“Murhangeri . . . Ú Fanele Ku Va Munhu . . . La Tikhomaka”
“Murhangeri . . . ú fanele ku va munhu . . . la tikhomaka.”—TITO 1:7, 8.
1, 2. Hi xihi xikombiso xa ku tikhoma lexi William wa le Orange a xi nyikeleke, naswona ku ve ni vuyelo byihi lebyi pfunaka?
MATIMU ma nyika xikombiso lexi xiyekaka swinene lexi katsaka ku lawula mintlhaveko. Exikarhi ka lembe xidzana ra vu-16, hosana leyintsongo ya Mudachi William wa le Orange a a ri eriendzweni ro hlota kun’we na Hosi Henry II wa le Furwa. Hosi yi paluxele William kungu ra yona ni hosi ya le Spain, ro herisa Maprotestante hinkwawo ya Furwa ni ya le Netherlands hinkwawo—entiyisweni, eka Vujagana hinkwabyo. Hosi Henry a a ri ni mianakanyo ya leswaku William lontsongo a a ri Mukhatoliki la tinyiketeleke tanihi yena, kutani a n’wi paluxela vuxokoxoko hinkwabyo bya kungu rero. Leswi William a swi tweke swi n’wi chavise ngopfu hikuva vanghana va yena vo tala lavakulu a va ri Maprotestente, kambe a nga yi kombisanga mintlhaveko yakwe; ku ri na sweswo, u kombise ku byi tsakela swinene vuxokoxoko hinkwabyo lebyi hosi yi n’wi nyikeke byona.
2 Hambi swi ri tano, loko William a lunghekile, u sungule marhengu yo herisa kungu rero, naswona eku heteleleni leswi swi vange ku tshunxiwa ka Vanetherland eka vulawuri bya Makhatoliki ya le Spain. Leswi William a koteke ku tikhoma loko a twa kungu rero ro sungula, u sungule ku tiviwa tanihi “William wo Rhula.” Lexi tsakisaka a ku ri William wa le Orange loyi ha yena hi byeriwaka leswaku: “A a ri yena musunguri wa vutilawuri ni wa vukulukumba bya tiko ra Madachi.”
3. I vamani lava pfunekaka loko vakulu va Vakriste va tikhoma?
3 Hikwalaho ka ku tikhoma kakwe, William wo Rhula u tipfunile yena ni vanhu va ka vona. Hi ndlela leyi fanaka, muhandzu wa moya lowo kwetsima wa ku tikhoma wu fanele ku kombisiwa hi vakulu va Vakriste kumbe valanguteri namuntlha. (Vagalatiya 5:22, 23) Hi ku kombisa mfanelo leyi, va tipfuna va tlhela va pfuna bandlha. Hi hala tlhelo, ku tsandzeka ka vona ku tikhoma swi nga vanga swiphiqo leswikulu.
Ku Tikhoma—Xilaveko Eka Vakulu
4. I xitsundzuxo xihi xa muapostola Pawulo lexi kandziyisaka xilaveko xa vakulu xo tikhoma?
4 Pawulo, tanihi nkulu, u xi vonile xilaveko xa ku tikhoma. Loko a tsundzuxa vakulu lava va teke eka yena va huma aEfesa, u va byele a ku: “Tilanguteleni ke, mi langutela ni ntlhambi hinkwawo.” Exikarhi ka swilo swin’wana, ku tilangutela ka vona ku katse xilaveko xa ku tikhoma, ku xiya mahanyelo ya vona. Loko a tsalela Timotiya, Pawulo u endle yinhla leyi fanaka, a ku: “Tikambisise hi wexe, ni dyondzo leyi u yi dyondzisaka.” Xitsundzuxo xo tano xi kombisa ku xiya ka Pawulo mboyamelo wa munhu wo byela van’wana leswaku va endla xo karhi kambe a nga xi endli. Hikwalaho, u sungule hi ku kandziyisa xilaveko xo tilangutela hi voxe.—Mintirho 20:28; 1 Timotiya 4:16.
5. Xana vakulu va Vakriste va vekisiwa ku yini, naswona hi kwihi laha timfanelo ta vona ti tsariweke kona eMatsalweni?
5 Emalembeni hinkwawo, ntirho wa vakulu hi tlhelo ra Matsalwa wu ye wu twisiseka hakatsongo-tsongo. Namuntlha, ha swi vona leswaku vukulu i xikhundla lexi u vekiwaka eka xona. Vakulu va vekiwa hi Huvo Leyi Fumaka ya Timbhoni ta Yehova kumbe vayimeri va yona lava kongomeke. Hi tlhelo rin’wana, huvo yoleyo yi yimela “nandza la tshembekaka, wo tlhariha.” (Matewu 24:45-47) Timfanelo to va mulanguteri kumbe nkulu wa Mukriste, ti nyikeriwa ngopfu hi muapostola Pawulo eka 1 Timotiya 3:1-7 na Tito 1:5-9.
6, 7. I timfanelo tihi leti kongomeke ta vakulu leti lavaka ku tikhoma?
6 Eka 1 Timotiya 3:2, 3 Pawulo u vula leswaku mulanguteri u fanele a va ni mukhuva lowu ringaniseriweke. Leswi swin’we ni xilaveko xa leswaku nkulu a va la rhuleke, swi lava ku tikhoma. Wanuna la fanelekaka ku va mulanguteri a hi munhu wa tinyimpi kumbe wa vuntswaka. Timfanelo leti na tona ti lava leswaku nkulu a tikhoma. Ku tlula kwalaho, leswaku nkulu a nga vi xindzendzele kumbe ku tinyiketela evhinyweni, u fanele a tikhoma.—Nakambe vona tinhlamuselo ta le hansi eka 1 Timotiya 3:2, 3, NW.
7 Eka Tito 1:7, 8, Pawulo u vule hi ku kongoma leswaku mulanguteri u fanele ku tikhoma. Hambi swi ri tano, xiya leswaku i swingani eka swilaveko leswin’wana leswi xaxametiweke etindzimaneni leti, leswi katsaka ku tikhoma. Hi xikombiso, mulanguteri u fanele a pfumala xisandzu, ina, a nga soleki. Kunene, nkulu a nge swi fikeleli swilaveko sweswo handle ko tikhoma.
Loko A Tirhisana Ni Van’wana
8. Hi tihi timfanelo leti lavekaka eka vakulu eku nyikeleni ka xitsundzuxo lexi kandziyisaka xilaveko xo tikhoma?
8 Nakambe, mulanguteri u fanele a lehisa mbilu ni ku tiyisela loko a tirhisana ni vapfumeri-kulobye, naswona leswi swi lava ku tikhoma. Hi xikombiso, eka Vagalatiya 6:1, ha hlaya: “Vamakwerhu, naloko un’wana a kumiwa a ri karhi a endla xihoxo, n’wina lava mi nga va Moya [ngopfu-ngopfu vakulu], n’wi vuyiseni hi moya wa musa. Eka un’wana ni un’wana wa n’wina, ndzi ri, tivonele leswaku na wena u nga ringiwi.” Ku kombisa moya wa musa swi lava ku tikhoma. Malunghana ni sweswo, ku tikhoma nakambe ku katsa ku tivonela. Hi laha ku fanaka, loko nkulu a komberiwa ku ya pfuna munhu la nge hansi ka ntshikilelo, ku tikhoma i ka nkoka swinene. Ku nga khathariseki leswi nkulu a nga ha swi ehleketaka hi munhu yoloye, u fanele a va ni musa, a lehisa mbilu, ni ku twisisa. Ematshan’wini yo hatlisela ku nyika xitsundzuxo, nkulu u fanele a tsakela ku yingisela ni ku kumisisa eka munhu yoloye leswi hakunene swi tikombaka swi n’wi karhata.
9. Vakulu va fanele va tsundzuka xitsundzuxo xihi loko va tirhisana ni vamakwerhu va xinuna va ximbilwambilwana?
9 Ngopfu-ngopfu loko u tirhisana ni vanhu va ximbilwambilwana, ndzayo leyi nga eka Yakobo 1:19 ya fanela: “Tivani leswi, vamakwerhu lava rhandzekaka: Munhu un’wana ni un’wana a a hatlise ku twa, a hlwela ku vulavula, a hlwela ku kariha.” Ina, ngopfu-ngopfu loko a hlangavetana ni ku hlundzuka kumbe swiendlo swa mintlhaveko, nkulu u fanele a xiya leswaku a nga anguli hi ndlela yo biha eka vubihi. Swi lava ku tikhoma leswaku u nga tlheriseli marito yo sola hi marito lama solaka, kumbe leswaku u nga ‘tlheriseli vubihi hi leswo biha.’ (Varhoma 12:17) Ku angula hi mukhuva lowu fanaka swi endla leswaku timhaka leti biheke ti biha ngopfu. Laha nakambe Rito ra Xikwembu ri nyika vakulu xitsundzuxo lexinene, ri va tsundzuxa leswaku “ku hlamula lo’kunene ka releta v̌ukari.”—Swivuriso 15:1.
Ku Tikhoma eMinhlanganweni Ya Vakulu Ni Ya Ku Tenga Timhaka
10, 11. I yini leswi humeleleke eminhlangaweni ya vakulu, leswi kombaka xilaveko xo tikhoma hi minkarhi yo tano?
10 Kun’wana laha valanguteri va Kriste va fanelaka ku va ni vukhetha byo tikhoma, hi loko ku ri ni minhlangano ya vakulu. Ku vulavula hi moya wo rhula malunghana ni ntiyiso ni vululami, minkarhi yin’wana swi lava ku tikhoma lokukulu. Nakambe swi lava ku tikhoma leswaku u papalata ku ringeta ku lawula bulo. Loko nkulu a ri ni mboyamelo wolowo, swi ta va swinene loko nkulu un’wana a n’wi nyika xitsundzuxo.—Ringanisa 3 Yohane 9.
11 Nakambe, eminhlanganweni ya vakulu, nkulu la titshembaka ngopfu a nga ha ringeka leswaku a hisekela etlhelweni, hambi ku tlatlarhuka. Vona ndlela leyi swiendlo swo tano swi kombisaka ku pfumala ku tikhoma ha yona! Hakunene va tionha hi laha ku phindhiweke. Hi hala tlhelo, mpimo lowu munhu a lahlekeriwaka hi ku tikhoma ha wona, u tsanisa mhaka yakwe hi ku tshika mintlhaveko yi pfala mianakanyo. Hi hala tlhelo, mpimo lowu munhu yoloye a vaka ni mintlhaveko ha wona, u tala ku karhata kumbe ku kaneta vakulu-kulobye. Handle ka sweswo, loko vakulu va nga xalamuki, ku hambana lokukulu ka mianakanyo ku nga ha vanga ku hambana eswikhundleni swa vona. Leswi swi vavisa vona ni bandlha.—Ringanisa Mintirho 15:36-40.
12. Vakulu va fanele va va ni vukheta bya ku tikhoma loko va langutana ni swiyimo swihi?
12 Ku tikhoma nakambe ku laveka swinene eka vakulu leswaku va papalata xihlawuhlawu kumbe ku tirhisa matimba ya vona hi ndlela yo biha. Swi olova ngopfu ku voyamela endzingweni, kumbe ku pfumelela malangutelo ya munhu la nga hetisekangiki ma kucetela leswi munhu a swi vulaka kumbe ku swi endla! Nkarhi hinkwawo, vakulu va tsandzekile ku teka goza loko un’wana wa vana va vona kumbe un’wana wa xaka ra vona a voniwe nandzu hi ku tikhoma loku hoxeke. Eka swiyimo swo tano swi lava ku tikhoma leswaku u nga pfumeleli vuxaka byi sivela goza leri lulameke.—Deuteronoma 10:17.
13. Ha yini ku tikhoma ku laveka ngopfu eka vakulu loko va tenga timhaka ta vuavanyisi?
13 Xiyimo xin’wana lexi ku tikhoma ku nga ka nkoka eka xona hi laha ku tengiwaka kona timhaka ta vuavanyisi. Vakulu va fanele va kombisa ku tikhoma lokukulu leswaku va nga kuceteriwi ngopfu hi mintlhaveko. Va nga vi lava chavisiwaka hi ku olova hi mihloti. Hi nkarhi lowu fanaka, nkulu u fanele a va ni vukheta leswaku a nga lahlekeriwi hi ku tikhoma kakwe loko njhekanjhekisano wu humelela naswona a nga ha lumbetiwa hi laha swi nga vaka ha kona loko a vulavurisana ni vagwinehi. Laha marito ya Pawulo ma fanela: “Nandza wa Hosi a nga faneli ku va munhu wa timholovo, kambe a a ve ni musa eka munhu un’wana ni un’wana.” Swi lava ku tikhoma leswaku u kombisa musa loko u tshikileriwa. Pawulo u ya emahlweni a kombisa leswaku “nandza wa Hosi” u fanele ‘a lehisa mbilu, a dyondzisa hi ku olova lava tiarisaka.’ Ku kombisa ku olova ni ku hambeta u tikhoma loko u tirhisana ni vakaneti swi lava ku tikhoma lokukulu.—2 Timotiya 2:24, 25.
Ku Tikhoma Eka Va Rimbewu Leri Hambaneke
14. Hi xihi xitsundzuxo lexinene lexi vakulu va fanelaka ku xi yingisa loko va tirhisana ni va rimbewu leri hambaneke?
14 Vakulu va fanele va xalamukela ku tikhoma loko ku tiwa eku tirhisaneni ni va rimbewu leri hambaneke. A swi bumabumeriwi leswaku nkulu a endla riendzo ra vurisi eka makwerhu wa xisati a ri yexe. Nkulu u fanele a famba ni nkulu-kulobye kumbe ni nandza wa vutirheli. Loko a vona xiphiqo lexi, Pawulo u tsundzuxe nkulu Timotiya: “Vavasati lavakulu u va languta tanihi vamanana, ni vavasati lavantshwa tanihi vamakwenu va xisati, hi ndlela ya ku tenga matlhelo hinkwawo.” (1 Timotiya 5:1, 2) Vakulu van’wana va voniwe va tlhandleka swandla swa vona eka vamakwerhu va xisati onge i mbuwetelo wa vutswari. Kambe va tikanganyisa, hikuva nsusumeto wa rirhandzu ematshan’wini ya mintlhaveko leyi tengeke ya vumakwerhu bya Vukriste yi nga susumetela mbuwetelo wo tano.—Ringanisa 1 Vakorinto 7:1.
15. Xana xiendlakalo xo karhi xi ku kombisa njhani ku rhukaniwa ka vito ra Yehova, loku nga ha vaka kona loko nkulu a nga tikhomi?
15 Vona ku onhaka loku veke kona eka ntiyiso hi leswi vakulu van’wana va nga tikhomangiki eku tirhisaneni ka vona ni vamakwerhu va xisati ebandlheni! Malembe ma nga ri mangani lama hundzeke, nkulu u susiwile hi leswi a osweke ni makwerhu wa xisati wa Mukriste loyi nuna wakwe a nga riki Mbhoni. Hi vusiku byolebyo lebyi ku tivisiweke ku susiwa ka khale ka nkulu, nuna la hlundzukeke u kahlule a nghena eHolweni ya Mfumo ni xibamu ivi a duvula vanhu lavambirhi, lava dyoheke. Ku hava ni un’we wa vona loyi a dlayiweke, naswona hi ku hatlisa u tekeriwe xibamu, kambe hi siku leri landzeleke phepha-hungu-nkulu eka tluka ra rona ra le mahlweni ri kombise mahungu ya ‘ku duvula ekerekeni.’ Vona ndzhukano lowu ku pfumala ku tikhoma ka nkulu yoloye ku wu tiseke ebandlheni ni le vitweni ra Yehova!
Ku Tikhoma eTindhawini Tin’wana
16. Ha yini vakulu va fanele va va ni vukheta byo tikhoma loko va nyikela tinkulumo ta le rivaleni?
16 Ku tikhoma ka laveka nakambe loko nkulu a nyikela nkulumo ya le rivaleni. Xivulavuri xa le rivaleni xi fanele xi titshemba ni ku ntshunxeka hi ku ringanisela. Van’wana va ringeta ku nyanyula vayingiseri va vona hi marito yo tala ya mafenya lama endleriwaka ntsena ku hlekisa. Leswi swi nga ha kombisa ku voyamela endzingweni wo tsakisa vayingiseri. Kavula, hinkwako ku voyamela endzingweni i ku pfumala ku tikhoma. Ku nga vuriwa ni leswaku ku dya nkarhi loko u nyikela nkulumo swi kombisa ku pfumala ku tikhoma, kun’we ni ku nga lunghiseleli kahle.
17, 18. Ku tikhoma ku endla xiphemu xihi leswaku nkulu a ringanisela vutihlamuleri byakwe byo hambana-hambana?
17 Nkulu un’wana ni un’wana la chivirikaka u fanele a langutana ni ntlhontlho wo ringanisela swilo swo hambana-hambana leswi lavaka nkarhi wakwe ni matimba yakwe. Swi lava ku tikhoma leswaku u ringanisela. Vakulu van’wana va khathalele ngopfu swilaveko swa bandlha lerova va honisa mindyangu ya vona. Xisweswo, loko makwerhu un’wana wa xisati a byele nsati wa nkulu mayelana ni riendzo ra vurisi leri a endleriweke rona, nsati wa nkulu u huwelerile: “Onge nkarhi wun’wana a nga ri endla eka mina riendzo ra vurisi!”—1 Timotiya 3:2, 4, 5.
18 Kambe nkulu u fanele ku tikhoma leswaku a ringanisela nkarhi lowu a wu hetaka eka dyondzo ya yena n’wini ni lowu a wu hetaka evutirhelini bya nsimu kumbe emaendzweni ya vurisi. Hikwalaho ka ku kanganyiseka ka mbilu ya munhu, swi olova ngopfu leswaku nkulu a heta nkarhi wo tala ku tlula lowu a faneleke ku wu heta eka leswi yena a swi vonaka swi tsakisa swinene. Loko a rhandza tibuku, u ta heta nkarhi wo tala eka dyondzo ya yena n’wini ku tlula lowu faneleke. Loko a kuma leswaku vutirheli bya yindlu na yindlu bya nonon’hwa, a nga ha lava swo tilandzula ha swona leswaku a wu tshika hi ku tsakela ku ya endla maendzo ya vurisi.
19. I ndzhwalo wihi lowu vakulu va nga na wona lowu kandziyisaka xilaveko xa ku tikhoma?
19 Ndzhwalo wo hlayisa vutshembeki na wona wu lava leswaku nkulu a xalamukela ku titoloveta ku tikhoma loku tiyeke. Lexi xiyekaka laha i xitsundzuxo lexi nge: “U nga boši makungu ya uṅwana.” (Swivuriso 25:9) Ntokoto wu kombisa leswaku lexi ku nga ha va xin’wana xa swilaveko leswi nyamisiweke ngopfu eka vakulu. Loko nkulu a ri ni nsati wo tlhariha ni la n’wi rhandzaka loyi a vulavurisanaka kahle na yena, a nga ha va ni mboyamelo wo vulavula kumbe ku boxa timhaka ta xihundla. Kambe leswi a swi fanelanga naswona i vuphukuphuku. Xo sungula, swi kombisa ku nga tshembeki. Vamakwerhu va xisati ni va xinuna va moya va ya eka vakulu va va pfulela xifuva xa vona hikuva va tiyiseka leswaku mhaka yoleyo yi ta tshama yi ri xihundla. Ku hundzisela timhaka ta xihundla eka nsati wa wena swi hoxile, a hi vutlhari, naswona a hi rirhandzu hikuva leswi swi n’wi tlhandleka ndzhwalo lowu nga fanelangiki.—Swivuriso 10:19; 11:13.
20. Ha yini swi ri swa nkoka eka vakulu leswaku va tikhoma?
20 Handle ko kanakana, ku tikhoma, i ka nkoka swinene, naswona ngopfu-ngopfu eka vakulu! Hi ku hlawuleka ka ku va va byarhisiwe lunghelo ro rhangela vanhu va Yehova, va ni vutihlamuleri lebyikulu. Tanihi leswi swo tala swi nyikiweke vona, swo tala swi ta laviwa eka vona. (Luka 12:48; 16:10; ringanisa Yakobo 3:1.) I lunghelo ni vutihlamuleri bya vakulu ku veka xikombiso lexinene eka van’wana. Ku tlula kwalaho, vakulu lava vekiweke va le ka xiyimo xo endla leswinene ngopfu kumbe ku onha ngopfu ku tlula van’wana, hakanyingi swi titshege hi leswaku va tikhoma kumbe a va tikhomi. A swi hlamarisi leswi Pawulo a nga te: “Murhangeri . . . u fanele ku va munhu . . . la tikhomaka.”
Wa Tsundzuka Xana?
◻ Hi swihi swilaveko swa Matsalwa swa vakulu leswi kombisaka leswaku va fanele va tikhoma?
◻ Ha yini ku tikhoma ku laveka eka vakulu loko va tirhisana ni vapfumeri-kulobye?
◻ Xana ku tikhoma ku fanele ku kombisiwa njhani eminhlanganweni ya vakulu?
◻ Hi wihi ntlhontlho lowu tisiwaka hi xilaveko xa vakulu xo hlayisa swihundla?
[Xifaniso lexi nga eka tluka 20]
Ku tikhoma i swa nkoka eminhlanganweni ya vakulu
[Xifaniso lexi nga eka tluka 23]
Vakulu va Vakriste va fanele va tikhoma ni ku hlayisa swihundla