“Ne Cii Ne Mba Anmgbianev”
“Kpa ne yô, i̱ de yer ne er, rabi, ga, gadia Ortesen wen ngu môm tsô, man ne cii ne mba anmgbianev.”—MATEU 23:8.
1. Kanyi kwagh i doo u se time sha mini?
KWASE Kristu ugenegh u sha Ityoughkitaregh yange pine kwase mishen u̱ yange due ke’ tar u Australia kwagh aninagh nahan ér: “Ka an nan hembe kuman iciviri, ka ormishen shin ka ortom u shin Betele?” Yange soo u fan or u i gbe u á hemba nán nan icivir yô, i̱ lú ormishen u nan dugh ke’ tar ugen nan ve la shin i̱ lú ortom u nan eren tom he’ ityônya vea branci u Watch Tower Society la. Mpin u orti yange pine sha mlan, kpa gema lu ikyav i ior mba kwagh u mpav a hange ve la yange búr a bur kwase mishen ne. Ka a̱ pine mpin ér ka an nan hembe yô, mpin la ka a due ke’ ishima i̱ í sar i̱ ka fan ape ior ve til sha gbaa u kwagh u utaha man gwazan yô.
2. Se nenge mba ve civir a vese imôngo mbara nena?
2 Ka hiin man i hange ior u fan kwagh ne ne ga. Mbahenen mba Yesu je kpa yange ve zer nyiman ayol a ve sha u fan or u nan lu orvesen ke’ ave yô. (Mateu 20:20-24; Marku 9:33-37; Luka 22:24-27) Ve kpa yange ve due he’ ityô i̱ kwagh u mpav u ior la yange hange ve yô, ka kwaghôndo u Mbayuda u sha derianyom u sha hiihii la je la. Ka imba ityô la yange Yesu lu a mi ke’ ishima ve wa mbahenen nav kwagh nahan ye, ér: “Kpa ne yô, i̱ de yer ne er, rabi, ga, gadia Ortesen wen ngu môm tsô, man ne cii ne mba anmgbianev.” (Mateu 23:8) Ortimen ke’ Bibilo u i yer ér Albert Barnes la kaa ér ititom i kwaghaôndo i i yer ér “Rabi,” í ikyav i̱ í i lu “Ortesen” la “ngi ne mba i yer ve sha í la iyolmoron shi ka i na í kehen ve ke’ ishima inja er ve hemba nahan, shi í gema í na mba í yer ve sha í ga la iyuhwe i gban shi í lu ve inja er ve mba sha kwarkyaa ga nahan; kpa jijingi u iti la man ishimaveren i̱ í cii zua sha ‘mlu u Kristu ti yange lu kwagh na beelee la ga.’ ” Sha kpôô yô, Mbakristu mba palegh u sughun mbakuran mba ve lu ke’ a ve la ér “Ortamen via u via,” yilan ishember i “ortamen” la sha u i̱ lu ititom i kenden a nan sha la. (Yobu 32:21, 22) Kpa hide sha vegher ugen yô, mbatamen mba ve eren sha kwaghwan u Yesu lu wa la yô, mba ne alegh a tiônnongo icivir, di vough er Yehova a ne mbacivir sha mimi mbara icivir shi Yesu Kristu kpa a ne mbadondon un sha mimi mbara icivir nahan.
Ikyav i Tesen i Yehova man i Yesu
3. Yehova yange na mba ke’ jijingi mba un gbe mbara icivir nena?
3 Shin er Yehova a lu “Uhembansha” nahan kpa, sha hiihii la je tsô, a na akaa a un gbe la icivir sha u wan ve ke’ ityom na. (Pasalmi 83:18) Shighe u yange Yehova gba or u hiihii la, A wa Wan na ke’ tom la, lu e̱r “or u fan tom” nahan. (Anzaakaa 8:27-30; Genese 1:26) Mbatyomov mba Yehova mba shaav je kpa yange lôhô ve sha u ve̱ ôr asema a ve, ve̱ pase e̱r a kar ve a tìm iferor Tor Ahaba kera yô, shin er A vande wan iyol u eren kwagh ne nahan je kpaa.—1 Utor 22:19-23.
4, 5. Yehova ne uumace mba un gbe la icivir nena?
4 Yehova tema tor ngu hemen, un ka Tor u Hemban sha won cii. (Duteronomi 3:24) Gba u una za idyu vea uumace ga. Nahan cii kpa, a fatyô u kaan ér ka a ture iyol na a hide a mi jime sha u una nenge mlu ve yô. Orpasalmi yange wa icam ér: “Ka an nan lu er TER, Aôndo wase, u A tem Sha, Un u ka A shir ashe shin sha u Una nenge Sha man tara? Ka A dugh icanor shin vuulevu kera.”—Pasalmi 113:5-8.
5 Cii man Yehova yange tìm gar u Sodom man Gomora yô, a kegh ato a ungwa mbampin mba Aberaham mbara shi a na un ishimasurun ér una er kwagh sha mlu u i lu Aberaham ke’ ishima e̱r ma i er kwagh sha inja la. (Genese 18:23-33) Shin er Yehova vande fan kwagh u una va due ke’ kwagh u Aberaham sôn la nahan kpa, a wa ishima a kegh ato a Aberaham shi a ngohol mhen na kpaa.
6. Zum u Habaku pine mpin man Yehova na un icivir sha u nan un mlumun yô, kanyi yange i ere?
6 Shi yange Yehova kegh ato a Habaku u yange pine nahan la, ér: “TERE, ka nan je m yila, man We U kera ongom ga?” Yange Yehova nenge mpin la ér ka u lahan a laha tahav nav shinii? Ei, yange wa mbampin mba Habaku mbara sha ada, nahan á pase awashima na ér un ngu va moughon a Mbakaldi sha u ve̱ ôr ijir yô. Yange taver profeti la ishima nahan ér ‘ijirôron i i tsengaôron kwagh u í ne ia va keng.’ (Habaku 1:1, 2, 5, 6, 13, 14; 2:2, 3) Yehova yange na profeti ne icivir sha u wan ishimanyian i un Habaku la ikyo tsung je shi nan un mbamlumun kpaa. Sha nahan yô, profeti u yange ishima gba un akperan shimi ne hingir kera gúlà gúlà shi hingir saan saan kpaa. A har sha Aôndo u myom na a tôô ave sha. Kwagh ne tese ikyav ke’ takerada u Habaku u i ne i nger, ú nyôôso msuur u se suur sha Yehova nyian ne.—Habaku 3:18, 19.
7. Hii nan ve kwagh u Peteru yange er sha iyange i Pentekosti u ke’ inyom i 33 S.W. la í lu kwagh u tseer tseere?
7 Yesu Kristu kpa shi ka orgen u yange tese ikyav i dedoo sha u nan mbagenev icivir yô. Yesu yange vande kaan a mbahenen nav ér “hanma or u nana nyiman Mo sha ishigh ki iorough yô, ka di nan je Me nyiman nan sha ishigh ki Terem u A lu Sha kpaa ye.” (Mateu 10:32, 33) Nahan cii kpa he’ tugh mbu i nenge mker sha a na la, mbahenen nav cii yevese undu un, shi apostoli Peteru nyiman un kwa tar. (Mateu 26:34, 35, 69-75) Yesu yange kenger mluashe u iyolough tseegh ga kpa a nenge mlu u ke’ atô u ishima i Peteru la, man ishima i a gema sha mimi la kpaa. (Luka 22:61, 62) Ayange kar kuma 51 tseegh maa Kristu na orapostoli u a gema ishima ne icivir sha u nan un ian i tilen sha ityough ki mbahenen mba Yesu mba 120 sha iyange i Pentekosti la, shi a yar tom a môm ke’ “uishindan mba tartor” mbara kpaa. (Mateu 16:19; Aerenakaa 2:14-40) Yange i na Peteru ian ér a̱ ‘hide a za taver anmgbianev nav asema.’—Luka 22:31-33.
U Nan Mba ke’ Tsombor Icivir
8, 9. Nom nana naan kwase u nan icivir yô, nana kav Yehova man Yesu nena?
8 Noov man mbamaren ve̱ nôngo ve̱ kav Yehova man Yesu Kristu sha m-er u eren a tahav mbu Aôndo a ne ve la. Peteru lu wa kwagh nahan ér: “Ne nomso kpaa, lu nen a kasev enev imôngo sha kwaghfan, waan nen kasev iko er ve hembe yinan agee yô.” (1 Peteru 3:7) Tôô wer ú kôr gbande u engem ke’ uwe u i er sha gelase yô, hembe hemben fefa a ijôndough je ka u henen a hen ga. Ú hemba veren ishima sha mi tsung ga he? Nom kpa nana fatyô u eren nahan sha u kaven Yehova sha u veren ato a mbamhen mba kwase u nan a dugh a mi he’ shighe u ve lu tsuan u eren akaa a he’ tsombor la. Umbur wer yange Yehova tamber hen sha kwagh vea Aberaham. E̱r nom nan lu orumace u yinan yô, alaghga nana fatyô u nengen a mlu u kwagh cica cii ga. Nahan aluer nan na kwase u nan icivir sha u wan mbamhen mba nanev sha ada nahan a hemba lun ieren i sha kwaghfan gaa?
9 Ke’ ityar i tahav mbu hembe lun sha ikyev i nomsombaiorov yô, gba u nom nana kav ke’ ishima i nan ér gba u alaghga kwase u nan nana nôngo kwagh tsung je ve nana fatyô u kenden pasen mlu u ishima i lu nan shimi la ye. Dondo gbenda u yange Yesu Kristu eren a mbahenen nav zum u a lu shin tar la, ve mba ve lù ke’ nongo u yange gba u ua va lu kwasehe na ke’ hemen la. Yange ve kôr un iyol, a fa mbamyina vev mba sha iyol man mba ke’ jijingi cii man ve mase pasen akaa a ve soo la ye. (Marku 6:31; Yohane 16:12, 13; Mbaefese 5:28-30) Heela tseegh ga, ver ishima nenge kwagh u kwase wou a eren sha ci wou man tsombor wou la, nahan tese iwuese you sha mkaan man sha ieren kpaa. Yange i doo Yehova man Yesu a mba ve kom mbara shi ve wuese ve shi ve ver ve doo doo kpaa. (1 Utor 3:10-14; Yobu 42:12-15; Marku 12:41-44; Yohane 12:3-8) Zum u nom u kwase Kristu ugenegh u sha Ityoughkitaregh hingir Orshiada u Yehova yô, kwase la kaa ér: “Yange nomom a tôôn angahar a yemen mo ke’ hemen, a undum a hanma kwagh cii ḿ tôô. Kpa hegen yô, ka a tôô akpa shi wuese mo sha kwagh u m er he’ ya yô!” U̱ wuese kwase wou sha mimi la ne nan u fan e̱r nan gbe kwagh yô.—Anzaakaa 31:28.
10, 11. Kanyi kwagh mbamaren vea fatyô u henen ke’ ikyav i dedoo i Yehova er a ikyurior i Iserael i hembanato laa?
10 Mbamaren ve̱ kav Aôndo sha mlu u ve lu a mbayev vev la, hemban je yô zum u i gbe u a kôôm ve la. Yange “TER pase Iserael kua Yuda” gbem ér ve̱ gema ve̱ undu igbenda ve la, kpa ve zer ‘nômbon ikyôr’ her. (2 Utor 17:13-15) Shi Mbaiserael nôngo ér vea “bume Un sha zwa, ve tsugh Un sha nombor ve” kpaa. Alaghga a lu mbamaren mbagenev kpishi er ashighe agen mbayev vev kpa ka ve er nahan yô. Mbaiserael yange ve “mee Aôndo” shi ve hii un sha u ishima i vihi un yô. Nahan kpa “er mhôônom kôr [Yehova] yô, A de ve ifer ve, A tim ve ga.”—Pasalmi 78:36-41.
11 Yehova de gema zamber a zamber a Mbaiserael ér: “Va nen ase, sé hen nen kwagh imôngo . . . shin er asorabo a en a nyian bong, nahan kpaa aa kungu er awombo nahan.” (Yesaia 1:18) Shin er ibo yange lu i Yehova ga nahan kpaa, a lôhô ikyurior i hembanato la ér i̱ va vea kure ikyaa la imôngo. Ikyav i i gbe u mbamaren vea dondo zum u ve lu yesen ônov vev ne ka i dedoo je zua ga! Aluer kwagh a gba sha mi yô, ver ato a ve ungwa kwagh u a er la sha zwa ve, shi hen vea ve imôngo ve̱ fa er i gbe u vea gema yô.
12. (a) Hii nan ve i doo u se palegh u hemban nan mbayev asev icivir a Yehova? (b) Kanyi i gbe u se er ve se wa icivir i mbayev asev ikyo zum u se kôôm ve laa?
12 Kpa sha mimi yô, ashighe agenegh ka i gba u a wa mbayev kwagh a tsughur ishigh sha. Mbamaren vea soo u lun er Eli u yange ‘hemba nan ônov nav icivir a Yehova’ la nahan ga. (1 Samuel 2:29) Nahan cii kpa, gba u mbayev vea nenge a ityôkyaa i sha dooshima i i ne ve í lu kôôm ve la. Gba u vea fatyô u fan e̱r kwagh ve a doo mbamaren vev ishima yô. Yange Paulu wa uter kwagh nahan ér: “De eren nen a ônov enev er vea yuwe ga kpa yese nen ve sha mkôôm man kwaghwan u Ter.” (Mbaefese 6:4) Shin er kwagh ne a tese ér ter ngu aa tahav nahan kpa, kwagh u i soo u ôron yô ér ter nana ver ishima u wan ikyo a iciviryolough i mbayev sha u kera eren a ve sha tswam sha er vea yuwe ga yô. Een, u mbamaren wan iciviryolough i ônov vev ikyo la ka gbe lun fese ga shi ka i gba u mbamaren vea nôngo kwagh tsung kpaa. Kpa atam a ka a̱ er nahan ve kwagh ne a ume la a kuma u a ya ican sha ci u á.
13. Bibilo nenge kwagh u mbabeenyol mba he’ tsombor la nena?
13 U nomsoor nán ior mba he’ tsombor u nan icivir la hemba di u eren a kwase u nan man ônov mba nan sha icivir di tsô la. Injakwagh i ke’ Zwa Japan kaa ér “Ú bee iyol yô, ungwan imo i mbayev ou.” Ishimaveren i injakwagh la yô ér mbamaren ve̱ palegh u eren tahav vev mbu mbamaren la za peren uwegh, shi ve̱ wa kwagh u ônov vev mba wan akondo ve ôron la ikyo. Shin er Icighanruamabera i ne ian ér mbamaren ve̱ na mbayev vev icivir sha u keghen ato a ve nahan kpa, mbayev ve̱ de lahan mbabeenyol mba ve lu he’ tsombor la ga. Anzaakaa 23:22 kaa ér: “De lahan ngôu shighe u a bee iyol la ga.” Tor Solomon yange er sha kwaghwan u injakwagh ne, a na ngô na icivir zum u ngula va u va sônon un kwagh yô. Yange Solomon na zwa i ver ikyônough ki torough ke’ iyan u ki nagh shi a kegh ato a ungwa kwagh u Betesheba, ngô na u been iyol la soo u ôron un la.—1 Utor 2:19, 20.
14. Se na mbabeenyol mba ke’ tiônnongo mbara icivir nena?
14 Ke’ tsombor wase u ke’ jijingi u ú gbe ave ne yô, se mba sha ian i dedoo i “hemen” nan mbabeenyol mba ve lu ke’ tiônnongo mbara icivir. (Mbaromanu 12:10) Alaghga vea fatyô u kera eren e̱r ngise ve eren nahan la ga, man kwagh la una fatyô u van ve a lanshima kpaa. (Orpasenkwagh 12:1-7) Kwaseshiada ugen u beenyol u i shigh un mkurem u yange saa uange sha gambe yô ôr kwagh u imba lanshima shon la nahan ér: “Shighe u me kpe ve me za hii tom ne temam je zua ga.” He’ amba a mbabeenyol ne yô, u nengen ve a ice sha ityo shi nan ve icivir kpaa la una fatyô u wasen. Yange i wa Mbaiserael tindi nahan ér: “Mough tile sha, sha ishigh ki or u menden ivu, civir ishigh ki tamenor.” (Levitiku 19:32) Wa mbabeenyol ikyo, na i̱ lu ve sha inja i ve gba kwagh shi mba sha ityôkyaa kpaa. Ashighe agenegh yô, ‘u moughon sha’ la a fatyô u lun u̱ teman inya ungwan er vea lu ôron akaa a yange ve er ke’ uma ve anyom a kar imôngo la. Kwagh la una na mbabeenyol icivir shi una seer mkpeyol u uma wase u ke’ jijingi la kpaa.
“Hemen Nen sha u Nan Ior Icivir”
15. Kanyi mbatamen vea er ve a lu u nan ior mba ke’ tiônnongo iciviri?
15 Mbatamen mba ke’ tiônnongo ka vea tesen ikyav i dedoo yô, mba ke’ tiônnongo mbara kpa ve nôngo kwagh kpoghuloo je. (1 Peteru 5:2, 3) Shin er mbatamen mbà ve veren ishima sha ior ka ve lu a shighe ga nahan kpa, ka ve kar a ishima ve ve za lam a agumaior man mbayaav man ungôôv mba i lu ve tseegh ve lu mbamaren la man kasev mbayaav man mbabeenyol, shin amba ne aa lu a mbamzeyol shin aa lu a mi ga je kpaa. Mbatamen mbá keghen ato a kwagh u mba ke’ tiônnongo ve lu a mi u ôron la shi mbá wuese ve sha kwagh u ve fetyô u eren la kpaa. Ortamen u nan veren ishima shi nan wuese kwagh u anmgbian u nomso shin u kwase nan er la nan ngu kaven Yehova, un u a wuese akaauma a un gbe la.
16. Hii nan ve i gbe u se tôô mbatamen ser ve kuma icivir vea ior mbagenev mba ke’ tiônnongo imôngo?
16 Aluer mbatamen mba kaven Yehova yô, vea lu veren ikyav i dedoo sha u eren sha kwaghwan u Paulu yange wa nahan la, ér: “Doo nen ayol a en tsung sha dooshima, hemen nen sha u nan ior icivir.” (Mbaromanu 12:10) Kwagh ne una hemba taver mbatamen mba ve lu he’ ajiir a kwagh u via ka zegeor shin via ka isheeror a lu la. U tesen ikyav yô, tar ugenegh u sha Ityoughkitaregh ngu a asemberatii ahar sha ishember i i yer er “anmgbian” la, i̱ môm ka i kenden a or sha sha icivir, igenegh la di yô gban kan ishemberti tsô. Mba ke’ tiônnongo yange ve yilan mbatamen kua mbabeenyol mbagenev sha ishember i kenden a or sha la, kpa mbagenev yô, ve yilan ve sha i̱ i̱ gbe lun ishember di tsô la. Ka sember sember ne tseegh ve kera eren nahan ga ye. Yange i kaa a ve ér ve̱ sughun ior a ishemberti i i gbe lun ishember tsô la sha hanma shighe cii sha ci u, er Yesu vande pasen mbadondon un nahan “ne cii ne mba anmgbianev.” (Mateu 23:8) Shin er alaghga ke’ ityar igenegh yô, imba mkposo ne ia lu yumuu ga nahan kpa, se cii gba u se ver ishima se kura ayol a ase sha mlu u ka i lu oruma ke’ ishima u paven mbagenev kposo a mbagenev la.—Yakobu 2:4.
17. (a) Er nan ve i lu u mbatamen vea lu ior mba mbagenev vea vaan her ave vangertiôrô? (b) Ka sha igbenda i nyi mbatamen vea fatyô u kaven Yehova sha mlu ve a mbagenev mba ke’ tiônnongo laa?
17 Sha mimi yô, er Paulu yange taver se ishima ér mbatamen mbagenev yô se̱ “wa ve iko kwa har je” nahan cii kpa, mba anmgbianev her tsô. (1 Timoteu 5:17) Aluer ka u se “kporom . . . hen ikônough ki torough ki mhôôn vangertiôr” hen Tor u Hemban Cii yô, ka he’ mbatamen mba i gbe u vea kav Yehova la ve se kera fatyô u kporom ga yee? (Mbaheberu 4:16; Mbaefese 5:1) Mbakuran kpa vea soo u gbidyen kwar sha mlu ve nengen sha u vea fa shin vea lu mba i taver mbagenev u kporom ikyua a ve ga yô. Vea er kwagh ne sha u veren ishima nengen acin a mbagenev ve ve he’ ave vangertiôr sha u va keren kwaghwan shin sha u i̱ wase ve mhen la. Mnyer u Yehova a nyôron a mbagenev ke’ kwagh u un eren la a̱ lu ú ikyav i dondon. Ne mbagenev icivir sha u geman ityom igen wan ve sha ikyev. Aluer Orshiada ugenegh nana wa kwagh man kwaghwan la una lù sha inja ga je kpaa, gba u mbatamen vea wuese nan er ishima i nan i lu sha kwagh shon yô. Umbur kwagh u yange Yehova er a mbampin mba ngaan kwagh mba yange Aberaham pine la kua mliam ma kwaghtseren ma yange Habaku vaa la.
18. Mbatamen vea fatyô u kaven Yehova sha u kôôm mba i gbe u a wase ve la nena?
18 Gba u mbagenev mba ve lu Mbakristu a vese imôngo mbara vea kôôm mlu ve. (Mbagalatia 6:1) Nahan cii kpa, mba a inja sha ishigh ki Yehova her, ve kuma u a na ve icivir. Orshiada ugen kaa ér: “Or ka nana waan mo kwagh ve nana̱ nam icivir nahan, ishima i lum shimi gbar gbar u kporom ikyua a nan.” Ior kpishi ka a̱ er a ve sha icivir yô, ve hemba ungwan kwaghwan. Shin er alaghga a lu kwagh u yan shighe nahan kpa, u̱ keghen ato a mba ve nenge gbeev la hembe wasen ve u ngohol kwaghwan u í ne ve la. Umbur er mhôônom yange má kôr Yehova a Mbaiserael, a zer zamber a ve gbem la. (2 Kroniku 36:15; Titu 3:2) Kwaghwan u i we sha mhôônom ma kôron yô una fatyô u benden a ishima i ior mba kwagh a gbe ve a iwasen la.—Anzaakaa 17:17; Mbafilipi 2:2, 3; 1 Peteru 3:8.
19. Gba u ú nenge ior mba ve ne jighjigh er Mbakristu nahan ga mbara nena?
19 U̱ se nan mbagenev icivir la kua mba ashe a ver ikyôr sha inja i vea va hingir anmgbianev asev mba ke’ jijingi ke’ hemen la. Alaghga hegen yô, ambaaior la aa ngohol loho wase fefa ga, kpa gba u se wa ishima a ve shi se na ve icivir i i lu i̱ ve yô. Mayange “sar [Yehova] u mbagenev ve̱ tim ga, kpa ior cii ve̱ gema asema.” (2 Peteru 3:9) Se kpa se kera nenge akaa er Yehova kpa a nengen á la gaa? Hide sha kwagh u ior cii yô, aluer hanma shighe cii se mba nôngon u lun a ve doo doo yô, se fatyô u bughun ian i eren ve shiada. Nahan cii kpa, se palegh ikyaryan i alaghga ia va a akaabo a ke’ jijingi la. (1 Mbakorinte 15:33) Kpa, shi se ‘eren a ve doo doo,’ se kera nyagh a nyagh ior mba ve ne jighjigh a vese imôngo ga la ze.—Aerenakaa 27:3.
20. Doo u ikyav i tesen i Yehova man i Yesu Kristu la ia mgbegha se u eren nyi?
20 Een, Yehova man Yesu Kristu tôô hanma wase cii ér nan kuma u nán nan icivir. Hanma shighe cii ma se umbur er ve eren la nahan se kpa ma se hemen ke’ mne u nan mbagenev icivir la. Shi se umbur nen mkaanem ma Ter Yesu Kristu kaa nahan ér: “Ne cii ne mba anmgbianev” la.—Mateu 23:8.
Ú Na Mlumun Wer Nyi?
• Gba u ú nengen mba ve civir a we imôngo mbara nena?
• Ikyav i Yehova man i Yesu la i mgbegha ú u nan mbagenev icivir nena?
• Noov man mbamaren vea na mbagenev icivir nena?
• U̱ mbatamen tôôn mba ve lu Mbakristu a ve imôngo mbara ér ka anmgbianev vev la ne ve u̱ eren kwagh sha nyi igbenda?
[Pictures on page 14]
Na kwase wou icivir sha mkaanem ma wuese nan
Na mbayev ou icivir sha u keghen ato a ve
Eren a mba ke’ tiônnongo sha icivir