Mohla ho Shapuoa ho Tla Khaotsa
HO TŠOAROA hampe ha basali ho bile teng ka nako e telele hakae historing? Mohloli o mong o bolela hore ho nahanoa hore e bile molao oa pele o ngotsoeng ka 2500 B.C.E., o neng o lumella banna ho shapa basali ba bona.
Ka 1700 B.C.E., Hammurabi, morena oa mohedene oa Babylona, o ile a qapa Molao oa Hammurabi o tsebahalang, o neng o e-na le melao e kabang 300 e neng e busa monna. Molao o ile oa lumella mosali ho ikokobeletsa monna oa hae ka ho feletseng, hobane monna a e-na le tokelo ea molao ea ho mo otla bakeng sa phoso leha e le efe.
Ha ho tluoa nakong ea ’Muso oa Roma, Molao oa Roma oa Bontate o hlalositse: “Haeba u fumana mosali oa hao a feba, u ka ’na ua mo bolaea ntle ho kahlolo, empa haeba monna a feba, mosali a se leke ho beha monoana ho uena, ebile molao ha o ho lumelle.”
Buka ea manyalo e ngotsoeng lekholong la bo15 la lilemo la Mehla ea Rōna e ne e eletsa banna ba boneng basali ba bona ba etsa phoso ka hore “pele o lokela ho mo hatella le ho mo tšosa,” e be “o nka thupa a mo shape haholo.”
Engelane, lekholong la bo19 la lilemo baetsi ba molao ba lekile ho fokotsa tlhokofatso ea basali ka ho lekanyetsa ka molao boholo ba thupa. Ba ile ba qapa ho tsejoang e le molao oa monoana o motona, o neng o lumella monna ho shapa mosali oa hae ka thupa “e seng e tenya ho feta monoana oa hae o motona.”
Le hoja linaheng tse ngata kajeno banna ba se ba sa sireletsoe ke molao bakeng sa ho shapa basali, meetlo ena ea histori e sa ntse e le teng likarolong tse ngata tsa lefatše. Ho ea ka tlaleho ea litaba tsa thelevishene ea CBS, Brazil ke naha eo banna ba entseng basali melingoana. Leha ho le joalo ba boetse baa nyenyefatsoa, ba tšoeroe hampe, ba shapuoa, ’me ba ba bolaea ntle le ho khathatseha maikutlong. Tlaleho e tsoela pele ka ho bontša hore boikutlo bo joalo bo bonoa bathong bohle, ho kopanyelletsa le makhotla a molao, moo “ka baka la ho sireletsa hlompho ea hae,” monna a ke keng a ahloloa ha a bolaile, haholo-holo haeba mohlaseluoa e le mosali oa hae. Motlalehi oa litaba o itse: “Babolai ba bangata ha se batho ba mehleng ea boholo-holo ba sa tsoelang pele empa ke litsebi, banna ba rutehileng.”
‘Ho sireletsa hlompho ea hao’ ho ka bakoa feela ke ntho e nyenyane e sa lumellaneng le molao oa monna—lijo tsa motšehare tse sa phehoang ka nako, ho intša u le mong, ho fumana mosebetsi, kapa khau ea univesithi, kapa ho hlōleha ho “lumellana le mofuta o mong le o mong oa likamano tsa botona le botšehali oo a o batlang.”
Molao oa Molimo le Pono ea Bokreste
Molao oa Molimo o hlakisa hantle hore banna ba lokela ho tsoela pele “ba rata basali [ba bona], joale ka ha Kreste le eena a ratile kereke. . . . Le bona banna ba tšoanetse ho rata basali ba bona joale ka ’mele oa bona. Hobane ha ho e-so ho be motho ea kileng a hloea nama ea hae le ka mohla o le mong; empa o ee a o fepe.” (Ba-Efese 5:25, 28, 29) Molao ona o feta melao eohle ea batho, ea nakong e fetileng le ea hona joale.
Ha e le hantle ha ho monna oa Mokreste ea ka phehang khang ka hore o sa ntse a rata mosali eo a mo tšoereng hampe. Na monna ea shapang mosali a ka otla ’mele oa hae—a o hlotha moriri a ikotla sefahlehong le ’meleng e le hore o ithata kannete? Na monna ea shapang mosali o ikutloa a lokolohile ho bolella batho ba bang—litho tsa lelapa tse kantle, metsoalle, Bakreste ba bang—hore nako le nako o tla shapa mosali oa hae, a mo hlokofatse ’meleng, hobane a mo rata haholo? Kapa, ho e-na le hoo, na o tšosa mosali oa hae e le hore a se bolelle leha e le mang? Na ntate o hlapanyetsa bana ka sekhukhung hore ba se bolelle batho ba bang ka tšoaro ea hae e mpe? Kapa na ba lihlong ho etsa joalo? Na liketso tsa hae ha li shanofatse hore o rata mosali oa hae e le ka ’nete? Lerato bakeng sa motho e mong ke ntho ea tlhaho. Ho shapa mosali ha ho joalo.
Qetellong, haeba monna oa Mokreste a shapa mosali oa hae, na seo sohle ha se etse hore mesebetsi ea hae eohle e be e se nang thuso mahlong a Molimo? Hopola, motho “ea otlang” ha a tšoanelehe bakeng sa litokelo ka phuthehong ea Bokreste. (1 Timothea 3:3; 1 Ba-Korinthe 13:1-3; Ba-Efese 5:28) Litlaleho li bontša hore ho shapuoa ha basali ho tloaelehile tsamaisong ena ea lintho. Na lipotso tse tšoanang li ke ke tsa sebetsa ho basali ba joalo?
Ke ha bohlokoa hakaakang hore banna le basali ba bontše litholoana tsa moea bophelong ba bona hammoho hona joale: “lerato, thabo, khotso, sebete, khauho, molemo, botšepehi, le boitšoaro!” (Ba-Galata 5:22, 23) Haeba re ka hlahisa litholoana tsena hona joale, ho bonahala bokamoso e le bo tšepisang bakeng sa ho phela lefatšeng la Paradeise moo bohle ba tla phela hammoho ka khotso le lerato ka ho sa feleng.
[Setšoantšo se leqepheng la 30]
Banna ba Bakreste ba ‘rata basali ba bona joaloka ’mele ea bona,’ ho bolelang hore “Ho ba Shapa ha Hoa Lumelloa!”