ Jehovata jatunchanapaq, Armagedonpi salvakuyta munanchik, mayqintachus tʼinkatajina wiñaypaq japʼisunchik.