Bacha Baa Botsa

Hobane’ng ha ke Hlōleha ho Laola Bohale ba Ka?

“Ha ke halefile haholo, u ke ke ua batla ho nkatamela . . . sefahleho sa ka sea hloenya . . . Ka linako tse ling kea omana.”—Evan ea lilemo li 11.

KHAITSELI ea hao e senya bolause ba hao boo u bo ratang haholo. Tichere ea hao e u fa letšoao le sa nepahalang tlhahlobong. Hang feela ha u batla mose bakeng sa mokete o khethehileng, zipi e’a senyeha. Ho bacha ba bangata, litšitiso tsena li ka baka maikutlo a matla a bohale.

Sehlooho ho makasine oa Health sa Ngaka Georgia Witkin-Lanoil sea hlalosa: “Ha boko bo arabela ketsahalong e halefisang, tsamaiso ea methapo ea boko e’a tsosoa. Lero le susumetsang ’mele la adrenaline le qala ho tšolohela maling, le eketsa ho otla ha pelo le mofufutso, ’me le susumetse ho ntšoa ha tsoekere e boloketsoeng ho fana ka matla.”

Ka liphello life? “Liketso tseo re li etsang ka tlas’a tšusumetso ea adrenaline,” Ngaka Witkin Lanoil o tsoela pele,“hangata ke tse feteletseng. Rea lla, re bua lintho tsa lehloeo tseo e seng ’nete, rea otla, re ntša likotsi, rea senya le ho siea boemo e le bo tšosang.” Sehlooho makasineng oa ’Teen se hlokometse ka ho tšoanang hore bohale “bo ka etsa hore u bue lintho tseo u neng u sa ikemisetsa ho li bua, u lahleheloe ke metsoalle—ekasita le ho utloa bohloko.”

Na u kile oa hlōleha ho laola bohale ba hao? Ha ho le joalo, ha u mong. Joaloka ba bangata ba rōna, hamorao u ikutloa u le sethoto ’me ipotse, ‘Hobane’ng ha ke ile ka etsa joalo?’ E, hobane’ng ho le thata ho motho ho laola bohale ba hae? Na ho leka ho bo laola ho tla lekana boiteko?

Lebaka leo ka Lona re Halefang

Karolo ea lebaka leo ka lona re tsebang ho halefa nako le nako ke hore re entsoe “ka setšoantšo sa Molimo.” (Genese 1:27) Molimo o’a halefa! Ka mohlala, moapostola Pauluse o itse: “Hobane bohale ba Molimo bo bonahala bo etsoa leholimong, ho otla nyefolo e ’ngoe le e ’ngoe, le bokhopo bo bong le bo bong ba batho, ba hatellang ’nete ka bokhopo.”—Ba-Roma 1:18.

Leha ho le joalo, hlokomela hore bohale ba Molimo bo tsoa ho rateng ho loka le toka. Bohale ba Molimo ha se taba feela ea ho ‘hlōleha ho laola bohale ba oona.’ O laola bohale ba oona ’me o bo sebelisa ka tsela e lokileng. Ke ka baka leo, eitseng ha o tlisa timetso lefatšeng le khopo ka moroallo, o sa kang oa hlōleha ho laola boemo. Ho ena le hoo, oa “boloka Noe, . . . e le eena oa boroba meno e le ’meli.” (2 Petrose 2:5) Kahoo, Jehova a ka hlalosoa e le “Molimo o mohau, o lereko, o liehang ho halefa, o tletseng mohau le ’nete.”—Exoda 34:6.

Hobane Molimo o bōpile motho ka setšoantšo sa oona, re na le boikutlo bo bopeletsoeng kahare ba toka. Ke ka hoo ha re talimane le tšoaro e mpe kapa ho hloka toka, ka tlhaho rea halefa. Sena se etsahetse ho batho ba bang ba Molimo mehleng ea Bibele.

Ka mohlala, Moshe, moetapele oa sechaba sa Iseraele, o ile a halefela banna ba bang ba neng ba mo fetohela. (Numere 16:1, 15) Jesu Kreste o kile a halefa! Ha a hlokomela hore batho ba hoeba ka lichelete ka tempeleng ea Molimo ea borapeli, a laela ka bohale: “Tlosang lintho tsena mona, ’me ntlo ea Ntate le se ke la e etsa ntlo ea ho rekela.” (Johanne 2:13-16) Ka hona, ho halefa ka baka la ho boulela ho loka ho lokile ho Mokreste.

Ka bomalimabe, hangata ha re halefisoe ke ho boulela ho loka. Joaloka ha Bibele e bolella, re etsa joalo kahobane re le “sebeng.” E tsoela pele: “Ha ho ea lokileng, leha a le mong.” (Ba-Roma 3:9, 10) Ka hona, ho se phethahale ha rōna le litšito tsa ba bang—ke mehloli e matla e ferekanyang maikutlo. “Ka linako tse ling, batho ba ka u ferekanya haholo,” ho bolela Stephanie e monyenyane.

Empa hangata re halefa ho se lebaka! Ha re tšoane le Jehova ea bonang tsohle, re na le pono e lekanyelitsoeng ea taba efe kapa efe. (Ba-Heberu 4:12, 13) Ka mohlala, monna ea bohlale Salomone o hlokometse hore ‘polelo e hlabang e leotsa bohale.’ (Liproverbia 15:1) Ka linako tse ling re ka halefisoa ke “polelo” e buuoeng feela, kapa motlae o sa reng letho kapa papali.

Qetellong, botho ba rōna bo fapaneng bo etsa hore ba bang ba halefe kapele ho feta ba bang. Joaloka mocha, ke hona u qalang ho ithuta ho laola litaba-tabelo tsohle tse ncha le litšusumetso tse tlisoang ke nako ea ho hōla. U ka ’na ua utloa u sa itšepe, u utloa bohloko haholo ha u hanyetsoa. Ho fihlela u tseba ho busa maikutlo a hao, u ke ke ua qoba lintho tse phephetsang—haholo tse hlahang lelapeng. “Ke hlōleha ho itšoara ha khaitseli ea ka e nkhalefisa,” ho lumela Lorie ea lilemo li 15. “E tseba ho mphephetsa ka ho bua ka bothoto kapa ho lokisa ntho e ’ngoe le e ’ngoe eo ke e buang.” Bohale bo ka hlaha ka tšohanyetso pakeng tsa hao le batsoali ba hao.

Ntho e ’ngoe le e ’ngoe e ka u halefisa haeba u e lumella. Potso ke ena, Ke joang u sebetsanang le maikutlo ao a bohale?

Ho Ntša Bohale

Buka Reaching Your Teenager e hlokometse hore “batho ba bangata ha ba tsebe hore ke joang ba ka bontšang bohale ba bona ka tsela e bohlale.” Ba bang ba halefa ka tsela ea bongoana. Ba bang ba befa lipuong kapa baa loana. Ba bang ba bonahala ba khutsitse kantle empa kahare baa bela bohale. Joaloka ha moroetsana e mong a itse: “Ha ke halefile ha ke omane, kea khutsa, ’me ha ke bue.” Ba bang ba kena likoloing ’me ba ntše bohale ba bona ka tsela eo ba khannang ka eona.

Leha ho le joalo, hangata ha bohale bo tsoa bo sa laoloa ha bo etse letho le hahang. Moprofesara Gary Schwartz oa Univesithi ea Yale o bolela hore bohale ‘bo hlahisa liphello tse boima haholo le tse nkang nako e telele pelong ho feta boikutlo leha e le bofe, ekasita le tšabo.’ Ngaka Redford B. Williams e Monyenyane, oa Univesithi ea Duke o itse: “Liphuputso tse ngata li hlahisa hore mafu a mangata a pele ho nako a ka amanngoa le ho hlonama.” Ho ke ke ha ba molemo bophelong ba hao ho ‘hlahatsa bohale’ bakeng sa phephetso e ’ngoe le e ’ngoe. “Pelo e tšoeu e phelisa ’mele oa motho,” ho boletse maele a boholo-holo.—Liproverbia 14:30.

Ho feta moo, hangata bohale bo sa laoloeng bo etsa hore boemo bo mpefale. Hopola tlaleho ea Bibele ea bara ba motho a le mong Simeone le Levi bao khaitseli ea bona e ileng ea betoa. Hoa utloahala hore ba ne ba halefile ha ba utloa ka hona! Empa ba ile ba bontša khalefo ea bona joang? Bibele e bolela hore ba ile ba sebetsa litaba ka mano hore ba bolaee ka sehlōhō mohlankana ea ikarabellang ka peto—hammoho le lelapa labo le banna ba motse oa habo!—Genese, khaolo ea 34.

Lilemo hamorao ha ntat’a bona Jakobo a le liphateng tsa hae tsa lefu, a hopola ketsahalo ena ea pefo. Na o ile a ba babaletsa boiphetetso ba bona bo halefileng? Ka ho fapaneng, a rohaka bohale ba bona hobane “e bile bo tukang, le khalefo ea bona, hobane e ne e sa qenehele!” (Genese 49:7) E, seo ba se entseng ka ho hlōleha ho laola bohale ba bona se ne se le sebe ho feta phephetso e ba susumelelitseng! Ha ba ka ba etsa letho le hahang ’me ba netile lebitso la bona ka botšo.

Ha ho makatse ha maele a re: “Motho ea bohale o etsa ka booatla.” (Liproverbia 14:17) Ke seoelo motho ea halefileng a nahanang kapa a etsang ntho e bohlale. Ke seoelo ea halefileng a batlang tsela ea Bokreste ea ho lokisa phoso. Ke ka lebaka leo mantsoe a Jakobo, mongoli oa Bibele, a utloahalang e le ’nete: “Hobane khalefo ea motho ha e phethe ho loka ha Molimo.” (Jakobo 1:20) Bohale, lipuo tse mahlapa, le ho hlonama ha li hlahise litholoana tse ntle.

Ke ’nete hore ho bolella motho ea u etselitseng phoso sefahla-mahlo ho ka etsa hore u ikutloe hamolemo ka nako eo. Empa hangata u ee u ikoahlaele ho phatloha ho joalo—haholo ha eo e le mohiri, tichere kapa motsoali! (Bapisa le Moeklesia 10:4.) Liproverbia 29:11 e re: “Lehlanya le hlahatsa khalefo ea lona [ka ho hlōleha ho laola bohale], empa ea bohlale oa e tšoara, oa e khutsisa.”

Empa u ka etsa seo joang? Sehlooho se latelang se tla bua ka taba ena.

[Ntlha e qolotsoeng leqepheng la 12]

Ho se phethahale ha rōna—le litšito tsa ba bang—ke mehloli e matla e ferekanyang maikutlo

[Setšoantšo se leqepheng la 13]

Na ho hlōleha ho laola bohale ba hao ho lokile?