Isang Mahalagang Pangyayari Para sa mga Umiibig sa Salita ng Diyos
Noong 1998 isang mahalagang pangyayari ang naganap para sa lahat ng mga umiibig sa Salita ng Diyos. Sa taóng iyan, nailimbag na ang ika-100 milyong kopya ng New World Translation of the Holy Scriptures. Sa gayon ito ay naging isa na sa pinakamalawak na naipamahaging Bibliya na inilimbag sa siglong ito!
ANG kahanga-hangang gawang ito ay lalo nang pambihira kung isasaalang-alang na nang ito ay ilabas, ang saling ito ay sumailalim sa matinding pagpuna. Gayunman, ito ay hindi lamang nakapanatili kundi dumami pa nga, anupat ito’y nakarating sa milyun-milyong tahanan—at mga puso—sa buong daigdig! Ano ba ang pinagmulan ng natatanging salin na ito? Sino ba ang nasa likod nito? At paano ka ba makikinabang sa paggamit nito?
Bakit Kailangan ang Isang Bagong Salin?
Sa loob ng mahigit na isang daang taon, ang Watch Tower Bible and Tract Society, ang legal na ahensiya na kumakatawan sa mga Saksi ni Jehova, ay namamahagi ng mga Bibliya. Bakit, kung gayon, nakita ng mga Saksi ni Jehova ang pangangailangan na gumawa ng ibang bersiyon ng Salita ng Diyos? Ang aklat na So Many Versions?, nina Sakae Kubo at Walter Specht ay nagsabi: “Walang salin ng Bibliya ang maaaring ituring kailanman na pinakahuli. Ang mga salin ay kailangang umalinsabay sa pagsulong ng kaalaman sa bibliya at sa mga pagbabago sa wika.’’
Nasaksihan na ng siglong ito ang malaking pagsulong sa pagkaunawa sa Hebreo, Griego, at Aramaiko—mga wika na kung saan orihinal na isinulat ang Bibliya. Gayundin, natagpuan na ang mga manuskrito sa Bibliya na mas matanda at mas tumpak kaysa sa mga ginamit ng nakalipas na mga henerasyon ng mga tagapagsalin ng Bibliya. Kaya ang Salita ng Diyos ay maaaring isalin ngayon ng may higit na kawastuan higit kailan man! Kung gayon, may mabuting dahilan sa pagbuo ng New World Bible Translation Committee upang isagawa ang pagsasalin ng Bibliya sa modernong-panahong mga wika.
Inilathala noong 1950 ang wikang-Ingles na bersiyon ng New World Translation of the Christian Greek Scriptures. Ang pamagat mismo ay matapang na paghiwalay mula sa tradisyon, anupat tinatanggihan ang pagtawag sa Bibliya na binubuo ng “Matanda” at “Bagong” tipan. Noong sumunod na dekada, ang mga bahagi ng Kasulatang Hebreo ay inilathala nang paunti-unti. Noong 1961 inilabas ang kumpletong Bibliya sa Ingles sa iisang tomo.
Sino ba ang nagsalin sa pambihirang Bibliyang ito? Ang The Watchtower ng Setyembre 15, 1950, ay nagsabi: “Ang mga lalaki na bumubuo sa komite ng pagsasalin ay nagpahayag ng kanilang pagnanais . . . na manatiling hindi kilalá, at tiyakang tumanggi na mailathala ang kanilang mga pangalan habang sila ay nabubuhay o kahit pagkamatay nila. Ang layunin ng pagsasalin ay upang dakilain ang pangalan ng buháy at tunay na Diyos.” Ang ilang kritiko ay nagparatang agad na ang salin ay gawa lamang ng mga bagito, ngunit hindi lahat ay may gayong di-makatuwirang saloobin. Sumulat si Alan S. Duthie: “Kung nalalaman natin kung sino ang mga tagapagsalin o ang mga tagapaglathala ng isang partikular na salin ng Bibliya, makatutulong ba ito sa atin upang matiyak kung ang saling iyan ay mahusay o di-mahusay? Hindi agad. Wala nang hahalili pa sa pagsusuri mismo sa mga katangian ng bawat salin.”a
Bukod-Tanging mga Katangian
Ganiyan nga ang ginawa ng milyun-milyong mambabasa at kanilang nasumpungan na ang New World Translation ay hindi lamang madaling basahin kundi tumpak na tumpak pa. Ang mga tagapagsalin ay nagsalin mula sa orihinal na Hebreo, Aramaiko, at Griegong mga wika, anupat ginagamit ang pinakamahuhusay na tekstong makukuha.b Ibayong pag-iingat din ang ginawa upang maisalin ang mga sinaunang teksto sa literal na paraan hangga’t maaari ngunit sa wikang madali namang maiintindihan. Kaya naman, pinuri ng ilang iskolar ang saling ito dahil sa integridad at ganap na kawastuan nito. Halimbawa, ang Andover Newton Quarterly ng Enero 1963 ay nagsabi: “Ang pagkakasalin ng Bagong Tipan ay patotoo na may mga iskolar sa kilusan na kuwalipikadong lumutas nang may katalinuhan sa maraming suliranin sa pagsasalin ng Bibliya.”
Binuksan ng mga tagapagsalin ang isang malinaw na daigdig ng pag-unawa sa Bibliya. Ang mga teksto sa Bibliya na dati’y bahagya lamang na nauunawaan ay naging napakalinaw. Halimbawa, ang nakalilitong teksto sa Mateo 5:3, na “mapalad ang mga dukha sa espiritu” (King James Version), ay may kabuluhang isinalin na: “Maligaya yaong mga palaisip sa kanilang espirituwal na pangangailangan.” Ang New World Translation ay hindi rin nagbabago sa pagsasalin nito ng mga susing termino. Halimbawa, ang Griegong salitang psy·kheʹ ay isinaling “kaluluwa” sa lahat ng paglitaw nito. Bunga nito, madaling maunawaan ng mga mambabasa na taliwas sa mga teoriya ng relihiyon, ang kaluluwa ay hindi imortal!—Mateo 2:20; Marcos 3:4; Lucas 6:9; 17:33.
Pagsasauli sa Pangalan ng Diyos
Isang namumukod-tanging katangian ng New World Translation ay may kaugnayan sa pagsasauli ng pangalan ng Diyos, Jehova. Sa sinaunang mga kopya ng Bibliyang Hebreo, ang banal na pangalan ay kinakatawan ng apat na katinig na maaaring isalin nang literal bilang YHWH o JHVH. Ang natatanging pangalang ito ay lumilitaw ng mahigit sa 7,000 beses sa tinatawag na Matandang Tipan lamang. (Exodo 3:15; Awit 83:18) Maliwanag, nilayon ng ating Maylalang na makilala at gamitin ng kaniyang mga mananamba ang pangalang iyan!
Gayunman, ang takot sa pamahiin ay naging dahilan upang hindi gamitin ng mga Judio ang banal na pangalan. Pagkamatay ng mga apostol ni Jesus, nagsimulang palitan ng mga tagakopya ng Griegong Kasulatan ang personal na pangalan ng Diyos ng mga salitang Griego na Kyʹri·os (Panginoon) o The·osʹ (Diyos). Nakalulungkot sabihin, pinanatili ng mga modernong tagapagsalin ang lumalapastangan-sa-Diyos na tradisyong ito, anupat inaalis ang pangalan ng Diyos sa karamihan ng mga Bibliya at itinatago pa nga na may pangalan ang Diyos. Halimbawa, ang pananalita ni Jesus sa Juan 17:6 ay: “Inihayag ko ang iyong pangalan.” Gayunman, isinalin ito ng Today’s English Version na: “Ipinakilala kita.”
Ipinagtatanggol ng ilang iskolar ang pag-aalis ng banal na pangalan dahil walang nakaaalam sa eksaktong pagbigkas dito. Gayunman, ang mga kilalang pangalan sa Bibliya tulad ng Jeremias, Isaias, at Jesus ay nakaugaliang isalin naman na hindi katunog ng orihinal na pagbigkas nito sa Hebreo. Yamang ang anyong Jehova ay isang lehitimong paraan ng pagsasalin sa banal na pangalan—at kilala ng maraming tao—ang pagtutol sa paggamit nito ay walang-saysay.
Ang New World Bible Translation Committee ay may katapangang gumamit ng pangalang Jehova kapuwa sa Hebreo at Griegong mga bahagi ng Kasulatan. May parisan sila rito sa sinaunang mga salin ng mga misyonero para sa mga tao sa Sentral Amerika, sa Timog Pasipiko, at sa Oryente. Gayunman, ang gayong paggamit ng pangalan ng Diyos ay hindi lamang dahil sa akademikong kadahilanan. Ang pag-alam sa pangalan ng Diyos ay mahalaga sa pagkilala sa kaniya bilang isang persona. (Exodo 34:6, 7) Pinasisigla ng New World Translation ang milyun-milyong mambabasa nito na gamitin ang kaniyang pangalan!
Pag-abot sa mga Mambabasa na Hindi Nagsasalita ng Ingles,
Sa pagitan ng 1963 at 1989, ang New World Translation ay maaari nang makuha, sa kabuuan o sa bahagi nito, sa karagdagan pang 10 wika. Gayunman, mahirap ang gawaing pagsasalin, na may ilang proyekto na tumagal pa nga nang 20 taon o higit pa. Pagkatapos, noong 1989 ang Translation Services Department ay itinatag sa pandaigdig na punong-tanggapan ng mga Saksi ni Jehova. Sa ilalim ng pamamatnugot ng Writing Committee ng Lupong Tagapamahala, isinagawa ng departamentong ito na pabilisin ang pagsasalin ng Bibliya. Isang pamamaraan ng pagsasalin ang binuo na kung saan pinagsama ang pag-aaral sa salita ng Bibliya at teknolohiya ng computer. Paano ba gumagana ang sistemang ito?
Minsang sang-ayunan ng Writing Committee ang pagsasalin ng Bibliya sa isang bagong wika, humihirang ito ng isang grupo ng mga nakaalay na Kristiyano upang magsilbing pangkat na tagapagsalin. Ang mga pangkat ay makagagawa ng higit na balanseng mga salin kaysa sa magagawa ng isang indibiduwal na gumagawang mag-isa. (Ihambing ang Kawikaan 11:14.) Karaniwan na, ang bawat miyembro ng pangkat ay mayroon nang karanasan sa pagsasalin ng mga publikasyon ng Samahan. Pagkatapos, ang pangkat ay tumatanggap ng lubusang pagsasanay sa mga simulain ng pagsasalin ng Bibliya at sa paggamit ng mga pantanging binuong mga programa sa computer. Hindi aktuwal na nakakapagsalin ang computer, ngunit nagagawa nitong makuha ng isang pangkat ang mahahalagang impormasyon at natutulungan sila na itala ang kanilang mga pagpapasiya.
Ang isang proyekto sa pagsasalin ng Bibliya ay may dalawang yugto. Sa unang yugto, ang mga tagapagsalin ay binibigyan ng listahan ng mga salita at pananalita na ginamit sa Ingles na New World Translation. Ang kaugnay na mga terminong Ingles, gaya ng “atone,” “atonement,” at “propitiation,” ay pinagsama-sama, anupat pinagiging alisto nito ang mga tagapagsalin sa mahirap na maunawaang mga pagkakaiba ng kahulugan. Nagtitipon sila ng talaan ng mga katumbas na kahulugan nito sa sariling wika. Gayunman, kung minsan, nahihirapan ang isang tagapagsalin na isalin ang isang talata. Ang sistema sa pagsasaliksik ng computer ay naglalaan sa tagapagsalin ng impormasyon sa Griego at Hebreong mga termino at nakakakuha rin ng impormasyon mula sa mga publikasyon ng Watch Tower.
Kapag lumipat na ang proyekto sa ikalawang yugto nito, ang piniling mga termino sa sariling wika ay awtomatikong isinisingit sa teksto ng Bibliya. Ito ang nagpapangyari sa ganap na kawastuan at pagkakasuwato sa isinasalin. Gayunman, ang teksto na resulta ng ganitong “search and replace” na ginagawa ng computer ay mahirap basahin. Malaking trabaho pa ang kailangang gawin upang iwasto at baguhin ang ayos ng mga salita ng mga talata sa Bibliya upang madaling basahin.
Ang sistemang ito ng pagsasalin ay napatunayang lubhang mabisa. Naisalin ng isang grupo ang buong Kasulatang Hebreo sa loob lamang ng dalawang taon. Ihambing ito sa isang grupo na nagsalin sa isang katulad na wika nang walang tulong ng computer. Gumugol sila ng 16 na taon. Sa kasalukuyan, ang Kristiyanong Griegong Kasulatan ay naililimbag na sa 18 karagdagang wika mula noong 1989. Ang New World Translation ay makukuha na ngayon, sa kabuuan o bahagi nito, sa 34 na wika. Kaya mahigit sa 80 porsiyento ng mga Saksi ni Jehova ang may makukuha na kahit man lamang ang Kristiyanong Griegong Kasulatan sa kanilang sariling wika.
Iniulat ng United Bible Societies na sa 6,500 wika sa daigdig, ang mga bahagi ng Bibliya ay makukuha lamang sa 2,212 wika.c Dahil dito, mga 100 tagapagsalin ang nagtatrabaho upang magawa ang New World Translation ng Hebreo at Griegong Kasulatan sa 11 at 8 wika ayon sa pagkakasunud-sunod. Kalooban ng Diyos “na ang lahat ng uri ng mga tao ay maligtas at sumapit sa tumpak na kaalaman sa katotohanan.” (1 Timoteo 2:4) Walang pag-aalinlangan na ang New World Translation ay patuloy na gaganap ng malaking papel sa bagay na ito.
Nagagalak kami kung gayon na ang salin na ito ay nakalampas na sa mahalagang bilang na 100 milyong kopya, at idinadalangin namin na milyun-milyon pa ang magagawa sa hinaharap. Pinasisigla ka namin na suriin mo ito. Masisiyahan ka sa maraming natatanging mga katangian nito: madaling basahin na mga letra, uluhan ng pahina, isang indise na makatutulong sa iyo na matagpuan ang mga pamilyar na teksto, detalyadong mga mapa, at kapana-panabik na materyales sa apendise. Higit na mahalaga, maaari mong basahin ang Bibliyang ito nang may pagtitiwala na maihahatid nito nang may kawastuan ang mismong mga kapahayagan ng Diyos sa iyong wika.
[Mga talababa]
a Kapansin-pansin, ang naaalis na pabalat ng 1971 Reference Edition ng New American Standard Bible ay nagsabi rin: “Hindi kami gumamit ng alinman sa mga pangalan ng iskolar para sa pagsangguni o pagrerekomenda dahil naniniwala kami na ang Salita ng Diyos ay makatatayo sa ganang sariling merito nito.”
b Ang The New Testament in the Original Greek, nina Westcott at Hort, ang nagsilbing saligang teksto sa Griego. Ang Biblia Hebraica ni R. Kittel ang naging saligang teksto naman para sa Kasulatang Hebreo.
c Yamang maraming tao ang gumagamit ng dalawang wika, pinaniniwalaan na ang Bibliya, sa kabuuan o sa bahagi nito, ay naisalin na sa sapat na mga wika na mababasa ng mahigit sa 90 porsiyento ng populasyon ng daigdig.
[Blurb sa pahina 29]
“Ang pagkakasalin ng Bagong Tipan ay patotoo na may mga iskolar sa kilusan na kuwalipikadong lumutas nang may katalinuhan sa maraming suliranin sa pagsasalin ng Bibliya.”—ANDOVER NEWTON QUARTERLY, ENERO 1963
[Blurb sa pahina 30]
“Ang mga salin ay kailangang umalinsabay sa pagsulong ng kaalaman sa bibliya at sa mga pagbabago sa wika”
[Kahon/Larawan sa pahina 31]
PINURI NG MGA ISKOLAR ANG NEW WORLD TRANSLATION
HINGGIL sa New World Translation of the Christian Greek Scriptures, si Edgar J. Goodspeed, tagapagsalin ng Griegong “Bagong Tipan” sa An American Translation, ay sumulat sa isang liham na may petsang Disyembre 8, 1950: “Ako ay interesado sa gawaing ministeryo ng inyong mga tao, at ang pandaigdig na lawak nito, at ako’y nasisiyahang lubos sa hindi literal, prangka at malinaw na salin. Nagpapamalas ito ng mataas na antas nang mahusay na seryosong pag-aaral, gaya ng mapapatotohanan ko.”
Ang iskolar ng Hebreo at Griego na si Alexander Thomson ay sumulat: “Maliwanag na ang salin ay gawa ng dalubhasa at matatalinong iskolar, na nagsikap na ilabas hangga’t maaari ang tunay na diwa ng Griegong teksto hanggang sa makakayanang ipahayag ng wikang Ingles.”—The Differentiator, Abril 1952, pahina 52-7.
Si Propesor Benjamin Kedar, isang iskolar sa Hebreo sa Israel, ay nagsabi noong 1989: “Sa aking pagsasaliksik sa wika may kaugnayan sa Bibliyang Hebreo at sa mga salin nito, malimit akong sumasangguni sa edisyong Ingles ng tinatawag na New World Translation. Sa paggawa nito, paulit-ulit kong napatutunayan na ang akdang ito ay nagpapamalas ng taimtim na pagsisikap na maabot ang kaunawaan sa teksto sa pinakawastong posibleng paraan.”