Diospaq kausasunchis juñunakuypi astawan yachanapaq
3-9 FEBRERO
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | GÉNESIS 12-14
“Diospa ruwasqan rimanakuyqa allinninchispaqmi”
(Génesis 12:1, 2) Señor Diosmi Abranta niran: Ripuy allpaykimanta, aylluykimanta, taytaykiq wasinmanta, rikuchisqayki chay allpaman. 2 Mirayniykikunatan ancha jatun suyuman tukuchisaq, saminchasaykin, ancha mentasqatan ruwasayki, jujkunapaqtaq samincha kanki.
it-2-S 573 párr. 3
Acuerdota ruwaran
Jehová Dios Abrahanwan acuerdota ruwaran. Yaqapaschá acuerdo ruwasqankuqa qallariran Éufrates mayuta pasaspa Canaán llaqtaman Abrahán ripushaqtin. Tawa pachaj kinsa chunka wata qhepatataq Moisés kamachikuy simita chaskiran (Gál. 3:17). Abrahán Mesopotamia llaqtapi tiyashaqtinmi Jehová Dios niran: “Ur llaqtaykimanta ripuy rikuchisqay allpaman”, nispa (Hech. 7:2, 3; Gén. 11:31; 12:1-3). Éxodo 12:40, 41 (LXX) textoq nisqanman jinaqa Israel runakunaqa Egipto suyupi Canaán llaqtapi iman tiyasqaku tawa pachaj kinsa chunka watata. Tawa pachaj kinsa chunka wata junt’akuqtintaq, chay kikin p’unchaypi Egipto suyumanta lloqsimusqaku. Chay p’unchayqa pascua fiestan karan, 14 Nisán 1513 watapi manaraq Jesús jamushaqtin (m.J.j.) (Éx. 12:2, 6, 7). Chaymi reparachiwanchis Abrahanqa Éufrates mayuta 14 Nisán 1943 watapi (m.J.j.) chimparan Canaán allpaman rishaspa, chaypitaq Abrahanwan Dios acuerdo ruwasqankuqa qallariran. Jujmantan Jehová Diosqa Abrahanman rijuriran Canaán allpapi Shejem llaqtaman rishaqtin, jinaspa willaran imakuna paywan junt’akunanta. Chaypin niran: “Mirayniykimanmi kay allpata qosaq”, nispa. Chay promesaqa Edén huertapi Jehová Dios promesa ruwasqanwanmi tuparan, chayqa junt’akunan karan Abrahanpa mirayninwanmi (Gén. 12:4-7). Génesis 13:14-17; 15:18; 17:2-8, 19; 22:15-18 textokunapi willasqan jinaqa, Jehová Diosqa qhepamanmi pisi-pisimanta astawan willanan karan.
(Génesis 12:3) Saminchaqniykikunatan saminchasaq, ñakaqniykikunatan ñakasaq, kay pacha lliu ayllukunapaqmi samincha kanki, nispa.
w89-S 1/7 3 párr. 4
¿Imaraykun Abranmanta yachananchis?
Diospa promesankunaqa admirakunapaqmi. Abrahanqa iskay kutita jinan Diospa promesankunataqa uyarinman karan (Génesis 18:18; 22:18). Jehová Dios chay promesankunata junt’ananpaqqa wañusqa runakunatan kausarichinqa. Chay kausarimpuq runakunapaqqa kausarimpuyqa juj bendicionmi kanqa, yaqa llapan runakuna kausarimpuqtinkuqa kay pachaqa imayna Edén huertapi kausay karan jinan kanqa. Chay qhepamantaq yachanqaku imakunatan ruwananku wiñay kausayta chaskinankupaq chaymanta (Génesis 2:8, 9, 15-17; 3:17-23).
(Génesis 13:14-17) Lotpa t’aqarikapusqan qhepatataq, Señor Diosqa Abranta niran: Maypichus kashasqaykimanta allintapuni qhawariy wichayta, urayta, inti lloqsimuyta, inti jaykuytawan. 15 Lliu allpa rikusqaykitan wiñaypaq qosqayki, jinallataq mirayniykimanpas. 16 Ñut’u allpata jinan mirayniykita askhayachisaq, imaynan ñut’u allpaqa mana yupay atina, ajinallataqmi mirayniykipas mana yupay atina kanqa. 17 Jatariy, puriy, allpaq wask’antapas, anchontapas, qanmanmi qosqayki, nispa.
it-2-S 218 párr. 1
Kamachikuy
Ñaupa tiempopi imaynata allpata vendenakuqku chay costumbreman jinan, chaymanta estudiaq runakuna ninku, allpa rantikuq runata alto pataman pusaspan maymanta maykama allpa kasqanta qhawarichiqku. Sichus rantikuq runa “rikushanin” niq chayqa, chaywansi nisharan “rantikusaq” nispa. Jehová Diosmi Abrahanta prometeran Canaán allpata qonanpaq, chaymi niran tukuyniqta qhawarinanpaq. Abrahanqa manan “rikushani” niranchu, yaqapaschá mana chaytaqa niranchu Dios mirayniykiman prometesqa allpata qosaq nisqanrayku (Gén. 13:14, 15). Moisestan niran “allintapuni qhawariy” chay allpata nispa, chaywanmi nisharan Israel llaqtaman chay allpataqa qonanpaq, Josuemi chay allpamanqa chayachinan karan (Deut. 3:27, 28; 34:4; qhawallaytaq Satanaspa Jesusta nisqantapas Mat. 4:8). Juj niraymantapas ruwallaqkutaqmi, rantikunanpaq allpaman jaykuspan otaq chayninta purispan rikuchisharan chay allpa paypaqña kapusqanta (Gén. 13:17; 28:13). Ñaupa tiempopiqa sach’akunayoq allpata vendeqku chayqa, jayk’a sach’achus chay allpapi karan chaytan juj papelpi qelqaqku (Qhaway Gén. 23:17, 18 textota).
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
(Génesis 13:8, 9) Chaymi Abranqa Lot-ta niran: Ama ch’aqwasunchu noqawan qanwan, amallataq uywa michiqninchiskunapas ch’aqwachunchu, wayqentinmi kanchis. 9 Kay llapan allpaqa munayniykipin kashan ajllarikunaykipaq. Valekuykin noqamanta t’aqarikapunaykita. Lloq’eman qan rinki chayqa, noqa pañaman risaq, pañaman qan rinki chaytaq, noqa lloq’eman risaq, nispa.
Iñiqmasinchiskunawan thajpi kausasun
12 Abrahanpas sobrinon Lotwanmi sumaqta allichapuran ch’aqway paqarisqanta. Sapankankuq ovejankun askhata miraran, chaymi michiqkunaqa michinanku campomanta jap’inakunkuman karan. Abrahanqa Lotpa kuraqninña karan chaypas, thajpi kausayta munaspan Lot-ta niran ñaupaqta allpata ajllakunanpaq. ¡Abrahanqa allin ejemplon karan! (Gén. 13:1, 2, 5-9.) Chay qhepaman, ¿pisichu imanpas kapuran? Manan, chay qhepallamanmi Jehová Dios willaran askha bendicionkuna qonanta (Gén. 13:14-17). ¿Imatan chaymanta yachanchis? Iñiqmasinchiswan allichapunanchisrayku imanchistaña saqepusunman chaypas, qhepamanqa jatun bendiciontan chaskisun.
(Génesis 14:18-20) Ancha jatun Diospa sacerdoten Salem rey Melquisedectaq t’antata vinotawan Abranman jaywaran. 19 Jinaspan payta samincharan: Janaq pachata kay pachatawan kamaq. Ancha jatun Diosmi saminchasunki, 20 auqaykikunata jap’iykachiqniyki Ancha jatun Diosqa yupaychasqa kachun, nispa. Abrantaq tukuymanta diezmota payman qoran.
(Hebreos 7:4-10) May jatunpunin chay runaqa karan, chaychá Abrahanpas ñaupa taytanchisña karan chaypas, guerrapi qechumusqanmanta allichachaqkunata chunka kaq parteta payman qoran. 5 Kamachikuy simiq nisqanman jinaqa Levipa wawankunan sacerdote kanankupaqqa churasqa karanku, paykunataqmi llaqtamantaqa diezmota chaskinanku karan, arí, wayqenkunallamantataqmi chaskinanku karan, paykunapas Abrahanpa wawankunaña karanku chaypas. 6 Chay runan ichaqa manaña Leví ayllumantachu karan chaypas, promesakunata chaskiq Abrahanmanta diezmota chaskiran, chaymantataq payta bendeciran. 7 Yachasqanchis jinapas, kuraq kaqmi sullk’a kaqtaqa bendecin ¿riki? 8 Chaymantapas, diezmota chaskiq Leví runakunaqa wañuq runakunallan karanku, chay juj kaq runan ichaqa kausashallan, chaytan Diospa simin qelqa willan. 9 Chhaynaqa, Abrahanpa qosqan diezmoqa diezmota chaskiq Levipa qosqan diezmopas kanman jinan karan. 10 Ichaqa Melquisedec Abrahanwan tupaq lloqsimushaqtinqa manaraqmi Leviqa karanchu, chaywanpas ñaupa taytan Abrahanpin payqa kasharan.
it-2-S 889 parr. 9
Sacerdote
Melquisedecqa Salem llaqtamanta sacerdote reymi karan, pay jina sacerdoteqa (ko·hén) manan pipas karanchu. Bibliaqa manan willanchu taytankunamanta, maypi nacesqanmanta nitaq wañusqanmantapas. Payqa manan pimantachu chaskiran sacerdote kaytaqa, nitaqmi paypas pimanpas saqeranchu. Payqa reytaq sacerdotetaq karan. Melquisedec sacerdote kasqanqa aswan jatunmi karan Levitakunaq sacerdote kasqankumantaqa. Chaymi Abrahán Melquisedecman diesmota qoran manaraq Leví naceshaqtin, Leviqa Abrahanpa mirayninmantan karan, chaymi Levipas pagashanman jina karan; chaymantan Melquisedecqa bendeciran (Gén. 14:18-20; Heb. 7:4-10). Melquisedecmi rikuchiran imayna Jesucristo kananta, Biblian nin: “Melquisedec jina sacerdoten qanqa kanki, wiñaypaqtaqmi sacerdote kankipas”, nispa (Heb. 7:17).
Bibliata leenapaq
(Génesis 12:1-20) Señor Diosmi Abramta nirqan: Ripuy hallp’aykimanta, aylluykimanta, taytaykiq wasinmanta, rikuchisqayki chay hallp’aman. 2 Mirayniykikunatan ancha hatun suyuman tukuchisaq, saminchasqaykin, ancha mentasqatan ruwasqayki, hukkunapaqtaq samincha kanki. 3 Saminchaqniykikunatan saminchasaq, ñakaqniykikunatan ñakasaq, kay pacha lliw ayllukunapaqmi samincha kanki, nispa. 4 Chaymi Abramqa Señor Diospa nisqanman hina ripurqan, Lotpas paywan ripullarqantaq. Haranmanta lloqsipushaspanmi Abramqa qanchis chunka phisqayoq watayoq karqan. 5 Paymi Sarai warminta pusarikurqan, wawqenpa churin Lot-tawan, hinallataq Haranpi lliw tarisqankunatapas, rantisqanku runakunatapas, hinaspan puririrqanku Canaán hallp’aman ripunankupaq. Canaán hallp’aman chayaspankutaq 6 Abramqa chayninta rirqan Shehempi yupaychana cheqaskama, chaypin More kashan encina sach’ayoq. (Canaán runakunataq chaypacha chayneqpi kasharqanku). 7 Señor Diostaq Abramman rikhurispa nirqan: Mirayniykimanmi kay hallp’ata qosaq, nispa. Hinaqtinmi rikhuriqnin Señor Diospaq chaypi altarta perqarqan. 8 Chaymantataq rirqan Betel chimpa inti lloqsimuy lado orqo-orqoman, hinaspan inti haykuy lado Betel llaqta inti lloqsimuy lado Hai llaqta chawpipi karpanta sayarichirqan. Chaypipas Señor Diospaq altarta perqallarqantaqmi, hinaspan Señor Diosmanta mañakurqan. 9 Chaymantataq Abramqa hatarispa Neguev hap’iyman asta-astarikuspa rirqan. 10 Chay suyupitaq yarqay karqan, hinan Abramqa Egiptoman rirqan chaypi pisi tiempolla tiyamunanpaq, tiyasqanku suyupi sinchi yarqay kaqtin. 11 Egiptoman haykushaspataq warmin Saraita nirqan: Qanqa sumaq rikch’ayniyoqmi kanki, 12 Egipto runakunan qanta rikuspa ninqaku: “Warminmi”, nispa, hinaspanmi ñoqata wañuchiwanqaku, qantataq mana wañuchisunkikuchu. 13 Chhaynaqa, ninkin panay kasqaykita, qanrayku ñoqa allin rikusqa kanaypaq, ahinapi mana wañuchiwanankupaq, nispa. 14 Egiptoman Abram haykuqtintaq, Egipto runakunaqa warminta rikurqanku ancha sumaq rikch’ayniyoq kasqanta. 15 Egipto rey Faraonpa kamachikuqninkunapas Saraita rikurqanku, hinaspan Faraonman willamurqanku ancha sumaq rikch’ayniyoq kasqanta, chaymi warmitaqa Faraonpa wasinman pusarqanku. 16 Hinan Faraonqa Abramta Sarairayku allinta rikurqan, qorqantaq ovejakunata, wakakunata, asnokunata, qhari kamachikunata, warmi kamachikunata, camellokunatapas. 17 Señor Diostaq ichaqa Faraonta wasinpi kaqkunatawan manchayta muchuchirqan Abrampa warmin Sarai hawa. 18 Chaymi Faraonqa Abramta waqyaspa nirqan: ¿Imatataq kaytari ruwaykuwanki? ¿Imanaqtintaq mana willawarqankichu warmiyki kasqanta? 19 ¿Imanaqtintaq niwarqanki: Panaymi, nispa? Chay hawan ñoqaqa warmiy kananpaq munakurqani. ¡Kayqa warmiyki, pusakapuy, hinaspa ripuy! nispa. 20 Hinaspanmi Faraonqa runankunata kamachirqan Abramta, warmintawan, lliw kaqnintinta pusarparinankupaq.
10-16 FEBRERO
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | GÉNESIS 15-17
“¿Imaraykun Jehová Dios Abranpa sutinta Saraipa sutintapas cambiaran?”
(Génesis 17:1) Abran isqon chunka isqonniyoq watayoq kashaqtintaq, Señor Diosqa payman rijurispa, niran: Noqan Tukuy-atiyniyoq Diosqa kani, munayniyman jina chaninta kausay.
it-1-S 914 párr. 2
Jucha
Runakunaq ruwasqanqa manan ch’uyapunichu, Adanmanta juchata chaskikusqanchisrayku (Rom. 5:12; Sal. 51:5). Jehová Diosmi ichaqa ch’uya mana imapi pantaq, payqa khuyapayakuq, “reqsiwanchismi imayna kasqanchista, yuyarikuwanchismi ñut’u allpa kasqanchista” (Sal. 103:13, 14). Chaymi Noemanta niran: “Noeqa karan chanin qharin, wiñaymasinkuna ukhupi allin kausaq, payqa Diospa munayninta ruwaspallapunin kausaran”, nispa (Gén. 6:9). Abrahantapas niranmi: “Noqan Tukuy-atiyniyoq Diosqa kani, munayniyman jina chaninta kausay”, nispa (Gén. 17:1). Noewan Abrahanwanqa juchayoqmi karanku, wañupuranku iman, chaywanpas Jehová Diosqa ‘sonqonkutan qhawaran’, chaymi mana juchayoqta jina qhawariran (1 Sam. 16:7; qhawallaytaq 2 Rey. 20:3; 2 Crón. 16:9). Israel llaqtatan niran: “Tukuypipas chanintapunin Diospa ñaupaqenpi kausankichis”, nispa (Deut. 18:13; 2 Sam. 22:24). Diosqa sapallan ch’uya churintan sacrificiopi jaywaran (Heb. 7:26). Sichus noqanchis chay sacrificiopi iñisun kasukusuntaq chayqa ch’uyatan qhawariwasun otaq mana juchayoqtan; chayta ruwaspan Diosqa rikuchin ch’uya allin juez kasqanta (Rom. 3:25, 26; qhaway INTEGRIDAD; PERFECCIÓN nisqata).
(Génesis 17:3-5) Jinaqtinmi Abranqa pampakama k’umuykukuran, Diostaq payta niran: 4 Kaymi qanwan rimanakuyniy: Askha runaq taytanmi kanki. 5 Manañan sutiykiqa Abranchu kanqa, aswanpas sutiykiqa Abrahanmi kapunqa, askha runaq taytanpaq qanta churasqayrayku.
it-1-S 31 párr. 4
Abrahán
Abrahanqa Canaán allpapin chunka watataña tiyasharan, Saraqa manan wawayoq kayta atiranchu, chaymi Saraqa Egipto llaqtamanta Agar kamachinta niran paypa rantinpi Abrahán qosanwan wawayoq kananpaq. Abrahanqa 1932 watapi manaraq Jesús jamushaqtin (m.J.j.), pusaq chunka soqtayoq watanpi kashaspan Ismael wawayoq karan (Gén. 16:3, 15, 16). 1919 watapitaq (m.J.j.) Abrahanqa isqon chunka isqonniyoq watanpi kashaspa, Jehová Dios kamachimuran llapan wasinpi tiyaq qharikuna qhari kayninku qarachata kuchuchikunankupaq, chaywanmi rikuchinan karan Jehová Dios paywan acuerdo ruwasqanta. Chay kutipin Abrantaqa Abrahán sutiwan cambiapullarantaq, “askha runaq taytanmi kanki” nispa (Gén. 17:5, 9-27; Rom. 4:11). Chaymantataq kinsa angelkuna runaman tukuspa Abrahanpa wasinta chayaranku, paytaq sumaqta chaskiran, chay angelkunan Jehová Diospa sutinpi niranku esposan Sara wawayoq kananta; angelpa chay nisqanqa chay watallapin junt’akunan karan (Gén. 18:1-15).
(Génesis 17:15, 16) Diosqa Abrahanta nillarantaqmi: Sarai warmiykitaqa amañan “Sarai” ninkiñachu, aswanpas sutinqa kapunqa “Sara”. 16 Noqataq payta saminchasaq, paypin churitapas qollasaykitaq. Arí, paytan saminchasaq, jinan suyukunaq maman kanqa, paymantan runakunaq reynin paqarinqa, nispa.
w09-S 1/2 13
¿Imataq sutinri?
Mayninpiqa Diosmi wakin kuraq runakunaq sutinta cambiaran, willasqankuna junt’akunanpaq. Yachanapaq, Abranpa sutintan cambiaran (“Jatunchasqa tayta”), payqa Abrahán nisqan kapuran, chaytaq ‘askha runaq taytan’ ninanta nin. Chay willachisqanqa junt’akuranmi, paymantan askha nacionkuna paqariran (Génesis 17:5, 6). Kaqllataqmi esposan Saraiwanpas pasaran, Sarai sutiqa yaqapaschá “ch’aqwata jatarichiq” ninanta nin. Paytaqa Sara sutimanmi Dios cambiapuran (“Reykunaq maman”), chaywanqa maytachá kusikuran, chhaynapin reykunaq maman kananpaq Diospa willachisqanqa junt’akuran (Génesis 17:15, 16).
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
(Génesis 15:13, 14) Señor Diosmi Abranta niran: Yachay, mirayniykiqa karu llaqta suyupin kamachi kanqa, chaypin kamachi kaspa ñak’arichisqa kanqaku tawa pachaj watantin 14 Servisqanku suyutataq ichaqa noqa muchuchisaq, chay qhepatataq askha qhapaq kaynintin lloqsimpunqaku.
it-1-S 597 párr. 6
Watakuna
Jehová Diosmi Abranta (Abrahán) niran: “Yachay, mirayniykiqa karu llaqta suyupin kamachi kanqa, chaypin kamachi kaspa ñak’arichisqa kanqaku tawa pachaj watantin”, nispa (Gén. 15:13; qhawallaytaq Hech. 7:6, 7). Chay nisqanqa manaraq Isaac naceshaqtinmi karan. 1932 watapin (m.J.j.) Abranpa Ismael wawanqa naceran Egipto llaqtamanta Agar kamachin warmipi, 1918 watapitaq (m.J.j.) Isaac naceran (Gén. 16:16; 21:5). Abrahanpa mirayninqa tawa pachaj watakunatan ñak’ariran, chay ñak’arisqankuqa Egipto llaqtamanta lloqsimuqtinkun tukukapuran (Gén. 15:14). 1913 (m.J.j.) watapiqa Isaacqa pisqa watanpi jinan kasharan, chayllaraqmi ñuñumanta t’ipiranku otaq januk’aranku. Chay kutipin Ismaelqa chunka isqonniyoq watanpi kashaspa Isaacmanta burlakuran, chhaynapin Abrahanpa mirayninqa runaq llaqtanpi ñak’ariyta qallariran, chhaynapitaq Bibliapi willachisqanqa junt’akusharan (Gén. 21:8, 9). Yaqapaschá kay tiempopiqa mana imananmanpaschu karan Abrahanpa mirayninmanta Ismaelpa burlakusqanqa, Abrahanpa tiemponpin ichaqa mana chhaynachu karan, chaymi Saraqa Abrahanta niran Agarta Ismael wawantinta wasinmanta qarqopunanpaq, Diospas chay mañakusqantaqa allinpaqmi qhawariran (Gén. 21:10-13). Jehová Dios Bibliapi chay pasasqanta llapallanta qelqachisqanmi yachachiwanchis chay tawa pachaj ñak’ariy watakunaqa Abrahanpa mirayninmanta burlakusqanmantapacha qallarisqanta, tukurantaq Israel llaqta Egipto llaqtamanta lloqsinpuqtinku (Gál. 4:29).
(Génesis 15:16) Tawakaq miraypiñan mirayniykikunaqa kayman kutimpunqaku. Manaraqmi Amor runakunata kaymanta wijch’usaqchu, mana chanin-kayninku manaraq sinchipunichu kasqanrayku, nispa.
it-1-S 890 párr. 7
Egipto llaqtamanta Israel llaqtaq lloqsimusqan
“Tawakaq miraypiñan”. Jehová Diosmi Abrahanta niran mirayninqa ‘tawakaq miraypiña’ Canaán allpaman kutipunankuta (Gén. 15:16). Dioswan Abrahanwan acuerdo ruwasqankuqa tawa pachaj kinsa chunka watakuna pasaqtinmi junt’akunan karan, chaypiqa ‘tawa miraymi’ kausaranku, chay tiempopiqa aswan unaytan runakunaqa kausaqku. Israel llaqtaqa Egipto llaqtapiqa iskay pachaj chunka pisqayoq watakunata jinallan karanku. Egipto llaqtapiqa Israel llaqtamanta runakunaqa ‘tawa miraykunan’ kausaranku, chayta yachanapaq rimasunchis Leví ayllullamanta: 1) Leví, 2) Qohat, 3) Amram, 4) Moisés (Éx. 6:16, 18, 20).
Bibliata leenapaq
(Génesis 15:1-21) Chaykuna qhepatataq Señor Diosqa rikhuriypi Abramta nirqan: Abram, ama manchakuychu, ñoqan waqaychaqniyki kani, ancha hatun premiotan qosqayki, nispa. 2 Hinaqtinmi Abramqa kutichirqan: Apu Señor Diosnilláy, ima allinniypaqtaq kanman prometewasqaykiqa, mana wawayoq kashaqtiyri? Herenciay chaskiqqa chay Damasco llaqtayoq Eliezerllan kanqa. 3 Manataq wawata qowankichu chayqa, wasiypi naceq kamachiymi lliw kaqniytaqa chaskinqa, nispa. 4 Chaymi Señor Diosqa payta nirqan: Manan kamachiykichu herenciataqa chaskisunki, aswanpas wawaykipunin herenciataqa chaskisunki, nispa. 5 Abramta hawaman pusaspataq nirqan: Qhawariy hanaq pachata, hinaspa ch’askakunata yupay, ¿atiwaqchu chaykunata yupayta? Chay hinan mirayniykiqa kanqa, nispa. 6 Hinan Abramqa Señor Diospi iñirqan, chaymi Señor Diosqa payta chaninpaq hap’irqan. 7 Hinaspan nirqan: Ñoqan Señor Diosqa kani, Caldea suyu Ur llaqtamantan pusamurqayki kay hallp’ata herenciata qonaypaq, nispa. 8 Abramtaq tapuykurqan: Apu Señor Diosnilláy, ¿imaynapitaq yachasaq kay hallp’ata herenciata chaskinayta? nispa. 9 Chaymi Señor Diosqa nirqan: Apamuway kinsa watayoq malta wakata, kinsa watayoq cabrata, kinsa watayoq borregota, hinallataq huk kullkutapas huk malqo urpitawan, nispa. 10 Hinan Abramqa lliw chaykunata aparqan, hinaspan chaykunata nak’aspa kuskanmanta phasmispa, sapanka phasmita chimpa purantinta churarqan, kullkuta malqo urpitan ichaqa mana phasmirqanchu. 11 Nak’asqa aychaman suweq’arakuna uraykamuqtintaq, Abramqa chaykunata manchachirqan. 12 Inti haykunanpaq kashaqtintaq Abramta sinchi misk’i puñuy aysarqan, hinaspan manchay laqhayaq payta mancharichirqan. 13 Señor Diosmi Abramta nirqan: Yachay, mirayniykiqa karu llaqta suyupin kamachi kanqa, chaypin kamachi kaspa ñak’arichisqa kanqaku tawa pachak watantin 14 Servisqanku suyutataq ichaqa ñoqa muchuchisaq, chay qhepatataq askha qhapaq kaynintin lloqsimpunqaku. 15 Qantaq sumaq kawsaypi sinchi yuyaqllaña wañukapunki, hinaspan p’ampasqa kapunki. 16 Tawakaq miraypiñan mirayniykikunaqa kayman kutimpunqaku. Manaraqmi Amor runakunata kaymanta wikch’usaqchu, mana chanin-kayninku manaraq sinchipunichu kasqanrayku, nispa. 17 Inti haykupuqtintaq, tutayaqtinña rikhurirqan huk q’osñishaq sansa churana, rawrashaq ninapiwan, phasmisqa animalkunaq chawpintataq pasasharqan. 18 Chay p’unchaypin Señor Diosqa Abramwan rimanakurqan: Mirayniykimanmi kay hallp’ata qosaq Egipto mayumantapacha hatun Eufrates mayukama. 19 Cen runakunaq, Cenez runakunaq, Cadmon runakunaq, 20 Het runakunaq, Ferez runakunaq, Refain runakunaq, 21 Amor runakunaq, Canaán runakunaq, Gerges runakunaq, Jebus runakunaq hallp’ankuta, nispa.
17-23 FEBRERO
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | GÉNESIS 18, 19
“‘Kay pachantin Juezmi’ Sodoma Gomorra llaqtakunata ch’usaqyachiran”
(Génesis 18:23-25) Jinan Abrahanqa asuykuspa tapuykuran: ¿Chanin runatapas wañuchinkichu mana chanintawan kuska? 24 Icha chay llaqtapi kanpaschá pisqa chunka chanin runakuna, ¿thunillawaqtaqchu llaqtata? ¿Manapunichu chay cheqasta pampachawaq, chaypi pisqa chunka chanin runakuna kashaqtin? 25 Ama chay jinata ruwaychu, ama chanin runataqa mana chanintawan wañuchiychu, ama chanin runaqa mana chanin jina rikusqa kachunchu. ¡Amapuni chaytaqa ruwaychu! Kay pachantin Juezqa, ¿manachu ruwawaq chaninkaqta? nispa.
“Kay pachantin Juezqa” chanillantan tukuy imatapas ruwan
JUJ kutinmi Abrahán Diosta tapuran: “Kay pachantin Juezqa, ¿manachu ruwawaq chaninkaqta?”, nispa (Gén. 18:25). Abrahanpa chay tapusqanqa yaqapaschá Diosmantapas iskayashanman jina kanman, ichaqa manan chhaynachu karan. Aswanmi payqa rikuchisharan Diospi tukuy sonqo confiasqanta. Chaymantapas yacharanmi Diosqa chanin kasqanta, chayman jina Sodoma Gomorra llaqtakunata juzganantapas. Yachallarantaqmi chanin runataqa mana jayk’aqpas mana chanin runatawan kuskata chinkachinanta. Chaymantapas unay watakuna qhepamanmi Jehová Dios pay kikinmanta niran: “¡Jatun Qaqa jinan Señor Diosqa! Junt’asqan ruwasqankunaqa, chaninmi ruwasqankunaqa, junt’aq Diosmi payqa, mana waqlliqmi payqa, chanintaq cheqaqtaqmi payqa”, nispa (Deut. 31:19; 32:4).
(Génesis 18:32) Nillarantaq: Kunanqa, Señor Diosníy, ama phiñakuychu, kay kutillatawanña rimapayasqayki, icha chaypi chunkallapaschá kanqa, nispa. Señortaq kutichiran: Manan wañuchisaqchu chunka kaqtinqa, nispa.
Pacienciaqa: sasachakuykunata aguantaymi
Manan pipas Jehová Dios jina pacienciakuqqa kanmanchu (2 Ped. 3:15). Askha kutitan Bibliapi willashan imaynatas Jehová Dios rikuchiran pacienciakuq kasqanta (Neh. 9:30; Is. 30:18). Jujmi kay: Diosmi Sodoma llaqtapi tiyaq runakunata wañunankupaq sentenciaran. Chaymantan Abrahanqa imaymanata Diosta tapuran. Diosmi ichaqa pacienciawan chayta uyariran. Ultimotataq niran: “Manan wañuchisaqchu chunka kaqtinqa”, nispa (Gén. 18:22-33). ¡May sumaq ejemplon Jehová Diosninchisqa ¿riki?!
(Génesis 19:24, 25) Jinaqtintaq Señor Diosqa Sodomaman Gomorramanwan janaq pachamanta parachimuran azufreta ninatawan. 25 Jinaspan thuniran chay llaqtakunata llapa tiyaqkunantinta, lliu chay wayq’otapas chajrakunantinta.
Jehová Diosqa Ancha Hatun Kamachikuqninchismi
12 Jehová Diosqa rikuchinqañan paylla kamachinanpaq derechoyoq kasqanta. Chaymantaqa manan iskayrayananchischu. Payqa manan wiñaypaqchu hinallata qhawanqa kay pachapi mana allin kawsay kananta. Tukukuy tiempopiñataqmi kawsashanchispas. Chaymantapas Diosqa ch’usaqyachirqanñan contranpi hatariqkunata. Chaytan ruwarqan Millp’uq Para Unuta kachaykamuspa, Sodoma Gomorra llaqtakunata thunichispa, faraonta ejercitontawan wañuchispa. Paytaqa manan atipayta atirqankuchu Sisaraq ejercitonpas, Asiria rey Senaqueribpa soldadonkunapas (Gén. 7:1, 23; 19:24, 25; Éxo. 14:30, 31; Jue. 4:15, 16; 2 Rey. 19:35, 36). Diosqa manan wiñaypaqchu qhawanqa sutinta sarunchanankuta Testigonkunata ñak’arichinankutapas. Yachanchismi Cristoqa hanaq pachapi kamachishasqantaña kay millay tiempopas tukukapunanpaqña kashasqanta, chaymi Diosqa atipanqaña (Mat. 24:3).
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
(Génesis 18:1) Señor Diosmi Mamrepi encina sach’akuna qayllapi Abrahanman rijuriran, chaupi p’unchay jinata karpan punkupi tiyashaqtin.
w88-S 15/5 23 párrs. 5, 6
¿Pillapas rikuranchu Diosta?
Kunanmi entiendenchis imarayku Abrahán Dioswanpas rimashanman jinata angelta rimapayasqanta. Diospa angelninqa imatachus Diospa nisqantan kaqllata Abrahanman willaran, chaymantapas chay angelqa Diospa rantinpin rimapayasharan, chayraykun Bibliaqa nin: “Señor Diosmi [...] Abrahanman rijuriran”, nispa (Génesis 18:1).
Diospa angelninqa imatachus Dios nimuran chaytan kaqllata willakuran, imayna telefonontapas otaq radiontapas juj runaman rimashasunman chhaynan karan. Chayraykun Abrahán, Moisés, Manóah juj runakunapas Dioswanpas rimashankuman jinata angelpa rimasqantaqa uyariqku. Chay runakunaqa angelkunata rikuspaqa Jehová Diospa atiyninta otaq k’anchaynintan rikuranku, ichaqa manan Diostapuniqa rikurankuchu. Chaymi apóstol Juanqa niran: “Diostaqa manan pi runapas jayk’aqpas rikuranchu”, nispa (Juan 1:18). Runakunaqa Diospa rantinpi jamuq angelkunallatan rikuranku, manan Diostapunichu.
(Génesis 19:26) Lotpa warmintaq ichaqa qhepanta qhawarikuran, jinaspan kachi qaqaman tukurapuran.
Yanapasun sinchi llakipi tarikuqkunata
3 Lotmi decidiran Sodoma llaqtapi tiyayta, chay decidisqanqa manan allinchu karan, chaypi tiyaq runakunaqa sinchi qhelli kausayniyoqmi karanku (leey 2 Pedro 2:7, 8). Chay llaqtaqa qhapaqmi karan, Lotmi ichaqa chaypi tiyaspa imaymana llakipi tarikuran (Gén. 13:8-13; 14:12). Yaqachus jina esposanmanqa chay llaqta gustaran otaq chaypi tiyaq runakunata munakuran, jinaspa Jehová Dios azufreyoq nina parawan chay llaqtata thunishaqtin mana kasukusqanrayku wañuran. Lotpa iskaynin ususinkunapas chaypi tiyaq iskay qharikunawanmi casarakunankupaq comprometesqa kasharanku. Lotqa wasinta kaqninkunata esposantawanmi pierderan (Gén. 19:12-14, 17, 26). Jehová Diosmi ichaqa chay sasa tiempopi Lotwan pacienciakuran.
Bibliata leenapaq
(Génesis 18:1-19) Señor Diosmi Mamrepi encina sach’akuna qayllapi Abrahamman rikhurirqan, chawpi p’unchay hinata karpan punkupi tiyashaqtin. 2 Hinan qhawarispa rikurqan qayllanpi kinsa qhari kashaqta, rikuspan hinataq karpan punkumanta phawarirqan paykunata chaskiq. Hinaspan pampaman k’umuykukuspa, 3 nirqan: Señorníy, khuyapayawankichus chayqa, rogakuykin ñoqa kamachiykiq qayllayta ama usqhaylla pasarqonaykipaq. 4 Unuta aparqachimusqaykichis, chakiykichista mayllikunaykichispaq, hinaspataq sach’a k’uchupi samarikunkichis, 5 ñoqataq t’antata aparqamusqaykichis kallpachakunaykichispaq, chaymantaña ripunkichis, ñataq kamachiykiman chayamuwankichisña chayqa, nispa. Paykunataq nirqanku: Allinmi, nisqaykita hina ruwamuy, nispa. 6 Hinaqtinmi Abrahamqa phawaylla rirqan Saraq kasqan karpata, hinaspan payta nirqan: Usqhaylla hap’iy kinsa tupu ñut’u hak’uta, q’apirqospa t’antata ruwarqoy, nispa. 7 Abrahamtaq waka t’aqaman phawarirqan, hinaspan allinnin uña torillota hap’irqamuspa kamachinman qorqan, chay kamachitaq nak’aspa usqhaylla wayk’urqan. 8 Abrahamqa hap’illarqantaq llukllutapas, lechetapas, wayk’usqan torillotapas, hinaspan paykunaman haywarqan, paytaq sach’a k’uchupi sayasharqan paykuna mikhushanankukama. 9 Chaymantataq nirqanku: ¿Maypitaq kashan warmiyki Sarari? nispa. Paytaq kutichirqan: Karpapin kashan, nispa. 10 Chaymi nirqan: Q’aya wata kunan hinan kutimusqaykichis, warmiyki Saran qhari wawayoq kanqa, nispa. Sarataq uyarisharqan paypa qhepanpi kaq karpa punkumanta. 11 Abrahampas Sarapas yuyaqñan karqanku, machu-payaña, Saraqpas ñan killanqa chinkapurqanña. 12 Chaymi Saraqa sonqonpi asikurqan: ¡Machu-paya kayniykupi wawayoq kaspaykuqa kusikuykumanchá! nispa. 13 Hinan Señor Diosqa Abrahamta nirqan: ¿Imanaqtintaq warmiyki Sarari asikun, wachakuymanñachu payaña kashaspay? nispa. 14 ¿Diospaqqa imapas sinchi sasa kanchu? Nirqaykiña hinan wataman kutimusqayki, Sarataq qhari wawayoq kanqa, nispa. 15 Hinaqtinmi Saraqa mancharikurqan: Manan asikunichu nispataq, mananchakurqan. Señor Diostaq nirqan: Manan hinachu, asikurqankin, nispa. 16 Chay qharikunaqa chaymanta sayarispan Sodoma cheqasman rirqanku, Abrahamtaq riysirqan paykunata kacharpariq. 17 Señor Diostaq yuyaykurqan: ¿Imatachus ruwanayta Abrahammanta pakaymanchu, 18 Abraham ancha hatun kallpayoq suyu kanan kashaqtin, hinaspa kay pachapi runakunapaq samincha kanan kashaqtin? 19 Ñoqan payta akllakurqani, wawankunatapas qhepa miraynintapas kamachinanpaq chaninkaqta allinkaqta ruwaspa kasuwanankupaq, ahinapi Abrahamman prometesqayta hunt’anaypaq, nispa.
24 FEBRERO-1 MARZO
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | GÉNESIS 20-21
“Jehová Diosqa junt’allanpunin ima prometesqantapas”
(Génesis 21:1-3) Señor Diosqa nisqanman jinan Saraman watukuq jamuran. Señor Diosqa junt’aranmi Saraman prometesqantaqa. 2 Chaymi Saraqa wijsallikuspa qhari wawata Abrahanpaq wachakuran yuyaq kashaqtinña, payman Diospa nisqan tiempopi. 3 Abrahantaq Saraq paypaq wachakusqan churinta suticharan Isaacta.
Sara, reykunaq maman
¿Mana iñiyniyoq kaspachu Sara asikuran? Manan. Biblian nin: “Iñisqanraykun Sarapas atiyta chaskiran edadniyoqña karan chaypas onqoq rijurinanpaq, payqa allintan yacharan prometeqqa rimasqanta junt’aqpuni kasqanta”, nispa (Hebreos 11:11). Saraqa reqsiranmi Jehová Diosta, yacharantaq tukuy promesankuna junt’ay atisqanta. Noqanchispas necesitanchismi chay jina iñiyta. Llapanchismi kallpachakunanchis aswan allinta Jehová Diosta reqsinanchispaq, chayta ruwaspan reparasun Saraq Diospi confiasqanqa allinpuni kasqanta. Payqa promesankuna junt’aq Diosmi, mayninpiqa admirakuymantan asichiwanchisraq.
‘SARAQ NISQASUYKITA RUWAY’
90 watayoq kashaspan Saraqa wawayoq kapuran, chaytan payqa vidanpi suyakuranpuni. Munakusqan qosanqa 100 watayoqñan kasharan. Abrahanqa Isaac sutitan churaran, Diospa kamachisqanman jina. Saraqa yaqapaschá sayk’usqa ichaqa asirikuspa kay simikunata niran: “Diosmi asichiwan, pipas chayta uyariqtaq noqawan asikunqa”, nispa (Génesis 21:6). Chay sumaq regalo chaskisqanwanqa tukuy tiempochá kusisqa kausaran, ichaqa juj responsabilidadmi paypaq karan.
Isaac pisqa watayoq kashaspa ñuñuyta saqepuqtinmi familian fiestata ruwaran. Ichaqa manan tukuychu allillan kasharan. Biblian nin: “Saran rikuran Isaac wawanta Egipto warmi Agarpa wawan asipayasqanta”, nispa. Arí, 19 watayoqña kashaq Ismaelmi tukuy tiempo Isaacmanta burlakuq. Qhepamanmi apóstol Pablo Diospa yuyaychasqan niran: “Wawata qatikacharan”, nispa. Chaywanmi yachanchis mana yanqa chansallachu kasqanta. Chay jina tratasqanpin Saraqa repararan wawanpa vidanpaq peligro kasqanta. Saraqa manan wawan kasqanraykullachu defienderan. Aswanpas yacharanmi Isaacwan Diospa munaynin junt’akunanta, chayrayku ancha importante kasqantapas. Chaymi valorta jap’ispa Abrahanta niran Agarwan Ismaelwan wasimanta ripunankupaq (Génesis 21:8-10; Gálatas 4:22, 23, 29).
¿Imaynan Abrahán sientekuran? Biblia nin: “Chay nisqanwanmi Abrahanqa sinchita llakikuran Ismael churinrayku”, nispa. Nishutan Ismaelta munakuran. Ichaqa Jehová Diosqa allintan yacharan imarayku chay mañasqanta, chaymi niran: “Ama kaytaqa mana allinpaqchu jap’iy churiyki jawa kamachiyki jawa ima. Imatachus Sara nisunki chayta ruway, Isaacmantan mirayniykiqa paqarinqa”, nispa. Diosmi prometeran Agarta wawantawan cuidananpaq, chaymi junt’aq sonqo Abrahanqa kasukuran (Génesis 21:11-14).
(Génesis 21:5-7) Abrahanmi karan pachaj watayoq, churin Isaac paypaq naceshaqtin. 6 Sarataq niran: Diosmi asichiwan, pipas chayta uyariqtaq noqawan asikunqa. 7 ¿Pitaq Abrahanta ninman karan wawakunata noqaq ñuñunayta? Chaypas juj qhari wawatan paypaq wachakuni yuyaqña kashaqtin, nispa.
(Génesis 21:10-12) Chayrayku Abrahanta niran: Chay kamachi Agarta wawantinta qarqopuy. Chay kamachiq wawanqa manan Isaac wawaywan herenciata chaskiysikunmanchu, nispa. 11 Chay nisqanwanmi Abrahanqa sinchita llakikuran Ismael churinrayku. 12 Chaymi Diosqa Abrahanta niran: Ama kaytaqa mana allinpaqchu jap’iy churiyki jawa kamachiyki jawa ima. Imatachus Sara nisunki chayta ruway, Isaacmantan mirayniykiqa paqarinqa.
(Génesis 21:14) Jinan Abrahanqa tutallamanta sayarispa t’antata jap’iran juj qara p’uyñu unutawan, jinaspan Agarman qospa q’epiykachiran, wawantapas qollarantaq, chaymantataq payta kacharparipuran. Jinaqtinmi Agarqa puriripuran, Beerseba ch’inneqpitaq kayman-chayman puriran.
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
(Génesis 20:12) Panaypunitaqmi kanpas, taytaypa ususin, ichaqa manan mamaypa ususinchu, paywanmi casarakurani.
wp17.3 12, willakuy
Munay rijch’ayniyoq warmi
Sarawan Abrahanwanqa Tarepa wawankunan karanku, ichaqa sapankankuqpas jujmi mamanku karan (Génesis 20:12). Arí, kay tiemponchispiqa manan allinchu kanman chay jina casarakuyqa, ichaqa yuyarinanchismi chay tiempopi runakunaq kausayninqa jujniray kasqanta. Chay tiempopi runakunaqa cercapiraqmi kasharanku Adán Evaq pierdesqanku perfecto kausaymanta. Chaymi mana ancha tayta-mamakunamantaqa ima onqoypas wawankuman pasaqchu. 400 watakuna qhepatan ichaqa astawanña karunchakapuranku perfecto kausaymanta. Chaymi Moisesman kamachikuy qosqanpi Dios prohibiran familiankuwan casarakunankuta (Levítico 18:6).
(Génesis 21:5) Abrahammi karan pachaj watayoq, churin Isaac paypaq naceshaqtin.
¿Kallpachakushankichu Diospa llaqtanpi astawan llank’anaykipaq?
9 Wakinqa unayñan Diospa llaqtanpi yanapakuyta munashanku, ichaqa manan ima nombramientotapas chaskinkuchu, otaq imaymana sasachakuyninkuna mana dejanchu chayman aypanankuta (Miq. 7:7). Chaymantapas Jehová Diosqa manaña chinkachinmanchu chay sasachakuykunata chaypas, payqa yanapawasunmi aguantananchispaq. Chaypaq yuyarisunchis Jehová Dios Abrahanman wawayoq kananpaq prometesqanta. Abrahanqa askha watan suyanan karan chay promesa junt’akunanpaq, chaywanpas payqa pacienciawanmi suyakuran, manataqmi iñiyninpi pisiparanchu (Gén. 15:3, 4; 21:5; Heb. 6:12-15).
10 Yachasqanchis jina, imatapas suyakuyqa manan facilchu (Prov. 13:12). Chaymantapas sichus nishuta sasachakuyninchiskunapi piensasunman chayqa, pisiparusunmanmi. Chayraykun tukuy yuyayninchista churananchis Dios serviyninchispi, imayna cristiano kasqanchispi ima, chhaynapin junt’asunchis nombrasqa kananchispaq kamachikuykunata.
Bibliata leenapaq
(Génesis 20:1-18) Tiyasqanmantan Abrahamqa Neguev ladoman puririrqan, hinaspan tiyarqan Cadeswan Shurwan tupaypi. Gerarpi pisi p’unchaykunallata tiyashaspataq, 2 Abrahamqa warmin Saramanta nirqan: Panaymi, nispa. Chaymi Gerar rey Abimelecqa Sarata pusachimurqan. 3 Diosmi ichaqa tuta mosqoypi Abimelecman rikhurispa nirqan: Kunanqa wañunkin chay warmita pusachimusqaykirayku, chay warmiqa qosayoqmi, nispa. 4 Abimelectaq ichaqa Sarata mana tupaykurqanraqchu, chaymi nirqan: Señor Dios, ¿mana huchayoq runata wañuchiwaqchu? 5 Abrahampunin niwarqan: “Panaymi”, nispa. Warminpas nillarqantaq: “Turaymi”, nispa. Ch’uya sonqoywanmi allin yuyaywanmi kaytaqa ruwani, nispa. 6 Diostaq mosqoypi payta nirqan: Ñoqapas yachallanitaqmi ch’uya sonqoykiwan chay ruwasqaykita, ñoqapas hark’allarqaykitaqmi ñoqa contra huchallikunaykita, chaymi mana payta tupaykachirqaykichu. 7 Kunanqa warmita qosanman kutichipuy, Abrahamqa profetan, qanpaqmi mañapusunki, chaymi kawsanki. Manataq payta kutichipunkichu chayqa, yachay allinta, qanpas lliw qanwan kaq runakunapas wañunkichispunin, nispa. 8 Hinaqtinmi Abimelecqa tutallamanta hatarimuspa llapa kamachinkunata waqyaspa tukuy chaykunata paykunaman willarqan, hinan chay runakunaqa sinchita mancharikurqanku. 9 Chaymantataq Abimelecqa Abrahamta waqyaspa nirqan: ¿Imatataq ruwaykuwanki? ¿Imapitaq huchallikurqani, ñoqamanpas suyuymanpas manchay huchata apaykamuwanaykipaq? Mana ruwanatan kaytaqa ruwaykuwanki. 10 ¿Ima yuyaywantaq kaytari ruwarqanki? nispa. 11 Abrahamtaq kutichirqan: Nirqanin: “Kaypiqa manan Dios manchakuy kanchu, warmiyraykuchá wañuchiwanqaku”, nispa. 12 Panaypunitaqmi kanpas, taytaypa ususin, ichaqa manan mamaypa ususinchu, paywanmi casarakurqani. 13 Chaymi taytaypa wasinmanta purikuqlla kanaypaq Dios pusamuwaqtin, payta valekurqani: Maymanña chayasun chaypas ñoqamantaqa: Turaymi, ninkin, nispa. 14 Hinaqtinmi Abimelecqa t’aqarqan ovejakunata, wakakunata, qhari kamachikunata, warmi kamachikunata, hinaspan Abrahamman qorqan, warmin Saratapas payman kutichipurqan. 15 Hinaspataq payta nirqan: Qhawariy hallp’ayqa hallp’aykin, may munasqaykipi tiyakuy, nispa. 16 Saratapas nirqan: Waranqa qolqetan turaykiman qoni, kay lliw puriq-masiykikunapaq ch’uya kasqayki yachakunanpaq, chay hinapin mana pipas huchachasunkichu, nispa. 17 Hinan Abrahamqa Diosmanta mañapurqan, Diostaq qhaliyachirqan Abimelectapas, warmintapas, warmi kamachinkunatapas, chay hinapi wawayoq kapunankupaq. 18 Abrahampa warmin Sara hawan Señor Diosqa Abimelecpa wasinpi warmikunata manapuni wiksallikunankuta munaqchu.