Bacha Baa Botsa. . .

Ke Hobane’ng ha Batho ba sa Nthate?

“NTLE le haeba u le motho ea itšepileng ka ho khethehileng, ka linako tse ling u ka tšoenyeha ka hore na ebe batho ba tenoa ke uena,” ho boletse mongoli Beth Levine. E, ke boikutlo ba tlhaho le bo botle ho batla ho ratoa, ’me ha u bona eka batho ba u qhela, u ikutloa u tšoenyeha. Pelong u ipotsa potso ena, ‘Ke eng se fosahetseng ka ’na?’

Bacha ba bang ba amehileng ka hore na ebe ba bang ba ba rata ba ile ba qetella ba nyahame haholo. Ka mohlala, Dave o ile a ikutloa hore bacha ba bang ba ne ba mo koekoetla ka boomo. Liphello tsa ho qheloa ho joalo e bile life? Dave o sa hopola: “Ke ile ka ikutloa ke le bolutu, ke se na bohlokoa ba letho, e bile ke tšaba. E bile boemo bo bong bo neng bo tepeletsa haholo boo nkileng ka tobana le bona.” Ho thoe’ng haeba ka linako tse ling u ikutloa hore batho ba bang ba u koekoetla?

‘Ha ho ea Nthatang’—Kapa na ba Nthata?

Pele, leka ho batlisisa hore na ebe maikutlo a hao a ho se ratoe ke a sebele kapa ke a inahaneloang. Na hobane u se motho ea tummeng haholo sekolong kapa motseng oa lōna ke lebaka le bontšang hore batho ha ba u rate? Che! Boikutlo ba ho lebella phethahalo ke bo bolaeang hape hase ba sebele. Ke seoelo ho nang le motho eo ho se nang ea mo ratang. Hobane feela u hlokomolohuoa ka linako tse ling ha ho bolele hore batho ba u hloile.

Talima boemo ba hao ka kelello e hlakileng le ea sebele. Na mohlomong u na le ‘motsoalle a le mong ea u khomaretseng ho feta ngoan’eno’? (Liproverbia 18:24) Ho totobetse hore e mong o u bona u le motho ea ratehang! Hape, ak’u hlahlobe likamano tsa hao le lelapa leno. Na batsoali ba hao, baena le likhaitseli tsa hao ha ba bonahale ba thabela botsoalle ba hao? Na seo ha se bontše hore u na le litšobotsi tse hapang tlhokomelo ea ba bang? Haeba u sa ntsane u e-na le lipelaelo, kōpa motho e mong—mohlomong motsoalle eo u mo tšepang kapa setho sa lelapa—ho u thusa ho batlisisa kamoo ba bang ba ikutloang ka uena. Hangata, boemo ha bo bobe joalokaha u bo nahana.

Leha ho le joalo, mohlomong ka mosa u ka bolelloa hore batho ba bang ba u koekoetla. Sena se tla u utloisa bohloko. Empa thabela hore motho e mong o ile a tsotella hore a u bolelle ’nete. (Liproverbia 27:6; Ba-Galata4:16) Ho e-na le ho nyahama, leka ho lokisa boitšoaro ba hao bo hlahisang bothata.

‘Koala Mantsoe a Tsoang’

Ka mohlala, na mohlomong ke hobane u bua haholo? Mahehle hangata a koekoetloa ke batho. Batho ba ikutloa ba qhekanyetsoa haeba ba sa nehoe monyetla o lekaneng oa hore ba bue. Boemo bo ba joalo haholo haeba lehehle le tobisa moqoqo ’ohle ho lona. Mocha ea bitsoang Danette o hopola sena: “Ngoanana enoa sekolong kamehla o ne a bua ka seo eena a se etsang. Ka baka la boikhohomoso bona ba hae, bana ba bang ba ne ba sa mo rate. Ba ne ba itšoara hantle haeba a le teng, empa kamoo ba neng ba ka khona kateng ba ne ba mo koekoetla.” Ka ho loketseng, Bibele e re: “Sethoto se atisa mantsoe.”—Moeklesia 10:14.

Mongoli Dale Carnegie o itse: “U ka etsa metsoalle e mengata ka likhoeli tse peli ka hore u be le thahasello bathong ba bang ho e-na le ho leka ka lilemo tse peli hore batho ba bang ba u thahaselle.” Kapa joaloka ha buka ea Liproverbia e re: “Ea tsebang ho fana o tla nona; ea nosetsang o tla nosetsoa le eena.” (Liproverbia 11:25) Ka hona thahasella batho ba bang, ’me u be “mafolofolo ho utloa” seo ba bang ba se bolelang. (Jakobo 1:19) Morena Salomone o elelitse: “U se bue haholo. . . . E ba bohlale ’me u koale mantsoe a tsoang!”—Liproverbia 10:19, The Living Bible.

Na ha u ikutloe u thabela monyetla oo ba bang ba u nehang ona hore u bue ka lintho tseo u li thahasellang? Ka hona neha ba bang monyetla oa hore ba hlalose lintho tse ba thahasellisang. Ba tla u rata haeba u etsa joalo.

Mokhoa o Iloang

Leha ho le joalo, mohlomong bothata ke kamoo u tšoarang ba bang kateng. Ka mohlala, nahana ka motho ea bohlajana kapa tsebanyane—mocha ea tenang ba bang ka hore kamehla a ba phoqe, a ba nyatse ka tsela e somang, kapa a ba nyenyefatse. Hape ho na le motho ea ratang likhang le ho qobella maikutlo a hae ho e mong le e mong, kapa motho “ea lokileng ka ho fetisisa,” ea potlakelang ho ahlola motho leha e le ofe ea sa pheleng ka litekanyetso tsa hae. (Moeklesia 7:16) ’Me ho thoe’ng ka motho ea etsang hore ba bang ba ikutloe ba le lihlong ka ho etsa lerata? U ne u ke ke ua thabela ho ba har’a batho ba joalo, ha ke re? Na ho ka etsahala hore ba bang ka linako tse ling ba ikutloe joalo ka uena?

Mokhoa o iloang kapa o tenang o ka ’na oa etsa hore batho ba tšehe, empa ha o hōlise botsoalle. U ikutloa u phutholohile haholoanyane ha u e-na le mang—motho ea mosa le ea hlomphang kapa ea ratang ho phoqa? Ha Shellie e mocha a hopola ka bacha ba bang ba neng ba rata ho phoqa ba bang, o re: “Kantle re ne re tšeha liketso tsa bona, empa ka hare re ne re halefisoa ke mokhoa oa bona o hlokang kutloelo-bohloko.”

Keletso ea Bibele e re re lokela ‘ho etsa tsohle ntle ho pelaelo kapa ngangisano.’ (Ba-Filippi 2:14, TLP) Ho ngangisana, ho qholotsana, ho nyefolana, le ho ahlola ba bang ka ho itokafatsa ho lelekela ba bang hōle le rōna. Batho ba tla u rata haholo haeba u bontša “kutloelo-bohloko” ’me ‘lipolelo tsa hao e le tse molemo kamehla.’—1 Petrose 3:8; Ba-Kolosse 4:6.

U se be “‘Screen’ se sa Bontšeng Letho”

Le hoja motho ea buang haholo a sa ratehe, motho ea thōtseng haholo kapa ea sa tlatsetseng ka letho moqoqong oa tena. Mark R. Leary, mothusi oa moprofesara lefapheng la thuto ea kelello, o boletse hore: “Haeba sohle seo ke se etsang e le ho botsa lipotso kapa ho ’na ke re ‘e,’ ho se ea utloang seo ke se nahanang ka hona ha ke molekane ea ka thabeloang. Ha u batle hore ebe uena ea laolang moqoqo, empa ha u batle hore u tšoane le screen se sa bontšeng letho.”

Ho na le ‘nako ea ho bua.’ (Moeklesia 3:7) Kahona ipotse, ‘Na ke ile ka etsa hore ba bang ba ikutloe ba teneha kapa ba sa phutholoha ka hobane ke thōla ha moqoqo o qala?’ Haeba ho joalo, ithute ho ba motho ea buang! Ha ho hlile ha ho hlokahale hore seo u se buang ebe se sengata empa e lokela ho ba se lekaneng ho bontša hore u thahasella ba bang. Haeba bothata ba hao e le ho hlōleha ho tla le taba e thahasellisang, leka ho sebelisa lipotso.” Bibele e re: “Polelo e builoeng ka motsotso o tšoanelehang, e joale ka liapole tsa gauda pitsaneng tsa silevera.”—Liproverbia 25:11.

Ho ba ea Ratehang ho ba Bang

Mohlomong joale u se u bona mefokolo ea botho eo u tlamehang ho e lokisa. Joaloka ha ho boletsoe pelenyana, setho sa lelapa kapa motsoalle ea haufi e ka ba thuso ho u bontša mekhoa e sa rateheng. Botsa lipotso tse tobileng, ’me u be sebete ho mamela likarabo tsa ’nete lipotsong tseo. Ho hloka sebete se tsoang ka hare ho amohela bofokoli bo itseng ’me ho hlokahala sebete se eketsehileng ho bo lokisa.

Dave, ea boletsoeng qalong ea sehlooho sena, o ile a ipatlisisa ’me a fumana hore motso oa bothata ba hae e ne e le ho itšehla thajana. O ne a sa thahaselle batho ba bang hoo a neng a se a hlōleha ho hlokomela ponahalo ea hae le bohloeki! Leha ho le joalo, Dave a etsa litokiso tse hlokahalang. Kajeno o ratoa haholo ’me o thabela botsoalle le ba bangata, ba bacha le ba baholo.

Ke boikhathatso ba lefeela ho leka ho etsa hore ba bang ba u rate joang kapa joang. Ngaka Theodore I. Rubin o hlalositse: “Ka masoabi, ha ho na motho ea ratoang hohle ka linako tsohle ’me ha ho lerato, boikhakanyo, kapa ho iketsa ka tsela leha e le efe ho ka hlahisang lerato le eketsehileng. Batho ba bang ba tla re rata, ba bang ba ke ke. Boemong leha e le bofe, batho ba bangata ha ba rate liketso tsa boiketsiso tsa ho leka ho ratoa; joaloka ha moiketsisi a sa li rate.” Jesu Kreste o elelitse: “Ho malimabe lōna, mohla batho bohle ba le rorisang.” (Luka 6:26) Hobane u emela metheo e lokileng hoo ho tla etsa hore ba bang ba se u rate.—Luka 6:22.

Ka hona etsa boiteko bo loketseng ba ho ba ea amohelehang, ea thabisang, le ea ratehang. Empa u se sekisetse ho se lokileng hobane feela u batla kamohelo ea ba bang. Samuele e mocha mehleng ea Bibele o ile a emela se lokileng. Phello ea e-ba efe? A ’na a hōla “a ntse a khahlisa Jehova le batho.” (1 Samuele 2:26) Haeba u etsa boiteko bo itseng le ho ikemisetsa, u ka ratoa.

[Setšoantšo se leqepheng la 14]

Batho ba qoba motho ea batlang ho bua a le mong

[Setšoantšo se leqepheng la 15]

Ke seoelo batho ba ratang motho ea thōtseng