Etsa Polelo ea Phatlalatsa Hore u Bolokehe

“E mong le e mong ea ipiletsang lebitsong la Jehova o tla pholoha.”—BAROMA 10:13.

 1. Ke litemoso life tse phatlalalitsoeng ho theosa le histori?

HISTORI e hlalosa ‘matsatsi a Jehova’ a mangata. Moroallo oa mehleng ea Noe, timetso ea Sodoma le Gomora le timetso ea Jerusalema ka 607 B.C.E. le ka 70 C.E. e ne e le matsatsi a Jehova a maholo le a susumetsang tšabo. E ne e le matsatsi a ho liha kahlolo holim’a ba fetohelang Jehova. (Malakia 4:5; Luka 21:22) Matsatsing ao, ba bangata ba ile ba timela ka lebaka la bokhopo ba bona. Empa ba bang ba ile ba pholoha. Jehova o ile a etsa hore ho etsoe litemoso, tse lemosang ba khopo ka koluoa e atamelang le tse fang ba lipelo li lokileng monyetla oa ho pholoha.

 2, 3. (a) Ho ile ha qotsoa temoso efe ea boprofeta ka Pentekonta? (b) Ho tloha ka Pentekonta ea 33 C.E., ke’ng se neng se hlokahala bakeng sa ho ipiletsa lebitsong la Jehova?

² Timetso ea Jerusalema ka 70 C.E. ke mohlala o hlaheletseng oa sena. Ha moprofeta Joele a bolela ketsahalo eo esale pele lilemo tse ka bang 900 pele, o ile a ngola: “Ke tla etsa mehlolo le leholimong le lefatšeng, mali, le mollo, le mouoane oa mosi. Letsatsi le tla fetoha lefifi, le khoeli e fetohe mali, ho e-so ho tle letsatsi la Jehova le leholo, le tšabehang.” Ke joang motho leha e le ofe a neng a ka pholoha nako eo e tšosang? Joele o ile a ngola tjena tlas’a pululelo: “’Me ho tla bolokeha e mong le e mong ea [ipiletsang lebitsong, NW] la Jehova; hobane thabeng ea Sione le Jerusalema ba phonyohileng ba tla ba teng, joalo ka ha Jehova a boletse; ’me ho ba [pholohileng, NW], ba bang ke ba tla bitsoa ke Jehova.”—Joele 2:30-32.

³ Ka Pentekonta ea 33 C.E., moapostola Petrose o ile a bua le letšoele la Bajuda le basokolohi Jerusalema ’me a qotsa boprofeta ba Joele, a bontša hore bamameli ba hae ba ne ba ka lebella hore bo phethahale mehleng ea bona: “Holimo leholimong ke tla fana ka limakatso tse bontšang se tlang le lipontšo tlaase lefatšeng, mali le mollo le moholi oa mosi; letsatsi le tla fetoha lefifi le khoeli e fetohe mali pele letsatsi le leholo le le khanyang haholo la Jehova le fihla. ’Me e mong le e mong ea ipiletsang lebitsong la Jehova o tla pholoha.” (Liketso 2:16-21) Matšoele kaofela a mametseng Petrose a ne a le tlas’a Molao oa Moshe, ka hona a ne a tseba lebitso la Jehova. Petrose o ile a hlalosa hore, ho tloha ka nako eo ho ea pele, ho ipiletsa lebitsong la Jehova ho ne ho tla akarelletsa ho hong ho eketsehileng. Ka ho ikhethang, sena se ne se akarelletsa ho kolobetsoa ka lebitso la Jesu, ea ileng a bolaoa a ba a tsohela bophelong ba ho se shoe leholimong.—Liketso 2:37, 38.

 4. Bakreste ba ne ba bolela molaetsa ofe hohle?

⁴ Ho tloha ka Pentekonta ho ea pele, Bakreste ba ile ba jala litaba tsa Jesu ea tsositsoeng. (1 Bakorinthe 1:23) Ba ile ba tsebahatsa hore batho ba ne ba ka amoheloa e le bara ba moea ba Jehova Molimo ’me ea e-ba karolo ea “Iseraele ea Molimo” e ncha, sechaba sa moea se neng se tla ‘bolela hohle makhabane a hlomphehang a Jehova.’ (Bagalata 6:16; 1 Petrose 2:9) Ba ileng ba lula ba tšepahala ho isa lefung ba ne ba tla rua bophelo ba leholimo ba ho se shoe e le majalefa hammoho le Jesu ’Musong oa hae oa leholimo. (Matheu 24:13; Baroma 8:15, 16; 1 Bakorinthe 15:50-54) Ho feta moo, Bakreste bana ba ne ba tla bolela ho tla ha letsatsi la Jehova le leholo le susumetsang tšabo. Ba ne ba tlameha ho lemosa lefatše la Bajuda hore le ne le tla ba le matšoenyeho a fetang ntho leha e le efe e kileng ea hlasela Jerusalema le batho ba ipolelang hore ke ba Molimo ho fihlela nakong eo. Leha ho le joalo, ho ne ho tla ba le bapholohi. Bo-mang? Ba neng ba ipiletsa lebitsong la Jehova.

“Matsatsing a ho Qetela”

 5. Ho phethahetse boprofeta bofe kajeno?

⁵ Maemo morao koo a ne a tšoantšetsa ka litsela tse ngata seo re se bonang kajeno. Ho tloha ka 1914, moloko oa batho o ’nile oa phela nakong e khethehileng eo Bibele e reng ke ‘nako ea bofelo,’ “qetello ea tsamaiso ea lintho” le ‘matsatsi a ho qetela.’ (Daniele 12:1, 4; Matheu 24:3-8; 2 Timothea 3:1-5, 13) Lekholong la rōna la lilemo, lintoa tse sehlōhō, pefo e sa laoleheng le timetso ea sechaba le tšenyo ea tikoloho li phethahalitse boprofeta ba Bibele ka mokhoa o tsotehang. Tsena tsohle ke karolo ea pontšo e profetiloeng ke Jesu, e bontšang hore moloko oa batho o se o tla oeloa ke letsatsi la Jehova le susumetsang tšabo, la makhaola-khang. Sena se tla fella ka ntoa ea Armagedone, e leng tlhōrō ea “matšoenyeho a maholo ao a kang ’ona a e-s’o be teng ho tloha tšimolohong ea lefatše ho fihlela joale, che, leha e le hore a tla ba teng hape.”—Matheu 24:21; Tšenolo 16:16.

 6. (a) Jehova o ’nile a etsa’ng hore a boloke ba bonolo? (b) Ke hokae moo re fumanang keletso ea Pauluse mabapi le mokhoa oa ho pholoha?

⁶ Ha letsatsi la timetso le atamela, Jehova o sebeletsa poloko ea ba bonolo. ‘Nakong ena ea bofelo,’ o bokeletse litho tsa ho qetela tsa Iseraele ea Molimo ea moea, ’me ho tloha ka bo-1930 ho ea pele o ile a lebisa tlhokomelo ea bahlanka ba hae ba lefatšeng ho bokelloeng ha “bongata bo boholo, boo ho seng motho ea . . . khona[ng] ho bo bala, bo tsoa[ng] lichabeng tsohle le melokong eohle le lihlopheng tsohle tsa batho le malemeng ’ohle.” E le sehlopha, bana ba ‘tsoa matšoenyehong a maholo’ ba phela. (Tšenolo 7:9, 14) Empa motho ka mong a ka tiisa joang hore oa pholoha? Moapostola Pauluse o araba potso eo. Ho Baroma khaolo ea 10 o fana ka keletso e ntle bakeng sa pholoho—keletso e neng e sebetsa mehleng ea hae le e sebetsang hape mehleng ea rōna.

Thapelo Bakeng sa Poloko

 7. (a) Ho tsebahatsoa tšepo efe ho Baroma 10:1, 2? (b) Ke hobane’ng ha hona joale Jehova a etsa hore “litaba tse molemo” li boleloe ka ho pharaletseng haholoanyane?

⁷ Ha Pauluse a ne a ngola buka ea Baroma, Jehova o ne a se a lahlile Baiseraele joaloka sechaba. Ho ntse ho le joalo, moapostola enoa o ile a tiisa: “Ka sebele, . . . khahleho ea pelo ea ka le thapeli ea ka ho Molimo bakeng sa bona li bakeng sa poloko ea bona.” Tšepo ea hae e ne e le hore Bajuda ka bomong ba be le tsebo e nepahetseng ea thato ea Molimo, e lebisang polokong ea bona. (Baroma 10:1, 2) Ho feta moo, Jehova o lakatsa hore ba leng lefatšeng lohle la moloko oa batho ba sebelisang tumelo ba bolokehe, joalokaha ho bontšitsoe ho Johanne 3:16: “Molimo o ratile lefatše haholo hoo a ileng a fana ka Mora oa hae ea tsoetsoeng a ’notši, e le hore e mong le e mong ea sebelisang tumelo ho eena a se ke a timetsoa empa a be le bophelo bo sa feleng.” Sehlabelo sa Jesu sa thekollo se ile sa bula tsela bakeng sa poloko eo e hlollang. Joaloka letsatsing la Noe le matsatsing a mang a kahlolo a ileng a latela, Jehova o entse hore “litaba tse molemo” li boleloe, ho bontša tsela ea poloko.—Mareka 13:10, 19, 20.

 8. Ha ba latela mohlala oa Pauluse, Bakreste ba ’nete ba khahlehela bo-mang kajeno, hona joang?

⁸ Ha a bontša khahleho ea hae ho Bajuda le ho Balichaba, Pauluse o ne a sebelisa monyetla o mong le o mong bakeng sa ho bolela. O “ne a susumelletsa Bajuda le Bagerike ho lumela.” O ile a bolella baholo ba Efese: “Ke ne ke sa ithibe ho le bolelleng leha e le efe ea lintho tse neng li le molemo leha e le ho le ruteng phatlalatsa le ka ntlo le ntlo. Empa ke ile ka paka ka mokhoa o phethahetseng ho Bajuda hammoho le Bagerike mabapi le pako ho Molimo le tumelo ho Morena oa rōna Jesu.” (Liketso 18:4; 20:20, 21) Ka ho tšoanang, Lipaki tsa Jehova kajeno li etsa sohle seo li ka se etsang boboleling, eseng feela ho ba ipolelang hore ke Bakreste empa ho batho bohle, esita le ho isa “karolong e hōle-hōle ea lefatše.”—Liketso 1:8; 18:5.

Ho Bolela “‘Lentsoe’ la Tumelo”

 9. (a) Baroma 10:8, 9 e khothalletsa tumelo ea mofuta ofe? (b) Re lokela ho bolela tumelo ea rōna neng hona joang?

⁹ Ho hlokahala tumelo e tšoarellang bakeng sa poloko. Ha a qotsa Deuteronoma 30:14, Pauluse o itse: “‘Lentsoe le haufi le uena, molomong oa hao le ka pelong ea hao’; ke hore, ‘lentsoe’ la tumelo, leo re le bolelang.” (Baroma 10:8) Ha re ntse re bolela “‘lentsoe’ la tumelo,” le kena lipelong tsa rōna ka ho teba. Ho ne ho le joalo ho Pauluse, ’me mantsoe a hae a eketsehileng a ka matlafatsa boikemisetso ba rōna ba ho tšoana le eena tabeng ea ho abela ba bang tumelo eo: “Haeba u bolela phatlalatsa ‘lentsoe leo le molomong oa hao,’ hore Jesu ke Morena, ’me u sebelisa tumelo ka pelong ea hao hore Molimo o ile a mo tsosa bafung, u tla pholoha.” (Baroma 10:9) Hase feela taba ea ho bolela joalo ka pel’a ba bang nakong ea kolobetso empa e tlameha ho ba polelo e tsoelang pele ho etsoa, bopaki ba phatlalatsa bo bontšang cheseho mabapi le litšobotsi tsohle tse hlollang tsa ’nete. ’Nete e joalo e lebisa tlhokomelo lebitsong la bohlokoa la ’Musi Morena Jehova; ho Morena oa rōna oa Bomesia le Morekolli, Morena Jesu Kreste; le litšepisong tsa ’Muso tse hlollang.

10. Tumellanong le Baroma 10:10, 11, re lokela ho sebetsana le ‘“lentsoe” lena la tumelo’ joang?

¹⁰ Ha ho poloko bakeng sa leha e le bafe ba sa amoheleng le ho sebelisa ‘“lentsoe” lena la tumelo,’ joalokaha moapostola a tsoela pele ho re: “Ka pelo motho o sebelisa tumelo bakeng sa ho loka, empa ka molomo motho o etsa polelo ea phatlalatsa hore a bolokehe. Etsoe Lengolo le re: ‘Ha ho le ea mong ea behang tumelo ea hae ho eena ea tla soetseha.’” (Baroma 10:10, 11) Re lokela ho ba le tsebo e nepahetseng ea ‘“lentsoe” lena la tumelo’ ’me re tsoele pele ho le hōlisa ka lipelong tsa rōna e le hore re ka susumelletseha ho le bolella ba bang. Jesu ka boeena oa re hopotsa: “Mang kapa mang ea hlajoang ke lihlong ka lebaka la ka le mantsoe a ka molokong ona o febang le o tletseng boetsalibe, Mora oa motho le eena o tla hlajoa ke lihlong ka lebaka la hae ha a fihla ka khanya ea Ntate oa hae a e-na le mangeloi a halalelang.”—Mareka 8:38.

11. Litaba tse molemo li lokela ho boleloa ka ho pharaletseng hakae, hona hobane’ng?

¹¹ Joalokaha moprofeta Daniele a boletse esale pele, nakong ena ea bofelo, “ba hlalefileng” ba bonoa ba khanya “joalo ka khanya ea leholimo,” ha bopaki ba ’Muso bo ntse bo atolohela lipheletsong tsa lefatše. Ba ‘khannela ba bangata ho lokeng,’ ’me tsebo ea ’nete e hlile e atile, hobane Jehova o khantša leseli le ntseng le khanya haholoanyane boprofeteng ba nako ena ea bofelo. (Daniele 12:3, 4) Molaetsa oa poloko ke ona oo e leng oa bohlokoa bakeng sa hore bohle ba ratang ’nete le ho loka ba pholohe.

12. Baroma 10:12 e amana joang le thōmo ea lengeloi e hlalositsoeng ho Tšenolo 14:6?

¹² Moapostola Pauluse o tsoela pele: “Ha ho khethollo pakeng tsa Mojuda le Mogerike, kaha ho na le Morena ea tšoanang holim’a bohle, ea ruileng ho bohle ba ipiletsang ho eena.” (Baroma 10:12) “Litaba tse molemo” li lokela ho boleloa kajeno ka tekanyo e bileng e leng khōloanyane ea lefatše lohle—ho batho bohle, ho ea lipheletsong tsa lefatše. Lengeloi la Tšenolo 14:6 le tsoela pele ho fofa sebakeng, le beha tlhokomelong ea rōna “litaba tse molemo tse sa feleng ho li bolela e le litaba tse nyakallisang ho ba lulang lefatšeng, le ho sechaba se seng le se seng le moloko o mong le o mong le leleme le leng le le leng le sehlopha se seng le se seng sa batho.” See se tla tsoela ba arabelang molemo joang?

Ho Ipiletsa Lebitsong la Jehova

13. (a) Temana ea rōna ea selemo ea 1998 ke efe? (b) Ke hobane’ng ha temana ee ea selemo e loketse ka ho fetisisa kajeno?

¹³ Ha a qotsa Joele 2:32, Pauluse o re: “E mong le e mong ea ipiletsang lebitsong la Jehova o tla pholoha.” (Baroma 10:13) Ho loketse hakaakang hore ebe mantsoe ao a khethiloe hore e be temana ea selemo ea Lipaki tsa Jehova ea 1998! Ha ho mohla ho kileng ha e-ba bohlokoa ho feta mona ho tsoela pele re tšepile Jehova, re tsebahatsa lebitso la hae le merero e hlollang eo le e emelang! Joaloka lekholong la pele la lilemo, ho joalo le matsatsing a ho qetela a tsamaiso ea lintho ea hona joale e senyehileng, mohoo o utloahalang o tsoela pele: “Pholohang molokong ona o khopameng.” (Liketso 2:40) Ke memo e kang ea terompeta bakeng sa batho bohle ba tšabang Molimo lefatšeng lohle hore ba ipiletse ho Jehova hore a ba boloke hammoho le ba ba mamelang ha ba bolela litaba tse molemo phatlalatsa.—1 Timothea 4:16.

14. Re lokela ho ipiletsa Lefikeng lefe bakeng sa poloko?

¹⁴ Ho tla etsahala’ng ha letsatsi le leholo la Jehova le qhoma lefatšeng lee? Bongata ha bo na ho talima ho Jehova bakeng sa poloko. Moloko oa batho ka kakaretso o tla ‘’ne o re ho lithaba le ho mafika: “Re oeleng holimo ’me le re pate sefahlehong sa Ea lutseng teroneng le khalefong ea Konyana.”’ (Tšenolo 6:15, 16) Tšepo ea bona e tla ba mekhatlong le litokisetsong tsa tsamaiso ena ea lintho e kang lithaba. Leha ho le joalo, ho ne ho tla ba molemo hakaakang haeba ba ne ba ka tšepa Lefika le leholo ho feta ’ohle, Jehova Molimo! (Deuteronoma 32:3, 4) Ka eena, Morena Davida o itse: “Jehova, lefika la ka, qhobosheane ea ka, monamoleli oa ka.” Jehova ke “lefika la poloko ea rōna.” (Pesaleme ea 18:2; 95:1) Lebitso la hae ke “tora e matla,” eona feela “tora” e matla ka ho lekaneng hore e ka re sireletsa maqakabetsing a tlang. (Liproverbia 18:10, NW) Kahoo, ke habohlokoa hore ba bangata kamoo ho ka khonehang ho batho ba phelang kajeno ba ka bang limilione tse likete li tšeletseng ba rutoe ho ipiletsa lebitsong la Jehova ka botšepehi le ka tieo.

15. Baroma 10:14 e bontša eng mabapi le tumelo?

¹⁵ Ka ho loketseng, moapostola Pauluse o tsoela pele ho botsa: “Leha ho le joalo, ba tla ipiletsa joang ho eo ba sa behang tumelo ho eena?” (Baroma 10:14) Ho na le matšoele a sa ntseng a ka thusoa ho etsa hore “‘lentsoe’ la tumelo” e be la ’ona, e le hore a ka ipiletsa ho Jehova bakeng sa poloko. Tumelo ke ea bohlokoa haholo. Lengolong le leng Pauluse o re: “Ka ntle ho tumelo ho ke ke ha khoneha ho . . . khahlisa [Molimo] haholo, kaha ea atamelang Molimo o lokela ho lumela hore o teng le hore e ba moputsi oa ba mo batlang ka tieo.” (Baheberu 11:6) Leha ho le joalo, ba limilione tse eketsehileng ba tla beha tumelo ho Molimo joang? Lengolong la Baroma, Pauluse oa botsa: “Hape, ba tla beha tumelo joang ho eo ba e-s’o utloele ka eena?” (Baroma 10:14) Na Jehova o lokisetsa mokhoa oa hore ba utloe? Ntle ho pelaelo oa ho etsa! Mamela mantsoe a Pauluse ha a tsoela pele: “Hape, ba tla utloa joang ha ho se ea bolelang?”

16. Tokisetsong ea Molimo, ke hobane’ng ha ho hlokahala baboleli?

¹⁶ Tabeng ea Pauluse ho totobetse hore ho hlokahala baboleli. Jesu o ile a bontša hore ho ne ho tla ba joalo, ho pholletsa “ho fihlela qetellong ea tsamaiso ea lintho.” (Matheu 24:14; 28:18-20) Boboleli ke karolo ea bohlokoa ea tokisetso ea Molimo bakeng sa ho thusa batho ho ipiletsa lebitsong la Jehova e le hore ba ka bolokeha. Esita le Bokreste-’mōtoaneng bongata ha bo etse letho ho hlompha lebitso la bohlokoa la Molimo. Thutong e sa utloisiseheng ea Boraro-bo-bong ba bangata ba ferekanya Jehova le ba bang ba babeli bao ho thoeng o lekana le bona. Hape, ba bangata ba sehlopheng seo ho buuoang ka sona ho Pesaleme ea 14:1 le 53:1: “Lehlanya le itse pelong ea lona: Molimo ha o eo.” Ho hlokahala hore ba tsebe hore Jehova ke Molimo ea phelang, ’me ba lokela ho utloisisa sohle seo lebitso la hae le se emelang e le hore ba tle ba bolokehe matšoenyehong a maholo a atamelang.

‘Maoto a Khahlehang’ a Baboleli

17. (a) Ke hobane’ng ha ho loketse hore Pauluse a qotse boprofeta ba tsosoloso? (b) Ho ba le ‘maoto a khahlehang’ ho akarelletsa eng?

¹⁷ Moapostola Pauluse o na le potso e ’ngoe ea bohlokoa haholo: “Hape, ba tla bolela joang ntle leha ba romiloe? Feela joalokaha ho ngoliloe: ‘A khahleha hakaakang maoto a ba bolelang litaba tse molemo tsa lintho tse molemo!’” (Baroma 10:15) Mona Pauluse o qotsa Esaia 52:7 (NW), eo e leng karolo ea boprofeta ba tsosoloso bo phethahetseng ho tloha ka 1919. Le kajeno, Jehova o romela “ba tlisang litaba tse molemo, ba bolelang khotso, ba tlisang taba tse molemo, ba bolelang [poloko, NW].” Ka boikokobetso, “liboholi” tsa Molimo tse tlotsitsoeng le metsoalle ea tsona li tsoela pele ho hooa ka thabo. (Esaia 52:7, 8) Maoto a ba phatlalatsang poloko kajeno a ka ’na a khathala, esita le ho ba lerōle, ha ba ntse ba tsamaea ka ntlo le ntlo, empa lifahleho tsa bona li khanya thabo hakaakang! Baa tseba hore ba romiloe ke Jehova hore ba bolele litaba tse molemo tsa khotso le ho tšelisa ba llang, ba ba thusa ho ipiletsa lebitsong la Jehova ha ba ntse ba lebeletse poloko.

18. Baroma 10:16-18 e re’ng ka phello ea ho phatlalatsa litaba tse molemo?

¹⁸ Ebang batho ba “beha tumelo nthong e utloiloeng” kapa ba khetha ho se e mamele, mantsoe a Pauluse a utloahala e le ’nete: “Ha baa ka ba hlōleha ho utloa, na ba ile ba hlōleha? Le hona, ha e le hantle, ‘molumo oa bona o ile oa tsoa ho kenella lefatšeng lohle, le lipolelo tsa bona ho isa lipheletsong tsa lefatše leo ho ahiloeng ho lona.’” (Baroma 10:16-18) Feela joalokaha “maholimo a bolela khanya ea Molimo,” joalokaha ho bontšitsoe mesebetsing ea hae ea pōpo, ka ho tšoanang Lipaki tsa hae tse lefatšeng li lokela ho bolela “ngoaha oa mehauhelo ea Jehova, le letsatsi la liphetetso tsa Molimo oa rōna . . . ho tšelisa ba llang kaofela.”—Pesaleme ea 19:1-4; Esaia 61:2.

19. Phello e tla ba efe ho ba “ipiletsang lebitsong la Jehova” kajeno?

¹⁹ Letsatsi la Jehova le leholo le susumetsang tšabo le atamela haholoanyane. “Jo! letsatsi! hobane le haufi letsatsi la Jehova, le tla joalo ka tšenyeho e tsoang ho Ea matla ’ohle.” (Joele 1:15; 2:31) Re rapela hore matšoele a eketsehileng a arabele ka potlako litabeng tse molemo, a phallele mokhatlong o hlophisitsoeng oa Jehova. (Esaia 60:8; Habakuke 2:3) Hopola hore matsatsi a mang a Jehova a ile a timetsa ba khopo—matsatsing a Noe, matsatsing a Lota, le matsatsing a Iseraele le Juda tsa bokoenehi. Hona joale re lintšing tsa matšoenyeho a maholo ka ho fetisisa, ha sefefo sa Jehova se tla felisa bokhopo ka ho feletseng lefatšeng lena, se hleka tsela bakeng sa paradeise ea khotso e sa feleng. Na u tla ba ea “ipiletsang lebitsong la Jehova” ka botšepehi? Haeba ho joalo, thaba! Molimo o tšepisa hore u tla bolokeha.—Baroma 10:13.

U ne U Tla Araba Joang?

◻ Ka mor’a Pentekonta ea 33 C.E. ho ile ha boleloa lintho life tse ncha?

◻ Bakreste ba lokela ho lebisa tlhokomelo ‘lentsoeng la tumelo’ joang?

◻ Ho boleloa’ng ka ‘ho ipiletsa lebitsong la Jehova’?

◻ Manģosa a ’Muso a na le ‘maoto a khahlehang’ ka kutloisiso efe?

[Setšoantšo se leqepheng la 18]

Batho ba Molimo ba bolela makhabane a hae Puerto Rico, Senegal, Peru, Papua New Guinea—e, ho pota lefatše