Diospaq kausasunchis juñunakuypi astawan yachanapaq
© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
4-10 SETIEMBRE
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | ESTER 1-2
“Kallpachakusun Ester jina k’umuykukuq kananchispaq”
K’umuykukuq kasun ima pruebapiña tarikuspapas
11 Jujkuna nishuta alabawaqtinchispas jatunchakuqmanmi tukupusunman. Chaymi cuidakunanchis jujkuna alabawaqtinchis, chaypaq Estermanta yachasun. Payqa Persia ladopi llapa sipaskunamantapas aswan munaymi karan. Juj kutinmi Esterta juj sipaskunatawan juj wata junt’ata sumaqcharanku reypa sonqonta suwanankupaq. Reymi ichaqa Esterta ajllakuran esposan kananpaq. Chay qhepamanmi Esterqa sumaq atiendesqa kapuran. Chaywanpas payqa manan jatunchakuranchu, aswanmi ñaupaqpi jina k’umuykukuq, respetoyoq, sumaq sonqo warmi karan (Est. 2:9, 12, 15, 17).
Diospa llaqtantan yanaparqan
15 Estermanta rimashallasun. Reypa ñawpaqenman rinanpaq tupaqtinqa atirqanmi tukuy alajakunawan churakuyta, chhaynapi ancha sumaq qhawarikunanpaq. Ichaqa huch’uyyaykukuq kaspan Hegaipa qosqallanwan churakurqan (Est. 2:15). Yaqapaschá yuyaykurqan reypa allin qhawarisqan kananpaqqa mana sumaq rikch’aynillayoqchu kananta, aswanpas huch’uyyaykukuq kay aswan importante kasqanta, chhayna kaytaqa manan pipas rikuchisharqanchu tiyasqan palaciopiqa. ¿Allinchu chhayna yuyaykusqan karqan?
K’umuykukuq kasun ima pruebapiña tarikuspapas
12 K’umuykukuq kasun chayqa ruwasqanchispi, rimasqanchispi, p’achakusqanchispi iman rikuchisun jujkunata respetasqanchista. Jatunchakuq otaq jujkunamanta aswan allinpaq qhawarikunanchismantaqa ‘thaj kaywan llamp’u sonqo kaywan iman adornakunanchis’ (leey 1 Pedro 3:3, 4; Jer. 9:23, 24). Jujkunaqa ratollan reparanqaku rimasqanchispi, p’achakusqanchispi otaq ima ruwasqanchispipas jatunchakuqchus otaq k’umuykukuqchus kasqanchista. Sichus jujkuna allinta qhawariwananchisrayku alabakusun privilegioyoq kasqanchismanta, imapas yachasqanchismanta, otaq allin privilegioyoq hermanota reqsisqanchismanta chayqa, jatunchakuq kasqanchistan rikuchisun. Sichus jujkunaq yanapayninwan imatapas ruwashaspa, noqallanchispas ruwasunman jinata rimasunman chayqa jatunchakuq kasqanchistan rikuchillasunmantaq. Jesusqa imaymanatan yacharan, ichaqa manan jayk’aqpas alabakuranchu. Aswanmi payqa Jehová Diosllata alabanankurayku sapa kutilla Diospa simin qelqamanta rimaq (Juan 8:28).
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
¿Yacharqankichu?
Ñaupa tiempomanta yachaq runakunan tarirqanku muyu rumipi Marduka suti qelqasqata (chay sutiqa Mardoqueo nispan español simipiqa nikun). Mardoqueoqa Susa llaqtapi qolqemanta encargakuqsi kanman karqan. Chay rumipi Mardoqueoq sutinta tarisqankumantan Arthur Ungnad nirqan: “Chay rumillapin Bibliamanta Mardoqueo sutiqa rijurin”, nispa.
Arthur Ungnad willakusqan qhepamanqa yaqa llapa tarisqanku qelqasqa rumikunata k’anallakunata iman t’ijrayta qallarirqanku. Chaykunataqa qolqe waqaychana wasikunapis tarisqaku Persia llaqtaq qayllallanpi, chay k’anallakunaqa Jerjes I reypa tiemponmantaraqsi kasqa. Chaykunaqa elamita simipin qelqasqa kasqa, chay sutikunaqa Ester libropipas rijurillantaqmi.
Tarisqanku k’anallachakunapiqa askha partepin Marduka sutiqa rijurin, secretario jinas Susa palaciopi llank’asqa rey Jerjes I kamachikusqan tiempopi. Juj k’anallachapin tarillasqakutaq qelqakunata t’ijraq kasqanta, chayqa allintan tupashan Bibliaq nisqanwan. Ester libropin willashan Mardoqueoqa rey Asueroq palacionpi llank’asqanta, iskay simikunata yachasqanta, reypa palacionpa punkunpi llank’asqantapas (Est. 2:19, 21; 3:3). Chay punkupiqa reypa palacionpi kamachikuqkunallan tiyaqku.
Ester libropi Bibliaq nisqanqa tupanmi chay tarisqanku qelqakunawanqa. Mardoqueopas Mardukapas kikin tiempopin kausarqanku, kikin llaqtapin tiyarqanku, iskayninkun reypa palacionpi llank’arqanku. Chhaynaqa nisunmanmi Mardoqueopas Mardukapas kaqlla kasqankuta.
11-17 SETIEMBRE
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | ESTER 3-5
“Jujkunata kallpachay tukuy atisqankuta ruwanankupaq”
it-2-S 313 párr. 7
Mardoqueo
Manapunin Amanpa ñaupanpi k’umuykuqchu. Rey Asueron Agagpa mirayninmanta jamuq Amanta aswan allin puestoman churarqan, jinaspan kamachikurqan palacionpa punkunpi kaq llank’aqkuna Amanpa ñaupanpi k’umuykunankupaq, chhaynapi respetasqankuta rikuchinankupaq. Mardoqueon ichaqa manapuni Amanpa ñaupanpi k’umuykuqchu, payqa nirqanmi judío runa kasqanrayku chayta mana ruwasqanta (Est. 3:1-4). Jehová Diosta serviq runa kasqanraykun payqa mana k’umuykuyta munarqanku. Mardoqueopaqqa Amanpa ñaupanpi k’umuykuyqa Diosta adoray jinañan karqan, manan autoridadta respetayllachu (2 Sam. 14:4; 18:28; 1 Rey. 1:16). Aswanpas payqa razonwanmi mana k’umuykuyta munarqanchu, yaqachus jina Amanqa Amalec runa karqan. Jehová Diosmi Amalec runakunamanta nisqa: “Jehová Diosqa Amalec runakunawan llapa mirayninkunawan ima guerrapi kanqa”, nispa (Éx. 17:16; qhaway HAMÁN nisqata). Chhaynaqa Mardoqueoqa Jehová Diosman junt’aq sonqo kasqanraykun mana k’umuykuyta munarqanchu.
it-2-S 313 párr. 9
Mardoqueo
Diosmi Israel llaqtata Mardoqueowan yanapachirqan. Judío runakuna llapanku wañuchisqa kanankupaq kamachikuyta rey orqomuqtinmi, Mardoqueoqa Esterta nirqan judío runakunata yanapananpaq reina churasqa kasqanta. Jinaspapas Estertan yanaparqan allinta yuyaykuspa llaqtanta yanapananpaq, chaymantapas nirqanmi reyta valekamunanpaq. Allinpaqmi Esterqa chayta qhawarirqan, chaymi wañuyta mana manchakusparaq reypa ñaupanman jaykurqan (Est. 4:7-5:2).
Diospa llaqtantan yanaparqan
22 Mardoqueoq apachisqan willakuyta rikuspanmi Esterpa sonqonqa yaqaraq sayarqan. Manan hayk’aqpas chhayna sasachakuypiqa tarikurqanchu, Mardoqueoman kutichimusqanpin sinchi manchasqa kashasqanta willamurqan. ¿Imaraykun chhayna manchasqa kasharqan? Persia suyupi kamachikuyman hinaqa, reypa ñawpaqenman mana waqyachisqa kaspa haykuqkunaqa wañuchisqan kaqku, chaytan primonman qelqamuspa yuyarichirqan. Pipas chhaynata haykuqqa qori varanta rey haywarimullaqtinmi pampachasqa kaq. ¿Khuyapayanmanchu rey Asuero Esterta? Chay reyqa manan khuyapayarqanchu Vasti reinata paypa waqyachisqanta mana kasukusqanrayku. Hinaspapas chay millay reyqa manañapaschá Esterta munakapurqanchu, chaypaschá kinsa chunka p’unchayña mana waqyachinpurqanchu (Est. 4:9-11).
23 Mardoqueoqa sut’ita kutichispan primanta kallpacharqan allin iñiyniyoq kananpaq. Nirqanmi Esterpa yanapayninwanña otaq hukpa yanapayninwanña kaqtinpas Jehová Diosqa judío runakunata salvananpuni kasqanta. Hinaspapas willarqanmi mana imatapas ruwaqtinqa paypas wañuchisqa kananta. Chhaynatan Mardoqueoqa rikuchirqan anchatapuni Jehová Diospi confiasqanta, payqa promesankunataqa hunt’anpunin manataqmi hinallataqa qhawanmanchu llaqtan chinkachisqa kanantaqa (Jos. 23:14). Chay qhepamanmi Esterta nirqan: “Ichapaschá kay hina sasachakuypi yanapawanaykikupaq reina kashanki”, nispa (Est. 4:12-14). Mardoqueoqa rikuchirqanmi allin iñiyniyoq Diospi confiaq kasqanta, ñoqanchisri, ¿chhaynachu kashanchis? (Prov. 3:5, 6).
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
Mana hark’asqalla Diosta servinapaq tribunalkunaman rinchis
14 Ñawpaq tiempopiqa Esterpas Mardoqueopas mana hark’asqalla Diosta yupaychanankupaqmi defendekurqanku. Kunanpas Diospa llaqtanqa kaqllatan ruwan (Est. 4:13-16). ¿Imata ruwaspan yanapakusunman mana hark’asqalla Diosta yupaychananchispaq? Wakin iñiqmasinchiskunaqa Diosta servisqankuraykun carcelpi otaq qatiykachasqa kashanku, chaymi Diosmanta mañakunanchis paykunata yanapananpaq. Chayta ruwaspan iñiqmasinchiskunata yanapasun kallpachasqa sientekunankupaq (leey Santiago 5:16). ¿Uyarinchu Jehová Dios mañakusqanchista? Arí uyarinmi, juiciokuna ganasqanchismi chayta rikuchin (Heb. 13:18, 19).
18-24 SETIEMBRE
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | ESTER 6-8
“Ester jina allin yuyaywan rimaq kasun”
Allin yuyaywan mana manchakuspa ruwaq
15 Esterqa reywan rimananpaqmi pacienciakuspa huk p’unchaytawan suyarqan, chaykaman Amanqa Mardoqueota warkuchinanpaq k’aspita sayachimusharqan, manataqmi yuyaykullarqanpaschu pay wañunallanpaqtaq kasqanta. Hinaspapas Jehová Diospaschá reyta mana puñuchirqanchu (Prov. 21:1). Chaymi Biblia kallpachan ‘Diospi suyakunanchispaq’ (leey Miqueas 7:7). Diospa makinpi sasachakuyninchista saqeqtinchisqa, kaytan reparasun: Payllan aswan allinta ñoqanchismantaqa allichanqa ima sasachakuyninchistapas.
Mana manchakuspan rimarirqan
16 Esterqa manañan nishuta qosanta suyachiyta munanchu, chaymi kay iskaykaq mikhuypi tukuyta willanqa. ¿Imaynatan qallarinqa? Rey kikinmi hukmanta ima munasqanmanta tapun (Est. 7:2). Chaymi ‘rimanan tiempo’ chayamuqtin rimarin.
Allin yuyaywan mana manchakuspa ruwaq
17 Rimayta qallarinanpaqqa sonqonpichá Diosmanta mañakurqan, chaymantataq nirqan: “Reyníy, sumaqta qhawariwanki chayqa, allintaq rikch’akusunkipas chayqa, khuyapayaykuwayku ñoqatapas llaqtaytapas ama wañuchiwanankupaq. Chayllatan valekuyki”, nispa (Est. 7:3). Chaypi qhawarisqanchis hina, Esterqa reypa imachus decidisqanta respetananpaqmi rikuchin. Manan Vasti hinachu qosanta p’enqaypi qhepachin (Est. 1:10-12). Hinaspapas manan pisichanchu mana allinta yuyaykuspa Aman runapi confiasqanmanta. Aswanpas kawsayninta salvananpaqmi rogakun.
Allin yuyaywan mana manchakuspa ruwaq
18 Chhayna nisqanqa reypa sonqonman chayaspan admirachinraq. ¿Pin reinata wañuchiyta munan? Estermi nillantaq: “Ñoqapas llaqtaypas llapayku ch’usaqyachisqa kanaykupaqmi vendesqa kashayku. Kamachipaq vendesqalla kaykuman chayqa, ch’inllachá kakuyman, manachá umayki nanachiq hamushaymanchu”, nispa (Est. 7:4). Esterqa tukuy sonqon llakikuyninta willan, ichaqa nillantaqmi paypas llaqtanpas kamachipaq vendesqalla kankuman karqan chayqa ch’inlla kakunanta. Ichaqa reypaqpas manan allinninpaqchu kanman karqan judío runakunaq wañuchisqa kanankuqa, chaymi Esterqa mana upallakunchu.
19 Ester hina sonqoman chayaqta rimayqa ancha allinmi. Sichus hatun sasachakuyta munakusqanchis runaman otaq autoridadniyoq runaman willananchis kanqa chayqa, Ester hina pacienciawan respetowan sut’ita rimaymi yanapawasun sonqonman chayanapaq (Prov. 16:21, 23).
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
w06-S 1/3 11 párr. 1
Ester libromanta allin yachachikuykuna
Ester 7:4 ¿Imaynapin judío runakunaq wañuchisqa kananku “reypa mana allinninpaq karqan”? Judío runakunata wañuchipunkuman karqan chayqa reypa mana allinninpaqmi kanman karqan, kamachita jina vendepusqankun ichaqa aswan allin kanman karqan. Chaytan Esterqa ancha respetowan reyta reparachirqan. Amanmi nirqan chunka waranqa qolqeta qonanpaq, ichaqa sichus judío runakunata kamachita jina vendekunman karqan chayqa, aswan askha qolqetan ganankuman karqan, manan chunka waranqa qolqellatachu. Chaymantapas Esterqa judía warmin karqan, chaymi paypas wañuchisqa kanan karqan.
25 SETIEMBRE-1 OCTUBRE
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | ESTER 9, 10
“Autoridadniyoq kasqanwanmi jujkunata yanaparqan”
it-2-S 314 párr. 3
Mardoqueo
Mardoqueoqa Amanpa rantinpin churasqa karqan, jinaspapas reypa sellana anillontan chaskirqan chaywan imaymana documentokunata sellananpaq. Chaymantapas Mardoqueotan Esterqa Amanpa tukuy kaqninkunamanta encargakunanpaq churarqan. Chaymi reypa qosqan autoridadwan Mardoqueoqa judío runakuna defiendekunankupaq juj kamachikuyta orqomurqan. Chay willakuywanqa may kusisqan judío runakunaqa kasharqanku. Persia nacionmanta wakin runakunapas judío runakunatan yanaparqanku. Jinan adar killapi chunka kinsayoq p’unchaypi judío runakunaqa listo kasharqanku enemigonkunamanta defiendekunankupaq. Kamachikuq runakunapas judío runakunatan yanaparqanku Mardoqueo aswan autoridadniyoq runa kasqanrayku. Susa llaqtapiqa iskay p’unchaymi maqanakuyqa aparikurqan. Judío runakunaqa 75.000 enemigonkunatan wañuchirqanku, Amanpa chunka churinkunatapas wañuchillarqankutaqmi (Est. 8:1-9:18). Chaymantapas Mardoqueoqa Esterpa permisonwanmi llapa judío runakunata kamachirqan adar killa chunka tawayoq chunka pisqayoq p’unchaykunapi sapa wata jatun fiestata ruwanankupaq. Chay fiestatan “Purim” nispa sutichakurqan. Chay p’unchaykunaqa jatun mijuyta wayk’uspan fiestata ruwananku karqan, regalokunatapas apachinakunankun karqan, wajchakunamanpas imaymana regalokunatan qonanku karqan. Judío runakunaqa ancha kusikuywanmi chay kamachikuyman jina ruwarqanku. Chaymantapas chay fiestata ruwanankupaqmi kamachirqanku wawankuman, Diosta adoraq waj llaqtayoq runakunamanpas. Mardoqueoqa rey Asueroman qatiq importante runan karqan, Diospa llaqtanpi allin respetasqan karqan. Payqa llaqtamasin runakunaq allinninpaqmi llank’ashallarqan (Est. 9:19-22, 27-32; 10:2, 3).
it-2-S 765 párr. 1
Purim
Imapaqmi chay fiestata paqarichikurqan. Chaymanta willaq wakin runakunaq nisqanman jinaqa, kay tiempo judío runakunaqa Purim nisqa fiestataqa manan Diosta yupaychanankupaqchu ruwanku. Ichaqa chay fiestata paqarichikushaqtinqa manan chhaynachu karqan, chay tiempopiqa Mardoqueopas Esterpas Jehová Diostan yupaycharqanku. Jehová Diosmi judío runakunataqa librarqan, chaymi chay fiestataqa paqarichirqanku Diosta yupaychanankupaq. ¿Imaynan chay pasarqan? Mardoqueo junt’aq sonqowan Jehová Diosta servisqanraykun judío runakunaqa juj sasachakuypi tarikurqanku. Mardoqueotan kamachirqanku Amanpa ñaupanpi k’umuykuspa qonqorikunanpaq. Ichaqa Amanqa Amalec runan karqan, Jehová Diosmi Amalec runakunataqa ñakarqan. Chayta yachaspan Mardoqueoqa Amanpa ñaupanpi mana k’umuykurqanchu (Est. 3:2, 5; Éx. 17:14-16). Chaymantapas Mardoqueo imachus Esterman nisqanpin reparanchis Mardoqueoqa Jehová Diospi confiasqanta (Est. 4:14). Jinaspapas Esterqa manaraq reypa ñaupaqman jaykushaspan ayunarqan, chaywanmi rikuchisharqan Jehová Diospa yanapayninta maskhasqanta (Est. 4:16).
cl-S 101, 102 párrs. 12, 13
Jehová Diostan qatikunanchis autoridadniyoq kaspa
12 Jehová Diosqa umalliqkunatan iñiq t’aqata pusarinankupaq churarqan (Hebreos 13:17). Paykunaqa Jehová Diospa llaqtantan cuidananku, iñiq t’aqapi hermanokunatan yanapananku Diosman qayllaykunankupaq. Ichaqa, ¿chayraykuchu iñiq t’aqapi iñiqmasikunata munasqankuta ninanku? Manan, umalliqkunaqa k’umuykukuspan imachus Jehová Dios paykunamanta mañasqanta ruwananku (1 Pedro 5:2, 3). Bibliaq nisqanman jinaqa, paykunaqa “Diospa iñiq t’aqantan michinanku, payqa Churinpa yawarninwanmi chay iñiq t’aqata rantirqan” (Hechos 20:28). Chhaynaqa, ¿manachu umalliqkunaqa munakuywan Diospa iñiq t’aqanta qhawarinanku? Arí, chhaynan kanan.
13 Kaypi yuyaykuy. Munasqa amigoykin aswan valorniyoq kapuqninta saqesunkiman qhawaripunaykipaq. ¿Imaynatan chayta qhawaripuwaq? Ancha cuidadowanchá chaytaqa qhawaripuwaq. Chhaynatan Jehová Diospas umalliqkunata nin iñiq t’aqapi ovejankunata allinta cuidanankupaq (Juan 21:16, 17). Jehová Diosqa anchatan iñiq t’aqapi hermanokunata munakun, payqa ancha munasqa wawanpa yawarninwanmi paykunata rantirqan. Chaymi Jehová Diosqa ancha valorniyoqpaq serviqninkunata qhawarin. Chayta yuyarispan umalliqkunaqa k’umuykukuspa ancha munakuywan Diospa iñiq t’aqanta cuidananku.
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
w06-S 1/3 11 párr. 4
Ester libromanta allin yachachikuykuna
Ester 9:10, 15, 16. Karqanña juj kamachikuy chaypas, ¿imaraykun judío runakuna enemigonkuq kapuqninkuta mana jap’ikapurqankuchu? Chaywanmi judío runakunaqa rikuchirqanku defiendekuyllata munasqankuta. Paykunaqa manan qhapaq kaytachu maskhasharqanku.
2-8 OCTUBRE
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | JOB 1-3
“Jehová Diosta cheqaqtapuni munakusqaykita rikuchishallay”
Noé jina Daniel jina Job jina iñiyniyoq kasun
16 ¿Imakunapin Job tarikuran? Jobqa imaymana llakikunapin tarikuran. Payqa “inti lloqsimuy lado suyukunapi runakunamanta aswan qhapaqmi karan” (Job 1:3). Allin reqsisqan karan, lliumi respetaqpas (Job 29:7-16). Chhaynaña karan chaypas manan payqa jatunchakuqchu, manataqmi Diostapas pisichaqchu. Chaymi Diospas niran: “Kamachiy Job [...] pay jina chanin runaqa manan kay pachantinpi kanchu. Payqa tukuy sonqonwanmi serviwan, mana allin ruwaymantapas t’aqakunpunin”, nispa (Job 1:8).
17 Chaymantan ichaqa wajchaman tukupuran. Juj ratollapin tukuy imaymanan chinkapuran, chaymi Jobqa mana imanakuyta atispa wañuyllataña munaran. Yachasqanchis jina Satanasmi Jobtaqa sufrichiran, paymi niran: “Diostaqa servin interesraykullan”, nispa (leey Job 1:9, 10). Diosqa manan jinallatachu qhawaran chayta. Chaymantapas Jobqa Dios munakusqanta junt’aq sonqo kasqantawanmi rikuchinan karan. Chaymi Diosqa mana imatapas ruwaranchu Satanás pruebaman churaqtin.
Dios sonqon kananchis
10 Satanasqa llapa runakunamantan niran: “Manan pipas Dios sonqo runaqa kanmanchu”, nispa. Chaywanqa kay jinatan niwashanchis: “Qanqa manan Diosta munakunkichu, vidaykita salvanaykiraykuqa Diostan saqerparinki, manataqmi Dios sonqo runachu kanki”, nispa (Job 2:4, 5; Apo. 12:10). ¿Imaynan chay nisqanwan sientekunchis? Sonqonchismi nanawanchis riki. Chhaynataña Satanás niwanchis chaypas Jehová Diosqa confianmi imapiña tarikuspapas Dios sonqo kananchista. Chaymi Satanasta permitin pruebaman churawananchispaq. Junt’aq sonqo kaspaqa noqanchispas rikuchinchismi Satanás llulla kasqanta. Jinaspapas Diosmi prometewanchis yanapawananchispaq (Heb. 13:6). Anchatan kusikunchis Jehová Dios noqanchispi confiasqanmanta. ¿Imaraykun importante Dios sonqo kay? Dios sonqo kaspan rikuchinchis Satanás llulla kasqanta, Diospa sutintataq jatunchanchis apoyanchistaqmi Diospa kamachikusqanta. Chhaynaqa, ¿iman yanapawasunman Dios sonqolla kananchispaq?
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
¿Imatan yachasunman wañupunan patapi Jesuspa nisqanmanta?
9 Jesuspa nisqan. Wañupunanña kashaqtinmi Jesusqa Jehová Diosta niran: “Diosníy, Diosníy, ¿imaraykun saqerpariwanki?”, nispa (Mat. 27:46). Manaña Biblia willanchu imarayku Jesús chayta niran chaypas, imaymanatan chay nisqanmanta yachasunman. Chay nisqanwanmi junt’akusharan Salmos 22:1 textoq nisqan. Chaymantapas ñak’arispa wañusqanwanmi rikuchisharan Jehová Diospaq junt’aq sonqo kasqanta (Job 1:10). Chaymantapas mañakusqanwanmi Jesusqa rikuchisharan yanqamanta enemigonkuna payta wañuchisqankuta.
9-15 OCTUBRE
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | JOB 4-5
“Llulla willakuykunamanta cuidakuy”
it-1-S 795
Elifaz
2. Elifazqa Jobpa jujnin amigonmi karqan (Job 2:11). Payqa Temán llaqtamantan karqan, Abrahanpa mirayninmanta, chaymantapas Jobpa karu familianmi karqan. Payqa yachayniyoq kasqanmantan alabakuq, chaytan miraynin runakunapas ruwallaqkutaq (Jer. 49:7). Kinsantin “kallpachaqkunamantaqa” Elifazmi astawan rimaq, chaymantapas yaqachus jina pay aswan kuraq karqan. Jobwan kinsantin kuti rimasqankupipas paymi rimayta qallarirqan, aswan unaytataqmi rimarqanpas.
w05-S 15/9 26 párr. 2
Mana allin yuyaykuykunata atipasun
Musphanapaq jina rikusqanta yuyarispan Elifazqa nirqan: “Chayllamanmi ñaupayta juj espíritu pasarun, chaywanmi cuerpoyqa astawanraq ¡rass...! nirqan. Chay espirituqa ñaupaypin sayaykun, ichaqa mana reparaymi kasqa, runaq llanthunta jinallan rikuruni, chayllamanmi ch’in karun”, nispa (Job 4:15, 16). ¿Ima espiritun Elifazta yuyaychashanman karqan? Manan Diospa chanin angelninchu paytaqa yuyaychasharqan, aswanpas supaykunan yuyaychasharqanku. ¿Imaynapin chayta yachanchis? Qhepaman Elifaz k’araq simikunata rimasqanpin (Job 4:17, 18). Chayraykun Jehová Diosqa Elifazta iskaynin amigonkunatapas anyarqan (Job 42:7). Arí, Elifaztaqa supaykunan yuyaychasharqanku, chaymi mana allin yuyaykuykunata rimarqan.
Ama Saqraq propagandanwan q’otuchikusunchu
Satanasqa Elifaztan rimachirqan: Runakunaqa manan pruebakunata aguantayta atinkuchu, nispa. Kaytan nirqan: ‘Hallp’amanta ruwasqa runaqa [...] hallp’a patapi t’urumanta ruwasqa wasi hinan, ñit’ispa wañuchina thuta hinan. Runaqa pacha paqarmanta ch’isinkama thuninan, mana piqpa reparasqanmi wañupun’, nispa (Job 4:19, 20).
Bibliapas “t’uru mankakuna” hina kasqanchistan willan (2 Cor. 4:7). Ichaqa Adanmanta hucha heredasqanchisraykun t’uru manka hina p’akikuqlla kanchis (Rom. 5:12). Chaymi sapallanchistaqa Saqra oqoywasunman. Ichaqa Jehová Diosmi cristianokunataqa yanapawanchis chaytaqa manan qonqananchischu. Payqa anchatan valorawanchis pantaq runaña kanchis chaypas (Isa. 43:4). Santo espirituntapas qowanchismi mañakuqtinchisqa (Luc. 11:13). Espíritu santoq ‘hatun atiyninwanmi’ atiyta qowanchis, Satanás sasachaykunapi churawaqtinchis aguantananchispaq (2 Cor. 4:7; Isa. 12:2). Sichus ‘Saqraq contranpi qaqatapuni sayasunchis’ chayqa, Diosmi iñiyninchispi allinta takyachiwasunchis (1 Ped. 5:8-10). Chaymi, ¡Saqrataqa mana manchakunanchischu!
¿Imaynatan llulla willakuykunamanta cuidakusunman?
● Allintan qhawarinayki pichus chay willakuyta orqomushan imamantachus rimashan chayta
Biblian nin: “Allinta t’aqwiychis tukuy imapas allinchus kashan icha manachus chayta”, nispa (1 Tesalonicenses 5:21).
Yaqapaschá ima willakuypas otaq ima noticiapas chayamuwaqtinchisqa chaypi creesunmanpacha, ichaqa manaraq chaypi creeshaspan otaq jujkunaman apachishaspan, ñaupaqtaqa allinta t’aqwirinanchis cheqaqpunichus manachus chayta. ¿Imaynatan chayta ruwasunman?
¿Pin chay willakuyta otaq chay noticiata orqomushan? ¿Confiasunmanchu chay willakuyta orqomuq runapi otaq chay organizacionpi? Wakin noticia ruwaqkunaqa paykunaq munayninta maskhaspan ima willakuytapas jujnirayta willanku. Chayrayku ima willakuytapas jujkunaq willasqankuwan tupanachiy. Mayninpiqa kikin amigonchiskunan mana reparakuspa llulla willakuykunata chaskispa cheqaq kananpaq piensaspa apachimuwasunman otaq internetpi churankuman. Chayraykun mana llapa willakuypichu creenaykipacha, ñaupaqtaqa allintan t’aqwirinanchis pichus chay willakuyta paqarichimushan chayta.
Chaymantapas allintan qhawarinanchis imachus willasqanku cheqaqchus manachus chayta. Chaypaqqa fechakunapi jujkunapi iman allinta reparasunman. Reparanallanchistaqmi allin ruwasqachus kashan icha yanqa-yanqa ruwasqallachus kashan chayta. Wakin willakuykunaqa wakillantan willashan, otaq runakunata paykunaq piensasqankuman jina piensachinankupaq ruwasqa kashan. Chhayna willakuykunamantaqa cuidakunanchismi.
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
w03-S 15/5 22 párrs. 5, 6
Mana sayk’uspan phawananchis kausayman apaq ñanninta
Diospa llaqtanqa yanapawanchismi mana sayk’uspalla Jehová Diosta servinanchispaq. Chayta yachayqa maytan kallpachawanchis (1 Pedro 2: 17). Noqanchispas yanapasunmanmi hermanonchiskunata mana sayk’uspalla Jehová Diosta servinankupaq.
Chaytan Jobpas ruwarqan. Paymanta rimaspan Elifaz nirqan: “Urmaq runakunatan sumaqta rimapayaq kanki, sasachakuypi tarikuqkunatan yanapariq kanki”, nispa (Job 4:4). Job jinan noqanchispas kananchis, hermanonchiskunatan yanapananchis mana sayk’uspa Jehová Diosta servinankupaq. Biblian kamachiwanchis: “Mana kallpayoq makikunata kallpachaychis, liwi-liwi moqokunata allinta tajyachiychis”, nispa (Isaías 35:3). Chhaynaqa, ¿manachu kallpachakusunman sapa juñunakuypi iskay-kinsa hermanokunallatapas kallpacharinanchispaq? (Hebreos 10:24, 25). Sumaq simikunawanmi kallpachasunman, “allintan ruwashanki” nispan hermanonchiskunata kallpachasunman. Chaymantapas Jehová Diosta servinankupaq tukuy atisqankuta ruwasqankumantan felicitananchis. Chayta ruwaspan paykunata yanapasun mana sayk’uspalla phawashanallankupaq.
16-22 OCTUBRE
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | JOB 6, 7
“¿Imatan ruwawaq sinchi llakiq ñit’isqan kaspa?”
w06-S 15/3 14 párr. 10
Job libromanta allin yachachikuykuna
Job 7:1; 14:14. ¿Imaninantan nishan “sinchi sasa llank’ay” otaq “esclavo jina llank’ay” nispa? Jobpa sasachakuyninkunaqa sinchipunin karqan, chaymi paypaqqa kausayqa sinchi sasa llank’ana jina karqan (Job 10:17). Chaymantapas juj runa wañupusqanmantapacha kausarichisqa kanan tiempo chayamunankamaqa manan pisiyachiyta atinmanchu. Chayraykun Jobqa chay tiempota tupanachirqan esclavo jina llank’aywan.
“Jehová Diosmi yanapan llakisqa sonqoyoq kaqkunata”
“RUNAQA pisi p’unchaynillayoqmi, askha sasachayniyoqmi” kanpas, chaymi mayninpiqa chaypi piensaspa pisikallpayasunman (Job 14:1). Ñaupa tiempopi Jehová Diosta serviqkunapas chhaynan sientekuranku. Wakinqa wañuytaraqmi munaranku (1 Rey. 19:2-4; Job 3:1-3, 11; 7:15, 16). Jehová Diosmi ichaqa paykunata pisikallpayaqtinku yanaparan. Chaymantapas paykunamantan Bibliapi qelqachiran noqanchista yanapawananchispaq yachachiwananchispaqpas (Rom. 15:4).
g-S 1/12 16,17
Manaña kausayta munaspa
Yaqapaschá sasachakuyniykikunaqa mana allichakuq jina kashanman, ichaqa manan sapallaykichu kashanki, chaytan allinta yuyarinayki. Chaymantapas kay tiempokunapiqa llapa runakunan imaymana sasachakuykunapi tarikunchis. Biblian nin: “Kamasqakunaqa llapankun juj nisqalla khuyayta waqashanku, kunankamataqmi nanaypi kashanku”, nispa (Romanos 8:22). Qhawarisqaykiman jinaqa yaqapaschá sasachakuyniykikunaqa mana allichakunanpaq jina kanman, ichaqa tiempowanqa imapas allichakullanmi. ¿Ima ruwaykunan yanapasunkiman sasachakuyniykikunata aguantanaykipaq?
Confiasqayki amigoykiman imayna tarikusqaykita willay. Biblian nin: “Cheqaq amigoqa tukuy tiempon munakun, sinchi llakikuy tiempopipas wayqe jinan qhawarisunki”, nispa (Proverbios 17:17). Jobqa sasachakuykunapi tarikuspan jujkunaman willakurqan imachus llakichisqanta. Paymi kausasqanmanta ñakapakuspa nirqan: “Ima munasqayta quejakusaq. ¡Amaña sonqoy nanananpaqmi ima munasqayta rimasaq!”, nispa (Job 10:1). Amigoykiman imayna tarikusqaykita willaqtiykiqa manañan nishutachu llakikunki, chaymantapas jujniraytan chay sasachakuyniykita qhawarinki.
Diosman sonqoykita kichariy. Wakin runakunaq nisqankuman jinaqa manas pipas mañakusqanchistaqa uyarinmanchu. Biblian ichaqa mana chaytachu yachachin. Jehová Diosmanta rimaspan Salmos 65:2 nin: “Qanqa mañakusqata uyariqmi kanki”, nispa. Chaymantapas 1 Pedro 5:7 nin: “Payqa qankunamantan llakikun”, nispa. Chhaynaqa, Bibliaq nisqanman jinaqa Jehová Diospin confianayki, chaytan qatimuq textokunapas sut’ita reparachiwanchis:
“Tukuy sonqoykiwan Jehová Diospi confiay, amataq qan kikiykiq yachasqallaykimanchu jap’ipakuy. Tukuy ima ruwasqaykipi payta yuyariy, paymi allin kaq ñanta reqsichisunki” (PROVERBIOS 3:5, 6).
“Manchakuqninkunamanmi munasqankuta qon, auxilio mañakusqankutan uyarin, jinaspan libran” (SALMOS 145:19).
“Chaymantapas, imataña Diospa munayninman jina mañakusunchis chaypas, Diosqa uyariwasunmi, manapunin chaymantaqa iskayananchischu” (1 JUAN 5:14).
“Jehová Diosqa millay runamantan karunchakun, chanin runaq mañakusqantan ichaqa uyarin” (PROVERBIOS 15:29).
Chhaynaqa, sichus sasachakuyniykikunata Jehová Diosman willakunki chayqa, payqa yanapasunkipunin. Bibliaqa sut’itan niwanchis: “Tukuy tiempo payllapi confiaychis, sonqoykichista payman kichariychis”, nispa (Salmos 62:8).
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
Yachananchismi jujkuna uyariyta, khuyapayaytapas
10 Jehová Dios jinan iñiqmasinchiskunata allinta reqsinanchis. Chaypaqmi manaraq juñunakuy qallarishaqtin, juñunakuy tukuyta, Diosmanta willaq rispa ima paykunawan parlarinanchis. Atikuqtinqa yaqapaschá invitasunman imallatapas mijunapaq. Chayta ruwasun chayqa, yaqapaschá reparasun mana rimaykuq iñiqmasinchisqa p’enqali kasqanta, qolqe sonqopaq qhawarisqanchis iñiqmasinchispas qoykukuq kasqanta, juñunakuykunaman tardeta chayamuq familiapas sasachakuykunapi tarikushasqankuta (Job 6:29). Manaña iñiqmasinchiskunaq vidanman chapukuyta munanchischu chaypas, kallpachakunanchismi iñiqmasinchiskunata allinta reqsinanchispaq, imaynapi tarikusqankuta yachananchispaqpas (1 Tim. 5:13).
23-29 OCTUBRE
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | JOB 8-10
“Diospa mana tukukuq munakuyninmi Satanaspa llulla yachachikuyninkunamanta pakaykuwanchis”
¿Atisunmanchu Diospa sonqonta kusichiyta?
Jobqa imaymana llakikuykunapin tarikurqan, chaymi nirqan: “Diosmanqa manan imapas qokunchu payta kasukusqay mana kasukusqaypas”, nispa. Chhayna yuyaykusqanqa manan allinchu karqan (Job 9:20-22). Hinaspapas Jobqa chanin runapaqmi qhawarikurqan. Chaymi hukkunaqa payta uyarispa nirqanku: “Kay runaqa Diosmantapas aswan chaninpaqmi qhawarikun”, nispa (Job 32:1, 2; 35:1, 2).
Jehová Diosqa tukuy tiempo munakuqmi
14 Jehová Dios tukuy tiempo munakuq kasqanmi pakaykuwanchis. Rey Davidmi Jehová Diosmanta khaynata niran: “Qanmi pakakunayqa kanki, llakipakuymantan waqaychawanki, llalliy takikunawanmi muyuykuwanki”, nispa. Chaymantapas nillarantaqmi: “Señor Diosmi ichaqa payman k’askaykukuqkunata munakuspa waqaychashallanpuni”, nispa (Sal. 32:7, 10). Imaynan ñaupa tiempopi runakunata llaqtaq perqankuna pakaykuq chhaynatan Jehová Diospa tukuy tiempo munakuyninpas Satanaspa trampankunamanta pakaykuwanchis, chhaynapi Jehová Diosmanta ama t’aqakunanchispaq. Chaymantapas chhayna munakuq kasqanraykun llaqtanman pusamuwaranchis (Jer. 31:3).
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
“¿Pitaq Jehová Diospa yuyayninta yacharqan?”
19 Yachasqanchis hina, Jehová Diospa “yuyayninta” entiendenanchispaqqa Bibliatan allinta t’aqwinanchis. Manan yuyaykusqanchisman hinachu Diospa ruwasqankunataqa qhawarinanchis. Jobmi nirqan: “Manan Dioswanqa hap’inakuymanchu runawan hinaqa, manataqmi niymanchu runata hinaqa: Chaninchana wasiman haku, nispaqa”, nispa (Job 9:32). Jehová Diospa imayna yuyaykusqanta entiendespaqa Job hinan ñoqanchispas nisunchis: “Chaykunaqa manan ruwasqankunamantaqa imapasraqchu, uyarisqanchispas samp’a rimay hinallaraqmi, ¿pitaq entiendeyta atinman atiyniyoq kunkantari?” nispa (Job 26:14).
20 ¿Imatan ruwananchis Bibliata leeshaspa huk textopi Jehová Diospa imayna yuyaykusqanmanta mana entiendespanchis? Allintan t’aqwinanchis chaywanpas mana allintachu entiendenchis chayqa, confiananchismi Diospi. Bibliapiqa askha textokunan tarikun Diospi confiasqanchista rikuchinanchispaq. Huch’uyyaykukuqmi kananchis, manan Diospa llapa ruwasqankunataqa entiendeyta atisunmanchu (Ecl. 11:5). Chhaynapin ñoqanchispas apóstol Pablo hina nisunchis: “¡May hatunpunin Diospa qhapaq-kayninpas, yachayninpas, yuyayninpas! Yuyaykusqankunapas mana sut’inchay atinapunin, ruwasqankunapas mana entiendey atinapunin. ¿Pitaq Señor Diospa yuyaynintaqa reqsin? ¿Pitaq payta yuyaychaqninri? ¿Pitaq Señor Diosman ñawpaqta imatapas qorqan Dios payman kutichipunapaqri? Tukuy imapas Diospa kamasqanmi, paymi hap’ishan, paypaqtaqmi kanpas. ¡Diosninchis wiñay-wiñaypaq hatunchasqa kachun! Amén”, nispa (Rom. 11:33-36).
30 OCTUBRE-5 NOVIEMBRE
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | JOB 11, 12
“Aswan yachayniyoq kanapaq kinsa yanapaykuna”
Jobqa hatuncharanmi Jehová Diosta
17 ¿Iman Jobta yanaparan Dios contra mana huchallikunanpaq? Manaraq sasachakuykunapi tarikushaspa Jehová Diosman allin hap’ipasqa paywan allinpi kasqanmi. Jobqa manaña yacharanchu Satanás Diosta tumpasqanmanta chaypas, kallpachakuranmi Diospaq hunt’aq kananpaq. Kaytan niran: “Kawsanaykamaqa hunt’aqllapunin Diospaqqa kasaq”, nispa (Job 27:5, NM). ¿Imaynapin Job Jehová Dioswan ancha allin amigontin karanku? Payqa allintachá Diosta reqsiran Abraham, Isaac, Jacobpas Dioswan allinpi kasqankumanta yachaspa, chaytaqa allintachá sonqonpi hap’iran. Chaymantapas Diostaqa astawanmi reqsinman karan kamasqankunata qhawarispa (leeychis Job 12:7-9, 13, 16).
Jehová Diosqa ladollanchispin kashan
10 Kallpachakunanchismi iñiq t’aqapi allin amigokunayoq kananchispaq. Paykunan yanapawanchis Jehová Diosta munakunanchispaq, ama sapallanchis sientekunanchispaq ima. Ichaqa amigonchiskunaqa manan wiñaymasinchis llaqtamasinchis hermanokunallachu kananku. Biblian nin: “Askha watayoq runakunapin yuyayniyoq kayqa kashan”, nispa (Job 12:12). Chaymantapas kuraq hermanokunapas imaymanatan waynakunamanta yachankuman. Yuyarisunchis Davidmanta, paypa amigonqa Jonatanmi karan. Davidqa aswan waynallan karan, ichaqa allin amigontinmi karanku, Jehová Diostapas anchatan munakuranku (1 Sam. 18:1). Iskayninkun sasa tiempopipas kallpachanakuranku Jehová Diosta servinankupaq (1 Sam. 23:16-18). Irina hermananchismanta yachasun, payqa sapallanmi Jehová Diosta servishan. Paymi nin: “Iñiq t’aqapi iñiqmasinchiskunaqa tayta-mamanchiskuna hermanonchiskuna jinan kapunku. Paykunawanmi Jehová Diosqa anchatapuni kallpachawanchis”, nispa.
11 Yaqapaschá wakinninchispaqqa sinchi sasa kanman amigokunayoq kay. Chaywanpas kallpachakunanchismi iñiq t’aqapi allin amigokunayoq kananchispaq. Rita hermananchismanta yachasun. Payqa nishu manchalin karan, familianpas manan munaranchu Jehová Diosta servinanta. Paymi nin: “Manchakuraniña hemanokunawan rimayta chaypas, iñiq t’aqapi hermanonchiskunaq yanapaynintan mañakurani. Chaymi paykunaqa sumaqta yanapawaranku”, nispa. Chhaynaqa amigonchiskunamanqa willakunanchispunin imayna kashasqanchista, imayna sientekusqanchistapas. Chhaynapin paykunaqa sumaqta yanapawasunchis.
12 Kallpachakunanchismi Diosmanta willaq lloqsinanchispaq, chaymi yanapawasunchis ama sapallanchis sientekunanchispaq. Carol hermananchismi nin: “Jehová Diospa llaqtanpi yanapakuspan askha amigokunayoq kapurani. Diosmanta willaq lloqsispapas allin amigokunatan tarirani, chhaynapin manaña sapallaychu sientekuq kani”, nispa. Chhaynaqa kallpachakunanchismi iñiq t’aqapi allin amigokunayoq kananchispaq, paykunan yanapawasunchis ama sapallanchis sientekunanchispaq (Prov. 17:17).
it-2-S 883
Yachayniyoq kay
Jehová Diospa yachaynin. Jehová Diosllan ancha yachayniyoqqa. Paymanta rimaspan Biblia nin: “Sapallan yachayniyoq Dios”, nispa. Arí, manan pipas pay jina ancha yachayniyoqqa kanmanchu (Rom. 16:27; Apo. 7:12). Yachayniyoq kayqa llapa imapas imayna kasqanta allinta yachaymi. Jehová Diostaq lliuta kamarqan chayqa, payllan yachan llapa imatapas. Chaymi Biblia nin: “Wiñay-wiñaymanta wiñay-wiñaypaqmi qanqa Dios kanki”, nispa (Sal. 90:1, 2). Jehová Diosmi llapa imatapas allinta ruwarqan. Paymi jayk’aqchus paramunanta, ch’askakuna mayninta purinantapas kamachin. Paymi janaq pachata allin yuyaywan mast’arirqan. Chaykunata qhawarispan runakunapas llapa imatapas ruwayta atinku (Job 38:34-38; Sal. 104:24; Prov. 3:19; Jer. 10:12, 13). Jehová Diosqa ancha yachayniyoq kayninpin nillarqantaq imachus allin imachus mana allin chayta, chayman jina kausaspallan runakunaqa kusisqa kanqaku, llapa ima ruwasqanpas allin kanqa (Deut. 32:4-6; qhaway JEHOVÁ [un Dios de normas morales] nisqata). Jehová Diospa yachayninmantaqa manan imapas pakasqaqa kanmanchu (Isa. 40:13, 14). Mayninpi Jehová Dios jinallataña qhawarin mana allinkuna kananta chaypas, tiempowanqa munasqanman jinapunin llapa imapas kanqa. Diospa rimasqanqa junt’akunqapunin, “manan jinallaqa kutimunqachu” (Isa. 55:8-11; 46:9-11).
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
Waynayashaq sipasyashaq wawaykiwan sumaqta rimay
▪ “¿Reparanichu imatapuni waway niyta munashan chayta?” Job 12:11 nin: “Ninri[qa] uyarispan allinta mana allinta reparan, [simipas] mikhunata malliykuspan sumaq mana sumaq kasqanta yachan”, nispa. Wawayki waynayashanñataq chayqa astawanmi reparanayki imatapuni niyta munan chayta. Paykunaqa sapa kutillanmi ninku: “Wawata hinallapunin rimapayawanki” otaq “manan hayk’aqpas uyariwankichu”, nispa. Chaykunata uyarispaqa ama niychu: “Manan chhaynachu, pantashankin”, nispaqa; aswanpas reparay imatan chaywan niyta munashasunki chayta. Sichus wawayki: “Wawata hinallapunin rimapayawanki” nisunki chayqa, yaqapaschá chaywan nishasunki: “Manachus hina ñoqapi confiankichu”, nispa; Hinaspapas: “Manan hayk’aqpas uyariwankichu”, nispaqa kaytan nishanman: “Entiendeway imayna sientekusqayta”, nispa. Chhaynaqa allintapuni reparay wawayki imatapuni niyta munan chayta.