PARËLINDURI (I), PJELLA E PARË

I parëlinduri është në thelb djali më i madh i babait (dhe jo i nënës), fryti i parë i fuqisë së tij riprodhuese. (Lp 21:17) Po ashtu, meshkujt e parë të kafshëve, disa herë janë quajtur «pjella të para».—Zn 4:4.

Që nga kohët më të hershme, djali i parëlindur gëzonte një pozitë të nderuar në familje dhe, pas vdekjes së të atit, zinte vendin e tij si kreu i shtëpisë. Ai trashëgonte dy pjesë të gjithçkaje që zotëronte i ati. (Lp 21:17) Në një rast, kur u shtruan për të ngrënë, Jozefi i caktoi Rubenit një vend për t’u ulur sipas së drejtës së tij si i parëlindur. (Zn 43:33) Sidoqoftë, Bibla nuk e nderon gjithnjë të parëlindurin, duke i renditur djemtë sipas radhës së lindjes. Shpesh, vendin e parë nuk e zinte i parëlinduri, por ai që spikaste më shumë ose që ishte më besniku.​—Zn 6:10; 1Kr 1:28; krahaso Zn 11:26, 32; 12:4; shih E DREJTA E TË PARËLINDURIT; TRASHËGIMIA.

Të parëlindurit patën shumë rëndësi në kohën kur Jehovai çliroi popullin e tij nga skllavëria në Egjipt. Egjiptianët ia kushtonin si të shenjtë të parëlindurit e tyre perëndisë-diell Amon-Ra, të cilin e mbanin si mbrojtësin e gjithë të parëlindurve. Plaga e dhjetë me të cilën Jehovai goditi egjiptianët, shërbeu pikërisht për të diskredituar këtë perëndi dhe tregoi qartë paaftësinë e tij për të mbrojtur të parëlindurit. Izraelitët nuk i humbën të parëlindurit, sepse iu bindën udhëzimeve të Perëndisë, duke therur një qengj e me gjakun e tij spërkatën shtalkat e shtëpive dhe pjesën e sipërme të hyrjes; kurse të gjithë të parëlindurit e egjiptianëve, të njerëzve e të kafshëve, u vranë. (Da 12:21-23, 28, 29) Nga sa duket, në shumicën e rasteve bëhej fjalë për djalin e parëlindur të çdo shtëpie dhe jo për kreun e shtëpisë, ndonëse edhe ky mund të ketë qenë i parëlindur. Për shembull, faraoni vetë ka të ngjarë të ketë qenë i parëlindur, e megjithatë nuk u vra. Sidoqoftë, jo të gjitha shtëpitë egjiptiane mund të kenë pasur një djalë të parëlindur (mund të ketë pasur çifte pa fëmijë ose shtëpi ku i parëlinduri kishte vdekur tashmë), prandaj, duke pasur parasysh fjalët e Daljes 12:30 se «nuk kishte shtëpi pa një të vdekur», shkatërrimi mund të ketë përfshirë edhe kreun e një shtëpie që ishte në pozitën e të parëlindurit.

Meqë të parëlindurit e izraelitëve do të bëheshin krerë të shtëpive të ndryshme, ata përfaqësonin gjithë kombin. Në fakt, Jehovai iu referua gjithë kombit si «i parëlinduri im», meqë ishte kombi i tij i parëlindur nga besëlidhja abrahamike. (Da 4:22) Përderisa kishte ruajtur gjallë të parëlindurit, Jehovai e urdhëroi Izraelin: «Më shenjtëro çdo mashkull të parëlindur, që çel çdo bark të bijve të Izraelit, të njerëzve dhe të kafshëve.» (Da 13:2) Kështu, bijtë e parëlindur i ishin kushtuar Jehovait.

Më vonë, Jehovai mori meshkujt një muajsh e lart të levitëve, me përjashtim të 300 levitëve të parëlindur (krahaso Nu 3:21, 22, 27, 28, 33, 34 me Nu 3:39), në vend të bijve të parëlindur të Izraelit. Aaronit dhe bijve të tij u duhej dhënë një çmim shpërblese prej pesë siklash (11 dollarë) për secilin nga 273 të parëlindurit që e kalonin numrin e levitëve. Po ashtu, Jehovai mori kafshët shtëpiake të levitëve në këmbim të pjellave të para të kafshëve shtëpiake të fiseve të tjera. (Nu 3:40-48) Që nga ai moment e tutje, pasi të kalonte periudha e papastërtisë së nënës, çdo bir i parëlindur do të paraqitej para Jehovait në tabernakull ose në tempull dhe do të shpengohej duke paguar vlerën e llogaritur për ata që ishin nga një muajsh deri në pesë vjeç, «pesë sikla argjendi sipas siklës së vendit të shenjtë».​—Le 12:1-3; 27:6; Nu 18:15, 16.

Çdo pjellë e parë mashkull e kafshëve të pastra, si demi, qengji ose keci, nuk duhej shpenguar. Demi i parëlindur nuk duhej vënë në punë dhe qengji i parëlindur nuk duhej qethur. Përkundrazi, ata duheshin paraqitur para Jehovait si flijim për tabernakullin ose tempullin, ditën e tetë pas lindjes. (Da 22:30; Nu 18:17; Lp 15:19, 20) Mirëpo, nëse kafsha kishte një të metë të rëndë, i zoti nuk duhej ta flijonte për Jehovain, por duhej ta hante në shtëpinë e vet.—Lp 15:21-23.

Pjella e parë e gomarit, që ishte një kafshë e papastër, nuk mund të paraqitej si flijim, prandaj duhej shpenguar, apo riblerë, duke u zëvendësuar me një dele. Përndryshe, i duhej thyer qafa, pasi i përkiste Jehovait dhe nuk duhej përdorur nga njerëzit. (Da 13:12, 13; 34:19, 20) Megjithatë, Levitiku 27:27 thotë: «Nëse është nga kafshët e papastra, dhe ai do që ta shpengojë sipas vlerës së caktuar, duhet të shtojë edhe një të pestën e vlerës. Por, nëse nuk e riblen, do të shitet sipas vlerës së caktuar.» Disa komentues e shohin këtë varg si një modifikim të rregullit për shpengimin e një gomari. Mirëpo, duket se Levitiku 27:27 lidhet me një çështje tjetër. Ka mundësi që shprehja «nëse është nga kafshët e papastra» të mos ketë lidhje me një kafshë të papastër, si gomari, por me një kafshë që ishte e tillë në kuptimin që nuk ishte e përshtatshme për flijim, meqë ishte me të meta.

Përse Jehovai e quan të parëlindur ‘Davidin, shërbëtorin e tij’, ndërkohë që nuk ishte i tillë?

Te Psalmi 89 Jehovai përmend ‘Davidin, shërbëtorin e tij’ dhe rishqyrton besëlidhjen për mbretërinë që kishte bërë me të. Në këtë kontekst gjendet pohimi: «Unë do ta bëj të parëlindur, më të lartin e mbretërve të dheut.» (Ps 89:20, 27) Davidi nuk ishte bir i parëlindur. (1Kr 2:13-15) Pra, duket se Jehovai po fliste në mënyrë profetike për personin që paraqiste Davidi, pra Birin «e parëlindur» të Perëndisë në qiell, të cilit i ka dhënë një mbretëri më të lartë se të çdo sundimtari njerëzor.—Krahaso Ezk 34:24, ku Mesia quhet «shërbëtori im David».

Për Jezu Krishtin thuhet se është «i parëlinduri i gjithë krijimit», si dhe «i parëlinduri nga të vdekurit», jo thjesht sepse spikat mes atyre që janë krijuar apo atyre që janë ringjallur, por sepse në kuptimin e mirëfilltë është i pari që u krijua dhe i pari që u ngrit nga të vdekurit në jetën e pafund. (Kl 1:15, 18; Zb 1:5; 3:14) Këtu në tokë, ai ishte i parëlinduri i Marisë dhe u paraqit në tempull siç e kërkonte ligji i Jehovait. (Lu 2:7, 22, 23) Apostulli Pavël flet për ithtarët e Jezu Krishtit që janë shkruar në qiej, si për ‘kongregacionin e të parëlindurve’, pra të parët që Perëndia i ka pranuar si bij në bazë të besimit të tyre në flijimin e Jezuit dhe të parët ndër ithtarët e Krishtit që do të ringjallen e nuk do të vdesin kurrë më.—He 12:23.

Te Jobi 18:13 shprehja «i parëlinduri i vdekjes» i referohet sëmundjes më vdekjeprurëse.