RE U LOME TSEBE?
Heroda o ile a ba le mathata afe ha a tsosolosa tempele ea Jerusalema?
Qalong Solomone o ile a haha tempele ea Jerusalema holim’a leralla ’me a haha marako a sireletsang ka bochabela le ka bophirimela ho leralla e le hore sebaka se potolohang tempele se batalle. Heroda o ne a batla ho etsa tempele e ntle ho feta ea Solomone, kahoo o ile a qala ho tsosolosa le ho atolosa e neng e se ntse e le teng.
Litsebi tsa mehaho tsa Heroda li ile tsa atolosa sebaka se bataletseng se ka leboea ho tempele. Ho ella ka boroa, sebaka seo se ile sa atolosoa ka limithara tse 32. E le ho finyella sena ho ile ha etsoa litšiea tsa majoe le lerako le letenya. Libakeng tse ling, lerako lena le ne le le bophahamo ba limithara tse 50.
Heroda o ile a leka hore a se ke a khopisa Bajuda ebile ha aa ka a ba sitisa ho etsa mosebetsi oa tempele le mahlabelo. Josephus, e leng rahistori oa Mojuda o re Heroda o ile a ba a koetlisetsa baprista ba Bajuda mosebetsi oa ho betla majoe le oa ho betla mapolanka e le hore ho se ke ha e-ba le motho ea sa tšoaneleheng ea kenang sebakeng se halalelang.
Heroda o ile a shoa pele mosebetsi oo o phethoa. Ka 30 C.E., ho ne ho se ho fetile lilemo tse 46 o qalile. (Johanne 2:20) Mosebetsi oo o ile oa phethoa ke setloholoana sa Heroda, e leng Agrippa II, bohareng ba lekholo la pele la lilemo C.E.
Ke hobane’ng ha batho ba Malta ba ne ba nahana hore moapostola Pauluse ke ’molai?
Molimotsana oa toka (ka ho le letšehali) o shapa molimotsana oa ho hloka toka
E ka ’na eaba batho ba bang ba Malta ba ne ba susumetsoa ke likhopolo tsa bolumeli ba Magerike. Nahana ka seo buka ea Liketso e reng se ile sa etsahala ka mor’a hore Pauluse a robeheloe ke sekepe Malta. Ha a beha lithupa mollong oo ba neng ba o orile le batho bao a neng a tsamaea le bona, ho ile ha tsoa marabe eaba o ithatela letsohong la hae. Ha seo se etsahala, batho ba sehlekehlekeng seo ba ile ba re: “Ka sebele motho enoa ke ’molai, ’me le hoja a fihlile moo ho sireletsehileng ho tloha leoatleng, toka ea boiphetetso ha ea ka ea mo lumella hore a ’ne a phele.”—Liketso 28:4.
Lentsoe la Segerike le sebelisitsoeng bakeng sa “Toka” mona ke “di’ke.” Lentsoe lena le ka bolela ho phethahatsoa ha toka ka tsela e inahaneloang. Leha ho le joalo, litšōmong tsa Magerike, Dike e ne e le lebitso la molimotsana oa toka. Ho ne ho nahanoa hore o bona ha batho ba tlōla molao ’me a tlalehele Zeus, e le hore motho ea molato a ahloloe. Kahoo, ho latela sengoliloeng se seng, e ka ’na eaba baahi ba Malta ba ne ba re ka pelong: “Le hoja Pauluse a sireletsehile leoatleng, molimotsana Dike o nka hore o molato ’me. . . o mo ahlola ka hore a bolaoe ke marabe.” Batho bao ba ile ba fetola maikutlo ha ba bona hore Pauluse ha aa tsoa kotsi.