Aids eAfrika—Hi Wihi Ntshembo Lowu Nga Kona Eka Gidi Ra Malembe Lerintshwa?

HI MUYIMERI WA XALAMUKA! LE ZAMBIA

N’WEXEMU hi September, vapfhumba lava humaka ematikweni yo hambana-hambana ya Afrika va hlengeletane le Lusaka, eZambia, eka Nhlengeletano ya Matiko ya Vu-11 Malunghana ni AIDS (SIDA) ni Mavabyi Lama Tluletiwaka Hi Rimbewu (STD) eAfrika. Xikongomelo xin’wana xa nhlengeletano leyi a ku ri ku khutaza ku tirhisana ka matiko lawa eku hlamuleni ka xivutiso lexi nge, Xana hi nga xi tlhantlha njhani xiphiqo xa ku hangalaka ka AIDS eAfrika?

Profesa Nkandu Luo, loyi a a ri holobye wa rihanyo eZambia hi nkarhi wolowo, u vule leswaku xiyimo lexi nga kona eAfrika ni le matikweni lama hluvukaka ya misava xi “bihe ngopfu,” a engetela hi ku vula leswaku xi “herisa ni ku onha minhluvuko yin’wana ya nkoka leyi endliweke eka rihanyo ni le timhakeni tin’wana ta ntshamisano ni ta ikhonomi.”

Tinkulumo leti landzeleke leti a ti bula hi vuhlayiseki bya ngati ti pfumerile leswaku AIDS yi tlulele van’wana hikwalaho ka mimpompelo ya ngati. Dokodela un’wana, la yimeleke Nhlengeletano ya Rihanyo ya Misava Hinkwayo ya Vuhlayiseki bya Ngati, u vule leswaku hambileswi ku etlela ni munhu la nga ni AIDS swi nga endliki leswaku minkarhi hinkwayo munhu a tluleriwa hi HIV, kambe munhu la pomperiwaka ngati leyi nga ni AIDS, yi ta n’wi tlulela—hambi ko endleka yini! Hi swivangelo leswi twalaka, dokodela loyi u vule leswaku malunghana ni mhaka leyi, “ndlela leyi sirhelelekeke i ku ka munhu a nga pomperiwi ngati.”

Nhlengeletano leyi yi kandziyise leswaku ku durha ka vutshunguri swi endla leswaku swi tika kumbe swi nga koteki nikatsongo leswaku lava va nga ni AIDS va swi kota ku hakelela mirhi ya kona. Hi xikombiso, hi xiringaniso, etindhawini ta le madorobeni, munhu wa le Uganda u hola R1 200 hi n’hweti. Kambe vutshunguri bya kona byi nga durha kwalomu ka R6 000 hi n’hweti!

Nhlengeletano leyi ya le Lusaka yi kombise leswaku gidi ra malembe lerintshwa loko ri sungula a ri nge yi kumi ndlela yo olova yo tlhantlha xiphiqo xa ku hangalaka ka AIDS. Hambiswiritano, Swichudeni swa Bibele, swa swi xiya leswaku ntlhantlho wa mavabyi hinkwawo wu kumeka eka Muvumbi, Yehovha Xikwembu, loyi a tshembisaka leswaku emisaveni yakwe leyintshwa, “ku hava munhu la tshamaka kona la nga ta ku: ‘Ndza vabya.’”—Esaya 33:24.

[Mepe/Swifaniso leswi nga eka tluka 31]

Profesa Nkandu Luo

[Xihlovo Xa Kona]

Photograph by permission of E. Mwanaleza, Times of Zambia