Bacha Baa Botsa . . .

Ho Etsa Bana—Na ho Etsa Motho Monna oa Sebele?

“Ke tseba [bashanyana] ba ’maloa ba reng, ‘Ke na le morali ea lulang mona le mora ea lulang mane,’ ’me tsela eo ba buang ka eona e bontša hore ha ho re le ho re teke! ho bona.”—Harold.

HOO e batlang e le selemo se seng le se seng United States, banana ba ka bang milione ba ka tlaase ho lilemo tse 20 baa ima. Bongata ba bana ba tsoaloang ke bo-’mè ba joalo e ba bana ba matšeo. Ho bo-’mè bana ba ka tlaase ho lilemo tse 20, a le mong ho ba bane o tla qetella a e-na le ngoana oa bobeli le pele lilemo tse peli li fela. Makasine ea Atlantic Monthly e re: “Haeba mekhoa ea kajeno e tsoela pele, bana ba ka tlaase ho halofo ho bohle ba tsoaloang kajeno ba tla tsoela pele ba lula le bo-’mè le bo-ntate ba bona bongoaneng ba bona. Boholo ba bana ba Maamerika ba tla qeta lilemo tse itseng ba le malapeng ao ho ’ona ho nang le ’mè feela.”

Le hoja United States e e-na le palo e phahameng haholo ho feta lichaba tse ling tse tsoetseng pele tabeng ea bana ba ka tlaase ho lilemo tse 20 ba imang, bothata ba bana ba tsoalloang matšeong ke ba lefatše lohle. Linaheng tse ling tsa Europe, tse kang Engelane le Fora, palo ea bana ba tsoaloang joalo e tšoana le ea ba tsoalloang United States. Linaheng tse ling tsa Afrika le tsa Amerika Boroa, palo ea banana ba ka tlaase ho lilemo tse 20 ba bang le bana e batla e mena ea United States habeli. Seoa see se bakoa ke eng?

Se Bakang Seoa Sena

Ka tekanyo e khōlō, boemo bona bo bonahatsa ho hlepha ha boitšoaro ha “linako tse mahlonoko” tseo re phelang ho tsona. (2 Timothea 3:1-5) Lilemo tse mashome tsa morao tjena, palo ea tlhalo e phahame ka tsela e tšosang. Bosodoma le mekhoa e meng eo batho ba khethang ho phela ka eona li atile haholo. Bacha ba fetohile liphofu tsa moroallo oa liphatlalatso tsa likhopolo tse kotsi tse phatlalatsoang ke mecha ea litaba—’mino le livideo tsa ’mino tse hlohlelletsang maikutlo a litšila, lihlooho tsa limakasine le lipapatso tse sa hloekang, mananeo a TV le libaesekopo tse tlotlisang ho ba le likamano tsa botona le botšehali le motho leha e le ofe. Ho fumaneha habonolo ha litšebeletso tsa ho ntša mpa le lithibela-kemolo le tsona li tlatselelitse tumelong e atileng har’a bacha ea hore likamano tsa botona le botšehali ha li na liphello. Moshanyana e mong ea sentseng ngoanana o re: “Ke batla ho ba le likamano tsa botona le botšehali ntle ho boikarabelo.” E mong o re: “Likamano tsa botona le botšehali ke ntho e tlosang bolutu.”

E ka ’na eaba maikutlo a joalo a atile haholo-holo bacheng ba futsanehileng. Mofuputsi Elijah Anderson o bile le puisano e pharaletseng le bacha ba metseng e meholo ’me a lemoha: “Ho bashemane ba bangata, likamano tsa botona le botšehali ke letšoao la bohlokoa la botumo sechabeng; ho tuma ka ho ba le likamano tsa botona le botšehali e ba tlotla e khōlō ho bona.” Ka sebele, moshanyana e mong ea sentseng ngoanana o boleletse Tsoha! hore ho tuma ka ho ba le likamano tsa botona le botšehali ho nkoa hohle e le “mohope oa tlhōlo oo u ka o behang mohaoloaneng.” Maikutlo aa a sa tsotelleng a bakoa ke eng? Anderson o hlalosa hore maemong a mangata, batho ba bohlokoahali bophelong ba bacha ba phelang metseng e meholo ke “lithaka tsa bona. Ke tsona tse mo behelang litekanyetso tsa boitšoaro, ’me ke habohlokoa ho eena hore a phelele litekanyetso tseo.”

Ka hona, Anderson o lemoha hore ho bashanyana ba bangata, ho tuma ka ho ba le likamano tsa botona le botšehali e mpa feela e le papali, “eo sepheo sa eona e leng ho etsa motho e mong sephoqo, haholo-holo moroetsana.” O phaella ka hore “papali ena e kopanyelletsa ho iponahatsa ha moshanyana hore na hantle ke eena mang, ho akarelletsa moaparo oa hae, boitlhopho, chebahalo, ho tseba ha hae ho tjeka le moqoqo.” Bashanyana ba bangata ba na le bokhoni ba ho hlōla ‘papaling’ ena. Empa Anderson oa hlokomela: “Ha ngoanana a ima, moshanyana o kena pooneng.”—Young Unwed Fathers—Changing Roles and Emerging Policies, e ngotsoeng ke Robert Lerman le Theodora Ooms.

Pono ea Molimo

Empa na ho etsa ngoana ho hlile ho etsa motho monna oa sebele? Na likamano tsa botona le botšehali ke papali feela tjee? Eseng ho latela ’Mōpi oa rōna, Jehova Molimo. Lentsoeng la hae, Bibele, Molimo o hlakisa hore likamano tsa botona le botšehali li na le morero o phahameng. Ka mor’a hore Bibele e bue ka ho bōptjoa ha monna oa pele le mosali, e re: “Molimo oa ba hlohonolofatsa, ’me Molimo oa re ho bona: Ngatafalang, le ate, le tlale lefatšeng.” (Genese 1:27, 28) Ha ho mohla e kileng ea e-ba morero oa Molimo hore bana ba lahloe kherehloa ke bo-ntat’a bona. O ile a kopanya monna oa pele le mosali tlamong ea ka ho sa feleng ea lenyalo. (Genese 2:24) Ka hona, takatso ea hae e ne e le hore ngoana e mong le e mong a be le ’mè le ntate.

Leha ho le joalo, le pele ho e-ea kae banna ba ile ba qala ho nyala basali ba bangata. (Genese 4:19) Genese 6:2 (NW) e re bolella hore le ’ona mangeloi a ile a “qala ho hlokomela barali ba batho, hore ba batle.” Ka mor’a hore a iphetole batho ba nama, mangeloi ana a ile a “inkela basali,” ka meharo a inkela “bohle bao [a] ba khethileng.” Moroallo oa Noe o ile oa qobella bademona bana hore ba khutlele sebakeng sa moea. Leha ho le joalo, Bibele e bontša hore hona joale ba koaletsoe lefatšeng mona. (Tšenolo 12:9-12) Ka hona, Satane le bademona ba hae ba fana ka tšusumetso e matla ho batho kajeno. (Baefese 2:2) Bahlankana ba inehela ba sa lemohe tšusumetsong eo e khopo ha ba etsa bana ba sa batleheng le ba sa ratoeng.

Ke ka hona ka lebaka le utloahalang Mangolo a reng: “Sena ke seo Molimo a se ratang, ho halaletsoa ha lōna, hore le ile bohlola; hore e mong le e mong oa lōna a tsebe ho ruela sejana sa hae khalaletsong le tlhomphong, eseng takatsong ea botona kapa ea botšehali e chachehisang ka mohono e kang eo le lichaba tseo tse sa tsebeng Molimo li nang le eona; hore ho se ke ha e-ba le ea mong ea eang ntlheng ea ho ntša kotsi le ho nyonyobela litokelo tsa mor’abo tabeng ena, hobane Jehova ke eena ea batlang hore ho fanoe ka kotlo bakeng sa lintho tsena kaofela.”—1 Bathesalonika 4:3-6.

Ho ‘ila bohlola’? Bahlankana ba bangata ba ka ’na ba soma khopolo ena. Etsoe ba sa le banyenyane ’me litakatso tsa bona li matla! Empa hlokomela hore bohlola bo akarelletsa ‘ho ntša kotsi le ho nyonyobela litokelo’ tsa ba bang. Na hase ho ntša ngoanana kotsi ho mo siea le lesea empa a se na tšehetso ea monna? Hona ho thoe’ng ka ho mo beha kotsing ea ho mo tšoaetsa mafu a tšoaetsanoang ka likamano tsa botona le botšehali, a kang herpes ea litho tsa botona le botšehali, mokaola, qhoshola kapa AIDS? Ke ’nete hore ka linako tse ling hoa khoneha ho qoba liphello tse joalo. Leha ho ntse ho le joalo, ho ba le likamano tsa botona le botšehali pele ho lenyalo e ntse e le ho nyonyobela litokelo tsa ngoanana tsa ho boloka botumo bo botle le ho nyaloa e le moroetsana. Ka hona, ho ila bohlola ho na le kelello ho bile ho bonahatsa ho hōla kelellong. Ke ’nete hore ho hloka boitšoaro le boikemisetso hore ‘motho a rue sejana sa hae’ ’me a ile likamano tsa botona le botšehali pele ho lenyalo. Empa joalokaha Esaia 48:17, 18 (NW) e re bolella, ka melao ea hae, Molimo o re ‘ruta hore re rue molemo.’

‘Tsoelang Pele Joaloka Banna’

Leha ho le joalo, mohlankana a ka ipaka joang hore ke monna oa sebele? Ka sebele hase ka hore a etse bana ba matšeo. Bibele ea khothatsa: “Lulang le falimehile, le eme le tiile tumelong, le tsoele pele joaloka banna, le be matla. Litaba tsohle tsa lōna a li etsahale ka lerato.”—1 Bakorinthe 16:13, 14.

Hlokomela hore ho ‘tsoela pele joaloka banna’ ho akarelletsa ho ba ea falimehileng, ea tiileng tumelong, ea sebete le ea lerato. Ke ’nete hore melao-motheo ena e sebetsa ho banna le ho basali ka tsela e tšoanang. Empa haeba u hlaolela ho ba le litšoaneleho tsa moea tse kang tsena, batho ba tla ba le lebaka le letle la ho u hlompha le ho u ananela u le monna oa ’nete! Ithute ho motho e moholo ka ho fetisisa ea kileng a phela—Jesu Kreste. Nahana feela ka boitšoaro ba hae bo sebete bo bontšang hore ke monna, ha a ne a tobane le tlhokofatso esita le lona lefu. Empa Jesu o ne a itšoara joang ho batho ba batšehali?

Ka sebele, Jesu o ne a e-na le menyetla ea ho thabela botsoalle le basali. O ne a e-na le balateli ba basali, bao ba bang ba bona ‘ba neng ba sebeletsa [eena le baapostola ba hae] ka tseo e leng tsa bona.’ (Luka 8:3) Ka ho khetheha o ne a le haufi haholo le likhaitseli tse peli tsa Lazaro. Ha e le hantle, Bibele e re “Jesu o ne a rata Maretha le morali’abo.” (Johanne 11:5) Na Jesu o ile a sebelisa bohlale, ho hohela kapa ponahalo e ntle tseo ntle ho pelaelo a neng a e-na le tsona joaloka motho ea phethahetseng, hore a hoka-hokele basali baa liketsong tsa boitšoaro bo bobe? Ho fapana le hoo, Bibele e re Jesu “ha aa ka a etsa sebe.” (1 Petrose 2:22) Ha aa ka a itšoara ka mokhoa o sa tšoanelang esita le ha mosali ea neng a tsebahala hohle e le moetsalibe, mohlomong e le letekatse, ‘a ne a lla ’me a qala ho kolobisa maoto a hae ka meokho ’me a e hlakola ka moriri oa hlooho ea hae.’ (Luka 7:37, 38) Jesu ha aa ka a nahana feela le ka ho nka monyetla ka mosali enoa ea neng a ka iphumaneloa habonolo! O ile a bonahatsa bokhoni ba ho laola maikutlo a hae—letšoao la monna oa ’nete. O ile a tšoara basali joaloka batho ba tšoaneloang ke ho ratoa le ho hlomphuoa, eseng joaloka lisebelisoa tsa likamano tsa botona le botšehali.

Haeba u mohlankana oa Mokreste, ho latela mohlala oa Kreste—eseng oa lithaka tsa hao—ho tla u qobisa ‘ho ntša kotsi le ho nyonyobela litokelo’ tsa e mong. Ho boetse ho tla u sireletsa hore u se be tlokotsing e bohloko ea ho ba ntat’a ngoana oa matšeo. Ke ’nete hore ba bang ba ka ’na ba u soma ka ho ila bohlola. Empa qetellong, ho fumana kamohelo ea Molimo ho tla u tsoela molemo ho feta ho fumana kamohelo ea nakoana ea lithaka tsa hao.—Liproverbia 27:11.

Leha ho le joalo, ho thoe’ng haeba mocha a ile a phela bophelo bo litšila nakong e fetileng empa joale a se a furaletse mokhoa oa boitšoaro bo bobe ’me a bakile ka tieo? Ha ho le joalo, joaloka Morena Davida eo le eena a ileng a kopanela boitšoarong bo bobe ba botona le botšehali, a ka kholiseha hore Molimo o mo tšoaretse. (2 Samuele 11:2-5; 12:13; Pesaleme ea 51:1, 2) Empa haeba ho feletse ka hore a imise ngoanana, mohlankana o tla ’ne a tobane le liqeto tse tebileng tseo a lokelang ho li etsa. Na o lokela ho nyala ngoanana eo? Na o na le boikarabelo mabapi le ngoana eo? Sehlooho se latelang se tla tšohla lipotso tsena.

[Litšoantšo tse leqepheng la 30]

Bacha ba bangata ka phoso ba lumela hore likamano tsa botona le botšehali ha li na liphello