Narkolepsi—Uyku Hastalığı

EBBA, genç ve sağlıklı bir kadındı. Fakat gündüzleri sık sık—aniden ve iradesi dışında—uyuyakalıyordu.

Yıllar geçtikçe durumu daha da kötüleşti; artık günde birkaç kez uyuyakalıyordu. Birtakım sesler duymaya ve ürkünç hayaller görmeye de başladı. Ortada hiçbir görünür sebep yokken, sanki oyun kâğıtlarından yapılmış bir ev gibi birdenbire yere yığılıyordu veya birden kuvveti çekiliyor ve elinden cüzdanını düşürüyordu. Ebba, zihnen hasta olduğu veya cinlerin saldırısına uğradığı konusunda kaygılanmaya başlamıştı.

32 yıl sonra, Ebba’nın bu duygusal ıstırabı hastaneye kaldırılmasıyla sonuçlandı. Doktorlar onun şizofreniye tutulduğunu sanıp antipsikoz ilaçlarla tedavi etmeye başladılar. Aslında ilâçlara olumlu tepki verdi, fakat doktorlar, onun hastalığının ne olduğunu hâlâ kesin olarak saptayamamışlardı. Ayrıca ilaçlar, onun bitkin düşmesine yol açtı.

Aradan 13 yıl geçti. Tesadüfen bir gün, kocası Louis, Ebba ile aynı belirtileri gösteren iki kadınla ilgili bir makale okudu. Acaba hastalığın adı neydi? Narkolepsi (Uyku hastalığı).

Narkolepsinin Yapısı

Narkolepsi, bu hastalığa yakalananların sık sık uyuklamalarına yol açan bir hastalıktır. Uyku konusunda bir araştırmacı olan Wilse B. Webb şunları açıklıyor: “Narkolepsisi olan hastalar, günlük olağan faaliyetlerini yaparken, birdenbire ve istemeden, birkaç dakikadan 15 dakikaya kadar sürebilen uyuklamalara dalarlar.” Nöbetler,—bir ders sırasında, sohbet anında ya da araba kullanırken—herhangi bir zamanda gelebilir. Diğer belirtiler arasında, ani kas zayıflıkları, uyku felci ve korkunç hayaller sayılabilir.

Bazıları, yalnızca Amerika Birleşik Devletlerinde on binlerce narkolepsi vakasının olduğunu tahmin ediyorlar. Bu hastalık, hayati bir tehdit oluşturmamakla birlikte, ciddi biçimde bir kaza veya yaralanma tehlikesine neden olabilmektedir.

Doktorlar, narkolepsiyi yıllardan beri tamamıyla psikolojik bir sorun sanıp bir kenara ittiler. Psikiyatristler, bunu bir kaçış yolu, bir çeşit histeri ve benliğin geri çekilmesi olarak adlandırdılar. Fakat narkolepsinin fiziksel bir yapıya sahip olduğuna dair deliller toplanmaya başlandı. Örneğin, bu hastalığın bazı ailelerde görüldüğü ve hatta çeşitli köpek türlerini de etkilediği öğrenildi. American Journal of Psychiatry şu sonuca vardı: “Şu anda narkolepsinin, psikojenik [zihinden kaynaklanan] bir bozukluktan çok, organik nörolojik [beyinle ilgili] bir bozukluk olduğu düşünülmektedir.”*

Yine de, arkadaşlar ya da aile üyeleri tarafından “tembel” veya hatta “deli” diye nitelenmek, kolaylıkla psikolojik bir sarsıntıya yol açabilir. 24 narkolepsi hastası üzerinde yapılan bir araştırmada, hastaların tam üçte ikisinin, depresyon veya alkolizm gibi psikiyatrik sorunları olduğu ortaya çıktı. Ayrıca hastalık, bu kişilerin yaşamlarını başka yönlerden de dramatik şekilde etkilemişti. Söz konusu 24 erkekten 18’i, bir işte “çalışamaz” durumdaydı.

Belirtilerin Nedenleri

Eğer normal bir uyku düzenine sahipseniz, uykuya daldıktan 60 ila 90 dakika sonra REM (Hızlı Göz Hareketleri) uykusu denilen rüya aşamasına girersiniz. Siz fark etmezsiniz, ama kaslarınız REM uykusu sırasında tamamıyla gevşer. Bu durumun, uyku sırasında, gördüğümüz rüyanın etkisiyle yapabileceğimiz bilinçdışı hareketleri engellemeye yaradığı ortadadır.

Fakat narkolepsi, normal REM düzenini bozar. Narkoleptik bir hasta, neredeyse uyur uyumaz REM durumuna girer, yani rüya görmeye başlar. Gün boyunca da—hiç uyarıda bulunmadan—uyuma isteği gelir ve hemen hemen anlık olarak REM durumuna girer. Bazı doktorlar, bu nedenle, narkolepsiyi bir “REM işlevsizliğinden kaynaklanan bozukluk” olarak tanımlarlar.

Narkolepsi, ayrıca bir insanın normal zihinsel ve bedensel işlevlerinin de düzensizliğine yol açabilir. Vücudu hâlâ REM durumunda olan bir hasta, uykudan uyanabilir ve tek bir kasını bile oynatamadığını dehşetle fark edebilir! Ya da tamamen uyanıkken ve günlük işlerini yaparken, bir anda REM uykusuna dalabilir. Görünürde hiçbir neden yokken, kasları birdenbire zayıflar, ya da öyle gevşer ki, (buna katapleksi veya kas felci denir), olduğu yere yığılır. Uyku hastalarının üçte ikisi ila dörtte üçünün başından bu türden korkutucu belirtiler geçer.

Gülme, öfke ve korku gibi, hemen hemen her duygusal uyarıcı, kas felcini başlatabilir. Gay Gaer Luce ve Julius Segal tarafından yazılan Sleep (Uyku) adlı kitapta şöyle okuyoruz: “[Bu hastalar] bir şakaya gülemezler; çocuklarına kızıp tokat atamazlar; kederlenemezler veya duygusallaşıp fiziksel olarak zayıflamadan ve pelte gibi yığılmadan bazı aşırı hisleri gösteremezler.”

REM uykusunun özellikleri, bir hastanın uyanma anındaki düşüncelerini etkileyebilir ve canlı bir rüyayı—veya korkunç bir kâbusu—gerçek sanabilir. Vücudu REM durumunda felç olmuş olarak yatakta uyanabilir; sesler duyabilir ve ürkünç şeyler görebilir. Bu tür rüyalar, (bunlar, hipnogojik—uykuya dalarken görülen—hayaller olarak adlandırılır) gündüz de olabilir ve uyku hastalarının yaklaşık yarısı bu duruma düşer.

Bu yüzden, başkaları tarafından, “tembel”, “zihinsel özürlü”, ya da “cinlerin etkisinde” gibi niteliklerle damgalanma korkusuyla bazı uyku hastalarının toplumdan kaçma eğiliminde olmalarına anlayış gösterilebilir.

Hastalıkla Mücadele

Uyku hastaları, belirtileri, bitkinlik veya kronik yorgunluk olarak görerek sık sık örtbas ederler ve tıbbi yardım aramazlar. Arasalar bile, narkolepsi her zaman—özellikle erken dönemde—kolaylıkla teşhis edilemez. American Family Physician adlı yayın şöyle diyor: “Uyku hastaları, doğru bir teşhis konana kadar, ortalama 15 yıl bu tür belirtiler gösterirler.” Yine de eğer sorununuz, kronik olarak gündüzleri uykulu olmak ise, kendi kendinize teşhis koymamanız ve bir doktora danışmanız akıllılık olur. Tam teşekküllü bir hastanede muayene olmak, dikkat gerektiren tıbbi sorunun ortaya çıkarılmasına yardımcı olur.

Ya doktor sizin sorununuzun narkolepsi olduğunu doğrularsa?* Hastalığın tedavisi yoktur; buna rağmen doktorlar, hastanın makul ölçüde normal bir yaşam sürdürmesini sağlayacak bazı ilaçlar olduğunu iddia ediyorlar. Genellikle hastaya merkezi sinir sistemini uyaran ilaçlar, gündüzleri uyanık kalmasına yardımcı olması için verilir. Başka uyarıcılar da kas felcini kontrol etmek üzere kullanılmaktadır.

Bazı yeni yaklaşımlar da denenmektedir. Kimi araştırmacılar, çoğu kimsenin uykusunu getiren kodeinin, uyku hastaları üzerinde ters etki yaptığını iddia etmektedirler. Gündüzleri uykulu olma ve diğer yan belirtilerle savaşmada etkili bir araç olabilecek ve genellikle GHB (gamahidroksibütirat) olarak adlandırılan bir ilaçla ilgili araştırmalar konusunda da iyimser düşünceler var. Tabii ki, ilaçla tedavi, bağımlılığa veya ilaç bağışıklığına yol açabilir; ayrıca bazı yan etkiler de olabilir. Bundan dolayı, ilaç kullanma konusunda iyice bilgi almanız ve ihtiyatlı davranmanız hikmetlilik olur. (Süleymanın Meselleri 14:15) Fakat bir doktor, bir hastanın ilaçlara tepkisini dikkatlice izleyip, gerektiğinde ayarlamalar yaparak riskleri asgariye indirebilir. Ne olursa olsun, İsa’nın bir takipçisi keyif için değil, bir tehlike arz edebilecek durumu hafifletmek için ve sadece doktor gözetiminde ilaç kullanıyorsa, Mukaddes Kitap prensiplerini çiğnediğini düşünmemelidir.

Ayrıca atabileceğiniz pratik adımlar da var. Ciddi bir hastalığınız olduğunu ve bunun bazı sınırlamalar getirdiğini kabul edin. (Süleymanın Meselleri 11:2) Araba ve herhangi bir makine kullanmak, hatta yüzmek bile çok tehlikeli olabilir. İşinizi değiştirmeyi ve mümkünse, emekli olmayı bile düşünmeniz gerekebilir.

Eğer durumunuz biraz daha hafifse, gün boyunca birkaç kez şekerleme yapmanız iyi gelebilir. Bu, uygunsuz zamanlarda uyuyakalma ihtimalini asgariye indirebilir. Ayrıca, kuvvetli duygular göstermeniz bir kas felcine yol açıyorsa, duygularınızı çok sıkı şekilde dizginlemeniz gerekebilir. Tabii ki İsa’nın takipçileri duygularını kontrol altında tutmalıdırlar. (Süleymanın Meselleri 16:32) Bununla birlikte, duyguları açığa vurmaktan tümüyle kaçınmak olağanüstü bir çaba gerektirir. Sürekli olarak kendinize, yaşamınızın ve sağlığınızın tehlikede olduğunu hatırlatmanız gerekebilir. Eğer durumunuzu ve bunun getirebileceği sınırlamaları anlamalarına yardım edilirse, sevdikleriniz de size büyük destek verebilir.

Başlangıçta bahsettiğimiz Ebba’ya sonunda uygun bir teşhis konarak kendisine iyi gelen bir ilaç tedavisi başlatıldı. Hastalığı, ona ıstırap dolu birçok yıllar geçirtmesine rağmen, cinlerin saldırılarının bir kurbanı veya bir deli olmadığını bilerek huzur buldu. Ayrıca o, Tanrı’nın Gökteki Krallığı altında, “orada oturan[ın]: Hastayım, demiyece”ğini de bilmektedir. (İşaya 33:24) Evet, narkolepsi denilen uyku hastalığı, sonsuza kadar yok edilmiş olacak.

[Dipnotlar]

[Sayfa 20’deki resim]

Bir uyku hastası, sohbet ortasında bile uyuyakalabilir