Can Nedir?

Kutsal Kitapta kullanılan “can” sözcüğü İbranice nefeş ve Yunanca psykhe sözcüklerinin karşılığıdır. İbranice sözcük “nefes alan canlı”, Yunanca sözcük de “yaşayan varlık” anlamına gelir.a Öyleyse can, öldükten sonra insanın yaşamaya devam eden bir kısmı değil, insanın bütünüdür. Şimdi Kutsal Kitapta can ifadesiyle bütün olarak insanın kastedildiğini gösteren ayetlere bakalım.

• Yehova Tanrı ilk insan Âdem’i yarattığında Kutsal Kitap ‘adamın yaşayan can olduğunu’ söyler (Başlangıç 2:7, Kitabı Mukaddes). Âdem’e can verilmedi, o yaşayan bir kişi, bir can oldu.

• Kutsal Kitap canın çalıştığından, kanunlara itaat ettiğinden, ölüye dokunduğundan, yemek yemek istediğinden ve yemek yediğinden bahseder (Levioğulları 7:20; 23:30; Sayılar 19:13; Tekrar 12:20; Romalılar 13:1). Bildiğimiz gibi bu faaliyetleri kişinin içindeki bir kısım değil, kendisi yerine getirir.

Can ölümsüz müdür?

Hayır, ölümlüdür. Kutsal Kitaptaki birçok ayet canın ölümlü olduğundan bahseder. Bazı örnekler şöyle:

• “Günah işleyen can ölecektir” (Hezekiel 18:​4, 20).

• Eski İsrail’de en ağır suçların cezası ‘canın yaşatılmamasıydı’ (Çıkış 12:15, 19; Levioğulları 7:20, 21, 27; 19:8). Diğer bir deyişle kişi ‘öldürülmeliydi’ (Çıkış 31:14).

• Bazı ayetlerde ölen birinin cesedinden “ölü bir can” olarak bahsedilir (Levioğulları 21:11; Sayılar 6:6). Birçok Kutsal Kitap çevirisi bu ayetlerde “ölü” ya da “ölen kişi” ifadelerini kullansa da orijinal İbranice metinde nefeş, yani “can” sözcüğü kullanılır.

“Can” sözcüğü “hayat” anlamına da gelir

Kutsal Kitapta “can” ifadesi “hayat” anlamında da kullanılır. Örneğin Eyüp 33:22’de İbranice nefeş sözcüğü “hayat” anlamında kullanılmıştır. Benzer şekilde Kutsal Kitap kişinin canının, yani hayatının tehlikeye girebileceğini ya da hayatını kaybedebileceğini gösterir (Çıkış 4:19; Hâkimler 9:17; Filipililer 2:30).

“Can” sözcüğünün bu kullanımı ayetlerde kullanılan ‘can vermek’ ifadesini de anlamamızı sağlıyor (Başlangıç 35:18). Bu mecazi ifade kişinin hayatının sona ermesine atfeder. Bazı tercümeler Başlangıç 35:18’deki bu ifadeyi “son nefesini verdi” olarak çevirmiştir (Good News Translation; New Jerusalem Bible).

Canın ölümsüzlüğü öğretisinin kaynağı

Canın ölümsüzlüğüne inanan Hıristiyan mezhepleri bu öğretiyi Kutsal Kitaptan değil, eski Yunan felsefesinden almışlardır. Encyclopædia Britannica şöyle der: “Kutsal Kitapta sözü edilen can kavramı ‘nefes’ kavramıyla bağlantılıdır ve cisimsel olmayan can ile maddi beden arasında bir ayrım varsaymaz. Beden-can ikiliği kavramı Hıristiyan ilahiyatına Eski Yunan’dan aktarılmıştır.”

Tanrı, canın ölümsüzlüğü gibi insan felsefelerinin Kutsal Kitaptaki öğretilere karışmasını onaylamaz. Bunun yerine Kutsal Kitap şu uyarıda bulunur: “Dikkat edin; insan geleneklerine dayanan felsefeyle, yanıltıcı boş sözlerle sizi tuzağa düşürmek isteyenler olabilir” (Koloseliler 2:8).