‘Tsoelang Pele ho Tšoarelana ka Bolokolohi’
“Tsoelang pele le mamellana le ho tšoarelana ka bolokolohi.”—BAKOLOSE 3:13.
1. (a) Ha Petrose a ne a etsa tlhahiso ea hore re tšoarele ba bang “ho fihlela makhetlong a supileng,” ke hobane’ng ha e ka ’na eaba o ne a nahana hore o seatla se bulehileng? (b) Jesu o ne a bolela’ng ha a ne a re re lokela ho tšoarela “ho fihlela makhetlong a mashome a supileng a metso e supileng”?
“MORENA, ke ka makhetlo a makae mor’eso a lokelang ho etsa sebe khahlanong le ’na ’me ke mo tšoarele? Ho fihlela makhetlong a supileng?” (Matheu 18:21) E ka ’na eaba Petrose o ile a nahana hore o seatla se bulehileng haholo ha a etsa tlhahiso ena. Ka nako eo, neano ea bo-rabi e ne e re motho ha aa lokela ho tšoarela ka makhetlo a fetang boraro bakeng sa tšito e le ’ngoe.a Joale, ak’u inahanele hore na Petrose o ile a makala hakae ha Jesu a araba: “Ke re ho uena, eseng, Ho fihlela makhetlong a supileng, empa, Ho fihlela makhetlong a mashome a supileng a metso e supileng”! (Matheu 18:22) Ho phetoa ha supa ho ne ho tšoana le ho re “ka ho sa feleng.” Ponong ea Jesu, ho batla ho se na moeli mabapi le makhetlo ao Mokreste a lokelang ho tšoarela ba bang ka ’ona.
2, 3. (a) Ke maemong afe moo ho ka ’nang ha bonahala ho le thata ho tšoarela ba bang? (b) Ke hobane’ng ha re ka kholiseha hore ho tšoarela ba bang ho molemong oa rōna?
2 Leha ho le joalo, hase kamehla ho sebelisa keletso eo ho leng bonolo. Ke mang ho rōna ea e-song ho utloe bohloko ba khopiso e leeme? Mohlomong motho eo u neng u mo tšepa o ile a ntša lekunutu. (Liproverbia 11:13) Lipolelo tsa motsoalle ea haufi tse sa nahanoang hantle e ka ’na eaba li ‘u hlabile joaloka tsenene.’ (Liproverbia 12:18) Ho tšoaroa hampe ke motho eo u neng u mo rata kapa eo u neng u mo tšepa e ka ’na eaba ho siile maqeba a tebileng. Ha lintho tse joalo li etsahala, karabelo ea rōna ea tlhaho e ka ’na ea e-ba ho ikutloa re halefile. Re ka ’na ra sekamela ho khaotseng ho bua le ea re sitetsoeng, re mo qoba ka ho feletseng haeba ho khoneha. Ho ka ’na ha bonahala eka ho mo tšoarela ho tla etsa hore a se ke a otleloa khopiso ea hae. Empa, ka ho hlaolela lehloeo, re qetella re ikutloisitse bohloko.
3 Ka lebaka leo, Jesu o re ruta ho tšoarela—“ho fihlela makhetlong a mashome a supileng a metso e supileng.” Ka sebele lithuto tsa hae li ke ke tsa sebeletsa ho re ntša kotsi. Ntho e ’ngoe le e ’ngoe eo a ileng a e ruta e ne e tsoa ho Jehova, ‘Ea re rutang ho ithuisa molemo.’ (Esaia 48:17, NW; Johanne 7:16, 17) Hoa utloahala hore ho tšoarela ba bang ho molemong oa rōna. Pele re buisana ka lebaka leo ka lona re lokelang ho tšoarela le kamoo re ka ho etsang kateng, ho ka ’na ha e-ba molemo hore re qale ka ho hlakisa seo tšoarelo e leng sona le seo e seng sona. Maikutlo a rōna ka ho tšoarela e ka ’na eaba a na le phello e itseng matleng a rōna a ho tšoarela ha ba bang ba re sitetsoe.
4. Ho tšoarela ba bang ha ho bolele eng, empa tšoarelo e hlalosoa joang?
4 Ho tšoarela ba bang litšito tsa bona ha ho bolele hore re khothalletsa seo ba se entseng kapa rea se nyenyefatsa; leha e le hona ho lumella ba bang hore ka leeme ba nke monyetla ka rōna. Etsoe, ha Jehova a re tšoarela, ka sebele ha a nyenyefatse libe tsa rōna, ’me le ka mohla a ke ke a lumella batho ba baetsalibe ho hatakela mohau oa hae. (Baheberu 10:29) Ho ea ka Insight on the Scriptures, tšoarelo e hlalosoa e le “ketso ea ho tšoarela ea re sitetsoeng; ho khaotsa ho ba le boikutlo ba ho mo hloea ka lebaka la tšito ea hae le ho lesa lipolelo tsohle tsa ho iphetetsa.” (Moqolo oa 1, leqepheng la 861)b Bibele e re fa mabaka a utloahalang a ho tšoarela ba bang.
Ke Hobane’ng ha U Lokela ho Tšoarela ba Bang?
5. Ho Baefese 5:1 ho bontšoa lebaka lefe la bohlokoa la ho tšoarela ba bang?
5 Lebaka la bohlokoa la ho tšoarela ba bang le bontšoa ho Baefese 5:1: “Ka hona, le be baetsisi ba Molimo, joaloka bana ba ratoang.” Re lokela hore re “be baetsisi ba Molimo” tabeng efe? Poleloana “ka hona” e kopanya polelo ena le temana e e etellang pele, e reng: “Le be mosa e mong ho e mong, le e-na le qenehelo e bonolo, le tšoarelana ka bolokolohi feela joalokaha Molimo le eena ka Kreste a ile a le tšoarela ka bolokolohi.” (Baefese 4:32) E, re lokela ho ba baetsisi ba Molimo tabeng ea tšoarelo. Joalokaha moshanyana e monyenyane a leka ho tšoana hantle le ntate oa hae, rōna, re le bana bao Jehova a ba ratang haholo, re lokela ho batla ho tšoana le Ntate oa rōna oa leholimo ea tšoarelang. E lokela ebe ho thabisa pelo ea Jehova hakaakang ha a sheba a le maholimong ’me a bona bana ba hae ba lefatšeng ba leka ho tšoana le eena ka ho tšoarelana!—Luka 6:35, 36; bapisa le Matheu 5:44-48.
6. Ke ka tsela efe ho nang le phapang e khōlō pakeng tsa tšoarelo ea Jehova le ea rōna?
6 Ke ’nete hore le ka mohla re ke ke ra tšoarela ka kutloisiso e phethahetseng joalokaha Jehova a etsa. Empa leo ke lebaka le leng leo ka lona re lokelang ho tšoarelana. Nahana: Ho na le phapang e khōlō pakeng tsa tšoarelo ea Jehova le ea rōna. (Esaia 55:7-9) Ha re tšoarela ba re sitetsoeng, hangata ke ka ho tseba hore neng-neng re ka ’na ra hloka hore ba re buseletse ka ho re tšoarela. Ho batho, hangata ke taba ea baetsalibe ba tšoarelang baetsalibe. Leha ho le joalo, ho Jehova, kamehla tšoarelo e lebisoa nģa e le ’ngoe. Oa re tšoarela, empa ha ho mohla a tla hloka hore re mo tšoarele. Haeba Jehova, ea sa etseng sebe, a ka re tšoarela ka lerato le ka ho feletseng hakana, na rōna batho ba baetsalibe ha rea lokela ho leka ho tšoarelana?—Matheu 6:12.
7. Haeba re hana ho tšoarela ba bang ha ho e-na le lebaka la mohau, ke joang ho ka amang kamano ea rōna le Jehova habohloko?
7 Habohlokoa le ho feta, haeba re hana ho tšoarela ba bang ha ho e-na le lebaka la mohau, ho ka ama kamano ea rōna le Molimo hampe. Jehova ha a re kōpe feela hore re tšoarelane; o re lebeletse ho etsa joalo. Ho ea ka Mangolo, lebaka le leng la hore re tšoarele ke hore Jehova a tle a re tšoarele kapa hobane a re tšoaretse. (Matheu 6:14; Mareka 11:25; Baefese 4:32; 1 Johanne 4:11) Joale, haeba re sa ikemisetsa ho tšoarela ba bang ha ho e-na le lebaka le utloahalang la ho etsa joalo, na ka sebele re ka lebella hore Jehova a re tšoarele tlas’a maemo a joalo?—Matheu 18:21-35.
8. Ke hobane’ng ha ho tšoarela ho le molemong oa rōna?
8 Jehova o ruta batho ba hae “tsela e ntle, ee ba tšoanetseng ho tsamaea ka eona.” (1 Marena 8:36) Ha a re laela hore re tšoarelane, re ka kholiseha hore o amehile ka se molemong oa rōna. Ke ka lebaka le letle Bibele e re bolellang hore re “fe khalefo sebaka.” (Baroma 12:19) Lehloeo ke moroalo o boima oo motho a ka o jarang bophelong. Ha re le koetla, le senya menahano ea rōna, le re amoha khotso, ’me le felisa thabo ea rōna. Ho halefa ka nako e telele, joaloka mōna, ho ka ba le phello e kotsi bophelong ba ’mele ea rōna. (Liproverbia 14:30) ’Me ha re ntse re thulana le sena sohle, e ka ’na eaba ea re sitetsoeng ha a hlokomele hore re tšoenyehile! ’Mōpi oa rōna ea lerato o tseba hore ho hlokahala hore re tšoarele ba bang pontšeng eseng feela molemong oa bona empa le oa rōna. Ka sebele keletso ea Bibele ea ho tšoarela ke ‘tsela e ntle, eo ho ka tsamauoang ka eona.’
“Tsoelang Pele le Mamellana”
9, 10. (a) Ke maemo a mofuta ofe a hlileng a sa hlokeng tšoarelo e luleloang fatše? (b) Polelo “tsoelang pele le mamellana le ho tšoarelana” e bolela eng?
9 Maqeba a ’mele e ka ’na ea e-ba ho sehoa ho honyenyane kapa maqeba a tebileng, ’me hase kaofela a hlokang tlhokomelo e lekanang. Hoa tšoana le ka maikutlo a khopisitsoeng—maqeba a mang a tebile ho feta a mang. Na ho hlile ho hlokahala hore re phehe khang ka tšito e ’ngoe le e ’ngoe e nyenyane eo re e etsetsoang likamanong tsa rōna le ba bang? Likhopiso tse nyenyane, ho nyelisoa le ho halefisoa ke karolo ea bophelo ’me ha li hlile ha li hloke tšoarelo e luleloang fatše. Haeba re tsebahala re le batho ba koekoetlang ba bang ka lebaka la ho soabisoa ho hong le ho hong ho honyenyane ebe re phehella hore ba kōpe tšoarelo pele re ba tšoara ka tsela e mosa hape, re ka ’na ra ba qobella hore ba be hlokolosi haholo ha ba e-na le rōna—kapa hore ba re koekoetle!
10 Ho e-na le hoo, ho molemo haholo ho “ba le botumo ba ho ba le kahlolo e molemo.” (Bafilippi 4:5, Phillips) Re le libōpuoa tse sa phethahalang tse sebetsang mahetla a bapile, hoa utloahala hore re lebelle hore, ka puo ea tšoantšetso, nako le nako barab’abo rōna ba ka ’na ba re hata torong ’me re ka ’na ra ba etsa se tšoanang. Bakolose 3:13 ea re eletsa: “Tsoelang pele le mamellana.” Polelo eo e bolela ho se felle ba bang pelo, ho mamella lintho tseo re sa li rateng ho bona kapa litšobotsi tseo re ka ’nang ra fumana li khopisa. Ho se fele pelo ho joalo le ho ithiba ho ka re thusa ho sebetsana ka katleho le litšito tse nyenyane tse re hlahelang litšebelisanong tsa rōna le ba bang—re sa senye khotso ea phutheho.—1 Bakorinthe 16:14.
Ha Maqeba a Tebile Haholoanyane
11. Ha ba bang ba re siteloa, ke’ng se ka re thusang ho ba tšoarela?
11 Leha ho le joalo, ho thoe’ng haeba ba bang ba re siteloa, ba re ntša leqeba le hlokomelehang? Haeba tšito e sa teba haholo, re ka ’na ra se be le bothata bo bokaalo ba ho sebelisa keletso ea Bibele ea ho “tšoarelana ka bolokolohi.” (Baefese 4:32) Ho lula re loketse ho tšoarela ka tsela eo ho tumellanong le mantsoe a Petrose a bululetsoeng: “Ka holimo ho lintho tsohle, le be le lerato le matla haholo e mong ho e mong, hobane lerato le koahela libe tse ngata haholo.” (1 Petrose 4:8) Ho hopola hore le rōna re baetsalibe ho re nolofalletsa ho nahanela hore ho na le monyetla oa hore ba bang ba re siteloe. Ha re tšoarela ka tsela eo, re leleka lehloeo ho e-na le ho le hōlisa. Ka lebaka leo, kamano ea rōna le ea re sitetsoeng e ka ’na ea se ke ea senyeha ka ho sa feleng, ’me le rōna re thusa ho boloka khotso ea bohlokoa ea phutheho. (Baroma 14:19) Ka mor’a nako e itseng, re ka ’na ra lebala seo a se entseng.
12. (a) Ho ka ’na ha hlokahala hore re nke bohato bofe e le hore re tšoarele motho ea re khopisitseng ka ho tebileng? (b) Mantsoe a ho Baefese 4:26 a bontša joang hore re lokela ho lokisa litaba kapele?
12 Leha ho le joalo, ho thoe’ng haeba e mong a re siteloa ka tsela e tebileng haholoanyane, a re utloisa bohloko bo tebileng? Ka mohlala, ho ka etsahala hore motsoalle eo u mo tšepang a ntše litaba tsa lekunutu tseo u neng u mo boleletse tsona. U ikutloa u khopehile haholo, u soabile, u bile u tsuoe tlaase. U lekile ho lebala taba ena, empa ha e tlohe. Boemong bo joalo, ho ka ’na ha hlokahala hore u nke bohato ba pele ba ho lokisa bothata bona, mohlomong ka ho bua le ea u sitetsoeng. Ho bohlale ho etsa sena pele taba ena e mpefala. Pauluse o ile a re khothatsa: “Halefang, ’me leha ho le joalo le se ke la etsa sebe [ke hore, ka ho koetla khalefo ea rōna kapa ho nka bohato tumellanong le eona]; letsatsi a le se ke la le likella le le boemong ba ho halefa.” (Baefese 4:26) Se fanang ka matla mantsoeng a Pauluse ke ’nete ea hore har’a Bajuda, ho likela ha letsatsi ho ne ho tšoaea qetello ea letsatsi le leng le ho qala ha le lecha. Kahoo, keletso ke hore: Lokisa taba kapele!—Matheu 5:23, 24.
13. Re lokela ho ba le pakane efe ha re atamela ea re sitetsoeng, ’me re ka thusoa ke litlhahiso life ho e finyella?
13 U lokela ho atamela ea u sitetsoeng joang? ‘Batla khotso ’me u e phehelle,’ ho rialo 1 Petrose 3:11. Joale, pakane ea hao hase ho halefa empa ke ho etsa khotso le mor’eno. Ho finyella pakane eo, ho molemo ho qoba mantsoe le liketso tse halefisang; tsena li ka ’na tsa mema karabelo e tšoanang e tsoang ho motho e mong. (Liproverbia 15:18; 29:11) Ho ekelletsa moo, qoba lipolelo tse fetelelitsoeng tse kang, “Kamehla u . . . !” kapa, “Le ka mohla ha u . . . !” Lipolelo tse joalo tse fetelelitsoeng li ka etsa feela hore a itšireletse. Ho e-na le hoo, etsa hore molumo oa lentsoe la hao le tšobotsi ea sefahleho sa hao li bontše hore u batla ho rarolla bothata bo u utloisitseng bohloko ka ho tebileng. Toba taba ha u hlalosa kamoo u ikutloang kateng ka se etsahetseng. Neha motho e mong monyetla oa ho fana ka lebaka la liketso tsa hae. Mamela seo a se buang. (Jakobo 1:19) Seo se tla ba le molemo ofe? Liproverbia 19:11 (NW) ea hlalosa: “Temohisiso ea motho ka sebele e kokobetsa bohale ba hae‚ ’me botle ba hae ke ho hlokomoloha tlōlo.” Ho utloisisa maikutlo a motho e mong le mabaka a liketso tsa hae ho ka ’na ha leleka menahano e fosahetseng le maikutlo mabapi le eena. Ha re sebetsana le boemo ka sepheo sa ho etsa khotso ’me re boloka boikutlo boo, ho ka etsahala hore ho se utloisisane hofe kapa hofe ho lokisoe, ho kōptjoe tšoarelo ka ho loketseng, ’me ho tšoarelanoe.
14. Ha re tšoarela ba bang, ke ka kutloisiso efe re lokelang ho lebala?
14 Na ho tšoarela ba bang ha e le hantle ho bolela hore re lokela ho lebala se etsahetseng? Hopola mohlala oa Jehova ka boeena tabeng ena, joalokaha ho buisanoe ka oona sehloohong se tlang pele ho sena. Ha Bibele e re Jehova o lebala libe tsa rōna, sena ha se bolele hore o sitoa ho li hopola. (Esaia 43:25) Ho e-na le hoo, o lebala ka kutloisiso ea hore hang ha a tšoaretse, a ke ke a re ahlolela libe tse joalo nakong e itseng e tlang. (Ezekiele 33:14-16) Ka ho tšoanang, ho tšoarela batho ba bang ha e le hantle ha ho bolele hore re ke ke ra khona ho hopola seo ba se entseng. Leha ho le joalo, re ka lebala ka kutloisiso ea hore re ke ke ra qosa ea re sitetsoeng kapa ra mo hopotsa sona hape nakong e tlang. Ha taba e rarolotsoe ka tsela eo, e ne e ke ke ea e-ba ho loketseng ho seba ka eona; leha e le hona hore e ne e ka ba ho bontša lerato ho qoba ea sitiloeng ka ho feletseng le ho mo tšoara joalokaha eka o khaotsoe. (Liproverbia 17:9) Ka sebele, ho ka ’na ha nka nako hore kamano ea rōna le eena e ntlafale; re ka ’na ra se ke ra thabela ho atamelana haufi le eena joaloka pele. Empa re ntse re mo rata joaloka mor’abo rōna oa Mokreste ’me re etsa sohle seo re ka se khonang ho boloka khotso.—Bapisa le Luka 17:3.
Ha ho Bonahala Eka ho Tšoarela ho ke ke ha Khoneha
15, 16. (a) Na ho hlokahala hore Bakreste ba tšoarele mofosi ea sa bakeng? (b) Re ka sebelisa keletso ea Bibele e fumanoang ho Pesaleme ea 37:8 joang?
15 Leha ho le joalo, ho thoe’ng haeba ba bang ba re siteloa ka tsela e ntšang maqeba a tebileng ka ho fetisisa, empa ba sa lumele tšito, ba sa bake, ’me ba sa kōpe tšoarelo? (Liproverbia 28:13) Mangolo a bontša ka ho hlaka hore Jehova ha a tšoarele baetsalibe ba pelo li thata ba sa bakeng. (Baheberu 6:4-6; 10:26, 27) Ho thoe’ng ka rōna? Insight on the Scriptures e re: “Ha ho hlokahale hore Bakreste ba tšoarele ba etsang tšito e bontšang lonya, ea ka boomo ba sa bake. Ba joalo ba fetoha lira tsa Molimo.” (Moqolo oa 1, leqepheng la 862) Ha ho Mokreste eo e bileng phofu ea tšoaro e leeme ka ho feteletseng, e mpe kapa e sehlōhō ea lokelang ho ikutloa a tlamehile ho tšoarela mofosi ea sa bakeng.—Pesaleme ea 139:21, 22.
16 Hoa utloahala hore bao e bileng liphofu tsa tšoaro e khopo ba ka ’na ba khopeha le ho halefa. Leha ho le joalo, hopola hore ho lula re halefile re bile re hloile ho ka ba kotsi haholo ho rōna. Haeba re lula re letetse hore motho a lumele molato kapa a kōpe tšoarelo, ’me le ka mohla a ke ke a ho etsa, re ka ’na ra khopeha haholo. Ho lula re nahana ka ho hloka toka, ho ka ’na ha tōtisa bohale ba rōna, ka liphello tse senyang bophelong ba rōna ba moea, maikutlong le ’meleng. Ha e le hantle, re fa ea re khopisitseng monyetla oa hore a tsoele pele ho re khopisa. Ka bohlale Bibele ea eletsa: “U kokobetse bohale ba hao, u tele khalefo.” (Pesaleme ea 37:8) Ka lebaka leo, Bakreste ba bang ba hlokometse hore ka mor’a nako e itseng ba ile ba khona ho etsa qeto ea ho tšoarela ka kutloisiso ea ho khaotsa ho koetla lehloeo—ba sa nyenyefatse se ba etsahaletseng, empa ba hana ho metsoa ke bohale. Ka ho siea taba ka ho feletseng matsohong a Molimo oa toka, ba ile ba imoloha haholo ’me ba ile ba khona ho tsoela pele ba sa khopeha bophelong.—Pesaleme ea 37:28.
17. Tšepiso ea Jehova e tlalehiloeng ho Tšenolo 21:4 e fana ka tiisetso efe e tšelisang?
17 Ha leqeba le tebile haholo, re ka ’na ra se ke ra atleha ho le tlosa ka ho feletseng likelellong tsa rōna, bonyane eseng tsamaisong ena ea lintho. Empa Jehova o tšepisa lefatše le lecha leo ho lona ‘a tla hlakola meokho eohle mahlong a bona, ’me lefu ha le sa tla hlola le e-ba teng, leha e le ho siama kapa ho bokolla kapa bohloko ha li sa tla hlola li e-ba teng. Lintho tsa pele li fetile.’ (Tšenolo 21:4) Eng kapa eng eo re tla e hopola ka nako eo, eo hona joale e ka ’nang ea imela lipelo tsa rōna, e ke ke ea re khopisa ka ho tebileng kapa ea re utloisa bohloko.—Esaia 65:17, 18.
18. (a) Ke hobane’ng ha ho hlokahala hore re be ba tšoarelang litšebelisanong tsa rōna le bara le barali babo rōna? (b) Ha ba bang ba re siteloa, ke ka kutloisiso efe re ka tšoarelang le ho lebala? (c) Sena se re tsoela molemo joang?
18 Ho sa le joalo, re lokela ho phela le ho sebetsa hammoho re le bara le barali ba motho ba sa phethahalang, batho ba baetsalibe. Kaofela re etsa liphoso. Nako le nako, rea soetsana re bile rea khopisana. Jesu o ne a tseba hantle hore ho ne ho tla hlokahala hore re tšoarele ba bang, “eseng, Ho fihlela makhetlong a supileng, empa, Ho fihlela makhetlong a mashome a supileng a metso e supileng”! (Matheu 18:22) Ke ’nete hore re ke ke ra tšoarela ka ho feletseng joaloka Jehova. Empa maemong a mangata ha barab’abo rōna ba re siteloa, re ka tšoarela ka kutloisiso ea ho hlōla lehloeo, ’me re ka lebala ka kutloisiso ea ho se ba qosetse taba ena nakong e tlang e sa feleng. Ha re tšoarela re bile re lebala ka tsela eo, ha re thuse ho boloka khotso ea phutheho feela empa re boloka le khotso ea rōna ea kelello le pelo. Ka holimo ho tsohle, re tla thabela khotso eo e leng Molimo oa rōna ea lerato, Jehova feela ea ka fanang ka eona.—Bafilippi 4:7.
[Mongolo o botlaaseng ba leqephe]
a Ho latela Talmud ea Babylona, neano e ’ngoe ea bo-rabi e itse: “Haeba motho a etsa tlōlo, lekhetlo la pele, la bobeli le la boraro oa tšoareloa, lekhetlo la bone ha a tšoareloe.” (Yoma 86b) Ho isa tekanyong e itseng e ne e thehiloe kutloisisong e fosahetseng ea litemana tse kang Amose 1:3; 2:6; le Jobo 33:29.
b E hatisitsoe ke Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.
Lipotso Tsa Tlhahlobo
◻ Ke hobane’ng ha re lokela ho ikemisetsa ho tšoarela ba bang?
◻ Ke maemo a mofuta ofe a hlokang hore re ‘tsoele pele ho mamellana’?
◻ Ha litšito tsa ba bang li re khopisitse ka ho tebileng, re ka etsa joang ho lokisa taba eo ka khotso?
◻ Ha re tšoarela ba bang, ke ka kutloisiso efe re lokelang ho lebala?
[Setšoantšo se leqepheng la 16]
Ha re koetla lehloeo, e ka ’na eaba ea re sitetsoeng ha a hlokomele hore re tšoenyehile
[Setšoantšo se leqepheng la 17]
Ha u atamela ba bang ho etsa khotso, ho se utloisisane ho ka ’na ha lokisoa habonolo