“Vito Ra Wena A Ri Hlawulekisiwe”—Vito Rihi Xana?

XANA u munhu wa vukhongeri? Manuku handle ko kanakana, tanihi van’wana vo tala, wa pfumela eka Munhu la Tlakukeke. Naswona hi ku olova wa xi xixima xikhongelo lexi tivekaka ngopfu lexi yaka eka Munhu yoloye, lexi Yesu a xi dyondziseke valandzeri vakwe lexi futhi xi tivekaka tanihi Xikhongelo xa Hosi, kumbe xa Tata wa Hina. Xikhongelo lexi xi sungurisa leswi: “Tata wa hina la nge matilweni, vito ra wena a ri hlawulekisiwe.”—Matewu 6:9, New International Version.

Xana u tshama u tivutisa leswaku hikwalaho ka yini Yesu a rhangisile ‘ku hlawulekisiwa,’ kumbe ku kwetsimisiwa, ka vito ra Xikwembu exikhongelweni lexi ke? Endzhaku, u vurile swilo swin’wana swo fana ni ku ta ka Mfumo wa Xikwembu, ku rhandza ka Xikwembu loku endlekaka emisaveni ni ku rivaleriwa ka swidyoho swa hina. Ku hetiseka ka swikombelo leswin’wana eku heteleleni ku ta vula ku rhula loku nga heriki emisaveni ni vutomi lebyi nga heriki eka vanhu. Xana xi kona lexi u nga xi anakanyaka xa nkoka wo tlula sweswo ke? Hambi swi ri tano, Yesu u hi byele leswaku xo sungula hi khongelela ku kwetsimisiwa ka vito ra Xikwembu.

A ku nga ri hi ku paxeka ku kala Yesu a dyondzisa valandzeri va yena ku rhangisa vito ra Xikwembu eswikhongelweni swa vona. Vito rero handle ko kanakana a ri ri ra nkoka lowukulu eka yena, hi leswi a ri vuleke hi ku phindha-phindha eswikhongelweni swakwe. Siku rin’wana loko a ri karhi a khongela eka Xikwembu erivaleni, u twiwile a ku: “Tatana, dzunisa vito ra wena!” Ivi Xikwembu hi xoxe xi hlamula: “Ndzi ri dzunisile, ndzi ta engeta ndzi ri dzunisa.”—Yohane 12:28, The Jerusalem Bible.

Nimadyambu loko Yesu a nga si fa, a a ri eku khongeleni eka Xikwembu vadyondzisiwa vakwe va ri karhi va swi twa, kutani va tlhele va n’wi twa a tlakusa nkoka wa vito ra Xikwembu. U te: “Vito ra wena ndzi ri tivisile vanhu lava u ndzi nyikeke vona va ri lava hlawuriweke emisaveni.” Endzhaku, a engeta a ku: “Ndzi va tivisile vito ra wena kutani ndza ha ta va tivisa rona.”—Yohane 17:6, 26, JB.

Hikwalaho ka yini vito ra Xikwembu a ri ri ra nkoka ni ntikelo eka Yesu xana? Hikwalaho ka yini a kombe leswaku i ra ntikelo ni le ka hina, hi ku hi byela ku khongelela leswaku ri kwetsimisiwa? Ku twisisa leswi, hi fanele ku xiya leswi mavito a ya tekisiwa xiswona eminkarhini ya Bibele.

Mavito eMinkarhini Ya Bibele

Hakunene Yehova Xikwembu u nghenisile ku navela ka ku thya swilo mavito eka munhu. Munhu wo sungula a ri na vito ra Adamu. Eka mhaka ya ku tumbuluxa, xin’wana xa swilo swo sungula lexi Adamu a vikiwaka a ri karhi a xi endla i ku thya swiharhi mavito. Loko Xikwembu xi nyikile Adamu nsati, xikan’we-kan’we Adamu u n’wi vitanile “Wansati” (’Ish·shahʹ, hi Xiheveru). Endzhaku, u n’wi nyikile vito ra Evha, leri vulaka leswaku “La Hanyaka,” hikuva “u vile mana wa lava hanyaka hinkwavo.” (Genesa 2:19, 23; 3:20) Hambi ku ri namuntlha hi na mukhuva wa ku nyika vanhu mavito. Hakunene, swa nonoha ku anakanya leswi hi nga hanyisaka swona loko hi ri hava mavito.

Hambi swi ri tano, eminkarhini ya Vaisrayele, mavito a ya nga ri mimfungho ntsena. A ya vula xo karhi. Hi xikombiso, vito leri nge Isaka, “Fenya,” ri tsundzuxa fenya ra vatswari vakwe lava dyuhaleke loko va sungula ku twa leswaku va ta kuma n’wana. (Genesa 17:17, 19; 18:12) Vito ra Esau ri vula leswaku “N’wa-voya,” ri hlamusela xivumbeko xa miri. Vito lerin’wana ra yena ra Edom, “Leswo Tshwuka,” kumbe “Swo Tshwuka,” a xi ri xitsundzuxo xa leswaku u xavisile lunghelo rakwe ra ku velekiwa a kuma ndyelo ya murhu wo tshwuka. (Genesa 25:25, 30-34; 27:11; 36:1) Yakobo, hambi leswi a a ri ntsongonyana eka makwavo, Esau loyi va nga velekiwa va ri mahahla, u xave lunghelo ra ku velekiwa eka Esau kutani a amukela mikateko ya mativula eka tata wakwe. Ku sukela eku velekiweni, nhlamuselo ya vito ra Yakobo hi leswaku “La Khomeke Xirhendze” kumbe “Musivi.” (Genesa 27:36) Hi ku fanana vito ra Solomoni, loyi enkarhini wa vuhosi byakwe Israyele a tiphineke hi ku rhula ni ku tshamiseka, a a ri vula “Ku rhula.”—1 Tikronika 22:9.

Xisweswo, The Illustrated Bible Dictionary (Vholumo 1, tluka 572) yi ri: “Dyondzo ya rito leri nge ‘vito’ eka T[estamente] ya K[hale] yi paluxa hi laha rito leri ri vulaka swo tala ha kona eka Xiheveru. Vito a hi mfungho ntsena, kambe ri hlamusela vumunhu bya xiviri bya loyi ri nga ra yena.”

Ntiyiso wa leswaku Xikwembu xi languta mavito ya ri ya nkoka wu voniwa hi leswi hi ku tirhisa ntsumi, xi leriseke lava a a va ta va vatswari va Yohane Mukhuvuri ni va Yesu mavito lawa a ya ta va ya vana va vona. (Luka 1:13, 31) Naswona minkarhi yin’wana xi cincile mavito, kumbe ku nyika vanhu mavito man’wana, ku komba xivandla lexi a va ta va na xona exikongomelweni xa xona. Hi xikombiso, loko Xikwembu xi vhumbe leswaku nandza wa xona Abram (“Tata wa ku Tsaka”) u ta va tata wa matiko lamanyingi, xi cincile vito ra yena ri va Abrahama (“Tata wa Vunyingi”). Nakona xi cincile vito ra nsati wa Abrahama, Sarai (“N’wa-Timholovo”), ri va Sara (“Hosana ya Xisati”), leswi a a ta va mana wa rixaka ra Abrahama.—Genesa 17:5, 15, 16; ringanisa Genesa 32:28; 2 Samuel 12:24, 25.

Na yena Yesu, u wu xiyile nkoka wa mavito kutani a vulavula hi vito ra Petro loko a n’wi nyika lunghelo ra ntirho. (Matewu 16:16-19) Hambi swi ri swivumbiwa swa moya swi na mavito. Swimbirhi leswi vuriweke eBibeleni i Gabriyele na Mikayele. (Luka 1:26; Yuda 9) Naswona loko munhu a thya mavito ya swilo leswi nga hava vutomi swo tanihi tinyeleti, tiplanete, madoroba, tintshava ni milambu, wo tekelela Muvumbi wa yena ntsena. Hi xikombiso, Bibele yi hi byela leswaku Xikwembu xi vitana tinyeleti hinkwato hi mavito.—Esaya 40:26.

Ina, mavito i ya nkoka emahlweni ka Xikwembu, naswona eka munhu xi nghenise ku navela ka ku hambanisa vanhu ni swilo hi ku tirhisa mavito. Xisweswo, tintsumi, vanhu, swiharhi, kun’we ni tinyeleti ni swin’wana swilo leswi nga hava vutomi swi na mavito. Xana a swi ta va swinene leswaku Muvumbi wa swilo leswi hinkwaswo a titshika a ri hava vito ke? Kavula a swi tano, ngopfu-ngopfu hikwalaho ka marito ya mupisalema lama nge: “Swivumbiwa hinkwaswo a swi vonge vito ra [Xikwembu] leri hlawuriweke, hi masiku ni masiku lama nga heriki!”—Psalma 145:21.

The New International Dictionary of New Testament Theology (Vholumo 2, tluka 649) yi ri: “Yin’wana ya timhaka letikulu ni ta ntikelo ta nhlavutelo ya Bibele hi leswaku Xikwembu a xi pfumali vito: Xi na vito ra xiviri, leri xi nga vitaniwaka hi rona, futhi leri xi faneleke ku vitaniwa hi rona.” Entiyisweni Yesu a a ri na vito rero emiehleketweni loko a dyondzisa valandzeri va yena ku khongela a ku: “Tata wa hina la nge matilweni, vito ra wena a ri hlawuleke.”—Matewu 6:9.

Hikwalaho ka leswi hinkwaswo, kunene i swa nkoka eka hina ku tiva leswaku vito ra Xikwembu i mani. Xana wena wa ri tiva vito ra Xikwembu ra xiviri ke?

Vito Ra Xikwembu I Mani Xana?

Hi laha ku hlamarisaka, vunyingi bya madzana ya timiliyoni ta swirho swa tikereke ta Vujagana kunene byi nga kuma swi ri leswi nonohaka ku hlamula xivutiso xexo. Van’wana va nga vula leswaku vito ra Xikwembu i Yesu Kriste. Kambe Yesu a a khongela eka un’wana loko a ku: “Vito ra wena ndzi ri hlavuterile eka vanhu lava u ndzi nyikeke vona va ri lava hlawuriweke emisaveni.” (Yohane 17:6) A a khongela eka Xikwembu etilweni, tanihi n’wana loko a vulavula ni tata wakwe. (Yohane 17:1) A ri ri vito ra Tata wakwe wa le tilweni leri a ri fanele ‘ku hlawulekisiwa,’ kumbe ‘ku kwetsimisiwa.’

Hambi swi ri tano Tibibele to tala ta manguva lawa a ti na rona vito leri, naswona a ri tali ku tirhisiwa etikerekeni. Hikwalaho ke, ematshan’wini ya ku va ri ‘hlawulekisiwa,’ ri lahlekile eka timiliyoni ta vahlayi va Bibele. Tanihi xikombiso xa ndlela leyi vahundzuluxeri va Bibele va khomeke vito ra Xikwembu ha yona, xiya ndzimana yin’we ntsena laha ri humelelaka kona: Psalma 83:18. Tsalwa leri ri nyikerisiwa leswi eka Tibibele ta mune to hambana-hambana:

“A va swi tive leswaku wena ntsena, loyi vito ra yena a nga HOSI, u Tlakukile ehenhla ka misava hinkwayo.” (Revised Standard Version ya 1952)

“Ku va dyondzisa leswaku wena, wa Hi Masiku, u Xikwembu xa le Henhla-henhla emisaveni hinkwayo.” (A New Translation of the Bible, hi James Moffatt, ya 1922)

“A va tive leswi: wena ntsena u nga na vito ra Yahweh, u Tlakukile ehenhla ka misava hinkwayo.” (Catholic Jerusalem Bible ya 1966)

“Va ta tiva leswaku wena loyi vito ra yena a nga Yehova, u tlakukile ehenhla ka misava hinkwayo.” (Bibele ya Xitsonga ya 1929)

Hikwalaho ka yini vito ra Xikwembu ri vonaka ri hambana eka Tibibele leti ke? Xana vito ra xona i HOSI, wa Hi Masiku, Yahweh kumbe Yehova? Kumbe hinkwawo ka wona ya amukeleka xana?

Ku hlamula leswi, hi fanele ku tsundzuka leswaku Bibele eku sunguleni a yi nga tsariwanga hi Xitsonga. Vatsari va Bibele a va ri Vaheveru, kutani hakanyingi a va tsala hi tindzimi ta Xiheveru na Xigriki xa siku ra vona. Vunyingi bya hina a byi swi koti ku vulavula tindzimi teto ta khale. Kambe Bibele yi hundzuluxeriwe eka tindzimi to tala ta manguva lawa, kutani hi nga tirhisa ku hundzuluxela loku loko hi lava ku hlaya Rito ra Xikwembu.

Vakriste va ni xichavo lexi enteke xa Bibele futhi hi laha ku fanelaka va pfumela leswaku “matsalwa hinkwawo ma huhutiwe hi Xikwembu.” (2 Timotiya 3:16) Hikwalaho ke, ku hundzuluxela Bibele i vutihlamuleri byo nonon’hwa. Kungaku loko munhu a cinca kumbe ku susa xiphemu xin’wana xa leswi tameriweke hi Bibele, u tsanisa Rito leri huhuteriweke. Eka munhu wo tano ku ta tirha xitsundzuxo xa Matsalwa lexi nge: “Loko munhu a engetela swin’wana eka wona, Xikwembu xi ta engetelela eka yena mintungu leyi tsariweke ebukwini leyi. Ni loko un’wana a nga susa swin’wana eka marito ya vuhlavuteri bya buku leyi, Xikwembu xi ta susa ku averiwa ka yena emurhini wa vutomi.”—Nhlavutelo 22:18, 19; nakambe vona Deuteronoma 4:2.

Vahundzuluxeri vo tala va Bibele handle ko tipfinyinga va xixima Bibele naswona hakunene va lava ku endla leswaku yi twisiseka eka nguva leyi ya namuntlha. Kambe vahundzuluxeri a va huhuteriwanga. Vunyingi bya vona byi tlhela byi va ni mianakanyo ya matimba etimhakeni ta vukhongeri nakona byi nga kuceteriwa hi mianakanyo ni ku navela ka vanhu. Va nga ha endla ni swihoxo swa vumunhu eku avanyiseni.

Manuku ke, hi ni mfanelo yo vutisa swivutiso swa nkoka: Xana vito ra Xikwembu ra xiviri i mani? Naswona hikwalaho ka yini ku hundzuluxela ko hambana-hambana ka Bibele ku ri na mavito lama hambaneke ya Xikwembu? Loko hi kumile nhlamulo ya swivutiso leswi, hi nga tlhelela eka xivutiso xa hina xo sungula lexi nge: Hikwalaho ka yini ku kwetsimisiwa ka vito ra Xikwembu ku ri ka nkoka ni ntikelo?

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 4]

Tintsumi, vanhu, swiharhi, kun’we ni tinyeleti ni swin’wana swilo leswi nga hava vutomi, swi na mavito. Xana swi nga va swinene leswaku Muvumbi wa swilo leswi hinkwaswo a va hava vito?

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 5]

Vito ra Xikwembu handle ko kanakana a ri ri ra nkoka lowukulu eka Yesu, hi leswi a ri vuleke hi ku phindha-phindha eka swikhongelo swakwe