Diospaq kausasunchis juñunakuypi astawan yachanapaq
6-12 SETIEMBRE
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | DEUTERONOMIO 33, 34
“Jehová Diosninchispa makinpi pakaykusun”
it-2-S pág. 99
Jesurún
Jesurún nispan Israel llaqtata nillarankutaq. Versión de los Setenta nisqa qelqapin nin: “Jesurún simiqa munasqa ninantan nin”, nispa. Chay sutin Israel runakunata yuyarichinan karan Jehová Dioswan sumaqta kausasqankuta paywan rimanakusqankutapas, chaymi paykunaqa Dios kasukuq runakuna kananku karan (Deut. 33:5, 26; Isa. 44:2). Deuteronomio 32:15 textopin willashan Jesurún jatunchakusqanta. Israel runakunaqa manañan Jesurún sutiyoq kasqankuman jinañachu kausaranku, mana kasukuq k’ullu runakunan kapuranku, kamaqninku salvaqninku Diosta saqepusqankurayku.
rr-S pág. 120, recuadro
Jehová Diosmi yanapawanchis sayarinanchispaq
Moisesqa willaranñan Jehová Diosqa serviqninkunata yanapayta munasqanta, paymi niran: “Wiñay kausaq Diosmi pakakunayki, wiñay atiyninmi p’istuykusunki”, nispa (Deut. 33:27). Ima sasachakuypi tarikuspapas Jehová Diospa yanapayninta mañakusun chayqa, payqa yanapawasunmi, makinchismanta aysarispan sayarichiwasun (Ezeq. 37:10).
“Phawananchis carrerapi aguantaspa phawasun”
16 Moisespas Abraham hinan mana rikurqanchu Diospa promesan hunt’akusqanta. Prometesqa Hallp’aman haykunankupaqña kashaqtinkun Dios nirqan: ‘Karullamantan qhawarinki Israel runakunaman qonay suyuta, manataqmi chay suyumanqa haykunkichu’, nispa. ¿Imaraykun chhaynata castigarqan Moisestapas Aarontapas? Paykunaqa Israelitakunaq mana kasukusqankumanta phiñakuspan Jehová Diosta mana respetarqankuchu. Chaymi Dios nirqan: ‘Meriba unupin iskayniykichis huchallikurqankichis, Israel runakunaq qayllanpin mana ch’uya kasqayman hinachu yupaychawarqankichis’, nispa (Deu. 32:51, 52). Chaywan, ¿pisiparqanchu, phiñakurqanchu Moisés? Manan. Chaymi Israel llaqtata saminchaspa nirqan: “Israel, kusisamiyoqmi kanki. ¿Pitaq qanman aypasunkiman? Kikin Señor Diosmi qespichirqasunki, paymi waqaychasunkipas yanapasunkipas, paymi llallinayki espadaqa”, nispa (Deu. 33:29).
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
it-2-S pág. 418 párr. 1
Moisés
Moisesqa 120 watanpi kashaspan wañukapuran. Bibliaqa willanmi imayna kashasqanta, ninmi: “Qhalin karan, ñawinpas allintaraqmi rikuran”, nispa. Jehová Diosmi paytaqa p’ampapuran, manataqmi pipas jayk’aqpas rikuranchu maypi p’ampasqa kasqanta (Deut. 34:5-7). Yaqachus jina chaytaqa ruwaran Israel runakuna ama pantasqa yupaychayman urmanankupaq, paykunaqa Moisespa p’ampasqa chesqasta rikuspan chayta yupaychayta qallarinkuman karan. Yaqachus jina Satanasqa Moisespa cuerponwan chayta ruwanankuta munaran, chaymi Jesuspa wayqen Judasqa qelqaran: “Arcángel Miguelmi ichaqa Moisespa cuerponmanta Saqrawan churanakushaspa mana juchacharanchu, nitaqmi millay simikunawanchu imatapas niran, aswanmi niran: ‘Jehová Diosmi anyasunki’”, nispa (Jud. 9). Israel runakunaqa manaraq Canaán allpaman jaykushaspankun kinsa chunka p’unchayta Moisespa wañupusqanmanta waqaranku (Deut. 34:8).
13-19 SETIEMBRE
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | JOSUÉ 1, 2
“¿Imatan ruwananchis ama llakikuspalla kausananchispaq?”
Ama manchakuychu, Diosqa qanwanmi kashan
7 Mana manchakuspa Diospa munayninta ruwanapaqqa Bibliata estudiaspan chayman hina kawsananchis. Chaytan Diosqa Josueta nirqan Moisés wañupusqan qhepaman, nirqanmi: “¡Kallpachakuy! ¡Allinta sayay! Kamachiy Moisespa qosqasuyki kamachikuykunata llapantapuni hunt’ay [...]. Kamachikuy simi qelqamantaqa rimashallankipunin, chaytaqa tuta-p’unchaymi yuyaymanallankipuni qelqaq kamachikusqanman hinapuni ruwanaykipaq. Chay hinapin tukuy ima ruwasqaykipas allinkama kasunki”, nispa (Jos. 1:7, 8). Josueqa kasukurqanmi, allintataqmi hunt’arqan kamachisqanta. Chayta ruwasun chayqa mana manchakuqmi kasunchis, allintataqmi Diosta servisunchis.
Ama manchakuychu, Diosqa qanwanmi kashan
20 Sinchi sasachakuykuna ñak’ariykunapas kasqan pachapiqa sasan Diosta kasukuyqa. Ichaqa manan sapallanchischu kashanchis, Jehová Diosmi ñoqanchiswan kashan, hinallataq iñiq t’aqata Umalliq Churinpas. Chaymantapas pachantinpin qanchis millón más iñiqmasinchiskuna kashan. Chhaynaqa llapanchispas rikuchishallasun iñiyta, kay 2013 watapaq textopi yuyaykuspataq predicashallasun, ninmi: “Kallpachakuy, allintataq sayay, Jehová Diosniykiqa qanwanmi kashan”, nispa (Jos. 1:9).
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
w04-S 1/12 pág. 9 párr. 1
Josué libromanta allin yachachikuykuna
2:4, 5. ¿Imanaqtinmi Rahab reypa kachamusqan runakunata engañaran? Rahabqa Jehová Diospin iñiran, chaymi Jericó llaqtata qhawamunankupaq Josuepa kachasqan runakunata yanaparan. Manataqmi reypa kachamusqan runakunaman willaranchu maypichus pakakushasqankuta (Mateo 7:6; 21:23-27; Juan 7:3-10). Aswanpas reypa kachamusqan runakunatan engañaran juj ladopi maskhamunankupaq, chaykuna ruwasqanmantan Jehová Diosqa Rahabta chanin warmipaq qhawariran (Santiago 2:24-26).
20-26 SETIEMBRE
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | JOSUÉ 3-5
“Jehová Diosqa bendecinmi pay kasukuqkunataqa”
it-2-S pág. 121
Jordán
Jordán mayuqa Galilea lamar-qocha qayllapiqa kinsa metro ukhun karan, wakin partetaq juj metro ukhu, anchontaqmi karan kinsa chunka metro, wakin partentaq iskay chunka qanchisniyoq metro. Paray tiempopin ichaqa chay mayuqa aswan ukhuraq, kallpawantaqmi unupas purin (Jos. 3:15.) Paray tiempopi chay mayuta Jericó llaqtaq qayllanta chimpayqa sinchi sasapunin kanman karan Israel runakunapaqqa, paykunaqa warmikunawan wawakunawan iman risharanku. Chayneqpiqa chay mayuqa aswan kallpawanmi purin, qayna watakunallan chay mayuqa chaypi nadaqkunata apapuran. Jehová Diosmi ichaqa milagrota ruwaspa Israel runakunata chay mayuta chimpachiran ch’aki pampanta (Jos. 3:14-17). Askha watakuna qhepamanpas kaqtan ruwallarantaq profeta Elías chay mayuta Eliseowan kuska chimpaqtin, profeta Eliseo sapallan chay mayuta chimpashaqtinpas ch’akichillarantaqmi (2 Rey. 2:7, 8, 13, 14).
Jehová Diospa yuyarichiyninkunan sonqonchista kusichiwanchis
17 Jehová Diospaq llank’aqtinchismi paypi astawan confianchis. Yuyaykusun Israel runakunapi. Prometesqa Hallp’aman haykunankuña kashaqtinmi rimanakuy arcata wantuq sacerdotekunata Jehová Dios kamachisqa Jordán mayuman haykunankupaq. Chayman chayaspataq rikurqanku mayuqa patantinraq hamushasqanta. ¿Imatan ruwarqanku? ¿Mayu pisiyanantaraqchu suyarqanku? Biblian nin: ‘Rimanakuy arcata wantuq sacerdotekuna mayuta saruykuqtinkutaq, wichaymanta phawamuq unuqa kasqanpi takyarqan [...]. Hinan chayninta Israel runakunaqa Jericó cheqasman chimparqanku [...] sacerdotekunataq chaykama Jordán mayu ukhupi allin ch’aki hallp’api hina sayasharqanku’, nispa (Jos. 3:12-17). ¡Maytachá kusikurqanku unuq takyasqanta rikuspaqa! Iñiyninkupipas astawanchá kallpachasqa karqanku Diospa kamachikuyninkunata kasukusqankurayku.
Jehová Diospa yuyarichiyninkunan sonqonchista kusichiwanchis
18 Kay tiempokunapiqa manañan chay hina milagrokunawanchu Diosqa yanapawanchis, ichaqa paypaq llank’asqanchisraykun saminchawanchis. Santo espiritunwanmi yanapawanchis Gobiernonmanta allin willakuykunata pachantinpi willamunanchispaq. Jesusmi qatikuqninkunata prometerqan chay llank’aypi yanapananpaq. Kawsarimpusqan qhepamanmi nirqan: “Chayrayku, rispa llapa suyu runakunata yachachimuychis, yachachisqaykuna kanankupaq [...]. Ñoqaqa qankunawanmi sapa p’unchay kashani kay pachaq p’uchukanankama”, nispa (Mat. 28:19, 20). Askha iñiqmasikunan predicayta manchakurqanku, paykunan sut’ita rikurqanku santo espirituq yanapayninwan hukkunaman predicasqankuta (leey Salmo 119:46; 2 Corintios 4:7).
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
w04-S 1/12 pág. 9 párr. 2
Josué libromanta allin yachachikuykuna
5:14, 15. ¿Pitaq Jehová Diospa ejercitonpi umalliqri? Chay umalliqmi Josueman riran kallpachananpaq, chaytaqa ruwaran Diospa prometesqan allpata jap’ikapunankupaqña kashaqtinkun. Yaqachus jina chay umalliqqa Jesús karan, manaraq kay pachaman jamushaspan paytaqa Simi nispa nikullarantaq (Juan 1:1; Daniel 10:13). Jesusqa Diosta serviq runakunatan yanapashallan iñiyninkupi ama pisipanankupaq, chayta yachaspaqa anchatan kusikunchis ¿riki?
27 SETIEMBRE-3 OCTUBRE
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | JOSUÉ 6, 7
“Ama mana valeq kaqkunataqa qhawasunchu”
Ama yanqa kaqkunata qhawasunchu
5 Unay watakuna qhepamanmi Ahán sutiyoq runatapas ñawin waqllichirqan. Israel runakuna Jericó llaqtata atipaqtinku lliwta ch’usaqyachinanku karqan, ichaqa qolqeta qorita chaniyoq kaqkunataqa manan hoqarinankuchu karqan, chaykunataqa templomanmi apananku karqan. Diosmi kamachisqa: “Chay llaqtapi ch’usaqyachinapaq kaqta amapuni hoqarinkichischu llamiykullankichispaschu”, nispa. Ichaqa Ahán runan mana kasukuspa chaniyoq kaqkunata aparikurqan, chay ruwasqanraykun Hai llaqta runakuna Israel runakunata atiparqanku 36 israelitakunatataq wañurqanku. Chaykunaqa tukurqan Ahánpa suwakusqanmanta yachakuqtinñan. Suwakusqan sut’iman horqokuqtinmi pay willakurqan: ‘Hoqarimusqaypin rikurqani [chaniyoq kaqkunata] [...] chaymi aparikamurqani’, nispa. Qhawapayasqanmi sonqonta suwarqan Diospa hark’asqanta ruwananpaq, chayqa mana allinninpaqmi karqan ‘lliw kaqninkunapaqpas’ (Jos. 6:18, 19; 7:1-26).
w97-S 15/8 pág. 28 párr. 2
¿Imanaqtinmi willananchis pitapas mana allinta ruwashaqta rikuspa?
Pipas iñiq t’aqapi mana allinkunata ruwashan chayqa, willananchismi umalliqkunaman, chhaynapin iñiq t’aqanchisqa ch’uya kanqa. Jehová Diosninchisqa ch’uyay-ch’uya Diosmi. Chaymi payqa munan llapa serviqninkuna kausayninkupi yupaychayninkupipas limpio kanankuta. Bibliapin niwanchis: “Kasukuq wawakunataq kankichis chayqa, amaña imaynan Diosta manaraq reqsishaspa munasqaykichisman jina kausarankichis chhaynatañachu kausaychis, aswanpas wajasuqniykichis ch’uya Dios jina tukuy imapipas ch’uyatapuni kausaychis. Simin qelqapipunin nin: ‘Ch’uya kaychis, noqapas ch’uya kasqayrayku’”, nispa (1 Pedro 1:14-16). Sichus pipas qhelli juchapi purinman otaq mana allinkunata ruwanman chayqa, iñiq t’aqapi iñiqmasikunatan waqllichinman, jinaspa Jehová Diosqa chay iñiq t’aqata manaña allinpaqchu qhawarinman. Chaymi chay juchakunapi puriqkunataqa cambianankupaq ninku, mana cambiaqtinkutaq iñiq t’aqamanta qarqopunku (tupanachiy Josué 7 capitulowan).
Ama yanqa kaqkunata qhawasunchu
8 Cristianokunapas urmallankumanmi ñawiq rikusqan millay munapakuykunapi otaq aychaq millay munayninkunapi. Chaymi Biblia anyawanchis ima qhawasqanchista ima munasqanchistapas allinta qhawarikunanchispaq (1 Cor. 9:25, 27; leey 1 Juan 2:15-17). Job, allinta yacharqan pipas qhawapayaspaqa chayta munapayananta, chaymi nirqan: “Ñoqa kikiymi allintapuni yuyaykurqani soltera sipaskunatapas mana munapayanaypaq [‘qhawapayanaypaq’, NM]”, nispa (Job 31:1). Jobqa manan warminmanta huk warmikunataqa llamiyuyta munarqanchu. ¡Manan chay ruwaytaqa yuyaykullarqanpaschu! Unay watakuna qhepatan, Jesucristopas nirqanña yuyayninchispi ch’uya kananchismanta, kaytan nirqan: “Pipas huk warmita munapakuspa qhawaqqa ñan sonqonpi chay warmiwan wasanchay huchata ruwanña”, nispa (Mat. 5:28).
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
Leeqkunaq tapukusqan
Ñawpa tiempopi soldadokunaqa manan kaq ratochu huk llaqtata atipanankupaqqa phawaykuqku. Ñawpaqtaqa llaqtaq muyuriqninpis kaqku llaqtamanta mana pipas ayqenanpaq. Unay tiempo kaqtinkuqa llaqtapi mikhuysi tukukapunman. Soldadokuna llaqtaman phawaykuspaqa llapa munasqankutas apakuqku, mikhuy kaqtinqa mikhuytawan. Chaymi cientificokunaqa chay llaqtakunaq urmasqanta estudiaspanku mana tarisqakuchu ima mikhuytapas otaq pisillata tarisqaku. Huk revistan ichaqa willan Jericó llaqtapi askha mikhuy tarisqankumanta. Nirqanmi: “Manan hayk’aqpas Palestina llaqtakunaq raqayninpiqa askha mikhuytaqa tariqkuchu”, nispa.
Jehová Diospa hark’asqanraykun Israel soldadokunaqa mana ima mikhuytapas Jericó llaqtamanta apakurqankuchu (Jos. 6:17, 18). Biblian nillantaq cosecha tiempoq pasasqallanman Israel soldadokuna chay llaqtaman phawaykusqankuta. Chaysi chay llaqtapiqa askha mikhuy kasqa (Jos. 3:15-17; 5:10). Cientificokuna chay llaqtapi askha mikhuyta tarisqankun rikuchin, Bibliaq nisqan hina chay llaqtaqa pisi tiempollapi thunisqa kasqanta.
4-10 OCTUBRE
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | JOSUÉ 8, 9
“¿Imatan yachasunman Gabaón runakuna ruwasqankumanta?”
it-1-S pág. 977 párr. 1
Gabaón
Josuepa tiemponpiqa Gabaón llaqtapiqa Hev runakunan tiyaranku, paykunaqa Canaán runakunamanta qanchis suyukuna ch’usaqyachisqa kanankumanta jujninmi karanku (Deut. 7:1, 2; Jos. 9:3-7). Gabaón runakunataqa “Amorreo runakuna” nispan nillarankutaq, llapa Canaán runakunata Amorreo runakuna nisqankurayku (2 Sam. 21:2; tupanachiy Gén. 10:15-18; 15:16). Gabaón runakunaqa manan wakin Canaán runakuna jinachu yuyaykuranku, llaqtanku perqayoqña karan, askha soldadokunayoqña karanku chaypas, paykunaqa yacharankun Jehová Dios Israel runakunarayku maqanakushasqanta. Paykunaqa kinsa llaqtakunapin tiyaranku Kefirá, Beerot, Quiryat-jearim llaqtakunapi (Jos. 9:17). Paykunaqa yacharankun Israel runakuna Jericó llaqtata, Hai llaqtata atipasqankuta, jinan runakunata kacharanku Guilgal llaqtaman Josuewan rimanakunankupaq, chhaynapi paykunawan thajpi kausanankupaq. Gabaonmanta jamuq runakunaqa thanta p’achakunawanmi p’achakuranku, thanta usut’akunawantaq churakuranku, t’antankupas ch’akin karan, vino apanankupas maukañan karan, chaytaqa ruwaranku karu llaqtamantapas jamushankuman jinata rikuchikunankupaqmi, jinaspa Israel runakunata creechiyta munaranku mana jap’ikapunanku llaqtakunamantachu kasqankuta. Chaymantapas paykunaqa nirankun: “Jehová Diosmi yanaparasunkichis Egiptopi kashaqtiykichis, Sehón reyta, Og reytapas atipanaykichispaq”, nispa. Ichaqa manan willarankuchu Jericó llaqtata, Hai llaqtata atipanankupaq Jehová Dios yanapasqantaqa. Chayta willankuman karan chayqa manan “karu llaqtamantan jamushayku” nisqankuta creenkumanchu karan. Israelpi umalliqkunaqa qhawaranku imayna p’achasqa kasqankuta, vino p’uyñunkuta, ch’aki t’antankutapas, jinan paykunawan rimanakuspa mana wañuchirankuchu (Jos. 9:3-15).
‘Ama qan kikiykiq yuyayniykiman k’askakuychu’
14 Llapanchispas pantaqmi kanchis, chayraykun allin experienciayoq umallikunapas imata decidinankupaqpas Diospa yanapayninta maskhananku. Yachasunchis imatas ruwarqanku Josuepas Israel llaqtapi umallikunapas, thak kawsayta maskhaspa Gabaón llaqtamanta runakuna yachachinakuspa hamuqtinku. Paykunaqa karu llaqtamantapas kankuman hinan thanta p’achawan churakamuspa hamurqanku. Chaymi Josuepas, huk umallikunapas mana Diosta tapuyuspa thakpi kawsanankupaq rimanakurqanku. Diosqa chaskirqanña chay rimanakusqankuta chaypas, qelqachirqanmi mana paypa yanapayninta maskhaspa ruwasqankuta, ahinapi ñoqanchispas chayta yachananchispaq (Jos. 9:3-6, 14, 15).
w04-S 15/10 pág. 18 párr. 14
“Allpaq anchonta wask’anta ima purimuy”
14 Paykunan niranku: “Karu llaqtamantan jamushayku, Diosniykichis Señor Dios allin mentasqa kasqanta yachaspayku”, nispa (Josué 9:3-9). P’achankupas t’antankupas karu llaqtamantapas jamushankuman jinatan rikuchiran, Gabaón llaqtan ichaqa kinsa chunka kilómetro qayllallapi kasharan Guilgal llaqtamantaqa. Paykunaq rimasqankuta creespan Josuepas umalliqkunapas Gabaón runakunawan rimanakuranku thajpi kausanankupaq. ¿Mana wañuchisqa kayta munaspallachu Gabaón runakuna chayta ruwaranku? Manan, aswanpas paykunaqa Jehová Diospa sumaq qhawarisqanmi kayta munaranku. Chaymi Jehová Diosqa paykunata chaskiran, kamachirantaq ‘llant’ata unutapas altarninpaq llapan Israel runakunapaqwan apamunankupaq, chaymi paykunaqa Diosman altarpi sacrificiota jaywaqkunapaq llant’ata apamuranku (Josué 9:11-27). Gabaón runakunaqa k’umuykuspan chay llank’aykunata ruwashallaranku. Yaqachus jina askha watakuna qhepamanqa paykunamanta wakinqa netineo runakuna ukhupi kasharanku, netineo runakunaqa juj judiokunawan kuskan Babiloniamanta ripuspa jujmanta Diospa templonpi serviranku (Esdras 2:1, 2, 43-54; 8:20). Noqanchispas paykuna jinan kallpachakunanchis Dioswan thajpi kausananchispaq, kusisqataqmi ruwananchis Diosta servinanchispaq pisipaq qhawarisqa ruwaykunatapas.
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
it-1-S pág. 506
Warkuy
Jehová Diosmi Israel runakunata kamachiran sinchi millay runakunata k’aspipi warkunankupaq, chaytaqa ruwaranku chay runakunata wañuchisqanku qhepamanmi, chhaynapin lliupas yacharan chay runakunaqa Diospa ñakasqan kasqankuta. Ichaqa manaraq tutayamushaqtinmi p’ampananku karan, Israel runakunaman Diospa qosqan allpata ama qhellichanankupaq (Deut. 21:22, 23). Waj nacionmanta runakunata warkuspankupas Israel runakunaqa kasukurankun chay kamachikuytaqa (Jos. 8:29; 10:26, 27).
11-17 OCTUBRE
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | JOSUÉ 10, 11
“Jehová Diosmi Israel runakunarayku maqanakun”
it-1-S pág. 55
Adoni-zédeq
Adoni-zedeqqa Jerusalén llaqtaq reyninmi karan Israel runakuna Diospa prometesqan allpata jap’ikapushaqtinku. Payqa inti jaykuy ladopi kaq reykunawanmi juñukuran Josuepa ejercitonta atipayta munaspa (Jos. 9:1-3.) Gabaón runakunan Josuewan rimanakuranku thajpi kausanankupaq. Chaymi Adoni-zedeqqa ejercitonta juñuran tawa Amorreo reykunaq ejercitonwan, jinaspa Gabaón llaqta contra maqanakuranku. Josuen ichaqa paykunata salvaran, atiparantaq chay pisqantin reykunata, jinaspan chay reykunaqa Maquedá llaqtakama ayqekuranku. Chaypin Josueqa paykunata tariran qaqa t’oqo ukhupi. Jinan Josué kikinpuni wañuchiran Adoni-zedeqta paywan juñukuq tawa reykunatapas runankuna rikushaqtin, jinaspa k’aspikunapi paykunata warkuran. Chay qhepamantaq paykunaq ayanta chay qaqa t’oqoman wijch’uykuranku (Jos. 10:1-27).
it-1-S pág. 1038
Chiqchi
Jehová Diosqa chiqchita parachimuspan mayninpi imachus munasqanta junt’aran, jinaspapas chayta ruwaspan atiyninta rikuchiran (Sal. 148:1, 8; Isa. 30:30). Ñaupaq kaq kutipi chiqchitaqa parachimuran qanchis kaq ñak’ariyta Egipto llaqtaman apamushaspan, chay kutipin chiqchiqa mijuykunatapas sach’akunatapas saqtaran, chaymantapas wañuchiranmi campopi kashaq runakunata animalkunatapas, Gosen llaqtapi kashaq Israel runakunatan ichaqa mana imanaranpaschu (Éx. 9:18-26; Sal. 78:47, 48; 105:32, 33). Askha watakuna qhepamantaq Gabaón runakunata maqanakuypi Josué yanapashaqtin Jehová Diosqa jatuchachaq chiqchikunata chayachimuran pisqa Amorreo reykunaq ejercitonman. Chay kutipiqa aswan askha runakunan chiqchiwan wañuranku Israel runakuna enemigonkuta wañuchisqankumantaqa (Jos. 10:3-7, 11).
w04-S 1/12 pág. 11 párr. 1
Josué libromanta allin yachachikuykuna
10:13. ¿Imaynapin intipas killapas kaqllapi sayaranku? Kay pachata janaq pachata kamaq Diospaqqa manan imapas sinchi sasa ruwayqa kanchu (Génesis 18:14). Payqa allpa pachaq muyusqantan chhikanta sayachinman karan, chhaynapin runakunaq rikunanpaqqa intipas killapas kaqllapi kasharan. Otaq Diosqa kay pachatapas killatapas jark’aran muyunankuta, chhaynapin intipas killapas kay pachata k’anchamushallaranku. Imaynaña karan chaypas, ‘manan chay jina p’unchayqa jayk’aqpas karanchu, ñaupaqpas qhepamanpas’ (Josué 10:14).
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
Kay revistata leeqkunaq tapukusqan
Bibliapiña riman huk librokunamanta chaypas, chaykunawanña yanapachikuranku Bibliata qelqaqkuna chaypas, manan chayraykuchu nisunman: “Chay librokunapas Diospa yuyaychasqanchá”, nispaqa. Diosqa paypa ‘simillantan’ allinta cuidaran mana chinkananpaq, chay simikunaqa ‘wiñaypaqmi’ kanqa (Isa. 40:8). Arí, Bibliapiqa 66 librokunallan kan, chaykunallatan Diosqa yuyaycharan, chaykunallataqmi allin-allinta yachachiwasun ‘tukuy allin kaqkunata ruwananchispaqpas’ (2 Tim. 3:16, 17).
18-24 OCTUBRE
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | JOSUÉ 12-14
“Jehová Diosta tukuy sonqonchiswan servisun”
w04-S 1/12 pág. 12 párr. 2
Josué libromanta allin yachachikuykuna
14:10-13. Calebqa pusaq chunka pisqayoq watanpiñan kasharan, chaywanpas mañakuranmi Hebrón llaqtapi tiyaq runakunata wijch’unanpaq, chay llaqtapiqa Anacpa wawankunan tiyaranku, chay runakunaqa jatun runakunan karanku. Diospa yanapayninwanmi ichaqa Calebqa chay llaqtata jap’ikapuran, jinaspan chay llaqtaqa pakakuna llaqta kapuran (Josué 15:13-19; 21:11-13). Calebpa ruwasqanmi yuyarichiwanchis Diosta servinanchispaq sasa ruwaykunamanta ama ayqenanchispaq.
w06-S 1/10 pág. 18 párr. 11
Diospi iñiymi payta manchakuymi tanqawasun allin kaqta ruwananchispaq
11 Iñiyninchisqa astawanmi yapakunqa Bibliata leeqtinchis, kamachikuyninkunata kasukuqtinchis, mañakusqanchista Dios kutichimusqanta rikuqtinchis, kausayninchispi Diospa yanapayninta rikuqtinchis ima (Salmos 34:8; 1 Juan 5:14, 15). Chaymi Josuewanpas Calebwanpas pasaran, paykunaqa astawanmi Diospi iñiranku munakuq kasqanta vidankupi rikuspanku (Josué 23:14). Paykunaqa tawa chunka watan ch’inneqpi mana wañurankuchu Diospa prometesqanman jina (Números 14:27-30; 32:11, 12). Chaymantapas paykunaqa yanapakurankun Canaán allpata Israel runakuna jap’ikapunankupaq. Chay qhepamantaq paykunaqa unayta Diospa prometesqan allpapi kusisqa tiyaranku. Rikusqanchis jina, Jehová Diosqa sumaqtan bendecin paypi confiaq mana manchakuq runakunataqa (Josué 14:6, 9-14; 19:49, 50; 24:29).
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
it-1-S pág. 1054
Guebal, Guebal runakuna
Jehová Diosmi willaran Josuepa tiemponpi askha llaqtakunatawanraq Israel runakuna jap’ikapunanku kasqanta, chaykunamanta jujninmi karan Guebal runakunaq allpankuna (Jos. 13:1-5). Askha estudiaq runakunan ninku: “Guebal runakunaq allpanqa pachaj kilometro wichaypin tarikuran Dan ayllumanta, chay jinaqa manachus jina jayk’aqpas Israel runakunaqa chay llaqtataqa jap’ikapurankuchu”, nispa. Wakin estudiaq runakunataq ninku: “Yaqachus jina tiempoq pasasqanwan chay qelqa thantakusqanrayku mana sut’itachu chaypi nisqanta entiendekuran, chaypiqa nisharanpaschá Líbano allpaq qayllankunakama, otaq Guebal runakunaq qayllan allpakunakama”, nispa. Ichaqa manan kayta qonqananchischu, Israel runakunaqa chay allpakunataqa jap’ikapunanku karan Diosta kasukullaqtinkun. Chaymi Israel runakunaqa mana Guebal runakunaq allpantaqa jap’ikapurankuchu (tupanachiy Jos. 23:12, 13.)
25-31 OCTUBRE
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | JOSUÉ 15-17
“Jehová Diospa qowasqanchis herenciata cuidasun”
it-1-S pág. 1112
Hebrón
Israel runakunaqa Hebrón llaqtapi runakunawanmi maqanakuranku, jinaspan paykunata atipaspa llapallankuta wañuchiranku chaypi kaq reytapas, yaqachus jina chay reyqa karan Hoham reyman qatiq (Jos. 10:36, 37). Israel runakunaqa atipasqanku llaqtakunapiqa manachus jina soldadokunata saqerankuchu, chaymi Israel runakuna juj llaqtakunawan maqanakamushanankukama Anac runakunaqa jujmanta Hebrón llaqtaman kutimuranku, jinan Calebqa otaq Judá ayllumanta runakunaqa Calebpa umallisqan, jujmanta chay llaqta contra maqanakuranku (Jos. 11:21-23; 14:12-15; 15:13, 14; Juec. 1:10). Hebrón llaqtaqa Calebpa familianpaqmi qallariypiqa karan, payqa Judá ayllumantan karan; qhepamanmi ichaqa chay llaqtaqa pakakuna llaqta kapuran. Chaymantapas chay llaqtaqa sacerdotekunaq llaqtanmi kallarantaq. Ichaqa chay llaqtapi campokunapas llaqtachankunapas Calebpa familianpaqmi kapuran (Jos. 14:13, 14; 20:7; 21:9-13).
it-2-S pág. 1148
Sinchita llank’achiqkuna
Ñaupaq tiempopiqa maqanakuypi atipasqanku llaqtakunapi tiyaq runakunatan kamachinkuman tukuchiranku, jinaspa sasa llank’anakunapi paykunata llank’achiranku (Deut. 20:11; Jos. 16:10; 17:13; Est. 10:1; Isa. 31:8; Lam. 1:1). Egipto runakunan Israel runakunata kamachinkuman tukuchispanku paykunata sinchita llank’achiranku mijuykunata waqaychanapaq Pitom, Raamsés llaqtakunata jatarichispanku (Éx. 1:11-14). Askha watakuna qhepamantaq Diosqa Israel runakunata prometesqan allpapi kashaqtinku kamachiran Canaán llaqtakunapi atipasqanku runakunata llapankuta wañuchinankupaq, paykunan ichaqa Diosta mana kasukuspa chay runakunata sasa llank’anakunapi llank’anankupaq churaranku. Chayta ruwasqankuraykun chay runakunaqa Israel runakunata waqllichiranku yanqa dioskunata adoranankupaq (Jos. 16:10; Juec. 1:28; 2:3, 11, 12). Rey Salomonpas Canaanmanta Amorreo runakunata, Het runakunata, Perez runakunata, Hev runakunata, Jebus runakunatawan t’aqa-t’aqapi juñuran sasa llank’anakunapi llank’achinanpaq (1 Rey. 9:20, 21.)
it-1-S pág. 408 párr. 4
Canaán
Israel runakunaqa manan llapa Canaán llaqtakunatachu atiparanku, chhaynaña kaqtinpas Jehová Diosqa junt’aranmi Israel runakunaq machulankunaman prometesqantaqa, Diosqa enemigonkunamantan paykunata samachiran. Jehová Diospa “Israel runakunaman allin rimarisqan simikunaqa llapanpunin junt’akuran” (Jos. 21:43-45). Israel runakunaq muyuriqninpi kaq llaqtakunaqa sinchitan paykunata manchakuranku, chaymi mana munarankuchu Israel runakunawan maqanakuyta. Diosqa ñaupaqpiraqmi willaran pisi-pisimanta Canaán runakunata wijch’unanpaq, chhaynapi salqa animalkuna Israel allpapi ama junt’aykunanpaq (Éx. 23:29, 30; Deut. 7:22). Canaán runakunaqa imaymana armakunayoqmi karanku, carretankuq llantankunapas cuchillokunayoqmi karan, chhaynaña kaqtinpas Jehová Diosqa junt’aranmi Israel runakunaman prometesqanta mayninpiña enemigonkunawan atipachikuranku chaypas (Jos. 17:16-18; Juec. 4:13). Israel runakunaqa enemigonkuwanqa atipachikuranku Jehová Diosta mana kasukusqankuraykun (Núm. 14:44, 45; Jos. 7:1-12.)
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
w15-S 15/7 pág. 32
¿Yacharankichu?
¿Wiñaranchu Israelpi askha sach’akuna?
BIBLIAPIQA willanmi Diospa prometesqan allpapiqa wakin cheqaskunapi askha sach’akuna wiñasqanta (1 Rey. 10:27; Jos. 17:15, 18). Kunan tiempopin ichaqa chay sach’akunaqa manaña kanchu, chaymi wakinqa iskayanku Bibliaq nisqanmanta.
Bibliaq willasqan tiempopi Israel llaqta (Life in Biblical Israel) nisqa libropin nin: “Ñaupa Israel allpapiqa aswan askha sach’akunan wiñaran”, nispa. Rumi-rumi orqokunapin wiñaran pino de Alepo, coscoja de Palestina, terebinto nisqa sach’akuna. Sefelá nisqa cheqaspitaq sicómoro nisqa sach’akuna askha wiñaran.
Bibliaq willasqan sach’akuna (Plants of the Bible) nisqa libropitaq nin: “Israel allpapi ñaupaq tiempopi wiñaq wakin sach’akunaqa manañan kanchu”, nispa. Tiempoq pasasqanman jinan chaypi tiyaq runakunaqa chajrankuta jatunyachinankupaq, uywankupaq q’achuta tarpunankupaq chay sach’akunata wit’upuranku, chaymantapas chay sach’akunatan llant’ata jina usaranku wayk’ukunankupaq.