Triniteti

Përkufizimi: Doktrina kryesore e feve të të ashtuquajturit krishterim. Sipas Kredos Atanasiane, janë tre Persona hyjnorë (Ati, Biri, Shpirti i Shenjtë), dhe thuhet se secili prej tyre është i përjetshëm, i plotfuqishëm, as më i madh e as më i vogël se të tjerët, secili është Perëndi, e megjithatë të tre bashkë formojnë një Perëndi. Përkufizime të tjera të dogmës theksojnë se këta tre «Persona» nuk janë të ndarë e të dallueshëm nga njëri-tjetri, por janë tri forma të esencës hyjnore. Kështu, disa trinitarë besojnë se Jezu Krishti është Perëndia ose Jezui dhe Shpirti i Shenjtë janë Jehovai. Ky mësim nuk është biblik.

Cila është origjina e doktrinës së Trinitetit?

Një enciklopedi thotë: «As fjala Trinitet dhe as ndonjë doktrinë e qartë që lidhet me të, nuk gjenden në Besëlidhjen e Re. As Jezui e ithtarët e tij nuk kishin ndër mend të kundërshtonin Sheman në Besëlidhjen e Vjetër: ‘Dëgjo, Izrael, Zoti, Perëndia ynë, është një i vetëm.’ (Ligj. 6:4). . . . Doktrina u zhvillua pak nga pak përgjatë disa shekujve dhe përmes shumë kundërshtimesh. . . . Nga fundi i shekullit të 4-t . . . doktrina e Trinitetit mori në thelb formën që ka ruajtur gjithmonë që nga ajo kohë.»​—The New Encyclopædia Britannica (1976), Mikropedia, vëll. X, f. 126.

Një enciklopedi katolike thotë: «Formulimi ‘një Perëndi në tre Persona’ nuk ishte i themeluar fortësisht e, patjetër, jo plotësisht i asimiluar në jetën e krishterë dhe në shpalljen e besimit, para fundit të shekullit të katërt. Por është pikërisht ky formulim që ka merituar fillimisht titullin dogma e Trinitetit. Ndër Etërit Apostolikë nuk kishte pasur as edhe një gjë që t’i afrohej sikur edhe pak këtij mentaliteti ose këndvështrimi.»​—New Catholic Encyclopedia (1967), vëll. XIV, f. 299.

Në një enciklopedi amerikane thuhet: «Krishterimi rrodhi nga judaizmi dhe judaizmi ishte rreptësisht unitarian [e paraqiste Perëndinë si një person të vetëm]. Rruga që çoi nga Jerusalemi në Nice, zor se mund të thuhet se ishte e drejtë. Trinitarizmi i shekullit të katërt nuk pasqyronte me saktësi mësimin e hershëm të krishterë që kishte të bënte me natyrën e Perëndisë, por, përkundrazi, ishte një devijim nga ky mësim.»​—The Encyclopedia Americana (1956), vëll. XXVII, f. 294L.

Sipas një fjalori, «Triniteti platonik, i cili në vetvete është thjesht një rirenditje e trinive më të vjetra, që shkojnë prapa deri në kohën e popujve më të hershëm, duket se është triniteti racional filozofik i atributeve që u dhanë jetë tri qenieve ose personave hyjnorë që mësohen nga kishat e krishtere. . . . Koncepti që ka ky filozof grek [Platoni, shekulli i katërt p.e.s.] për trinitetin hyjnor . . . mund të gjendet në të gjitha fetë e lashta [pagane].»​—Nouveau Dictionnaire Universel (Paris, 1865-1870), botuar nga M. Lashatrë, vëll. 2, f. 1467.

Jezuiti Xhon L. Mekenzi thotë në fjalorin e tij: «Triniteti i personave brenda një natyre të vetme përkufizohet me termat ‘person’ dhe ‘natyrë’, të cilët janë terma filozofikë grekë; në të vërtetë këto terma nuk shfaqen në Bibël. Përkufizimet trinitare lindën si pasojë e polemikave të gjata kur këto terma dhe të tjerë si ‘esenca’ dhe ‘substanca’, u përdorën gabimisht për Perëndinë nga disa teologë.»​—Dictionary of the Bible (Nju-Jork, 1965), f. 899.

A gjenden në Bibël konceptet që përfshihen në dogmën e Trinitetit, megjithëse as fjala «Trinitet», as dogma nuk ekzistojnë në të, siç e pranojnë edhe trinitarët?

A mëson Bibla se «Fryma e Shenjtë» është një person?

Disa shkrime të marra më vete, që flasin për frymën e shenjtë («Shpirtin Shenjt», DSF), mund të lënë të mendosh sikur bëhet fjalë për një person. Për shembull, fryma e shenjtë quhet një ndihmës (greqisht, parákletos; «Ngushëllues», Dio; «Mbrojtës», DSF) që ‘mëson’, ‘jep dëshmi’, ‘flet’ dhe ‘dëgjon’. (Gjoni 14:16, 17, 26; 15:26; 16:13) Por vargje të tjera thonë se disa njerëz ‘u mbushën’ me frymë të shenjtë, disa ‘u pagëzuan’ me të ose ‘u mirosën’ me të. (Luka 1:41; Mat. 3:11; Vep. 10:38) Këto terma të fundit për frymën e shenjtë as që mund të mendohen për një person. Për të kuptuar se çfarë mëson Bibla si një e tërë, duhen mbajtur parasysh të gjitha këto vargje. Cili është përfundimi logjik? Në vargjet e para të përmendura më sipër përdoret një figurë letrare që e personifikon frymën e shenjtë të Perëndisë, pra forcën e tij vepruese, ashtu si Bibla personifikon edhe mençurinë, mëkatin, vdekjen, ujin dhe gjakun. (Shih edhe faqet 144, 145, te tema «Fryma».)

Shkrimet e Shenjta tregojnë se cili është emri i përveçëm i Atit: Jehova. Në to thuhet se Biri është Jezu Krishti. Por askund në Shkrime nuk ka një emër të përveçëm për frymën e shenjtë.

Te Veprat 7:55, 56 tregohet se Stefanit iu dha një vegim i qiellit, ku ai shikonte ‘Jezuin që qëndronte në të djathtën e Perëndisë’. Gjithsesi Stefani nuk tha se pa frymën e shenjtë. (Shih edhe Zbulesën 7:10; 22:1, 3.)

Një enciklopedi katolike pranon: «Shumica e vargjeve të B[esëlidhjes] së R[e] e paraqit frymën e Perëndisë si diçka, dhe jo si dikush; kjo shihet sidomos në paralelizmin midis frymës dhe fuqisë së Perëndisë.» (New Catholic Encyclopedia, 1967, vëll. XIII, f. 575) Gjithashtu, ajo thotë: «Apologjetët [shkrimtarë të krishterë grekë të shekullit të dytë] flitnin me tepër ngurrim për Frymën; dhe me pak intuitë, mund të thuhet se ata flitnin për të në një formë që do të quhej pavetore.»​—Vëll. XIV, f. 296.

A i miraton Bibla ata që mësojnë se Ati dhe Biri nuk janë persona të ndarë e që dallohen nga njëri-tjetri?

Mat. 26:39, Dio: «Si shkoi pak përpara, [Jezu Krishti] ra me fytyrë për tokë dhe lutej duke thënë: ‘Ati im, në qoftë se është e mundur, largoje prej meje këtë kupë; megjithatë, jo si dua unë, por si do ti.’» (Në rast se Ati dhe Biri nuk do të ishin persona që dallohen nga njëri-tjetri, një lutje e tillë nuk do të kishte kuptim. Jezui do t’i ishte lutur vetes dhe vullneti i tij duhej të ishte se s’bën vullneti i Atit.)

Gjoni 8:17, 18, Dio: «[Jezui iu përgjigj farisenjve judenj:] Në ligjin tuaj është shkruar se dëshmimi i dy njerëzve është i vërtetë. Unë jam ai që dëshmoj për vetvete dhe Ati që më ka dërguar dëshmon për mua.» (Pra, Jezui e tha troç se ai ishte një person i ndarë dhe që dallohej nga Ati.)

Shih edhe faqet 181, 182, te tema «Jehovai».

A mëson Bibla se janë të përjetshëm ata që thuhet se janë pjesë e Trinitetit, pra se asnjë prej tyre nuk ka fillim?

Kolos. 1:15, 16, Dio: «Ai [Jezu Krishti] është shëmbëllesa e Perëndisë së padukshëm, i parëlinduri i çdo krijese, sepse në të u krijuan të gjitha gjërat, ato që janë në qiejt dhe ato mbi dhe.» Në ç’kuptim është Jezu Krishti «i parëlinduri i çdo krijese»? (1) Trinitarët thonë se këtu fjala «i parëlinduri» ka kuptimin kryesori, më i shkëlqyeri, më i shquari; pra, sipas këtij kuptimi, Krishti nuk është pjesë e krijimit, por më i shquari nga ata që u krijuan. Nëse është kështu dhe nëse doktrina e Trinitetit është e vërtetë, atëherë pse nuk thuhet edhe për Atin dhe për frymën e shenjtë se janë të parëlindurit e çdo krijimi? Por Bibla e përdor këtë shprehje vetëm për Birin. Sipas kuptimit të zakonshëm të fjalës «i parëlindur», Jezui është më i madhi nga të gjithë bijtë e Jehovait. (2) Përpara se të shfaqet te Kolosianëve 1:15, fjala «i parëlindur» përdoret shumë herë në Bibël dhe sa herë që përdoret për krijesat e gjalla, kuptimi është i njëjtë: i parëlinduri është pjesë e grupit. «I parëlinduri i Izraelit» është një nga bijtë e Izraelit; «i parëlinduri i faraonit» është një pjesëtar i familjes së faraonit; «i parëlinduri i një kafshe» është vetë një kafshë. Atëherë, çfarë i shtyn disa që t’i japin një kuptim tjetër kësaj fjale te Kolosianëve 1:15? Vallë, kështu përdoret në Bibël kjo fjalë apo është një bindje e tyre dhe për të cilën kërkojnë prova? (3) A thuhet te Kolosianëve 1:16, 17 (Dio) se Jezui nuk është krijuar, kur përdoret shprehja «në të u krijuan të gjitha gjërat . . . të gjitha gjërat janë krijuar me anë të tij dhe në lidhje me të»? Fjala greke e përkthyer këtu «të gjitha gjërat», është pánta, një formë e lakuar e fjalës pas. Te Luka 13:2, versionet Dio dhe DSF e përkthejnë «gjithë . . . e tjerë»; ECM thotë «njerëzit e tjerë». (Shih edhe Lukën 21:29 te versioni ECM dhe Filipianëve 2:21 te DSF.) Në përputhje me gjithçka tjetër që thotë Bibla për Birin, përkthimi BR i jep të njëjtin kuptim fjalës pánta te Kolosianëve 1:16, 17, dhe kështu, aty lexohet pjesërisht «me anë të tij u krijua gjithçka tjetër . . . Gjithçka tjetër u krijua nëpërmjet tij dhe për të». Pra, këtu tregohet se ai është një qenie e krijuar, pjesë e krijimit të Perëndisë.

Zbul. 1:1; 3:14, Dio: «Zbulesa e Jezu Krishtit, që Perëndia ia dha. . . . Dhe engjëllit të kishës në Laodice shkruaji: ‘Këtë thotë Ameni, Dëshmitari besnik dhe i vërtetë, Fillimi [greqisht, arhé] i krijesës së Perëndisë.’» (Njësoj edhe BR; «të nisurit», Kris.) A është i saktë ky përkthim? Disa mendojnë se këtu Biri përshkruhet si ‘filluesi i krijimit të Perëndisë’, ‘burimi kryesor’ i krijimit. Por një fjalor përcakton si kuptim të parë të fjalës arhé, termin «fillimi». (Greek-English Lexicon nga autorët Lidell dhe Skot, Oksford, 1968, f. 252) Dalim në një përfundim logjik se ai që përmendet te Zbulesa 3:14, është një krijesë, krijimi i parë i Perëndisë, dhe se ai pati një fillim. Krahasoni Proverbat 8:22 ku flitet për Birin si mençuria e personifikuar dhe për këtë janë dakord shumë komentues. Sipas versioneve në anglisht RS, NE dhe JB, ai që flet këtu, thuhet se është «krijuar».)

Në mënyrë profetike, duke folur për Mesinë, Mikea 5:2 (Dio) thotë se ‘origjinat e tij janë nga kohërat e lashta, nga ditët e përjetësisë’. Kurse DSF thotë: «Zanafilla e tij prej kohëve të hershme, prej ditëve të amshimit.» A do të thotë kjo se ai është njësoj si Perëndia? Është për t’u përmendur se, në vend që të thotë «ditët e përjetësisë», versioni RS e përkthen këtë shprehje hebraike «ditët e lashta; versioni JB, «ditët e lashtësisë»; BR, «ditët e kohëve të pacaktuara». Nën dritën e Zbulesës 3:14, të trajtuar më sipër, Mikea 5:2 nuk provon se Jezui ishte pa një fillim.

Për ata që thuhet se janë pjesë e Trinitetit, a mëson Bibla se asnjë nuk është më i madh ose më i vogël se të tjerët, se të gjithë janë të barabartë, se të gjithë janë të plotfuqishëm?

Mar. 13:32, Dio: «Sa për atë ditë dhe atë orë, askush nuk e di, as engjëjt në qiell, as Biri, por vetëm Ati.» (Sigurisht që nuk do të ishte kështu sikur Ati, Biri dhe Fryma e Shenjtë të ishin të barabartë me njëri-tjetrin, duke formuar një Hyjni. Dhe, nëse Biri nuk e dinte, sepse ishte i kufizuar për shkak të natyrës njerëzore, sipas disave, mbetet pyetja: pse nuk e dinte Fryma e Shenjtë?)

Mat. 20:20-23, Dio: «Nëna e bijve të Zebedeut . . . u përgjigj [Jezuit]: ‘Urdhëro që këta dy bijtë e mi të ulen njeri në të djathtën dhe tjetri në të majtën në mbretërinë tënde.’ Dhe Jezusi, duke u përgjigjur tha: . . . ‘Ju me të vërtetë do ta pini kupën time dhe do të pagëzoheni me pagëzimin me të cilin unë do të pagëzohem; por nuk është në dorën time që të uleni në të djathtën time ose në të majtën time, por u është rezervuar atyre, të cilëve u është përgatitur nga Ati im.’» (Sa e çuditshme do të kishte qenë nëse Jezui do të ishte Perëndia, siç pohojnë disa! A po përgjigjej Jezui këtu sipas «natyrës së tij njerëzore»? Nëse, siç thonë trinitarët, Jezui ishte vërtet «njeri-Perëndi»​—edhe Perëndi, edhe njeri, jo vetëm njërën ose tjetrën​—a do të ishte vërtet koherente të përdorje një shpjegim të tillë? Përkundrazi, a nuk tregon Mateu 20:23 se Biri nuk është i barabartë me Atin, se Ati i ka rezervuar disa të drejta për vete?)

Mat. 12:31, 32, Dio: «Çdo mëkat dhe blasfemi do t’u falet njerëzve; por blasfemia kundër Frymës nuk do t’u falet atyre. Dhe kushdo që flet kundër Birit të njeriut do të falet; por ai që flet kundër Frymës së Shenjtë nuk do të falet as në këtë botë as në atë të ardhme.» (Nëse Fryma e Shenjtë do të ishte person dhe do të ishte Perëndi, ky shkrim do ta kundërshtonte drejtpërdrejt doktrinën e Trinitetit, sepse kjo do të nënkuptonte që Fryma e Shenjtë në njëfarë mënyre ishte më e madhe se Biri. Përkundrazi, ajo që tha Jezui, tregon se Ati, të cilit i përket «Fryma», është më i madh se Jezui, Biri i njeriut.)

Gjoni 14:28, Dio: «[Jezui tha:] Po të më donit, do të gëzoheshit sepse unë thashë: ‘Po shkoj tek Ati’; sepse Ati është më i madh se unë.»

1 Kor. 11:3, Dio: «Dua që të dini se kreu i çdo njeriu është Krishti, edhe kreu i gruas është burri; edhe kreu i Krishtit është Perëndia.» (Është e qartë pra, se Krishti nuk është Perëndia, dhe se Perëndia është në një rang më të lartë se Krishti. Duhet theksuar se kjo u shkrua rreth vitit 55 të e.s., gati 22 vjet pasi Jezui ishte kthyer në qiell. Pra, e vërteta që pohohet këtu, lidhet me marrëdhënien midis Perëndisë dhe Krishtit në qiell.)

1 Kor. 15:27, 28, Dio: «Perëndia i vuri të gjitha nën këmbët e tij [të Jezuit]. Por, kur thotë se çdo gjë i është nënshtruar, është e qartë se përjashtohet ai që ia ka nënshtruar çdo gjë. Dhe kur t’i ketë nënshtruar të gjitha, atëherë Biri vetë do t’i nënshtrohet Atij që i nënshtroi të gjitha, që Perëndia të jetë gjithçka në të gjithë.»

Fjala hebraike Shaddái dhe fjala greke Pantokrátor përkthehen të dyja «i Plotfuqishmi». Të dyja fjalët në gjuhët origjinale përdoren gjithmonë për Jehovain, Atin. (Dal. 6:3; Zbul. 19:6) Asnjëra prej tyre nuk përdoret ndonjëherë për Birin ose për frymën e shenjtë.

A mëson Bibla se është Perëndi secili nga ata që thuhet se bëjnë pjesë në Trinitet?

Jezui tha në lutje: «O Atë, . . . kjo është jeta e përjetshme, të të njohin ty, të vetmin Perëndi të vërtetë dhe Jezu Krishtin që ti ke dërguar.» (Gjoni 17:1-3, Dio; kursivi është yni.) (Shumica e përkthimeve, shprehjen ‘i vetmi Perëndi i vërtetë’ këtu e përdorin për Atin. Përkthimi DSF thotë: «Një të vetmin Hyjin e vërtetë.» Ai nuk mund të jetë ‘i vetmi Perëndi i vërtetë’ nëse ka edhe dy të tjerë që janë Perëndi të të njëjtit nivel me të, apo jo? Cilido tjetër që quhet «perëndi», duhet të jetë ose i rremë, ose vetëm një pasqyrim i Perëndisë së vërtetë.)

1 Kor. 8:5, 6, Dio: «Ndonëse ka të ashtuquajtura perëndi në qiell a në tokë (sikurse ka shumë perëndi dhe shumë zotër), për ne s’ka veçse një Perëndi, Ati nga i cili janë të gjitha gjërat dhe ne në të; dhe një Zot, Jezu Krishti, me anë të të cilit janë të gjitha gjërat dhe ne jetojmë me anë të tij.» (Ky varg e paraqit Atin si «një Perëndi» të të krishterëve dhe si një Qenie të dallueshme nga Jezu Krishti.)

1 Pjet. 1:3, Dio: «Qoftë bekuar Perëndia edhe Ati i Zotit tonë Jezu Krisht.» (Në mënyrë të vazhdueshme, madje edhe pasi Jezui u ngjit në qiell, Shkrimet e quajnë Atin «Perëndia» i Jezu Krishtit. Te Gjoni 20:17, pasi u ringjall, Jezui e quajti Atin «Perëndia im». Më vonë, kur ishte në qiell, siç është shkruar te Zbulesa 3:12, ai përdori të njëjtën shprehje. Por nuk thuhet kurrë në Bibël se Ati e ka quajtur Birin «Perëndia im», dhe as Ati, as Biri nuk e quajnë frymën e shenjtë «Perëndia im».)

Për komente të tjera rreth shkrimeve që përdorin disa në përpjekje për të provuar se Krishti është Perëndia, shih faqet 191-195, te tema «Jezu Krishti».

Në një botim, jezuiti Karl Rahner pranon: «Θεός [Perëndi] nuk është përdorur kurrë për Frymën» dhe «ὁ θεός [fjalë për fjalë, Perëndia] nuk është përdorur kurrë në Besëlidhjen e Re për πνεῦμα ἅγιον [frymën e shenjtë].»​—Theological Investigations, (Baltimorë, Merilend; 1961), përkthyer nga gjermanishtja, vëll. I, f. 138, 143.

A siguron një bazë të fortë për dogmën e Trinitetit ndonjë nga shkrimet që përdorin trinitarët për të mbështetur besimin e tyre?

Ai që kërkon sinqerisht të njohë të vërtetën për Perëndinë, nuk kërkon në Bibël duke shpresuar të gjejë një shkrim, të cilin mund ta interpretojë në përputhje me atë çka beson. Në të vërtetë, ai do që të dijë se çfarë thotë vetë Fjala e Perëndisë. Ndoshta gjen disa vargje që mendon se mund të interpretohen në mënyra të ndryshme, por kur këto krahasohen me pohime të tjera biblike për të njëjtën temë, atëherë do të kuptohen më qartë. Duhet theksuar që në fillim se shumica e vargjeve që përdoren si «provë» për Trinitetin, në të vërtetë përmendin vetëm dy persona, dhe jo tre; pra, edhe sikur shpjegimi i trinitarëve për këto vargje të ishte i saktë, ato nuk do të provonin se Bibla mëson Trinitetin. Le të shqyrtojmë vargjet vijuese:

(Nëse nuk tregohet ndryshe, të gjitha vargjet e cituara në pjesën vijuese janë marrë nga përkthimi Diodati i Ri.)

Vargjet në të cilat një titull që i përket Jehovait, është përdorur për Jezu Krishtin ose thuhet që përdoret për Jezuin

Alfa dhe Omega: Kujt i takon me të drejtë ky titull? (1) Te Zbulesa 1:8, thuhet se ai që e mban këtë titull, është Zoti, i Plotfuqishmi. Në vargun 11, ky titull përdoret për personin që, sipas përshkrimit që jepet më pas, është Jezu Krishti. Por studiuesit e pranojnë se shprehja Alfa dhe Omega në vargun 11 nuk është autentike dhe prandaj ajo nuk shfaqet në versionet DSF, ECM, BR. (2) Shumë përkthime të Zbulesës në hebraisht e pranojnë se ai që përshkruhet në vargun 8, është Jehovai, dhe për këtë arsye aty rivendosin emrin e Perëndisë. Shih BR, shtojcën 1Ç. (3) Zbulesa 21:6, 7 tregon se të krishterët që dalin fitimtarë frymësisht, do të jenë ‘bij’ të atij që njihet si Alfa dhe Omega. Kjo gjë nuk thuhet aspak për marrëdhënien e të krishterëve të mirosur me Jezu Krishtin. Jezui i quajti ata ‘vëllezërit’ e tij. (Hebr. 2:11; Mat. 12:50; 25:40) Por këta ‘vëllezër’ të Jezuit quhen «bij të Perëndisë». (Gal. 3:26; 4:6) (4) Te Zbulesa 22:12, versioni TEV vendos emrin Jezu, kështu që në vargun 13, Alfa dhe Omega është bërë të duket sikur i referohen Jezuit. Por emri Jezu nuk shfaqet këtu në greqisht dhe në përkthime të tjera nuk del në këtë varg. (5) Te Zbulesa 22:13 thuhet se Alfa dhe Omega është «i pari dhe i fundit», shprehje që përdoret për Jezuin te Zbulesa 1:17, 18. Në mënyrë të ngjashme, fjala «apostull» është përdorur si për Jezu Krishtin, ashtu edhe për disa nga ithtarët e tij. Por kjo nuk provon se ata janë i njëjti person ose janë të një rangu, apo jo? (Hebr. 3:1) Pra, provat çojnë në përfundimin se titulli «Alfa dhe Omega» përdoret për Perëndinë e Plotfuqishëm, Atin, dhe jo për Birin.

Shpëtimtari: Vazhdimisht Shkrimet e quajnë Perëndinë Shpëtimtari. Madje, tek Isaia 43:11, Perëndia thotë: «Përveç meje nuk ka Shpëtimtar tjetër.» Meqë edhe Jezui quhet Shpëtimtar, a janë Perëndia dhe Jezui i njëjti person? Aspak! Titit 1:3, 4 thotë «Perëndisë, Shpëtimtarit tonë» dhe më pas «Perëndisë, Atit dhe prej Zotit Jezu Krisht, Shpëtimtarit tonë». Pra, të dy personat janë shpëtimtarë. Juda 25, DSF, e tregon këtë lidhje, duke thënë: «Të vetmit Hyj, Shëlbyesit [Shpëtimtarit] tonë, nëpër Jezu Krishtin, Zotin tonë.» (Kursivi është yni.) (Shih edhe Veprat 13:23.) Te Gjyqtarët [Gjykatësit] 3:9, e njëjta fjalë hebraike (mohshíaʽ, e përkthyer «shpëtimtar» ose «çlirimtar») që përdoret tek Isaia 43:11, është përdorur për Otnielin, një gjykatës në Izrael, por sigurisht që kjo nuk do të thotë se ai ishte Jehovai, apo jo? Po të lexojmë Isainë 43:1-12 kuptojmë se vargu 11 do të thotë se vetëm Jehovai është Ai që i siguronte shpëtim ose çlirim Izraelit; shpëtimi nuk vinte nga asnjë prej perëndive të kombeve përreth.

Perëndia: Tek Isaia 43:10 Jehovai thotë: «Para meje asnjë Perëndi nuk u formua dhe pas meje nuk do të ketë asnjë tjetër.» A nënkupton kjo se Jezui duhet të jetë Jehovai, meqë tek Isaia 9:5 [Isaia 9:6 versionet e tjera] Jezu Krishti është quajtur në mënyrë profetike «Perëndi i fuqishëm»? Përsëri konteksti thotë jo! Asnjë nga kombet idhujtare johebreje nuk kishte formuar ndonjë perëndi përpara Jehovait, sepse askush nuk ekzistonte përpara Jehovait. Dhe ata nuk do të mund të formonin në të ardhmen ndonjë perëndi real e të gjallë që të ishte në gjendje të profetizonte. (Isa. 46:9, 10) Por kjo nuk do të thotë se Jehovai nuk ka sjellë në ekzistencë ndonjë që me të drejtë është quajtur perëndi. (Psal. 82:1, 6; Gjoni 1:1, BR) Tek Isaia 10:21 Jehovai është quajtur ‘Zoti i fuqishëm’, siç është quajtur Jezui tek Isaia 9:5 (Dio), «Perëndi i fuqishëm»; por vetëm Jehovai është quajtur «Perëndia i plotfuqishëm».​—Zan. 17:1.

Në rast se një titull ose frazë përshkruese gjendet në më shumë se një vend në Shkrime, nuk duhet të nxitohemi për të nxjerrë përfundimin se ato duhet të bëjnë fjalë për të njëjtin person. Një arsyetim i tillë do të na çonte në përfundimin se Nabukodonosori ishte Jezu Krishti, sepse që të dy janë quajtur «mbret i mbretërve» (Dan. 2:37; Zbul. 17:14); dhe se dishepujt e Jezuit ishin në të vërtetë Jezui, sepse edhe ai, edhe ata janë quajtur «drita e botës». (Mat. 5:14; Gjoni 8:12) Duhet të shqyrtojmë gjithmonë kontekstin dhe çdo rast tjetër në Bibël ku shfaqet e njëjta shprehje.

Raste kur shkrimtarë të frymëzuar të Biblës i zbatojnë për Jezu Krishtin ato pjesë nga Shkrimet Hebraike që zbatohen qartë për Jehovain

Pse Gjoni 1:23 citon Isainë 40:3 dhe e zbaton për çka bëri Gjon Pagëzori për të përgatitur udhën për Jezu Krishtin, ndërkohë që Isaia 40:3 flet për përgatitjen e udhës përpara Jehovait? Sepse Jezui përfaqësonte Atin e vet. Ai erdhi në emër të Atit dhe kishte sigurinë se Ati ishte gjithmonë me të, sepse bënte gjërat që i pëlqenin Atit.​—Gjoni 5:43; 8:29.

Pse Hebrenjve 1:10-12 citon Psalmin 102:25-27 dhe e zbaton atë për Birin, ndërkohë që psalmi thotë se i drejtohet Perëndisë? Sepse Biri është ai me anë të të cilit Perëndia kreu veprat krijuese që janë përshkruar nga psalmisti. (Shih Kolosianëve 1:15, 16; Proverbat 8:22, 27-30.) Duhet vërejtur se te Hebrenjve 1:5b citohet 2 Samuelit 7:14 dhe zbatohet për Birin e Perëndisë. Megjithëse shkrimi zbatohej fillimisht për Solomonin, zbatimi i mëpasshëm për Jezu Krishtin nuk do të thotë se Solomoni dhe Jezui janë i njëjti person. Jezui është «më i madh se Solomoni» dhe kreu një vepër që u tregua paraprakisht nga Solomoni.​—Luka 11:31.

Shkrime që përmendin bashkë Atin, Birin dhe Frymën e Shenjtë

Shembuj të këtij rasti janë Mateu 28:19 dhe 2 Korintasve 13:14 (13:13, Dio dhe DSF). Asnjë nga këto vargje nuk thotë se Ati, Biri dhe Fryma e Shenjtë janë të barabartë, njësoj të përjetshëm ose janë që të gjithë Perëndi. Provat nga Shkrimet që gjenden në faqet 406-410, nuk lënë vend për koncepte të tilla në këto vargje.

Një botim, ndonëse e mbron doktrinën e Trinitetit, pranon këtë gjë për Mateun 28:18-20: «Megjithatë, ky shkrim në vetvete nuk do të provonte në mënyrë të prerë as personalitetin e tri subjekteve të përmendura aty, as barazinë ose hyjninë e tyre.» (Cyclopedia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature, e autorëve Meklintok dhe Strong, ribotimi i vitit 1981, vëll. X, f. 552.) Në lidhje me vargje të tjera që i përmendin të tria subjektet bashkë, kjo vepër pranon se, në vetvete, ato janë «të pamjaftueshme» për të provuar Trinitetin. (Krahaso 1 Timoteut 5:21, ku përmenden bashkë Perëndia, Krishti dhe engjëjt.)

Vargje nga Shkrimet Hebraike ku, për Perëndinë, përdoret forma në shumës e emrave

Te Zanafilla 1:1 titulli «Perëndia» është përkthyer nga fjala ‘Elohím, e cila në hebraisht është në shumës. Trinitarët e marrin këtë si një provë të Trinitetit. Gjithashtu, sipas shpjegimit të tyre, Ligji i përtërirë 6:4 nënkupton unitetin e pjesëtarëve të Trinitetit kur thotë: «Zoti, Perëndia [nga ‘Elohím] ynë, është një i vetëm.» (Dio)

Këtu, shumësi i këtij emri, në hebraisht është shumësi i madhërisë ose i shkëlqesisë. (Shih Diodati i Ri, «Fjalorth biblik» të përkthimit të plotë të Biblës (1991-1994), faqja 330, nën zërin «Elohim».) Ajo nuk përcjell mendimin se shumë persona janë brenda një hyjnie. Në mënyrë të ngjashme, te Gjykatësit 16:23, kur përmendet perëndia i rremë Dagoni, përdoret një formë e titullit ‘elohím. Folja që e shoqëron është në njëjës dhe kjo tregon se bëhet fjalë vetëm për një perëndi. Te Zanafilla 42:30 për Jozefin thuhet se është «zot» (‘adhonéh, shumësi i shkëlqesisë) i Egjiptit.

Gjuha greke nuk e ka ‘shumësin e madhërisë ose të shkëlqesisë’. Prandaj, te Zanafilla 1:1 përkthyesit e LXX përdorën fjalën ho Theós (Perëndia, njëjës) si barasvlerës të fjalës ‘Elohím. Te Marku 12:29 ku tregohet përgjigjja e Jezuit që përfshin citimin e Ligjit të përtërirë 6:4, po ashtu është përdorur fjala njëjës në greqisht ho Theós.

Te Ligji i përtërirë 6:4, teksti hebraik përmban dy herë Tetragramin, prandaj në mënyrë më të përshtatshme duhet lexuar: «Jehovai, Perëndia ynë, është një Jehova.» (BR) Kombi i Izraelit, të cilit iu thanë këto fjalë, nuk besonte te Triniteti. Babilonasit dhe egjiptianët adhuronin triada perëndish, por Izraelit iu bë e qartë se Jehovai është i ndryshëm.

Vargje nga të cilat një njeri mund të nxjerrë përfundime të ndryshme, në varësi të përkthimit që përdor

Nëse një varg mund të përkthehet në disa mënyra nga ana gramatikore, cili është përkthimi i saktë? Ai përkthim që është në përputhje me pjesën tjetër të Biblës. Nëse dikush shpërfill pjesët e tjera të Biblës dhe e ndërton besimin e vet në një përkthim të preferuar të një vargu, ajo çka ai beson, në të vërtetë nuk pasqyron Fjalën e Perëndisë, por idetë e tij e ndoshta edhe idetë e një njeriu tjetër të papërsosur.

Gjoni 1:1, 2:

Dio thotë: «Në fillim ishte Fjala dhe Fjala ishte pranë Perëndisë dhe Fjala ishte Perëndi. Ai (fjala) ishte në fillim me Perëndinë.» (Edhe versione të tjera e kanë përkthyer në mënyrë të ngjashme.) Megjithatë, përkthimi BR thotë: «Në fillim ishte Fjala, dhe Fjala ishte me Perëndinë, dhe Fjala ishte një perëndi. Ky ishte në fillim me Perëndinë.»

Cili përkthim i Gjonit 1:1, 2 përputhet me kontekstin? Gjoni 1:18 thotë: «Askush s’e pa Perëndinë kurrë.» Vargu 14 thotë qartë se «Fjala u bë mish dhe banoi ndër ne; dhe ne soditëm lavdinë e tij.» Po ashtu vargjet 1, 2 thonë se në fillim ai ishte «me Perëndinë». A mund të jetë dikush me dikë tjetër dhe në të njëjtën kohë të jetë ai person? Te Gjoni 17:3 Jezui i drejtohet Atit si ‘i vetmi Perëndi i vërtetë’; pra, Jezui, i cili është «një perëndi», vetëm sa pasqyron cilësitë hyjnore të Atit.​—Hebr. 1:3.

A përputhet me rregullat e gramatikës greke fjala e përkthyer «një perëndi»? Disa libra referimi hyjnë në debate të ashpra dhe mendojnë se teksti grek duhet përkthyer «Fjala ishte Perëndi.» Por jo të gjithë janë të një mendjeje. Në një artikull, autori Filip B. Harner tha se pjesë të tilla të fjalive, si ajo te Gjoni 1:1, «me një përcaktor kallëzuesor pa nyjë shquese që paraprin foljen, kanë kryesisht kuptim cilësor. Ato tregojnë se logosi ka natyrën e theosit». Ai sugjeron: «Ndoshta kjo pjesë mund të përkthehet: ‘Fjala kishte të njëjtën natyrë si Perëndia.’» (Journal of Biblical Literature, 1973, Përcaktorët kallëzuesorë të cilësisë, pa nyjë: Marku 15:39 dhe Gjoni 1:1, f. 85, 87.) Në këtë varg, domethënës është fakti që fjala theós herën e dytë del pa nyjën shquese (ho) dhe gjendet para foljes në fjalinë në gjuhën greke. Është interesante se përkthyesit që ngulin këmbë ta përkthejnë Gjonin 1:1 «Fjala ishte Perëndi», nuk ngurrojnë ta përdorin nyjën joshquese (një) gjatë përkthimit të vargjeve të tjera ku foljes i paraprin një përcaktor kallëzuesor në njëjës pa nyjë shquese. Kështu, te Gjoni 6:70 Dio e quan Judë Iskariotin «një djall» dhe te Gjoni 9:17 e përshkruan Jezuin si «një profet».

Jezuiti Xhon L. Mekenzi thotë në fjalorin e tij: «Gjoni 1:1 në mënyrë të prerë duhet përkthyer ‘fjala ishte me Perëndinë [=Atin] dhe fjala ishte një qenie hyjnore’.»​—(Kllapat janë të autorit. Botuar me lejen e autoritetit episkopal katolik.) (Dictionary of the Bible, Nju-Jork, 1965, f. 317.)

Në përputhje me sa u tha më sipër, versioni AT thotë: «Fjala ishte hyjnore»; Mo: «Logosi ishte hyjnor.» NTIV: «Fjala ishte një perëndi.» Në përkthimin e tij në gjermanisht, Ludvig Time e shpreh kështu: «Fjala ishte një lloj Perëndie.» Duke e quajtur Fjalën (e cila u bë Jezu Krishti) «një perëndi», kjo përputhet me përdorimin e këtij termi në pjesën tjetër të Shkrimeve. Për shembull, te Psalmi 82:1-6 gjykatësit njerëzorë në Izrael quheshin «perëndi» (hebraisht, ‘elohím; greqisht theói, te Gjoni 10:34), sepse ata ishin përfaqësues të Jehovait dhe duhet t’u tregonin të tjerëve ligjin e tij.

Shih edhe shtojcat te përkthimi BR, f. 1690, 1691.

Gjoni 8:58:

Dio thotë: «Jezusi u tha atyre: ‘Në të vërtetë, në të vërtetë unë po ju them: para se të kishte lindur Abrahami, unë jam [greqisht, egó eimí].’» (Edhe versione të tjera e përkthejnë «unë jam», madje disa e shkruajnë me shkronja të mëdha për të përcjellë idenë e një titulli. Kështu, ata përpiqen ta lidhin këtë shprehje me Daljen 3:14, ku, sipas përkthimeve të tyre, Perëndia e quan veten me titullin «Unë jam».) Megjithatë në përkthimin BR, pjesa e fundit e Gjonit 8:58 thotë: «Para se Abrahami të vinte në jetë, unë kam qenë.» (E njëjta ide përçohet edhe nga versionet AT, Mo, etj.)

Cili përkthim përputhet me kontekstin? Pyetja e judenjve (në vargun 57) të cilëve po u përgjigjej Jezui, kishte të bënte me moshën, dhe jo se kush ishte ai. Përgjigjja e Jezuit në mënyrë të logjikshme lidhej me moshën e tij, me kohëzgjatjen e ekzistencës së tij. Është interesante që nuk është bërë asnjë përpjekje për ta përdorur shprehjen egó eimí si titull për frymën e shenjtë.

Një botim thotë: «Folja [eimí] . . . Disa herë ajo shpreh ekzistencë në rolin e një kallëzuesi ashtu si çdo folje tjetër, siç është rasti tek [egó eimí] (Gjoni 8:58).»​—A Grammar of the Greek New Testament in the Light of Historical Research, nga A. T. Robertson, Neshvil, Ten.; 1934, f. 394.

Shih edhe shtojcat te përkthimi BR, f. 1696, 1697.

Veprat 20:28:

Dio thotë: «Tregoni kujdes, pra, për veten tuaj dhe për gjithë tufën, në mes të së cilës Fryma e Shenjtë ju ka vënë ju kujdestarë që të kullotni kishën e Perëndisë, të cilën ai e ka fituar me gjakun e tij.» (Edhe DSF e përkthen në mënyrë të ngjashme.) Megjithatë në përkthimin BR, në pjesën e fundit të vargut, thuhet: «Me gjakun e Birit të vet.» (Edhe ECM e përkthen në mënyrë të ngjashme.)

Cili përkthim përputhet me 1 Gjonit 1:7, që thotë: «Gjaku i Jezuit, Birit të tij [të Perëndisë], na pastron nga çdo mëkat.» (Shih edhe Zbulesën 1:4-6.) Siç thuhet te Gjoni 3:16, Perëndia e dërgoi Birin e tij të vetëmlindur apo ai erdhi vetë si njeri, që të kemi jetë? Nuk ishte gjaku i Perëndisë, por gjaku i Birit të tij që u derdh.

Shih edhe shtojcat te përkthimi BR, f. 1692.

Romakëve 9:5:

Dio thotë: «Të tyre janë edhe etërit, prej të cilëve rrjedh sipas mishit Krishti, i cili është përmbi çdo gjë Perëndi, i bekuar përjetë. Amen.» (Edhe DSF e përkthen në mënyrë të ngjashme.) Megjithatë, në përkthimin BR, në pjesën e fundit të vargut, thuhet: «Nga ata erdhi edhe Krishti sipas mishit. Perëndia, që është mbi të gjithë, qoftë i bekuar përgjithmonë! Amin!» (Edhe versionet ECM, RS, Mo, etj, përdorin fjalë të ngjashme me BR-në.)

A thotë ky varg se Krishti është «përmbi çdo gjë» dhe për këtë arsye është Perëndi? Apo u referohet Perëndisë dhe Krishtit si persona që dallohen nga njëri-tjetri dhe thotë se Perëndia është «përmbi çdo gjë»? Cili përkthim i Romakëve 9:5 përputhet me Romakëve 15:5, 6 që në fillim e dallon Perëndinë nga Krishti Jezu dhe më pas e nxit lexuesin ‘t’i japë lavdi me një gojë Perëndisë dhe Atit të Zotërisë tonë Jezu Krisht’? (Shih edhe 2 Korintasve 1:3 dhe Efesianëve 1:3.) Shqyrtoni atë që vijon në kapitullin 9 të Romakëve. Vargjet 6-13 tregojnë se përmbushja e qëllimit të Perëndisë nuk varet nga trashëgimia sipas mishit, por nga vullneti i Perëndisë. Vargjet 14-18 i referohen mesazhit të Perëndisë drejtuar faraonit, siç është shkruar te Dalja 9:16, për të theksuar faktin se Perëndia është përmbi çdo gjë. Në vargjet 19-24 epërsia e Perëndisë ilustrohet më tej nga një analogji me poçarin dhe enët prej argjile që bën ai. Prandaj, sa e përshtatshme është shprehja në vargun 5: «Perëndia, që është mbi të gjithë, qoftë i bekuar përgjithmonë! Amin!»​—BR.

Një fjalor thotë: «Romakëve 9:5 është objekt debatesh. . . . Do të ishte e lehtë dhe nga ana gjuhësore përsosmërisht e mundur që kjo shprehje t’i referohej Krishtit. Atëherë vargu do të lexohej: ‘Krishti, i cili është Perëndi mbi çdo gjë, i bekuar përgjithmonë. Amin.’ Edhe sikur të ishte kështu, Krishti nuk do të barazohej absolutisht me Perëndinë, por vetëm do të përshkruhej si një qenie me natyrë hyjnore, sepse fjala theos nuk ka nyjë. . . . Shpjegimi shumë më i mundur është se kjo është një shprehje lavdie drejtuar Perëndisë.»​—The New International Dictionary of New Testament Theology (Grand Rapids, Miç.; 1976), përkthyer nga gjermanishtja, vëll. 2, f. 80.

Shih edhe shtojcat te përkthimi BR, f. 1693, 1694.

Filipianëve 2:5, 6:

KJ thotë: «Kini këtë qëndrim mendor që kishte edhe Krishti Jezu: I cili, meqë ishte në formë Perëndie, nuk e konsideroi një rrëmbim të ishte i barabartë me Perëndinë.» (Dio thotë: «Nuk e çmoi si një gjë ku të mbahej fort për të qenë barabar me Perëndinë».) Megjithatë, në përkthimin BR, në pjesën e fundit të këtij vargu, thuhet: «I cili, edhe pse ishte në formë Perëndie, as që e çoi nëpër mend të bënte ndonjë rrëmbim [greqisht, harpagmón], domethënë, të ishte i barabartë me Perëndinë.» (RS dhe disa të tjerë, përcjellin po të njëjtin mendim.)

Cili mendim nga këto përputhet me kontekstin? Vargu 5 i këshillon të krishterët të imitojnë Krishtin në aspektin që trajtohet këtu. A mund të nxiten të krishterët të mos e konsiderojnë «një rrëmbim», por një të drejtë «barazinë me Perëndinë»? Patjetër që jo! Megjithatë, ata mund të imitojnë personin që «as që e çoi nëpër mend të bënte ndonjë rrëmbim, domethënë, të ishte i barabartë me Perëndinë». (BR) (Krahaso Zanafillën 3:5.) Një përkthim i tillë përputhet edhe me vetë fjalët e Jezu Krishtit: «Ati është më i madh se unë.»​—Gjoni 14:28.

Një botim thotë: «Nuk mund të gjejmë asnjë varg ku [harpázo] ose ndonjë nga fjalët e prejardhura prej saj [përfshirë edhe harpagmón] të ketë kuptimin ‘kam në zotërim’, ‘mbaj’. Duket se ajo ka gjithmonë kuptimin ‘rrëmbej’, ‘marr me dhunë’. Prandaj nuk është e lejueshme të largohesh nga kuptimi i vërtetë ‘rrëmbej’, në një kuptim që është krejtësisht i ndryshëm, ‘mbaj fort’.»​—The Expositor’s Greek Testament (Grand Rapids, Miç.; 1967), botuar nga U. Robertson Nikol, vëll. III, f. 436, 437.

Kolosianëve 2:9:

Dio thotë: «Tek ai [Krishti] banon trupërisht gjithë plotësia e Hyjnisë [greqisht, theótetos].» (Një mendim të ngjashëm përcjell edhe versioni ECM.) Megjithatë, në përkthimin BR, thuhet: «Tek ai banon trupërisht gjithë plotësia e cilësive hyjnore.» (Versioni AT thotë «natyra e Perëndisë», në vend të fjalës ‘Hyjni’. Krahaso 2 Pjetrit 1:4.)

Pa dyshim, nuk e interpretojnë të gjithë njësoj Kolosianëve 2:9. Por cili përkthim është në përputhje me pjesën tjetër të letrës së frymëzuar drejtuar Kolosianëve? A kishte Krishti në vetvete diçka ngaqë është Perëndi, pjesë e një Triniteti? Apo «plotësia» që banon tek ai është diçka që u bë e tija nga vendimi i dikujt tjetër? Kolosianëve 1:19 (Dio, DSF) thotë se e gjithë plotësia banoi në Krishtin, sepse «Atit i pëlqeu» kështu. Versioni NE thotë se kjo ishte «sipas zgjedhjes së vetë Perëndisë».

Shqyrtoni kontekstin e Kolosianëve 2:9. Në vargun 8 lexuesit paralajmërohen të mos mashtrohen nga ata që përkrahin filozofinë dhe traditat e njerëzve. Gjithashtu, thuhet se te Krishti «janë fshehur të gjitha thesaret e diturisë dhe të njohjes» dhe lexuesit nxiten ‘të ecin në të’ «duke pasur rrënjë dhe duke u ndërtuar në të dhe duke u forcuar në besim». (Vargjet 3, 6, 7) Tek ai, dhe jo te themeluesit ose mësuesit e filozofisë njerëzore banon njëfarë ‘plotësie’ e çmuar. A po thoshte apostulli Pavël se «plotësia» që ishte te Krishti, e bënte Krishtin Perëndi? Sipas Kolosianëve 3:1 përgjigjja është jo, sepse aty thuhet që Krishti është «ulur në të djathtë të Perëndisë».​—Shih edhe DSF dhe ECM.

Sipas një fjalori, fjala theótes (rasa emërore nga rrjedh forma theótetos), ka kuptimin «hyjni, natyrë hyjnore». (Greek-English Lexicon, Oksford, 1968, nga autorët Lidell dhe Skot, f. 792.) Meqë Jezui është vërtet «hyjni» ose me «natyrë hyjnore», kjo nuk do të thotë se si Bir i Perëndisë është i barabartë dhe njësoj i përjetshëm me Atin, ashtu si të gjithë njerëzit edhe pse kanë të përbashkët «të qenët njerëz» ose «natyrën njerëzore», kjo nuk do të thotë se janë të barabartë dhe të gjithë të një moshe.

Titit 2:13:

DSF thotë: «Duke pritur shpresën e lume dhe Ardhjen e lavdisë të të madhit Hyj dhe Shëlbyesit tonë, Jezu Krishtit.» Megjithatë, në përkthimin BR thuhet: «Ndërsa presim shpresën e lumtur dhe shfaqjen e lavdishme të Perëndisë madhështor e të Shpëtimtarit tonë, Krishtit Jezu.» (Dio dhe ECM e përkthejnë në mënyrë të ngjashme.)

Cili përkthim përputhet me Titit 1:4 që e quan ‘Perëndinë, Atin dhe Krishtin Jezu, Shpëtimtarin tonë’? Megjithëse Shkrimet e quajnë Perëndinë Shpëtimtar, ky varg bën qartë dallimin midis Perëndisë dhe Krishtit Jezu, atij nëpërmjet të cilit Perëndia siguron shpëtimin.

Disa thonë se Titit 2:13 tregon se Krishti është edhe Perëndi, edhe Shpëtimtar. Është interesante se versioni DSF e përkthen Titit 2:13 në një mënyrë që mund të merren sikur e lejon këtë pikëpamje, por ky version nuk ndjek të njëjtin rregull kur përkthen 2 Selanikasve 1:12. Henri Alford thotë në një botim të tijin: «Do të thosha se [një përkthim që e bën qartë dallimin midis Perëndisë dhe Krishtit, te Titit 2:13] u përmbahet të gjitha kërkesave të gramatikës së fjalisë: domethënë, qoftë nga pikëpamja e strukturës, qoftë nga pikëpamja e kontekstit, është më i mundshëm dhe përputhet më shumë me mënyrën e të shkruarit të Apostullit.»​—The Greek Testament, (Boston, 1877), vëll. III, f. 421.

Shih edhe shtojcat te përkthimi BR, f. 1694, 1695.

Hebrenjve 1:8:

Dio thotë: «Për të Birin thotë: ‘Froni yt, o Perëndi është në shekuj të shekujve.’» (Edhe DSF, ECM dhe Kris e përkthejnë në mënyrë të ngjashme.) Megjithatë, në përkthimin BR, thuhet: «Kurse për Birin thotë: ‘Perëndia është në jetë të jetëve froni yt.’» (Versionet AT, Mo, etj, përcjellin të njëjtën ide.)

Cili përkthim është në përputhje me kontekstin? Vargjet që e paraprijnë, thonë se është Perëndia ai që po flet, dhe jo se i drejtohen atij këto fjalë; dhe vargu vijues përdor fjalët «Perëndia, Perëndia yt» duke treguar se ai, të cilit i drejtohen këto fjalë, nuk është Perëndia Më i Lartë, por një adhurues i Perëndisë. Hebrenjve 1:8 citon Psalmin 45:6, që në fillim iu drejtua një mbreti njerëzor të Izraelit. Sigurisht, shkrimtari i këtij psalmi nuk mendonte se ai mbret njerëzor ishte Perëndia i Plotfuqishëm. Përkundrazi, në Psalmin 45:6, versioni RS thotë: «Froni yt hyjnor.» (NE thotë: «Froni yt është si froni i Perëndisë.») Për Solomonin, mbretit të cilit mbase iu drejtuan në fillim fjalët e Psalmit 45, u tha se u ul «në fronin e Jehovait». (1 Kron. 29:23, BR) Në përputhje me faktin që Perëndia është «froni» ose Burimi dhe Përkrahësi i mbretërisë së Krishtit, Danieli 7:13, 14 dhe Luka 1:32 tregojnë se Perëndia ia jep Krishtit autoritetin si mbret.

Hebrenjve 1:8, 9 citon Psalmin 45:6, 7 për të cilin studiuesi biblik B. F. Uestkoti thotë: «Versioni LXX pranon dy mënyra: [ho theós] mund të merret si thirror në të dyja rastet (Froni yt, O Perëndi, . . . ja pse, O Perëndi, Perëndia yt . . . ) ose mund të merret si kryefjalë (ose përcaktor) në rastin e parë (Perëndia është froni Yt, ose froni Yt është Perëndia . . . ) dhe si ndajshtim i [ho theós sou] në rastin e dytë (Ja pse Perëndia, Perëndia Yt . . . ). . . . Është pothuajse e pamundur që [‘Elohím] në tekstin origjinal t’i drejtohet mbretit. Prandaj, mundësitë janë kundër pikëpamjes se [ho theós] është thirror në LXX. Kështu, duke e përmbledhur, duket më mirë që pjesa e parë e fjalisë të përkthehet: Perëndia është froni Yt (ose Froni Yt është Perëndia), domethënë: ‘Mbretëria jote është themeluar mbi Perëndinë, Shkëmbin e patundur.’»​—The Epistle to the Hebrews (Londër, 1889), f. 25, 26.

1 Gjonit 5:7, 8:

Dio thotë: «Sepse tre janë ata që dëshmojnë në qiell: Ati, Fjala dhe Fryma e Shenjtë; dhe këta të tre janë një. Edhe tre janë ata që dëshmojnë mbi dhe: Fryma, uji dhe gjaku; dhe këta të tre janë të një mendimi.» (Edhe Kristoforidhi e përfshin këtë fragment trinitar.) Megjithatë, përkthimi BR nuk i përfshin fjalët «në qiell: Ati, Fjala dhe Fryma e Shenjtë; dhe këta të tre janë një. Edhe tre janë ata që dëshmojnë mbi dhe.» (As përkthimet DSF dhe ECM nuk e përfshijnë fragmentin trinitar.)

Në lidhje me këtë fragment trinitar, F. H. A. Skrivneri, ekspert në fushën e kritikës, shkroi: «Nuk kemi pse të ngurrojmë për të shpallur bindjen tonë se fjalët për të cilat bëhet debat nuk u shkruan nga Shën Gjoni: në fillim ato u futën në kopjet në latinisht në Afrikë nga një shënim për vargun 8 në anë të faqes, ku ishin vendosur, pasi konsideroheshin të shenjta dhe tradicionale: nga latinishtja u futën tinëz në dy a tre kodikë të hershëm grekë, dhe që atje në tekstin e shtypur grek, ku nuk duhej të gjendeshin.»​—A Plain Introduction to the Criticism of the New Testament (Kembrixh, 1883, botimi i tretë), f. 654.

Shih edhe shtojcat te përkthimi BR, f. 1691, 1692.

Shkrime të tjera që, sipas trinitarëve, shprehin elemente të dogmës së tyre

Vini re më poshtë se shkrimi i parë bën fjalë vetëm për Birin; shkrimi tjetër bën fjalë edhe për Atin, edhe për Birin; asnjë nuk përmend Atin, Birin dhe Frymën e Shenjtë e të thotë se përbëjnë një Perëndi.

Gjoni 2:19-22:

A donte të thoshte Jezui me këto fjalë se do të ringjallte veten nga të vdekurit? A do të thotë kjo se Jezui është Perëndia, meqë Veprat 2:32 thotë: «Këtë Jezus, Perëndia e ka ringjallur.» (Dio) Aspak! Një ide e tillë do të binte në kundërshtim me Galatasve 1:1 që meritën për ringjalljen e Jezuit ia jep Atit, dhe jo Birit. Me të njëjtën mënyrë të shprehuri, te Luka 8:48 Jezui citohet t’i thotë një gruaje: «Besimi yt të shëroi.» (Dio) A u shërua vetë ajo? Jo, ishte fuqia e Perëndisë nëpërmjet Krishtit që e shëroi, sepse pati besim. (Luka 8:46; Vep. 10:38) Po njësoj, nëpërmjet bindjes së përsosur si njeri, Jezui siguroi bazën morale që Ati ta ngrinte nga të vdekurit, duke e pranuar kështu Jezuin si Birin e Perëndisë. Meqë jetoi me besnikëri, me të drejtë mund të thuhet se Jezui bëri të mundur ringjalljen e tij.

Në një botim, A. T. Robertsoni thotë: «Kujtoni [Gjonin] 2:19 ku Jezui tha: ‘Dhe për tri ditë unë do ta ngre.’ Ai nuk tha se do ta ngrinte veten nga të vdekurit me forcat e veta dhe i pavarur nga Ati (Rom. 8:11).»​—Word Pictures in the New Testament (Nju-Jork, 1932), vëll. V, f. 183.

Gjoni 10:30:

Kur tha «unë dhe Ati jemi një», a donte të thoshte Jezui se ata ishin të barabartë? Disa trinitarë mendojnë kështu. Por te Gjoni 17:21, 22 Jezui u lut për ithtarët e tij «që ata të jenë të gjithë një» dhe shtoi «që ata të jenë një, ashtu si ne jemi një». (Dio) Për fjalën «një» ai përdori të njëjtën fjalë greke (hen) në të gjitha këto raste. Sigurisht që dishepujt e Jezuit nuk bëhen të gjithë pjesë e Trinitetit. Por ata kanë njëjësi qëllimi me Atin e Birin, po atë njëjësi që bashkon Perëndinë dhe Krishtin.

Në ç’situatë gjenden ata që besojnë te Triniteti?

Gjenden në një situatë shumë të rrezikshme. Provat janë të padiskutueshme se dogma e Trinitetit nuk gjendet në Bibël dhe nuk është në përputhje me atë që mëson Bibla. (Shih faqet e mëparshme.) Ajo e paraqit shumë keq Perëndinë e vërtetë. Jezu Krishti tha: «Por vjen ora, madje ajo ka ardhur, që adhuruesit e vërtetë ta adhurojnë Atin në frymë dhe në të vërtetën, sepse të tillë janë adhuruesit që kërkon Ati. Perëndia është Frymë dhe ata që e adhurojnë duhet ta adhurojnë në frymë dhe në të vërtetën.» (Gjoni 4:23, 24, Dio) Pra, Jezui e bëri të qartë se ata, adhurimi i të cilëve nuk është «në të vërtetën», që nuk përputhet me atë të vërtetë që paraqitet në vetë Fjalën e Perëndisë, nuk janë ‘adhurues të vërtetë’. Jezui u tha udhëheqësve fetarë judenj të shekullit të parë: «Ju keni prapësuar urdhërimin e Perëndisë për shkak të traditës suaj. Hipokritë, mirë profetizoi Isaia për ju kur tha: ‘Ky popull po më afrohet me gojë dhe më nderon me buzët; por zemra e tyre rri larg meje. Dhe më kot më nderojnë, duke i mësuar doktrina që janë urdhërime nga njerëzit.’» (Mat. 15:6-9, Dio) Sot, kjo zbatohet me të njëjtën forcë për ata në të ashtuquajturin krishterim, që mbrojnë traditat njerëzore dhe jo të vërtetat e qarta të Biblës.

Shpesh, ata që ua mësojnë të tjerëve doktrinën e Trinitetit, thonë se është «mister». Sigurisht që një Perëndi i tillë trinitar nuk është ai që kishte ndër mend Jezui kur tha: «Ne adhurojmë atë që njohim.» (Gjoni 4:22, Dio) A e njihni vërtet Perëndinë që adhuroni?

Secili prej nesh përballet me pyetje serioze: a e duam sinqerisht të vërtetën? A duam vërtet të kemi një marrëdhënie të miratuar me Perëndinë? Jo të gjithë e duan sinqerisht të vërtetën. Shumë njerëz kanë vënë miratimin nga të afërmit dhe shokët përpara dashurisë për të vërtetën dhe për Perëndinë. (2 Sel. 2:9-12; Gjoni 5:39-44) Por, ashtu siç tha Jezui në një lutje të zjarrtë drejtuar Atit të tij qiellor, «që të marrin jetën e përhershme, duhet të vazhdojnë të marrin njohuri për ty, të vetmin Perëndi të vërtetë dhe për atë që dërgove, Jezu Krishtin.» (Gjoni 17:3, BR) Përveç kësaj, Psalmi 144:15 thotë troç: «Lum ai popull që ka për Perëndi Jehovain!»​—BR.

Nëse dikush thotë:

‘A besoni te Triniteti?’

Mund të përgjigjesh: ‘Sot, shumë njerëz e besojnë këtë doktrinë. Por, a e dini se Jezui dhe dishepujt e tij nuk e mësuan këtë? Prandaj, ne adhurojmë Atë që tha Jezui të adhuronim.’ Pastaj mund të shtosh: (1) ‘Kur po mësonte njerëzit, Jezui tha se ky është urdhërimi më i madh . . . (Mar. 12:28-30).’ (2) ‘Jezui nuk tha kurrë se është i barabartë me Perëndinë. Ai tha . . . (Gjoni 14:28).’ (3) ‘Atëherë, cila është origjina e doktrinës së Trinitetit? Vini re se ç’thotë për këtë një enciklopedi e njohur. (Shih faqet 404, 405.)’

Ose mund të thuash: ‘Jo, nuk besoj. Ka vargje nga Bibla që kurrë nuk kam arritur t’i përshtat me këtë besim. Ja një prej tyre. (Mat. 24:36) Ndoshta mund të ma shpjegoni ju.’ Pastaj mund të shtosh: (1) ‘Nëse Biri është njësoj me Atin, atëherë si ka mundësi që Ati di gjëra që Biri nuk i di?’ Në qoftë se të përgjigjet se kjo ishte e vërtetë vetëm në lidhje me natyrën e tij njerëzore, atëherë pyet: (2) ‘Por pse nuk i di as fryma e shenjtë?’ (Në rast se personi tregon interes të sinqertë për të vërtetën, tregoji se çfarë thonë Shkrimet për Perëndinë. [Psal. 83:18; Gjoni 4:23, 24])

Një mundësi tjetër: ‘Ne besojmë te Jezu Krishti, por jo te Triniteti. Pse? Sepse besojmë atë që besonte edhe apostulli Pjetër për Krishtin. Vini re se çfarë tha ai . . . (Mat. 16:15-17).’

Një sugjerim tjetër: ‘Kam parë se kur flitet për Trinitetin jo të gjithë njerëzit kanë ndër mend të njëjtën gjë. Ndoshta mund t’ju jap një përgjigje më të saktë, nëse më shpjegoni më mirë se çfarë kuptoni ju me Trinitetin.’ Pastaj mund të shtosh: ‘E vlerësoj këtë shpjegim. Megjithatë unë besoj vetëm atë që mëson Bibla. A e keni hasur ndonjëherë në Bibël fjalën «Trinitet»? . . . (Tregoji renditjen e fjalëve biblike në Bibël.) Por, a përmendet Krishti në Bibël? . . . Po, dhe ne besojmë tek ai. Vini re këtu te renditja e fjalëve biblike nën zërin «Krishti» se një nga referimet për të është Mateu 16:16. (Lexoje.) Këtë besoj unë.’

Ose mund të përgjigjesh (nëse personi e drejton vëmendjen veçanërisht te Gjoni 1:1): ‘Unë e njoh mirë këtë varg. Në disa përkthime të Biblës thuhet se Jezui është «Perëndi», kurse në disa të tjerë thuhet se ai është «një perëndi». Pse është kështu?’ (1) ‘Mos vallë arsyeja shpjegohet në vargun vijues ku thuhet se Jezui ishte «me Perëndinë»?’ (2) ‘A mund të jetë arsyeja edhe ajo që thuhet te Gjoni 1:18?’ (3) ‘A e keni pyetur ndonjëherë veten nëse Jezui vetë pranonte dikë si Perëndinë e tij? (Gjoni 20:17)’

‘A besoni në hyjninë e Krishtit?’

Mund të përgjigjesh: ‘Po, patjetër që besoj. Por ndoshta nuk mendoj të njëjtën gjë si ju kur flitni për «hyjninë e Krishtit».’ Pastaj mund të shtosh: (1) ‘Pse them kështu? Po ja, tek Isaia 9:6 Jezu Krishti është përshkruar si «Perëndi i Fuqishëm», por vetëm Ati i tij është quajtur në Bibël Perëndia i Plotfuqishëm.’ (2) ‘Gjithashtu, vini re se te Gjoni 17:3 Jezui e quan Atin e tij «të vetmin Perëndi të vërtetë». Pra, e shumta, e shumta, Jezui është vetëm një pasqyrim i Perëndisë së vërtetë.’ (3) ‘Megjithatë, çfarë kërkohet nga ne që t’i pëlqejmë Perëndisë? (Gjoni 4:23, 24)’