Ba Thuseng ho Khetha Molekane oa Lenyalo ka Bohlale
NA BANA ba hao ba bacha baa tseba hore na ke litšoaneleho life tseo ba lokelang ho li sheba ho molekane oa lenyalo le hore ke joang ba ka mo khethang ka bohlale? Ke habohlokoa ho nahana ka taba ena le ho ba thusa hore ba etse khetho e bohlale, kaha sena e tla ba ntho ea bohlokoa bakeng sa thabo ea bona ea kamoso.
Linaheng tseo ho tsona ho laetsana e leng moetlo, ho na le khatello e hōlang e leng holim’a bacha ea ho ratana ba sa le lilemong tse tlaase haholo. Setsebi sa kelello se sebetsanang le boitšoaro ba motho sa New York, Dr. Ronald W. Taffel se itse: “Batsoali ba bana ba lilemo li 10 ba mpolella hore ba tlas’a khatello e matla ea ho lumella bana ba bona hore ba laetsane. Ka tšohanyetso batsoali ba iphumana ba sebetsana le litaba tseo ba neng ba sa lebella hore ba ka sebetsana le tsona ho fihlela bocheng [ba bana ba bona].”
Liphello e ka ba life haeba u inehela ’me u lumella bana ba hao hore ba qalise ho laetsana ba sa le banyenyane? The Journal of the American Medical Association e ile ea bua tjena: “Ho laetsana ho etsoang nakong ea bonyenyane le ho etsoang khafetsa ho amana le ho qalisa [likamano tsa botona le botšehali].” Mohlomong u kile ua bala litlaleho tsa “palo e ntseng e hōla ea banana ba lilemo li 10 ho ea ho 14 ba belehang.”
Kahoo, u ka etsa joang ho thusa bana ba hao?
Ba Rute ho Tloha Bonyenyaneng
Ho hlokahala hore batsoali ba kenye litšoaneleho tse molemo tsa Bokreste ka ho bana ba bona le ho ba thusa ho li ntlafatsa. Hape ho hlokahala hore ba ba thuse hore ba hlokomele litšoaneleho tsena ho molekane oa lenyalo oa kamoso. Ha ngoana oa hao a hlahisa taba ea ho laetsana, mo hlalosetse hore ha hoa nepahala hore sena se talingoe joaloka botsoalle boo morero oa bona e leng ho fetisa nako ho bana ba e-s’ong ho kene boroetsaneng kapa bohlankaneng kapa esita le ho ba leng qalong ea boroetsana kapa bohlankana ba bona. Ho e-na le hoo, ba hlakisetse hore ho laetsana ke hoa batho ba hōlileng ka ho lekaneng hore ba ka batla motho eo ba ka nyalanang le eena ka tieo.
Bana ha ba na phihlelo tabeng ea ho ithuta litšoaneleho tsa motho, joalokaha ba lokela ho li hlokomela kapele. Ngoanana e mong oa India o kile a hlalosetsa moeletsi oa lenyalo: “Batsoali ba rōna ba hōlile ho re feta ebile ba bohlale ho re feta, ’me ha ba thetsehe habonolo joalokaha ho ne ho ka etsahala ho rōna. . . . Ke habohlokoa haholo hore monna eo ke nyalanang le eena e be ea nepahetseng. Ke ne nka etsa phoso habonolo haeba ke ne ke lokela ho iphumanela eena ka bonna.” Ho totobetse hore bacha ba ka fumana molemo thusong ea batho ba baholo!
Hangata bacha ba khetha balekane ba lenyalo ba kamoso ho latela litekanyetso tse sa amaneng hakaalo le hore na e tla ba banna kapa basali ba molemo. Bashemane ba ka ’na ba hoheloa ke sefahleho se setle le sebōpeho se setle sa ’mele—empa ho thoe’ng ka nako e tlang? ’Mele le lifahleho lia fetoha, ’me ha ho pelaelo hore hamorao moshemane o tla rata litšoaneleho tsa mosali ea hōlileng, ho akarelletsa le bohlale le matla a ho jara boikarabelo. Hangata banana ba etelletsa botle ba moshemane, moaparo oa hae oa morao-rao, le bohlale ba hae ka pele ho litšoaneleho tsa bohlokoa haholoanyane tsa ho ba mosa le ho rata Molimo le batho ba bang.
Kahoo, u ka etsa’ng? Ke hobane’ng ha u sa lebise tlhokomelo ea bana ba hao ho batho bao ba ba tsebang le bao manyalo a bona a leng molemo. U ka bontša hore batho ba bang ba ile ba khetha, eseng hakaalo-kaalo motho e motle ho feta bohle toropong e itseng, empa ea nang le litšoaneleho tse ntle le ea ratang lintho tseo ba li ratang, ea nang le lithahasello le lipakane tseo ba nang le tsona.
Ke hobane’ng ha u sa buisane le bana ba hao ka litaba tsee? Ha Ann a ne a le lilemo li 13, ’mè oa hae o ile a ’motsa hore na o batla litšoaneleho life ho molekane oa lenyalo. Ba ile ba buisana ka taba ena, ’me Ann o ile a etsa lethathamo la litšoaneleho tseo a ka letang ho fihlela a fumane monna ea nang le tsona. Lethathamo lena e ne e le le nepahetseng. Le ne le akarelletsa hore e lokela ho ba motho eo a ka mo hlomphang, ’me lintho tseo a li ratang le tseo a li thahasellang li lokela ho tšoana le tseo a li ratang le ho li thahasella. Hona joale e le nkhono ea thabileng, Ann o ntse a khothalletsa ba bang ho latela mohlala ona.
Ho Mokreste, ho hlokomela taelo ea Bibele ea ho nyala “Moreneng feela” ke habohlokoa. (1 Ba-Korinthe 7:39, NW) Motho ea leng “Moreneng” ke Mokreste ea inehetseng le ho kolobetsoa, le ea chesehelang ho kopanela tšebeletsong eo Jesu a ileng a e etsa. Ba hlokomolohang taelo ena ea ho nyala Moreneng feela hangata ba tobana le liphello tse bohloko. Kahoo tiiseha hore u bontša bana ba hao bohlokoa ba hore motho eo ba mo nahanang e le molekane oa kamoso e be feela motho ea latelang melao-motheo ea boitšoaro le ea moea e tšoanang le ea bona le ea tla khona ho ba thusa ho e fetisetsa ho bana bao ba ka bang le bona.
Ba Hlomelle ho Sebetsana le Mathata
Ha u se u hlokometse hore bana ba hao ba hōlile ka ho lekaneng hore ba ka laetsana, hatisa ho bona bohlale ba ho itloaetsa motsoalle oa bona libakeng tse leng pontšeng ea batho, ba etse lintho tse kang ho ea matlong a ho jela, litsing tsa polokelo ea lintho tsa bohlokoa, litsing tsa polokelo ea liphoofolo, le mehahong ea lipontšo tsa mesebetsi ea matsoho hammoho, moo ba ka buisanang le ho tsebana ba sa ikarola ho batho ba bang. Ba thuse hore ba utloisise hore na ke hobane’ng ha ho etsa sena ho le molemo haholoanyane ho feta ho qeta nako e itseng ba le boinotšing ka har’a koloi e pakiloeng kapa sebakeng sefe le sefe seo ho se nang batho ho sona. Hape ke habohlokoa hore u ba rute hore ha ba fihla lapeng ba tsoa laetsana, ke ho loketseng hore ba lumelisane monyako ’me ba se ke ba lumella motho eo ba laetsanang le eena hore a kene ka tlung ka ntle le haeba u le teng ebile u tsohile.
Hlokomelisa bana ba hao ka se ka etsahalang. Ka mohlala, tlaleho ea litaba e bua ka seithuti se ileng sa memela motho eo se laetsanang le eena ka phaposing eo se lulang ho eona sekolong ka mor’a lijo tsa mantsiboea hore ba tjeke le ho qoqa. Le hoja motho enoa a ile a nka mehato e tsoelang pele ea ho etsa tlhahiso ea hore ba etse boitšoaro bo bobe, ha sea ka sa mo phehella hore a tsamaee. Ho e-na le hoo, ha se ne se hanyetsa, o ile a kōpa tšoarelo bakeng sa liketso tsa hae, empa o ile a leka hape ho se lihela bohloleng. Tlaleho ena e re: “Qetellong o ile a felisa khang ena ka ho etsa qeto ha meso e atamela” a mo beta. Ebile ntho e bohloko hakaakang!
Kahoo tiiseha hore bana ba hao ba tseba hore na ke joang ba ka sebetsanang le taba ka tieo haeba ho na le motho ea ka buang le bona ka liketso tsa boitšoaro bo bobe. Ba lokela ho balehela boemo bona ka tsela eo ka eona Josefa e mocha a ileng a balehela mosali oa Potifaro ea phehellang. (Genese 39:7-12) Ba lokela ho tseba kōpo e siiloeng ke nako e reng, “Haeba ua nthata u tla kopanela likamano tsa botona le botšehali le ’na,” hangata ke tsela eo a e sebelisang. Motho ofe le ofe ea e sebelisang mohlomong o e sebelisa khafetsa, ebe o tlohela mohlaseluoa oa hae ’me a fetele ho e mong. Mora kapa morali oa hao o lokela ho tseba hore che e etsoang ka mokhoa o tiileng ke karabelo e molemohali ho motho ea etsang tlhahiso ea hore a kopanele boitšoarong bo bobe le eena.
Tiiseha hore u ruta morali oa hao ho qoba maemo ao a ka betoang ho ’ona. Hatisa tlhokahalo ea ho tseba hantle mohlankana ofe le ofe eo a laetsanang le eena ’me uena, motsoali oa hae, le uena u tsebe motho ea joalo hantle. Haeba bana ba hao ha ba sa lula sebakeng se haufi le moo u lulang teng, joale tiiseha hore ba botsa molebeli oa Mokreste mabapi le eo e ka bang molekane oa bona oa lenyalo oa kamoso. Hopola hore ho na le ba thetsang ba ipolelang hore ke Bakreste le ba nyonyobelang ka phuthehong, joalokaha ho bile joalo lekholong la pele la lilemo.—2 Petrose 2:13-15, 17, 18.
Ho phaella moo, ho hlokahala hore u rute bara ba hao hore banna ba sebele ha ba ikemisetse ho utloisa batho ba bang bohloko. Baa ba sireletsa le ho ba hlokomela. Banna ba sebele ke benghali ba litakatso tsa bona, eseng makhoba a tsona. Ba lokela ho tšoara batho ba batšehali hantle joalokaha ba ne ba tla tšoara bo-’mè le bo-khaitseli ba bona, ka bohloeki le ka tlhompho.—1 Timothea 5:1, 2.
Le ka mohla u se ke ua lumella bana ba hao ho lebala molao-motheo oa bohlokoa oa Bibele: “Metsoalle e mebe e senya boitšoaro bo botle.” (1 Ba-Korinthe 15:33, Revised Standard Version) Kahoo, bana ba hao ba lokela ho hlokomela tlhokahalo ea ho tlohela setsoalle le motho ofe le ofe ea se nang boitšoaro bo hloekileng. Ho tloha ha ba le ba nyenyane, u lokela ho ba hlakisetsa hore le hoja batho ba bang ba ke ke ba bona seo ba se etsang, Molimo oa se bona ka linako tsohle, ’me o tla putsa e mong le e mong oa rōna ho latela mesebetsi ea rōna.—Ba-Roma 2:6.
Ho Itšoara Hantle Lefatšeng le Hlephileng Boitšoarong
Le hoja balaoli ba lefatše ba belaela ka hore ba “tseba ho honyenyane haholo ka taba ea ho thibela bacha ba ka tlaase ho lilemo tse 20 ba seng lenyalong hore ba ka qalisa ho kopanela likamano tsa botona le botšehali,” batsoali ba Bakreste baa tseba hore sena se ka etsoa. Ka ho hlaolela lerato bakeng sa Molimo le tlhompho ea sebele bakeng sa melao ea oona ka ho bana ba bona, batsoali ba hlomella bana ba bona hore ba hanele liteko tsa lefatše le hlephileng boitšoarong le ho phela bophelo bo nepahetseng, ba boitšoaro bo botle. Mokhatlo o moholo oa Lipaki tsa Jehova tse limillione oa babatseha tabeng ea ho khomarela litekanyetso tse phahameng tsa boitšoaro tsa Lentsoe la Molimo. Esita le New Catholic Encyclopedia e bolela hore sehlopheng sena “boitšoaro ba batho ba leng lenyalong le ba botona le botšehali bo tsitsitse.”—Buka 7, leqephe 864.
Bacha ba Lipaki tsa Jehova ba itšoereng hantle baa tseba hore ba ratoa le ho ananeloa eseng feela ke batsoali ba bona empa le ke Bakreste-’moho le bona lefatšeng lohle. Ba motlōtlō ka seo ba leng sona, ba na le likarolo tseo ba li phethang libokeng tsa phutheho, ba ntlafatsa tsebo ea bona ea ho ruta, le ho kopanela thutong ea Bibele. Ba bonahatsa boitšoaro ba bomolimo, ba thabela ho ba le maikutlo a nepahetseng ka bohlokoa ba botho, ’me ba na le tšepo ea bokamoso bo khanyang lefatšeng le lecha la ho loka la Molimo.—1 Johanne 2:17; Tšenolo 21:3, 4.
Haeba ka mor’a ho bala makasine oona u na le lipotso leha e le life tsa Bibele, ka kōpo ikutloe u lokolohile ho iteanya le Lipaki tsa Jehova Holong ea ’Muso e leng sebakeng sa heno, kapa u ngolle bahatisi ba makasine oona. (Bona leqephe 5.)
[Lebokose le leqepheng la 32]
U tla Nyalana le Mang?
Buka Lipotso Bacha Baa Botsa—Likarabo tse Sebetsang e fana ka lintlha tse molemo haholo tse mabapi le hore na bacha ba ka tloaelana joang le motho eo ba thahasellang ho nyalana le eena.* E bontša tlhokahalo ea ho tseba lintlha tseo a leng matla ho tsona le tseo a fokolang ho tsona, seo a hlileng a leng sona. U ka etsa see joang?
Taba ea pele, u ka ela motho enoa hloko. O itšoara joang? O tšoara batho ba bang joang? O buisa batsoali ba hae le litho tse ling tsa lelapa joang? Lintho tsena ke tsa bohlokoa hobane li bontša hore na o tla u tšoara joang qetellong.
Moqoqong o tloaelehileng, u ka hlokomela hore na lintho tseo a li thahasellang le lipakane tsa hae li tšoana le tsa hao. U ka ’na ua fuputsa hore na batho ba bang ba nahana joang ka eena.
U tla rata ho ithuta hore ke motho oa mofuta ofe, menahano ea hae, maikutlo, le botho ba hae bo ka hare. O itšoara joang ha a le tlas’a khatello? Metsoalle ea hae ke bo-mang? Lelapa labo le joang, ’me ba sebelisana joang?
Ho sebetsa hammoho ho ka etsa hore u be le temohisiso e molemonyana tabeng ea litšoaneleho tsa motho enoa. Lumella nako hore e fete e le hore litloaelo tse sa thabiseng li ka hlahella. ’Me, joalokaha buka ena e molemohali e bua ka bacha ba ileng ba latela keletso ena e molemo: “Ka mahlo a nchocho, ba ka kena lenyalong ba tšepile hore ba tla tseba ho lokisa liphapang tse tla hlaha. Lefereho le atlehileng le ba lokiselitse lenyalo le atlehileng le le thabileng.”—Likhaolo 29-32.
[Mongolo o botlaaseng ba leqephe]
Buka ena e hatisitsoe ke Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc., e leng bahatisi ba makasine ona.
[Setšoantšo se leqepheng la 7]
Litšobotsi tsa ’mele tse khahlehang e ka ba tse hohelang, empa litšoaneleho tse ka hare ke tsa bohlokoa haholoanyane
[Setšoantšo se leqepheng la 8]
Ho tloaelana libakeng tse leng pontšeng ea batho ho molemo haholoanyane ho feta ho qeta nako e itseng ba le boinotšing