Akumbizi Anomwe Na Atsogoleri Asere Asabvekanji Kuna Ife Lero

“Ife tinadzatumiza akumbizi anomwe, ande, atsogoleri asere a anthu toera kathimbana naye.”​—MIK. 5:5, Tradução do Novo Mundo.

MUNAKWANISA KUTAWIRA?

Kodi Ezekiya, Izaiya, Mikeya na akadamu a Yerusalemu akhala tani akumbizi adidi mu pyaka madzana masere M.N.W.?

Mbani anaimirira akumbizi anomwe na atsogoleri asere lero? Mu njira zipi?

Ndi cinthu cipi cakufunika kakamwe cakuti munakwanisa kucicita cincino toera kukhunganyika kupomokerwa kwa mbumba ya Mulungu ntsogolo?

 1. Thangwi yanji masasanyiro a upomokeri wa Sirya na Israele nee apembera?

CIFUPI na pyaka 750 Yezu mbadzati kubalwa, mambo wa ku Israele na mambo wa ku Sirya atoma kucita nkhondo na mambo wa ku Yuda. Cifuno cawo cikhali cipi? Toera kupita mu Yerusalemu, kubulusa Mambo Ahazi pa mpando wa umambo, mbancinja na munthu unango, panango munthu wakuti nee akhacita khundu ya ubalwi wa Mambo Dhavidhi. (Iza. 7:5, 6) Mambo wa Israele mbadafunika kudziwika mwadidi. Yahova akhadalongeratu kuti m’bodzi wa ubalwi wa Dhavidhi mbadakhala pa mpando Wace wa umambo kwenda na kwenda, pontho pinalonga Mulungu pisakwanirisika.​—Yos. 23:14; 2 Sam. 7:16.

2-4. Fokotozani lemba ya Izaiya 7:14, 16, yakwanirisika tani (a) mu pyaka madzana masere M.N.W. (b) mu pyaka dzana yakutoma N.W.

² Pakutoma, cibverano ca Sirya na Israele cikhaoneka ninga cikhali na mphambvu. Pa nkhondo ibodzi, Ahazi aluza anyankhondo amphambvu akukwana 120.000! Maasia ‘mwana wa mambo’ aphiwa. (2 Pya dziko. 28:6, 7) Mbwenye Yahova akhaona pyenepi. Iye akumbuka pikiro yace kwa Dhavidhi; natenepa, atumiza mprofeta Izaiya na mphangwa zakuwangisa kakamwe.

³ Izaiya alonga: “Ntsikana anakhala na mimba, mbabala mwana wa mamuna, mbanthulisa dzina ya Emanwele. Mbwenye ntsiku zire mbazidzati kufika, anafudziwa madziko a amambo awa awiri [Sirya na Israele] anakugopesani pikulu.” (Iza. 7:14, 16) Kazinji kene, khundu yakutoma ya profesiya ineyi isalonga pya kubalwa kwa Mesiya. (Mat. 1:23) Nakuti “amambo awa awiri,” mambo wa Sirya na mambo wa Israele nee akhathusabve Yuda mu pyaka dzana yakutoma N.W., profesiya inalonga pya Emanwele panango yatoma kukwanirisika mu ntsiku za Izaiya.

⁴ Mwakukhonda dembuka, mudamala Izaiya kucita cidziwiso cakudzumisa, nkazi wace adzakhala na pathupi, mbabala mwana wamamuna akhacemerwa Pinabiwa Mphyaduzi Pinatapatwa Mphyachifupi [Maer-Salal-Hás-Baz]. Panango pisaoneka kuti mwana unoyu akhali “Emanwele” adalongwa na Izaiya.a M’midzidzi ya Bhibhlya, mwana akhafunika kupaswa dzina ibodzi pakubalwa, panango toera kusekera na kubalwa kwace, mbwenye mbadziwika na anyakubala ace, acibale na dzina inango. (2 Sam. 12:24, 25) Nkhabepo cipangizo cakuti Yezu akhacemerwa na dzina ya Emanwele.​—Lerini Izaiya 7:14; 8:3, 4. 

 5. Ndi cisankhulo cipi ca upswiru cidacita Mambo Ahazi?

⁵ Ngakhale kuti Israele na Sirya akhadzudzumika na Ayuda, madzindza anango, anyankhondo akhafuna kakamwe cisa. Pyenepi pyacitisa kuoneka utongi wamphambvu wa dziko yonsene ya Asirya. Mwakubverana na Izaiya 8:3, 4, Asirya mbadakwata “pyaupfumi pyonsene pya ku Damasi na pyakutapata pyonsene pya ku Samariya” mbadzati kupomokera umambo wakubangwe wa Yuda. Mbuto mwa kunyindira mafala a Mulungu kubulukira mwa mprofeta Izaiya, Ahazi wakusowa cikhulupiro apita ncibverano cakugopswa na Asirya, kwakuti kwacitisa Ayuda kupondererwa. (2 Am. 16:7-10) Pikhali pyamanyadzo tani kwa Ahazi ninga nkumbizi wa Yuda! Panango tinakwanisa bvundzika, ‘Ndingafuna kucita pisankhulo, ndisanyindira Mulungu peno anthu?’​—Mis. 3:5, 6.

NKUMBIZI MUPSWA APHATISIRA NJIRA ZADIDI

 6. Landanisani utongi wa Ahazi na wa Ezekiya.

⁶ Ahazi afa mu caka 746 M.N.W., natenepa mwanace Ezekiya apaswa umambo wa Yuda wakuti ukhali wakucerenga na wakufewa mwauzimu. Ninga mambo wamphale, kodi ninji pikhafuna iye kucita pakutoma? Kukhazikisa mpfuma ya Yuda? Nkhabe. Ezekiya akhali mamuna wakukola mwauzimu, nkumbizi wakuthema wa mbumba yace. Basa yace yakutoma ikhali kubwezeresa papswa ulambiri wakucena na kuwangisa uxamwali wa mbumba na Yahova. Mudadziwa iye cifuno ca Yahova kwa iye, Ezekiya acita pinthu mwaphinga. Ndi citsandzo cadidi kakamwe kwa ife!​—2 Pya dziko. 29:1-19.

 7. Thangwi yanji pikhali pyakufunika kuti Alevi akhale na cinyindiro thangwi ya ciphedzo ca mambo Ezekiya?

⁷ Alevi mbadacita mabasa akufunika mu kukhazikisa ulambiri wakucena. Natenepa, Ezekiya agumanyikana nawo toera kuapasa cinyindiro thangwi ya ciphedzo cace. Nyerezerani Alevi akukhulupirika ale adagumanika pa nsonkhano unoyu, atoma kulira thangwi ya kutsandzaya mu ndzidzi udalonga mambo kuti: “Mulungu asankhula imwe towera muntumikire.” (2 Pya dziko. 29:11) Inde, Alevi nee apenula kuti apaswa basa toera kucita ulambiri wakucena!

 8. Kodi ndi pinthu pipi pinango pidacita Ezekiya toera kuphedza makhaliro a uzimu a mbumba, na paoneka maphindu api?

⁸ Ezekiya acemeresa Ayuda onsene na Aisraele toera kucita phwando ikulu ya Paskwa, inatowererwa na ntsiku zinomwe za Phwando ya Mikate Yakukhonda Kutupiswa. Anthu atsandzaya kakamwe na phwando ineyi yakuti yathimizirwa pontho ntsiku zinango zinomwe. Bhibhlya isalonga: “Kukhali kukomerwa kukulu thangwi kutomera pa ndzidzi wa Salomoni, mwana wa Davide, mambo wa Israele, chipo pikhadachitika tayu pinthu ninga pyenepi mu Yerusalemu.” (2 Pya dziko. 30:25, 26) Phwando ineyi yauzimu yakhuya kakamwe anthu onsene! Tisapfundza pyenepi kubulukira pa 2 Pya dziko ya Israele 31:1: ‘Pidamala maphwando, aenda m’mizinda yonsene ya ku Yuda mbagomola mizati ya miyala ya alungu apezi.’ Mu njira yakudzumisa, Ayuda atoma kubwerera kuna Yahova. Kuceneswa kweneku kwa uzimu mbukudaimirira pinthu pyakufunika kakamwe pikhafuna kucitika.

MAMBO AKHUNGANYIKA TOERA KUTHIMBANA NA NYATWA

 9. (a) Kodi pifuno pya Israele pyacimwaniswa tani? (b) Pakutoma Senakeribu apembera tani mu dziko ya Yuda?

⁹ Mwandimomwene mafala a Izaiya akwanirisika, Asirya akunda umambo wakunkwiriro kwa Israele mbakwata anthu mu ubitcu, pyenepi pyacimwanisa masasanyiro a Israele toera kupokosera mpando wa umambo wa Dhavidhi. Mbwenye, ndiye tani pifuno pya Asirya? Cincino Asirya aikha pifuno pyawo thangwi ya Yuda. ‘Pa caka cacikhumi na cacinai ca utongi wa Ezekiya, Senakeribu, mambo wa ku Sirya, azungulira mizinda mikulu yonsene ya ku Yuda, mbaikwata.’ Senakeribu alonga kuti akunda mizinda 46 ya Ayuda. Nyerezerani kuti mbamudapibva tani khala imwe mukhali mu Yerusalemu pa ndzidzi unoyu. Mizinda yonsene ya Ayuda yafudzwa na anyankhondo a Asirya!​—2 Am. 18:13.

10. Kodi lemba ya Mikeya 5:5, 6 yawangisa tani Ezekiya?

¹⁰ Mwandimomwene, Ezekiya akhadziwa pya ngozwi yakuti ikhali cifupi, mbwenye, mbuto mwakunyindira ciphedzo ca madzindza akukhonda kukhulupira, ninga pidacita babace wakupanduka, Ahazi, Ezekiya anyindira Yahova. (2 Pya dziko. 28:20, 21) Panango iye akhadziwa mafala a mprofeta Mikeya, adalonga thangwi ya Asirya: “Asirya angapita, . . . ife tinadzatumiza akumbizi anomwe, ande, atsogoleri asere a anthu toera kathimbana naye. Iwo anadzatsogolera dziko ya Asirya na supada.” (Mik. 5:5, 6, NM) Mwandimomwene, mafala anewa akupumirwa mbadawangisa Ezekiya, thangwi asapangiza kuti nyankhondo wankulu kakamwe mbadathimbana na Asirya, pontho kuti anyankhondo akuipa mbadakundwa.

11. Kodi profesiya inalonga pya akumbizi anomwe na atsogoleri asere yatoma lini kukwaniriswa?

¹¹ Profesiya inalonga pya akumbizi anomwe na atsogoleri asere yatoma kukwaniriswa pakumala kubalwa kwa Yezu, ‘ule anadzatonga Israele, mizinda yace nja kale kakamwe.’ (Lerini Mikeya 5:1, 2.) Pyenepi mbipidacitika pa ndzidzi wakuti atumiki a Yahova mbadagopeswa na “Asirya” wa ntsiku zino. Kodi ndi mphambvu zipi zinafuna kuphatisira Yahova kubulukira mwa Mwanace wakuti akutonga toera kuthimbana na nyamalwa wakugoswa? Tinadzaona. Mbwenye pakutoma, tendeni tidinge kuti tinapfundzanji kubulukira mu pinthu pidacita Ezekiya pakuthimbana na Asirya.

EZEKIYA ACITA PINTHU MU NJIRA YADIDI

12. Kodi Ezekiya pabodzi na ale akakhala na iye acitanji toera kutsidzikiza mbumba ya Mulungu?

¹² Ndzidzi onsene Yahova asafuna kakamwe kuticitira pinthu pyakuti ife nkhabe kupikwanisa kupicita tekhene, mbwenye, iye asadikhira kuti ticite pire pinakwanisa ife. Ezekiya abvundzisa “akadamu a anyankhondo na anyankhondo ache ene,” pabodzi na iwo atonga ‘kufunga mphuno zonsene za madzi zikhali kunja kwa nzinda. Adzamale Ezekiya asasanyisa pontho malinga adamala kugomoka, amangisambo mizati mbayikha malinga mapswa patsogolo payo, awangisa pontho nzinda wa Dhavidhe, mbasasanyisambo madipa na maxango mazinji.’ (2 Pya dziko. 32:3-5) Toera kutsidzikiza na kukumbiza anthu Ace pa ndzidzi unoyu, Yahova aphatisira amuna amphambvu, ninga Ezekiya, akadamu ace, na aprofeta akukola mwauzimu.

13. Ndi cinthu cipi cakufunika kakamwe cidacita Ezekiya toera kukhunganya mbumba thangwi ya nkhondo ikhafuna kudza? Fokotozani.

¹³ Buluka penepo, pidacita Ezekiya pikhali pyakufunika kakamwe kupiringana kufunga mphuno zonsene za madzi peno kumanga malinga a nzinda. Iye ninga nkumbizi, Ezekiya agumanyiza mbumba mbaiwangisa mwauzimu na mafala awa: ‘Lekani kugopa mambo wa ku Asirya, thangwi Mulungu wathu ndi wamphambvu kupita anyankhondo ace. Iye ana mphambvu za anthu basi, mbwenye ife tina mphambvu za Yahova Mulungu wathu.’ Ndi cikumbuso cakuwangisa tani cakuti Yahova mbadamenya nkhondo m’mbuto mwa mbumba yace! Ayuda pakumala kubva “mafala awa a Ezekiya, mambo wa ku Yuda, mbumba yakhala na chipapo.” Onani kuti akhali ‘mafala a Ezekiya’ adacitisa mbumba toera kukhala na cipapo. Ezekiya, akadamu ace, amuna amphambvu, pabodzi na mprofeta Mikeya na Izaiya, apangiza kukhala akumbizi adidi, ninga mudapilongera Yahova kubulukira kwa mprofeta wace.​—2 Pya dziko. 32:7, 8; lerini Mikeya 5:5, 6.

14. Ninji pidacita Rabisaki, pontho mbumba yacitanji?

¹⁴ Mambo wa Sirya amanga misasa ku Lakike, kubangwe kwa Yerusalemu. Kubulukira kweneko, iye atuma amuna atatu toera anthu a mu nzinda aperekeke okhene m’manja mwawo. Nkwati mphangwa wace, akhadziwika na dzina ya cidzo yakuti Rabisaki, aphatisira njira zakusiyana-siyana toera kuthusa anthu. Iye alonga mu Cihebere mbakulumiza mbumba toera kusandukira mambo na kungonjera Asirya, mwauthambi apikira kuapasa dziko yakuti iwo mbadakhala akutsandzaya na umaso wadidi. (Lerini 2 Amambo 18:31, 32.) Buluka penepo, Rabisaki alonga ninga alungu a madzindza akuti nee akwanisa kutsidzikiza alambiri awo, natenepa, Yahova nee mbadakwanisa kupulumusa Ayuda m’manja mwa Asirya. Mwandzeru, mbumba nee yatawira mafala anewa authambi, ceneci ndi citsandzo cinatowezera kazinji kene atumiki a Yahova mu ntsiku zathu.​—Lerini 2 Amambo 18:35, 36.

15. Ninji pikhaphembwa anthu akhali mu Yerusalemu, na Yahova acitanji toera kupulumusa nzinda unoyu?

¹⁵ Ezekiya akhali wakuipirwa, mbwenye mbuto mwakusaka ciphedzo ca amambo a madziko anango, acemeresa mprofeta Izaiya. Izaiya apanga Ezekiya: ‘Iye, Sanakeribu hanadzapita mu nzinda muno tayu, nee hanadzaponyeramo madipa.’ (2 Am. 19:32) Onsene akhali mu Yerusalemu akhaphembwa kukhala dzololo. Yahova mbadamenyera nkhondo Ayuda. Iye amenyadi nkhondo! “Pa masiku anewa ene, anju wa Mulungu, abulukira m’misasa ya ana a ku Asirya, mbaphamo anthu pikwi dzana na makumasere na pixanu.” (2 Am. 19:35) Ayuda apulumuswa, tayu thangwi Ezekiya afunga mphuno zonsene za madzi zikhali kunja kwa nzinda peno thangwi yakumanga kwace malinga, mbwenye kubulukira kwa Mulungu.

PISATIPFUDZISANJI LERO

16. Mbani lero anaimirira (a) Nzika za Yerusalemu (b) “Asirya” (c) akumbizi anomwe na atsogoleri asere?

¹⁶ Profesiya inalonga pya akumbizi anomwe na atsogoleri asere isakwanirisika kakamwe mu ntsiku zathu. Nzika zakale za Yerusalemu zapomokerwa na Asirya. Mwakukhonda dembuka, ntsogolo mwathu, mbumba ya Yahova inadzaoneka ninga yakusowa citsidzikizo pakuthimbana na “Asirya” wa ntsiku zino, wakuti cifuno cace cinadzakhala cakuafudza. Malemba asalonga kupomokera kweneku ninga kupomokera kwa ‘Goge wa Magoge,’ kwa ‘mambo wakunkwiriro,’ kwa “amambo a pantsi pano.” (Ezek. 38:2, 10-13; Dan. 11:40, 44, 45; Apok. 17:14; 19:19) Kodi kupomokerwa kweneku ndi kwakusiyana? Nkhabe. Bhibhlya isalonga kupomokerwa kubodzi basi, mbwenye isaphatisira madzina akusiyana. Kodi ndi ‘cida cipi cacibiso-biso’ cidalonga Mikeya cinapangiza kuti Yahova mbadaciphatisira pakuthimbana na “Asirya”? Anadzaphatisira “akumbizi anomwe, ande, atsogoleri asere”! (Mik. 5:5, NM) Akumbizi na atsogoleri ndi akulu a mpingo. (1 Ped. 5:2) Mwandimomwene, lero, Yahova asapereka amuna azinji akukola mwauzimu toera kumbiza mabira ace akufunika, kuwangisa mbumba yace thangwi ya kupomokerwa kwa ntsogolo kwa “Asirya” wa ntsiku zino.b Profesiya ya Mikeya yalonga kuti iwo “anadzatsogolera dziko ya Asirya na supada.” (Mik. 5:6, NM) Inde, pakati pa ‘pida pyawo pya nkhondo,’ munadzaona “supada ya nzimu,” Mafala a Mulungu.​—2 Akor. 10:4; Aef. 6:17.

17. Ndi ntsonga zipi zinai zakuti akulu a mpingo anapfundza kubulukira ku cakucitika cidadinga ife?

¹⁷ Akulu a mpingo analeri nsolo uno anapfundza ntsonga zakufunika kakamwe kubulukira ku cakucitika cidadinga ife: (1) Cinthu cakufunika kakamwe cakuti tinakwanisa kucicita toera kukhunganyika upomokeri unafunakudza wa “Asirya” ndi kuwangisa cikhulupiro cathu kwa Mulungu na kuphedza abale athu toera acitembo pibodzi pyene. (2) “Asirya” angapomokera, akulu a mpingo asafunika kunyindira kuti Yahova anadzatipulumusa. (3) Pa ndzidzi unoyu, pitsogolero pinatambira ife kubulukira ku gulu ya Yahova toera kupulumusa umaso, panango pinadzaoneka ninga pyakukhonda kuphata basa m’maonero a anthu. Tonsene tisafunika kukhala dzololo toera kubvera pitsogolero pyonsene pyakuti tinapitambira, ngakhale kuti pinaoneka ninga maonero a anthu peno nkhabe. (4) Uno ndi ndzidzi kwa onsene ale ananyindira mapfundziro a dziko, pinthu pya mpfuma, peno misoka ya mautongi toera kucinja manyerezero awo. Akulu a mpingo asafunika akhale akukhunganyika toera kuphedza anthu onsene akuti cincino cikhulupiro cawo ndi cakufewa.

18. Kodi kunyerezera cakucitika ceneci kunatiphedza tani ntsogolo?

¹⁸ Unadzafika ndzidzi wakuti atumiki a lero a Mulungu anadzaoneka kuti nkhabe citsidzikizo ninga pidacitika na Ayuda nkati mwa Yerusalemu mu ntsiku ya Ezekiya. Pa ndzidzi unoyu, tonsene tisafunika kuwangiswa na mafala a Ezekiya. Tikumbukeni kuti anyamalwa anthu ‘ana mphambvu za anthu basi, mbwenye ife tina mphambvu za Yahova Mulungu wathu’!​—2 Pya dziko. 32:8.

[Pidzindikiro pyapantsi]

[Foto pa tsamba 17]

[Foto pa tsamba 19]

Mafala a Ezekiya acitisa mbumba kukhala na cipapo (Onani ndima 12, 13)