Vuvabyi Bya Mbilu Nxungeto Wa Vutomi

LEMBE na lembe timiliyoni ta vavanuna ni vavasati emisaveni hinkwayo ti hlaseriwa hi timbilu. Van’wana va pona, va nga sali na swiphiqo swo tala. Van’wana, humba yi ola nkuma. Kasi van’wana, timbilu ti va ti onhake ngopfu, lerova “a swi tshembisi leswaku ti nga ha tlhela ti tirha hi ndlela leyi faneleke,” ku vula mutivi wa vuvabyi bya mbilu, Peter Cohn, a tlhela a engetela a ku: “Hikwalaho i swa nkoka ku tshungula swikombiso swa vuvabyi bya mbilu xikan’we-kan’we loko swi koteka.”

Mbilu i nsiha lowu pompelaka ngati eswiphen’wini hinkwaswo swa miri wa hina. Loko munhu a hlaseriwa hi mbilu (ku fa ka tisele emisiheni yo karhi ya mbilu), xiphemu xa nsiha wa mbilu xa fa loko xi nga kumi ngati. Leswaku mbilu yi tshama yi hanye kahle, yi fanele ku kuma okisijini ni swiaki swin’wana leswi nga engatini. Yi swi kuma hi misiha-nkulu ya mbilu, leyi rhendzeleke mbilu.

Mavabyi man’wana ma nga hlasela xiphemu xin’wana ni xin’wana xa mbilu. Kambe, vuvabyi lebyi tolovelekeke swinene i vuvabyi lebyi tumbeleke bya misiha-nkulu lebyi vitaniwaka vuvabyi bya mafurha emisiheni ya mbilu. Loko byi sungula, ku vumbeka marhikirhiki kumbe mafurha emakhumbini ya le ndzeni ka misiha. Hi ku famba ka nkarhi, marhikirhiki lama ya nga ha akelana, ma tsindziyela, ivi ma larisa muhocho wa misiha, kutani ma sivela nkhuluko wa ngati leyi yaka embilwini. Eka vanhu vo tala vuvabyi lebyi bya misiha-nkulu, (CAD [coronary artery disease]), hi byona byi vangaka ku hlaseriwa hi mbilu.

Ku kavanyetiwa ko tano ka nsiha wun’we, kumbe yo tala swi vanga ku hlaseriwa hi mbilu, laha mbilu yi lavaka okisijini yo tala ku tlula leyi yi yi kumaka. Hambi ku ri misiha leyi mihocho ya yona yi nga tsongahatiwangiki ngopfu, marhikirhiki ma nga fayeleleka, ma vanga felangati (felangati leri nga sukiki). Misiha leyi vabyaka hi yona ngopfu-ngopfu yi nga ha khomiwaka hi vusindza. Ku nga ha vumbeka felangati endhawini leyi nga ni vusindza, ri humesa khemikhali yin’wana leyi engetelaka ku khwanyana emakhumbini ya nsiha, leswi vangaka ku hlaseriwa hi mbilu.

Loko nsiha wa mbilu wu heta nkarhi wo leha wu nga kumi okisijini, tinyama leti nga ekusuhi na wona ti nga ha onhaka. Misiha ya le mbilwini a yi fani na tinyama letin’wana, yona a ya ha hluki. Loko vuvabyi bya mbilu byi teka nkarhi wo leha, mbilu yi onhaka swinene, naswona mpimo wa rifu wa engeteleka. Loko fambiselo ra mbilu ri onhaka, mabelo lamanene ya mbilu ma nga ha pfilunganyeka kutani mbilu yi sungula ku tibela hi vudlakadlaka (ntshuka-ntshuko wa misiha lowu nga lawulekiki). Loko mbilu yi cince mabelo ya yona lamanene hi ndlela yoleyo, a ya ha swi koti ku pompa ngati yi ya fika ebyongweni. Ku nga si hela khume ra timinete byongo bya fa, ivi humba yi ola nkuma.

Hikwalaho i swa nkoka leswaku vativi va ta mirhi lava leteriweke va hatla va hoxa xandla. Sweswo swi nga sivela mbilu leswaku yi nga onhaki ku ya emahlweni, swi sivela kumbe ku ololoxa mabelo ya mbilu lama nga riki manene, hambi ku ri ku ponisa vutomi bya munhu.