Akiro Nuisisiaere Eitabowok Loka Aijar ka Alimonokin
ELAP LOIWONGONET 13-19
ABAR NAEJAI TOMA AKIROT NAKA EDEKE | AGEUN 31
“Eswamautu Yakob ka Laban Aitutuket Naka Ainapakin”
(Ageun 31:44-46) Aso do, ketutukot aitutuket, eong ka jo, korai akajenan neajai eong ka jo.” 45 Koyanga Yakob amoru, kosipok araut epir. 46 Kotema Yakob ikeinacan atiar, “Kotukokisi amoru.” Koyaata amoru, kotukokisi atukot; konyamata kidunyasi katukot.
it-1-E 883 ¶1
Galeed
Naadauniata kesi aitemokin akiro nuayangaunete eceletakec, apotu Yakob ka Laban kiswamautu aitutuket nepepe. Kanukangun, abu Yakob kosipok epir loka amor ido abu bobo ngesi kicorak “iinacanake” aiculakin amor aticepak kosubito bala emeesa loapotu kesi kitoswamata anyamia inyamat luka aitutuket. Akaulo kangun, abu Laban komaik aibois ngin ekekiror loka Asurian “Yegar-sakaduta,” konye abu Yakob komaik aibois ngin kotoma angajep naka Aburanian “Galeed.” Kotemari Laban atiar: “Atukot na [Aburanian, gal] nges akajenan [Aburanian, ʽedh] neajai eong ka jo lolo.” (Age 31:44-48) Araasi atukot naka amor (keda epir loka amor) ajenanut kaneejaasi itunga luetoritos nen. Kanuka ngun, enyaritai aibois ngin Aburanian kokokoron 49 ebe, “Musipa” apolouke ebe aiteis naetodunit ebe apotu Yakob ka Laban kitutukoto tetere ejaenena ainapakin kidingikec ka ikaliakec da. (Age 31:50-53) Kapakio ace da nuatupakinete, aponi kitoswamai amor kopone kangopekangol kwape aanyunet naka ajenanut.—Yos 4:4-7; 24:25-27.
(Ageun 31:47-50) Komaik Laban ngin Yegar-sakaduta; konye komaik Yakob Galeed. 48 Kotema Laban atiar, “Atukot na nges akajenan neajai eong ka jo lolo.” Nges kemaikinere ekekiror Galeed. 49 Ka Misupa, naarai kotema atiar, “EJAKAIT kidara eong ka jo, namam kianyununor bobo. 50 Arai kingaru ijo akapesur, arai kimany ijo acengor kinye apesuruka, emamei ecetunganan kaoni; koany, Edeke nges ekajenan neajai eong ka jo.”
it-2-E 1172
Aiteis
Abu Yakob kotukok amor kosodi amaikin “Galeed” (apolouke ebe “Atukot Naka Ajenan”) ido da “Aiteis.” Kotemar do Laban atiar: “EJAKAIT kidara eong ka jo, namam kianyununor bobo.” (Age 31:45-49) Atukot naka amor, etodunit abeit ebe aseseni Yawe Yakob ka Laban etupakinitos aitutuketekec naka ainapakin.
(Ageun 31:51-53) Kotema Laban Yakob atiar, “Koany atukot na, ido koany epir, luasipok eong kidingika ka jo. 52 Korau atukot na akajenan, ido epir korau ekajenan, ebe mam atubi eong atukot na abunore mama ijai, ijo da mam itubi atukot na ka epir lo abunore mama ajai, kanuka aronis. 53 Edeke loka Aburaam, ido Edeke loka Nakor, Edeke loka papakec, kotub kokidingiwok.” Kiyapo Yakob kolimite Aiyong naka papake Isaak.
Komoo Abar Naka Omoyo
(Ageun 31:19) Alosit Laban aitub ajul nuka amerekekinike; kokokwa Rakel aputosia nuka idekesio [iterapim] nuka papake.
it-2-E 1087-1088
Iterapim
Itodunitos akiro nuikamunitos ibokan koMesopotamia kaimoriarit aiboisio ace nuegongasi kanen ebe ajaut ka aputosia nuka iterapim, ekamanara keda itunganan yenebeit adumun airumunet kokale. Katupitos aiwadikaet naajai amoru naaponi kodumunai koNuzi, kojautene ece, apedori ekamuran aiwosaun iboro luka omuranike loatwan loaurian akeberu, arai ajatatar ngesi idekesio lukokale kangol. (Ancient Near Eastern Texts, edited by J. Pritchard, 1974, app. 219, 220, keda nuiyatakinitai 51) Aticepak kanuka ngun, abu Rakel, koomoom ebe eswamat ngesi nuejokuka ayangaar aputosia nuka iterapim luka papake naarai abu papake kingalingal Yakob loarai okilenike. (Kitiirian Age 31:14-16.) Ajokis naka aputosia nuka idekesio angul imorikikina keda apedorosio nuka adumun airumunet ido itacuanitos bobo ngun ibore yenesuburikinia Laban ainyakun aputosia ngun, itoni adoketait na nges aupar ka iinacanake alosit adaun aojau naka apaarasia akanyaarei ibwapitos Yakob. (Age 31:19-30) Eebo, mam Yakob ajeni cut nueswamat Rakel (Age 31:32), ido emameete nuitodunitos ebe abu ngesi kotam aitoswam aputosia nuka idekesio kangul kanu adumunia airumunet kaneejaasi odwe luka Laban. Mam Yakob amai aputosia. Ido kawasia, abeit acakar iterapim nepepe keda idekesio kere lukacekwapin luapotu lukokaleke koinakis nges ido abu Yakob kibwa idekesio ngun kokwap naka ekitoi loti loedunyasi ka Sekem.—Age 35:1-4.
(Ageun 31:41, 42) Ikar ngul akaisaarei ajai togokon; abu kejaanak ikar itomon ka luongon kanuka adwekon, ikar ikanykape da kanuka esipanikon; ibu kilocenenei ekaropit irwan atomon. 42 Kedim Edeke loka papaka, Edeke loka Aburaam, ka Aiyong naka Isaak ajaut keong, timam kikurwok aijukar eong kwana titai. Abu Edeke koany akaiticanitoi, ka aitaaritoi naka akaninika, kiretak jo bian kuare.”
(1 Petero 2:18) Yes ibulesin, kononokikis ikusijaka kayongite kere, mere lukajokak bonik ka luiyapeperas, konye ka lukadedengak da.
w13-E 3/15 21 ¶8
Yawe—Akosiibois nakiboionono
Naadolio Yakob Karan, abu mamaike loanyaritai Laban kijau nges kaiyalama ido ekaulo abu koinak nges Lea ka Rakel kwape akengor. Konye ketubor apak, abu Laban kotam aimod nges, kopone loaijulujul eropitike irwan atomom! (Age. 31:41, 42) Konye, abu Yakob kotitingik karaida ikonakinitai nges erono, komunokina ebe inyikokini Yawe ainanakin nges iboro luipuda ngesi—Ido abu teni Yawe kiswama ngun! Kotoma abeit, kapak naalimokinia Edeke Yakob abongor Kanaan, ajaatar Yakob ‘kisipanin luepolok, ka abulesin ka ibulesin, ka akaalai ka asigirian.’ (Age. 30:43) Kotoma aisiyalamikinet, abu Yakob kilip ebe: “Mam kebusakinit nepetai da aitimesia kere, ka nuka abeit da kere, nuibu kitodianak ekonibulesit; naarai abu katub Yorodan lo, kajai kebela bon; kwape kwana da aluor atukon aarei.”—Age. 32:10.
ELAP LOIWONGONET 20-26
ABAR NAEJAI TOMA AKIROT NAKA EDEKE | AGEUN 32-33
“Iutai Kereka Jo Kanu Adumun Arereng Kama Ejai Yawe?”
(Ageun 32:24) Kosalak Yakob bon; koutata etunganan kanges aitodol neacilar kide.
w03-E 8/15 25 ¶3
Iutai Kereka Jo Kanu Adumun Arereng Kama Ejai Yawe?
Itejenunit Ebaibuli noi nuikamunitos ngul luapotu kibwaikisi agogong amoenen Yawe. Ediope kakesi nges Yakob loabu koutaata kemalaika loka Edeke kitoni akwap aiwalar. Kanuka ngun, aponi komaikinai Yakob Isirael (Loautaete ka Edeke) naarai abu ngesi “kouta,” arai bo “kinyikok” “abu kiketakin,” “kipecata,” keda Edeke. Abu emalaika kisirereng nges kanuka aswam kagogong.—Ageun 32:24-30, nuiyatakinitai.
(Ageun 32:25, 26) Keany ebe mam epedori aibirokin, kotiro etul; kingunyakin etul loka Yakob eutas kanges. 26 Kotema atiar, “Koosikinai, naarai acila kide.” Kotema atiar, “Mam kaosikin, dimikiinak arereng.”
it-2-E 190
Angwalit, Angwalu
Angwalu naka Yakob. Nakeraar Yakob lo ikar 97, apotu koutaata kemalaika loka Edeke akuare kia. Abu nges kopedo aitapaikin emalaika kiton naesirerengio emalaika nges. Naautaata ngesi ka emalaika, abu emalaika kotiro Yakob etul, kosodi etulike aingunyakin. Ido nuapotu kotakanutu kes nu ebe, abu Yakob kicodokin. (Age 32:24-32; Kos 12:2-4) Ekaulo, ajaatar Yakob kaitejenunet ebe karaida abu ngesi koutaata kemalaika loka Edeke kwape elimunitor emalaika ngol ebe, “ipegata nepepe ka Edeke [emalaika loka Edeke] ka itunga, ido iteleka,” konye kotoma abeit mam erai ebe abu ngesi kipiko cut emalaika loka Edeke. Erai kanuka alosikinet ka acamakinet naka Edeke nges apedoria Yakob auta kemalaika, kanu aitogogong ebe epuda teni Yakob adumun arereng kama ejai Edeke.
(Ageun 32:27, 28) Kotema nges atiar, “Ekonikiror ingai?” Kobala ebe, “Eong Yakob.” 28 Kotema atiar, “Ekonikiror mam bobo enyaritai Yakob, dimarai Isirael: naarai ipegata nepepe ka Edeke ka itunga, ido iteleka.”
it-1-E 1228
Isirael
1. Ekiror loabu Edeke komaik Yakob nakeraar nges lokikar 97 lukapolou. Iswamauna ngun akuare naetoritor Yakob aditot nako Yabok elosi airiamun ka Esau onaceke ido abu kiriamakinos kemalaika loapotu koutaata kanges. Naarai abu Yakob kocereded auta, aponi kijulai ekirorike araut Isirael kwape aitodunet naka aisirerengioke kama ejai Edeke. Abu Yakob komaik aibois ngin Penuel arai bo Peniel kanu aiitunitor nuapotu kotakanikisi nges. (Age 32:22-31; koany JACOB No. 1.) Ekaulo, abu Edeke kitogogongoo ekiror ngol koBetel ido ameun kapak kangin kitoni neetwania Yakob, atapit anyarit nges Isirael. (Age 35:10, 15; 50:2; 1Siit 1:34) Konye, nuineritai nuikamunitos ekiror Isirael kotoma atenak nuedeperitos 2,500 eraasi nuikamunitos aur naka Yakob kwape ateker.—Any 5:1, 2.
Komoo Abar Naka Omoyo
(Ageun 32:11) Kengaingait, koyuunai kakan naka onaceka, kakan naka Esau; naarai akuriana nges, kinye abunore aitiji eong, toto ka idwe da.
(Ageun 32:13-15) Koper nen akuare ngin, kolem kotoma kangul luajaas kanges araun ainakinet mama ejai Esau onaceke; 14 Akinei akwat aarei, ka ikorwa akaisaarei, amerekekin akwat aarei ka imerekekin akaisaarei; 15 Akaalai nuicirio akaisauni ka idwekec, aituk akaisaongon, ka lumaseniko itomon, asigiria akaisaarei ka idwekec itomon.
w10-E 6/15 22 ¶10-11
Einer Loka Asianut Eyauni Eidicane Loajokan
Einer loka asianut keda aineranara ejok ingarakini adukun ka aitogogong eidicane. Eebo cut, arai kiswama oni nuipedori kere aitojokaar eidicanewok kaluce, isipedoori ngin oni aineranara ejok kaluce. Kitodik luce asianut, kiswama nuipedori kere aingarakin kes, kijaik kes ainakinet ketau kere, kisipej kes—aswam ngun, epedori ayaun aimor einer ejok. Bobo da, kiswamak jo itunganan nuejok, “inokokini [ijo] atotole akouke” ido itoduni ngesi iponesio luejok, kopatanikini do yes aimor einer.—Rom. 12:20, 21.
Abu Yakob kolo komisiik nu. Abu Esau loemunitai kanges konyunyurikin noi ido abu Yakob koker nenice naarai akuriana ngesi ebe emina onaceke koyar nges. Ketuboros ikar luipu, kobonguni Yakob. Abu Esau kolot nepepe ka itunga 400 airiamun kanges. Abu Yakob kilipi Yawe aingarakin nges. Kosodi ngesi aijukakin Esau esipan loka ibaren kwape ainakinet. Abu ainakinet ngin kitodolik akelosikinet. Naeriamunotor kesi, adaunit Esau arajun etau, ido abu koker aitun Yakob.—Age. 27:41-44; 32:6, 11, 13-15; 33:4, 10.
(Ageun 33:20) Kodukok ngina etem, komaik ekekiror El-eloke-Isirael.
it-1-E 980
Edeke, Edeke loka Isirael
Naeriamunotor nges kemalaika loka Yawe koPeniel, aponi komaikinai Yakob Isirael, ido edau ngesi apuconor keda onaceke Esau, abu ngesi kiboi koSukot kosodi konye alosit Sekem. Kogwel kanen alup kama ejaas odwe luka Kamor kibubuk nen ewemake. (Age 32:24-30; 33:1-4, 17-19) “Kodukok ngina etem, komaik ekekiror El-eloke-Isirael,” apolouke ebe “Edeke, Edeke loka Isirael,” arai bo nat ebe “Erai Edeke, Edeke loka Isirael.” (Age 33:20) Naamaikinia ngesi etem ekiror loejaikinio ngesi, Isirael, abu Yakob kitodu ebe ecamunit ido isiyalamikinit ngesi Edeke kanuka ekiror kangol ido kanu Edeke aidar nges naabongoria ngesi Akwap Naka Aisumunet. Anyarao naka etem kokiror kangol, erai naineritai irwan atipet bon kotoma Obaibuli.
ELAP LOIWONGONET 27–ELAP LOIKANYET 3
ABAR NAEJAI TOMA AKIROT NAKA EDEKE | AGEUN 34-35
“Atiokisio Nuelomunete Kotoma Aupa Naronon”
(Ageun 34:1) Koloma Dina apese naaurikin Lea Yakob, aanyun apesur nuka akwap.
w97-E 2/1 30 ¶4
Sekem—Ere Loajai Aditot
Epone bo ani aseseniata atumunak lutelepai apese nabekot naatapit aipejonokin erekec, kacut aticepak komamei yeneupatar? Abu okoku loka ejakait loka akwap kangin ‘koanyu nges; kikam nges, koperoto kanges, kitisil.’ Kanukinyo alosionono Dina aupa kapesur nuko Kanan? Erai kereka ebe naarai akoto ngesi aupa kapesur nuka aturike? Arai kereka ngesi naagogong akou ido komam ekoto aicorio kwape iinacanake ice? Kosiom nuejaasi toma oitabo loka Ageun kotam amisiikin apipil ka ileic luabu Yakob ka Lea kodumutu naetisilio Sekem akokukec.—Ageun 34:1-31; 49:5-7; koany bobo Watchtower, Elap Loikanyetape 15, 1985, apapulai 31.
(Ageun 34:2) Koanyu Sekem nges, okoku loka Kamor Ekibit, ejakait loka akwap; kikam nges, koperoto kanges, kitisil.
“Kinacata Adoteu!”
Abu Sekem kiswama nuepedori kere kanu aisupar Dina. Abu ngesi kominak Dina, “kikam nges” kosodi ‘aitisil nges.’ (Kosiom Ageun 34:1-4.) Apotu ngun koyautu ationis naepol neejai Dina ka ekalekec.—Ageun 34:7, 25-31; Igalatian 6:7, 8.
(Ageun 34:7) Kiirasi odwe luka Yakob ngun kobongut korony; kokadakis ikesa, konyunyurikinos noi, naarai abu ngesi kiswama nuka abangaanut koIsirael apero kakoku naka Yakob; akirot ngin namam ibusakinit aswam.
(Ageun 34:25) Kosodi kapaaran kanakiwuniet, eriebas kesi, idwe iarei lutelepai luka Yakob, Simeon ka Lebi, iinacan luka Dina, kiting ngolitunganan ekekileng, kosurokis ere kaiyeiyea, koarata ikiliok kere.
w09-E 9/1 21 ¶1-2
Kitunyunyurikin Ijo
Duc, naekotokinotor itunga enyangit, iswamaete kes ngun kanu alemar anyunyura ka apipil naadumutu kesi kanuka asikadikinio. Kwape aanyunet, elimokinit oni Ebaibuli ebe naajenuniata isap luka Yakob ebe amuna Sekem iinacikec Dina, apotu kesi “kokadakis . . . [ido] konyunyurikinos noi.” (Ageun 34:1-7) Kanu ainyang aronis naaponi kiswamakinai inacikec, apotu isap iyarei luka Yakob kinerut alosit asurokin Sekem kalukokalekec kere. Kotoma aingal, apotu Simeon ka Lebi kolomasi Kanan kosodete aaraar ikiliok kere aimoriarit Sekem.—Ageun 34:13-27.
Abu kereka eyarit ngol kitemok ationis? Naapupunio Yakob nuapotu odweke kiswamaata, abu ngesi kosurok kes kobala ebe: “Kisiyalongongoto eong, aituwur eong kotoma kaluiboienenete kakwap, . . . etukonokinos rwaru aitusurup eong, ka aitoji eong, kamudiario, eong ka ekakal.” (Ageun 34:30) Mam anyunyurakec abu itemok ationis naajai; apotu itunga lukokale loka Yakob koraunos luapol akurian naarai akotosi atekerin nuerimoritos kesi enyangit. Konye aticepak kanu aitikokin ngun atakanun, abu Edeke kicorak ekale loka Yakob anyoun kaiboisit kangin kosodete alosit Betel.—Ageun 35:1, 5.
Komoo Abar Naka Omoyo
(Ageun 35:8) Kotwana Debora akasaan naka Rebeka, kidaikinai kwap naka Bet-el kwap kelua: komaikinai ekiror Alon-bakut.
it-1-E 600 ¶4
Debora
1. Akasaan naka Rebeka. Naanyounio Rebeka kore loka papake alosit Betuel kosodi adukokin keda Isaak, abu Debora kinyamak nges. (Age 24:59) Akaulo naka aijaanakin ikar luipu kotogo loka Isaak, abu Debora koraun nakokale loka Yakob, aticepak iswamauna ngun akaulo nakatwanare naka Rebeka. Komam abuonokin, adaunitos Rebeka keda Isaak ikar nepetai 125 kodukonekec, kotwani Debora kosodete aidaikin nges kwap ekitoi loti koBetel. Ekiror loaponi komaikinai ekitoi ngol (Alon-bakut, apolouke ebe “Elua Loka Aibworo”) itodunit ebe arai ngesi naminat kaneejai Yakob kalukokaleke.—Age 35:8.
(Ageun 35:22-26) Kosodi nakiboio Isirael kakwap kangin, kolot Reuben kopero ka Bilika aberu naka papake; kiira Isirael ngun, emwaasi odwe luka Yakob itomon ka luarei: 23 Odwe luka Lea; Reuben, ekiyai loka Yakob, ka Simeon, ka Lebi, ka Yuda, ka Isakar, ka Sebulun; 24 Odwe luka Rakel; Yosep ka Benyamin. 25 Odwe luka Bilika, abulesit naka Rakel; Dan ka Naputali: 26 Odwe luka Silupa, abulesit naka Lea: Gad ka Aser: ngul kes odwe luka Yakob, lukeurio koPadan-Aram.
w17.12-E 14
Aingiseta Nuka Ikasiomak
Kapakio nuko Isirael, abeit kereka Mesia alomun kama ejaasi itunga luajaasi kapedorosio nuka araut ekiyai bon?
Arai kolo epone ngol iwomitor oni. Ido asubit bala iriamara keda nuebakasi Iburanian 12:16. Ebala ekokoro ngon ebe mam Esau arai ‘loayongit Edeke’ ido abu ngesi ‘kogwela apolouke naka ekiyai [ainakin Yakob] kanuka adutunet adiopet naka inyamat.’ Esubit do bala naekopakinere Yakob ‘apolou naka ekiyai,’ abu ngesi koraun lokokek loelomunia Mesia.—Mat. 1:2, 16; Luka 3:23, 34.
Konye, naenyogorere aisisia akiro nuka Ebaibuli, itodunitos ebe mam ebusakinit itunganan araut ekiyai bon kanu araun lokokek loelomunia Mesia. Kaanyutu akiro nuitogogongitos ngun:
Reuben ngesi erai ekiyai loka Lea kaneejaasi idwe luka Yakob (Isirael). Ekaulo, abu Yakob kodum ekiyai kaneejai akeberu naaminat Rakel, ngesi Yosep. Naeswama Reuben akiro nuarokok, aponi kikopakinai apolou naka ekiyai mama ejai Yosep. (Age. 29:31-35; 30:22-25; 35:22-26; 49:22-26; 1 Siit. 5:1, 2) Konye ejaa ngun da, mam Mesia abu kolom kaneejai Reuben arai bo nat Yosep. Elomunit kama ejai Yuda, okoku loka Yakob loiwongonet loauruni Lea.—Age. 49:10.