Ke Mang ea li Entseng Kaofela?

A FOHLA ka har’a mofero Cambodia, Henri Mouhot, mofuputsi oa Mofora oa lekholong la bo19 la lilemo o ile a fihlela foro e sephara e pota-potileng tempele. Sebaka se ka etsang k’hilomithara ho tloha moo a neng a eme teng, litora tse hlano tsa tempele li ne li lopaletse sebakeng ka limithara tse fetang tse 60. E ne e le Angkor Wat, sefika sa bolumeli se seholo ka ho fetisisa lefatšeng. Ha Mouhot a e sibolla, e ne e se e qetile makholo a supileng a lilemo e sa senngoe ke maemo a mabe a leholimo.

A o habantse feela ka mahlo, Mouhot o ne a ka bolela hore mohaho oo o neng o kupelitsoe ke bolele e ne e le mosebetsi oa matsoho a batho. O ngotse: “Mohaho ona o hahiloeng ke sehahi sa boholo-holo ka bokhoni bo kang ba Michelangelo, o moholo bo tsotehang ho feta leha e le ofe o mong o hahiloeng ka polane e raliloeng ke Greece kapa Roma.” Ho sa tsotellehe ho hlokomolohuoa ha oona ka lilemo tse makholo, o ne a kholisehile hore ho na le ea ralileng mohaho oo o hlollang.

Ho thahasellisang, buka ea bohlale e ngotsoeng makholo-kholo a lilemo a fetileng e fane ka lebaka le tšoanang ha e hlalosa hore na ke hobane’ng ha e tlameha ebe lefatše leo re leng ho lona le na le Ea le Ralileng. Le tlameha le bōpiloe. Moapostola Pauluse o ngotse: “Ka ho hlakileng, ntlo e ’ngoe le e ’ngoe e hahoa ke motho ea itseng, empa ea hahileng lintho tsohle ke Molimo.” (Baheberu 3:4) Ba bang ba ka ’na ba hanyetsa papiso ena, ba re: ‘Lintho tsa tlhaho li fapane le tse entsoeng ke motho.’ Leha ho le joalo, hase bo-rasaense bohle ba lumellanang le khanyetso eo. Ka mor’a hore Michael Behe, moprofesa ea boemong bo mahareng oa bongaka ba tšebetso ea lik’hemik’hale linthong tse phelang Univesithing ea Lehigh, a lumele hore “tsela ea tšebetso ea lik’hemik’hale linthong tse phelang ha e fumanoe linthong tse sa pheleng,” oa botsa: “Na ebe tsela ea tšebetso ea lik’hemik’hale linthong tse phelang e raliloe ka mokhoa o hlalefileng?” O tsoela pele ho bontša hore hona joale bo-rasaense ba rala liphetoho tsa motheo linthong tse phelang ka mekhoa e kang ea ho fetola liphatsa tsa lefutso. Ho hlakile hore lintho tse sa pheleng le tse phelang li ka raloa le ho qaptjoa! Behe, ha a etsa patlisiso e hlokolosi liseleng tse phelang tse nyenyane hoo li ka bonoang feela ka mochine o hōlisang ponahalo ea tsona, o tšohla tsela ena ea tšebetso e rarahaneng ka ho hlollang e entsoeng ka metsoako e itšetlehileng ka e meng hore e khone ho sebetsa. O ile a fihlela qeto efe? “Phello ea boiteko bona bo matla ba ho hlahloba sele—ho hlahloba bophelo likarolong tse nyenyane ka ho fetisisa tsa bona—e bontša ka ho hlaka hore [sele] e ‘raliloe!’”

Ka tsela e tšoanang, bo-rafilosofi ba tlholeho ea bokahohle le litsebi tsa fisiks ba ’nile ba hlahlobisisa lefatše le bokahohle ’me ba fihletse linnete tse tsotehang. Ka mohlala, hona joale baa tseba hore haeba ho ne ho bile le phetoho, esita leha e ne e ka ba e fokolang haholo linthong tse sa fetoheng tsa bokahohle, bokahohle bo ne bo ke ke ba e-ba le bophelo.a Rafilosofi e mong oa tlholeho ea bokahohle, Brandon Carter, o re linnete tsena ke tse tsotehang tse iketsahaletseng feela ka tšohanyetso. Empa haeba u ka thulana le letoto la lintho tse hlollang tse iketsahaletseng feela ka tšohanyetso ’me li sebelisana, na bonyane u ne u ke ke ua belaela hore e tlameha ebe ho na le ea li entseng?

Ka sebele, ho na le Ea Ralileng litsela tsena tsohle tsa tšebetso tse rarahaneng le “tse iketsahaletseng feela ka tšohanyetso” ’me li sebelisana hantle. Ke mang? Moprofesa Behe oa lumela hore “ho ka ’na ha e-ba thata haholo ho fumana ka mekhoa ea saense hore na ke mang ea li ralileng,” ’me o siea potso eo hore “filosofi le thuto ea bolumeli” li leke ho e araba. U ka ’na ua utloa potso eo e le e hlahlathelang. Leha ho le joalo, haeba u amohetse sephutheloana se phuthetsoeng hantle se tletseng lintho tseo u hlileng u li hlokang, na u ne u ke ke ua rata ho tseba hore na u se romeletsoe ke mang?

Ha re tšoantšetsa, re ka ’na ra re re amohetse sephutheloana se joalo—sephutheloana se tletseng limpho tse tsotehang tse etsang hore re khone ho phela le ho thabela bophelo. Sephutheloana seo ke lefatše, ’moho le tsela eohle ea lona ea tšebetso e ikhethang e bolokang bophelo. Na ha rea lokela ho batla ho tseba hore na ke mang ea re fileng limpho tsee?

Ho thabisang ke hore Ea Romeletseng sephutheloana sena o kentse le molaetsa. “Molaetsa” oo ke buka ea boholo-holo ea bohlale e ileng ea qotsoa pejana—Bibele. Mantsoeng a eona a qalang, Bibele e arabela ka bonolo bo makatsang le ka ho hlakileng potso ea hore na ke mang ea re fileng sephutheloana sena: “Tšimolohong, Molimo o no o hlole maholimo le lefatše.”—Genese 1:1.

“Molaetseng” ona oa hae, ’Mōpi o itsebahatsa ka lebitso: “Ho itsoe ke Molimo Jehova, ea entseng maholimo . . . , ea anehileng lefatše le limela tsa lona; ea neileng batho ba ho lona phefumoloho.” (Esaia 42:5, mongolo o tšekaletseng ke oa rōna.) E, Jehova ke lebitso la Molimo ea ralileng bokahohle le ea entseng banna le basali ba lefatšeng. Empa Jehova ke mang? Ke Molimo oa mofuta ofe? ’Me ke hobane’ng ha batho bohle ba lefatšeng ba lokela ho mo mamela?

[Mongolo o botlaaseng ba leqephe]

[Setšoantšo se leqepheng la 3]

Angkor Wat e hahiloe ke batho

[Setšoantšo se leqepheng la 4]

Ha u amohela mpho, na ha u rate ho tseba hore na e rometsoe ke mang?