Ke Hobane’ng ha ho le Thata Hakaale ho Khaotsa ho Nahana ka ba Bong bo Fapaneng?

“Lorraine e mocha oa hlalosa: “Takatso ea hao ea ho batla ho tseba ka botona le botšehali ke ea bohlokoa haholo ha u le mocha. U nahana ka ho eketsehileng ka litaba tsa botona le botšehali.”

NA U qeta nako e ngata—haeba e se boholo ba eona—lihoreng tseo u falimehileng ka tsona u nahana ka ba bong bo fapaneng, u bua ka bona, kapa u ba talimme? Na u lula fatše ho qeta mosebetsi oa hao oa sekolo o etsetsoang hae hore feela u nahane ka charola ea mohlankana kapa pabala ea moroetsana eo u ileng ua e bona thapameng eo? Na moqoqo oa hao u sitisoa ke ho ’na u qamaka bo-mofeta ka tsela ba bohehang? Na u thatafalloa ho bala, ho ithuta kapa hona ho tsitsisa mohopolo esita le libokeng tsa Bokreste le likopanong—hobane feela u sa khone ho khaotsa ho nahana ka ba bong bo fapaneng?

Haeba ho joalo, u ka ’na oa tšoha hore mohlomong u lahleheloa ke kelello! Mocha e mong o ile a re: “Ke nahana hore mohopolo oa ka o tletse likhopolo tse ngata tsa botona le botšehali kapa lintho tse ling. Ke bolela hore hangata ke nahana ka banana, ke nahana ka lintho tse iqapeloang . . . Na le nahana hore ke phela hantle kelellong?” Joalokaha mongoli Lynda Madaras a hlokometse, ha u le mocha, “maikutlo a lerato kapa a botona le botšehali a ka ba matla haholo. Ka linako tse ling ho ka ba ha bonahala eka lerato le likamano tsa botona le botšehali ke tsona feela lintho tseo u nahanang ka tsona!”a

Maikutlo a botona le botšehali ha a mabe ka booona. Molimo o bōpile monna le mosali ba e-na le maikutlo a matla a ho hohelana. Sena se tumellanong le morero oa hore ba nyalane ’me ba ‘tlatse lefatše’ ka bana ba lokileng. (Genese 1:28) Ka botšepehi Bibele e boetse e bontša hore likamano tsa botona le botšehali e ka ba mohloli oa thabo e khōlō ho banyalani.—Liproverbia 5:19.

Bothata ke hore, joaloka batho ba sa phethahalang, hangata re thatafalloa ho laola maikutlo a rōna. (Bapisa le Genese 6:5.) “Takatso ea nama” e ka bonahala e le matla ka sebele! (1 Johanne 2:16) ’Me mohlomong kaha u mocha, ho ka ba thata ka ho khethehileng ho uena hore u khaotse ho nahana ka ba bong bo fapaneng. Ke hobane’ng ha ho le joalo?

Likhatello tsa Nako ea Bohlankana Kapa Boroetsana

Lebaka le leng ke hore u atamela “palesa ea bocha”—e leng nako eo takatso ea botona le botšehali e leng matla haholo ka eona. (1 Ba-Korinthe 7:36) Dr. Bettie B. Youngs oa hlalosa: “Nakong ea bohlankana kapa boroetsana, tekanyo ea li-hormone e eketseha ka potlako. Ke tsona tse ikarabellang bakeng sa ho qalisa liphetoho tsohle tse fetolang ’mele oa ngoana hoba oa motho e moholo. Litekanyo tse eketsehileng tsa li-hormone tse tsamaisanang le ho kena bohlankaneng kapa boroetsaneng li tlisa liphetoho tse ngata tsa maikutlo le boitšoaro.”

Ke liphetoho tsa mofuta ofe? Phetoho e khōlō ka ho fetisisa e akareletsa ho ba le maikutlo a itseng ka ba bong bo fapaneng. Mongoli Ruth Bell o re: “Hangata liphetoho tsa nako ea bohlankana kapa boroetsana li tlisa maikutlo a matla haholoanyane a botona le botšehali. U ka iphumana u nahana ka botona le botšehali ka ho eketsehileng, u tsoheloa habonolo feela, ’me ka linako tse ling e bile u nahana ka botona le botšehali. Bacha ba bang [bao re buisaneng le bona] ba hlalositse hore ha ba tsamaea seterateng kapa ba lutse ka beseng ba ikutloa eka ’mele ’ohle o chesoa ke matla a botona le botšehali le thabo.” Ho nahana joalo ka ba bong bo fapaneng ke e ’ngoe ea “litakatso tsa bocha” tse ngata tseo bacha ba lokelang ho sebetsana le tsona ka katleho.—2 Timothea 2:22.

Tšusumetso ea Khaso le Metsoalle

Leha ho le joalo, hangata takatso ena e matla e boetse e matlafatsoa ke litšusumetso tse tsoang ka ntle. Re phela sechabeng seo ho bonahalang se ikemiselitse ho khothaletsa liketso tsa botona le botšehali ka mananeo a thelevishene, phatlalatso, libuka, limakasine, ’mino le libaesekopo. Mocha e mong oa Mokreste ea ileng oa oela boitšoarong bo bobe ba botona le botšehali o re: “Libuka le litšoantšo tsa bootsoa li ne li tloaelehile haholo sekolong, ’me sena se bakela takatso e matla haholo ea botona le botšehali. Ke ne ke tseba se nepahetseng, empa maikutlo a ka a botona le botšehali a ne a le matla haholo.”

Ka hona buka e ngoletsoeng batsoali e re: “Khaso [e na le] tšusumetso e matla. Bacha ba rōna ba bona limotlelara tsa bacha ba lilemo tse lekanang le tsa bona tse etsang lipontšo tsa botona le botšehali le ho rekisa liaparo tse tsosang takatso ea botona le botšehali; ba bona ho buelloa botona le botšehali ho etsoang ke batho ba baholo libaesekopong le thelevisheneng.” Ha e le hantle, seteishene sa thelevishene se lefelloang ka ho khethehileng le li-kh’asete tsa video li entse hore libuka le litšoantšo tsa bootsoa li fumanehe habonolo ho bacha ba bangata. Mocha e mong o lumetse: “Khaso e tsosa taba-tabelo le takatso ea mocha.”

Leha ho le joalo, ha ho hlokahale hore buka e bontše litšoantšo tsa bootsoa leqepheng ka leng hore e be litšila. Nahana ka phihlelo ea ngoanana e mong oa Mokreste. Oa hopola: “Ke ile ka bala buka e monate e neng e-na le serapa se le seng kapa tse peli tse buang ka botona le botšehali. Ke ile ka qala ho feta lirapa tseo, empa ntho e ’ngoe e ile ea etsa hore ke khutlele ho tsona ho li bala. Eo e bile phoso e kaakang! Ka lebaka leo ke bile le litoro tse mpe haholo.”

Metsoalle ea hao le lithaka e ka boela ea e-ba le tšusumetso e khōlō monahanong oa hao. Buka e ’ngoe ka khōlo ea bacha e re: “Ho shebella ngoanana le moshemane ke tloaelo e thabisang e tsamaisang nako e etsahalang lihukung tsa literata, liholong tsa sekolo, matlung a ho jela le mabenkeleng.” Ha bacha ba sa talimisise ba bong bo fapaneng, hangata ba bua ka bona. Robert ea lilemo li 18 oa lumela: “Ha ke le mocha, khatello ea ho ba le likamano tsa botona le botšehali e ne e le matla haholo . . . Ka kamoreng eo libapali li hlobolelang ka ho eona sekolong, seo ke sona feela moqoqo.” Mocha e mong oa lumela: “Botona le botšehali e ne e le puisano e ka sehloohong har’a metsoalle ea ka ea sekolo, ka hona hangata botona le botšehali bo ne bo hatelloa monahanong oa hao.”

Ho thata ho ba mokhelo. Ha lithaka tsa hao hangata li bua ka ba bong bo fapaneng—mohlomong ka tsela e nyenyefatsang, ea boitšoaro bo bobe—u ka lekeha hore u kopanele le bona. Empa Bibele ea hlokomelisa: “Ea tsamaeang le ba bohlale o tla hlalefa; empa ea tloaelaneng le maoatla o tla senyeha.”—Liproverbia 13:20.

Bohlokoa ba ho Leka-lekana

Na sena sohle se bolela hore ho fosahetse ho hlokomela kapa ho batla ho bua ka ba bong bo fapaneng? Che, hobane esita le bangoli ba Bibele ba ile ba hlokomela ntlha ea hore banna ba bang le basali ba ne ba e-na le sebōpeho se setle. (Bapisa le 1 Samuele 9:2; Esthere 2:7.) Kahoo, Jesu ha aa ka a nyatsa motho hobane feela a hlokomela hore mosali oa boheha. Empa o ile a phehella Bakreste ho se tsoele pele ba ‘talimme mosali ho mo lakatsa.’ (Mattheu 5:28) Ka tsela e tšoanang, u ke ke ua lumela hore u foufatsoe ke takatso ea booatla. Ho 1 Ba-Thessalonika 4:4, 5 rea bolelloa: “E mong le e mong oa lōna a ithute ho laola ’mele oa hae ka tsela e halalelang le e hlomphehang, e seng ka takatso e fetelletseng e kang ea bahetene, ba sa tsebeng Molimo.”—New International Version.

Le hoja likhopolo tse tsosang takatso li ka ’na tsa fihla nako le nako mohopolong, ho lula u nahana ka tsona ho ka ’na ha fetoha bokhoba ebe joale ho hlaha mathata a tebileng. Moeklesia 5:3 e re: “Toro e e-tsoa bongateng ba mesebetsi.” E, hangata motho ea nahanang ka litakatso tsa hae tsa botho o qala ho hōlisa likhopolo tse fosahetseng le lintho tse iqapeloang.b

Le hoja e le ho tloaelehileng ho ba le menahano e tsosang takatso ka linako tse itseng, ho lula u nahana ka tsona ke taba e fapaneng. Mongoli Ruth Bell o hlokomela hore “hangata motho o tla iphumana a batla a qeta letsatsi lohle le bosiu a nahana ka lintho tse iqapeloang. Lintho tsena li ka bonahala e hlile e le tsa sebele haholo.” Nahana ka ngoanana ea ileng a iphumana a tšoasehile tabeng ea ho nkeha maikutlong. O re: “Ke lilemo li 12 1/2, ’me ke na le boikutlo bo matla haholo ka moshemane ea tlang Holong ea rōna ea ’Muso. Kea tseba hore ha ke moholo ka ho lekaneng hore nka laetsana, empa ke thatafalloa ho laola maikutlo a ka ka eena.” Ka tsela e tšoanang, bacha ba bang ba thatafalloa ho bala, ho ithuta, ho tsitsisa mohopolo ka tlelaseng kapa hona ho lokisetsa liboka tsa Bokreste ha likelello tsa bona li tletse likhopolo tsa lerato kapa tsa botona le botšehali.

Ho ka boela ha ba le liphello tse tebileng haeba mocha a leka ho fokotsa takatso e joalo ea ho tsoheloa ka ho pholla litho tsa botona kapa botšehali ho li khotsofatsa. Bibele e phehella Bakreste: “Ka hona, bolaeang litho tsa lōna tsa ’mele tse lefatšeng mabapi le bohlola, litšila, takatso ea botona le botšehali, takatso e kotsi, le ho lakatsa tsa ba bang.” (Ba-Kolosse 3:5, NW) Bakreste ba tlameha ho qoba ho pholla litho tsa botona kapa botšehali ho li khotsofatsa hobane ke se fapaneng haholo le ho ‘bolaea takatso ea botona le botšehali.’ Ka ho fapaneng, ho li pholla ho li khotsofatsa hoa li susumetsa le ho li matlafatsa. Hangata takatso e joalo eo e fetoha ea sebele. Mongoli oa Bibele Jakobo oa hlalosa: “Empa motho e mong le e mong o ee a lekoe ke ho hoheloa le ke ho chachehisoa ke takatso eo e leng ea hae. ’Me takatso hoba e emare, e tsoala sebe.”—Jakobo 1:14, 15.

Joale, ke’ng seo u ka se etsang ho khaotsa ho nahana ka ba bong bo fapaneng? Ka kōpo bala sehlooho se latelang letotong lena.

[Mongolo o botlaaseng ba leqephe]

[Ntlha e Qolotsoeng e leqepheng la 23]

“Maikutlo a lerato kapa boikutlo ba botona le botšehali bo ka ba matla haholo”

[Setšoantšo se leqepheng la 24]

Lipontšo tsa TV le liphatlalatso tsa limakasine hangata li hōlisa thahasello e fosahetseng ho ba bong bo fapaneng