“Göze Göz” Ne Anlama Gelir?

Kutsal Kitabın cevabı

“Göze göz” kuralı, Musa aracılığıyla eski İsrail milletine verilen kanunun bir kısmıydı ve İsa Mesih Dağdaki Vaazında bu sözlerden alıntı yaptı (Matta 5:38; Çıkış 21:24, 25; Tekrar 19:21). Bu kurala göre bir suçluya verilen ceza işlenen suçla orantılı olmalıydı.a

Bu kural başka birine kasten zarar vermek amacıyla yapılmış hareketler için uygulanırdı. Kasten suç işleyen biri için Musa Kanunu şöyle der: “Kırığa kırık, göze göz, dişe diş; komşusunda hangi sakatlığa yol açmışsa, kendisine de aynısı yapılacak” (Levioğulları 24:20).

“Göze göz” kuralının amacı neydi?

“Göze göz” kuralı herkesin kendi öcünü almasını haklı çıkarmıyordu. Tayin edilmiş hâkimlerin aşırı sert ya da aşırı yumuşak davranmadan uygun cezalar vermesine yardım ediyordu.

Ayrıca bu kural, başkalarına kasten zarar veren ya da bunun için planlar yapan kişiler için caydırıcı oluyordu. Kanun bunu şöyle açıklıyor: “Böylece başkaları da [Tanrı’nın adaletinin yerine getirildiğini görenler] duyup korkacak, bundan sonra aranızdan kimse böyle kötü bir şey yapmayacak” (Tekrar 19:20).

“Göze göz” kuralı Hıristiyanlar için geçerli mi?

Hayır. Bu kural Hıristiyanlar için bağlayıcı değildir. Bu sözler Musa Kanununun bir kısmıdır ve İsa Mesih’in kurban niteliğindeki ölümüyle yürürlükten kalkmıştır (Romalılar 10:4).

Ama yine de bu kural Tanrı’nın bakış açısını anlamamıza yardım eder. Örneğin, Tanrı’nın adalete değer verdiğini gösterir (Mezmur 89:14). Ayrıca O’nun adalet standardını ortaya koyar; yani suç işleyenler “gerektiği ölçüde” terbiye edilmelidir (Yeremya 30:11).

“Göze göz” kuralı hakkındaki yanlış görüşler

Yanlış görüş: “Göze göz” kuralı fazla katıydı.

Gerçek: Bu kural adaletin sert ve gaddarca yerine getirilmesine izin vermiyordu. Aksine, doğru uygulandığında, yeterli durumdaki hâkimlerin bir suçluya ceza vermeden önce tüm koşulları ve suçtaki kasıt derecesini gözden geçirmesini gerektiriyordu (Çıkış 21:28-30; Sayılar 35:22-25). Dolayısıyla “göze göz” kuralı suçluları cezalandırırken aşırıya kaçmayı önlerdi.

Yanlış görüş: “Göze göz” kuralı bitmeyen bir öç alma döngüsüne izin veriyordu.

Gerçek: Musa Kanununda şu sözler yer alır: “Öç almayacaksın; halkının evladına kin beslemeyeceksin” (Levioğulları 19:18). Kanun öç almayı desteklemek yerine insanları Tanrı’ya ve yanlışları düzeltmek için O’nun yetki verdiği yasal sisteme güvenmeye teşvik ediyordu (Tekrar 32:35).

İsa yanlış bir görüşü düzeltti

İsa bazılarının “göze göz” kuralını yanlış yorumladığını biliyordu. Şunları söyleyerek onları düzeltti: “‘Göze göz, dişe diş’ dendiğini duydunuz. Fakat ben size şöyle diyorum: Kötülük yapana karşı koyma; sağ yanağına vurana öbür yanağını da çevir” (Matta 5:38, 39).

İsa’nın “dendiğini duydunuz” sözlerine dikkat edin. Onun misilleme yapmayı öğreten bazı Yahudi din adamlarından söz ettiği anlaşılıyor. Bir Kutsal Kitap bilgini olan Adam Clarke şunları belirtti: “Öyle görünüyor ki Yahudiler [göze göz] kanununu . . . . kin beslemeyi ve öç almak amacıyla her tür kötü davranışta bulunmayı haklı çıkarmak için kullandılar.” Bu din adamları kindarlığı teşvik ederek Tanrı’nın Kanununu çarpıttılar (Markos 7:13).

Öte yandan İsa Tanrı’nın Kanununun en belirgin özelliğinin sevgi olduğunu vurguladı. Şöyle dedi: “‘Tanrın Yehova’yı . . . . seveceksin.’ Birinci ve en büyük emir budur. Buna benzeyen ikincisi ise, ‘Komşunu kendin gibi seveceksin’ emridir. Tüm Kanun ve Peygamberlerin yazdıkları bu iki emre dayanır” (Matta 22:37-40). İsa gerçek takipçilerini tanıtan özelliğin kindarlık değil, sevgi olacağını öğretti (Yuhanna 13:34, 35).

a Bazen Latince lex talionis (kısas yasası) terimiyle değinilen bu hukuk ilkesi, diğer bazı eski toplumların hukuk sistemlerinde de yer almıştır.