Xana Swa Koteka Ku N’wi Rivalela?

“Swa olova ku sungula malunghiselelo ya ku dlaya vukati hi xitshuketa,” ku vula buku leyi nge “Couples in Crisis,” “kambe byi fanele byi ri kona vukati byo tala lebyinene lebyi nga swi kotaka ku ya emahlweni loko swiphiqo swo tlhantlhiwa.”

MARITO lawa ma pfumelelana ni dyondzo ya khale ya Yesu Kreste malunghana ni ku dlaya vukati. Hambileswi a vuleke leswaku la nga riki na nandzu a nga dlaya vukati loko un’wana a nga tshembeki evukatini, a nga vulanga leswaku swa boha leswaku a endla tano. (Matewu 19:3-9) Loyi a nga riki na nandzu a nga va ni swivangelo swo ringeta ku ponisa vukati. La dyoheke swi nga ha endleka wa ha n’wi rhandza nsati wakwe.a Swi nga ha endleka a ri nuna tlhelo tatana la tinyiketeleke la khathalelaka swilaveko swa ndyangu wakwe khwatsi. Loko a ehleketa hi swilaveko swakwe ni swa vana vakwe, nkataku la tshembekeke a nga ha endla xiboho xa ku rivalela ematshan’weni yo dlaya vukati. Loko swi ri tano, hi tihi tinhla leti nga kamberiwaka, naswona xana ku nga langutaniwa njhani hilaha ku humelelaka ni mintlhontlho ya ku pfuxeta vukati?

Hi fanele hi vula ta ha suka leswaku ku dlaya vukati kumbe ku rivalela a swi olovi. Ku tlula kwalaho, ku rivalela nkataku la osweke a swi tali ku tlhantlha swiphiqo leswi tumbeleke evukatini. Hakanyingi swi lava ku tikambela ka rixaladza, ku vulavurisana loku ntshunxekeke, ni ntirho lowukulu leswaku ku ponisiwa vukati. Hakanyingi mimpatswa yi swi langutela ehansi leswaku ku laveka nkarhi wo tala swinene ni matshalatshala lamakulu ku pfuxeta vukati lebyi onhakeke. Nilokoswiritano, hikokwalaho ko tiyisela, yo tala yi ve ni vukati lebyi humelelaka.

Swivutiso Leswi Faneleke Swi Hlamuriwa

Leswaku a endla xiboho lexinene, nkataku la tshembekaka u fanele a vula ndlela leyi a titwaka ha yona ni leswi a nga swi endlaka. A nga ha tivutisa swivutiso leswi landzelaka: Xana wa swi lava ku lulamisa timhaka? Xana u byi xaxisile hakunene vuxaka byakwe ni munhu loyi a osweke na yena, kumbe, xana wa kanakana ku teka goza hi nomu lowu? Xana u kombele ku rivaleriwa? Loko swi ri tano, xana u hundzukile hakunene, a tivona nandzu lowukulu hakunene malunghana ni leswi a swi endleke? Kumbe, xana u sola mina hi xidyoho xakwe? Xana hakunene wa tisola hi ku va a ndzi vavisile? Kumbe, xana u twa ku vava ntsena hileswi vuoswi byakwe byi paluxekeke ni ku kavanyetiwa?

Ku vuriwa yini hi vumundzuku? Xana u sungurile ku lulamisa langutelo ni swiendlo swakwe leswi endleke leswaku a oswa? Xana u tiyimiserile hilaha ku tiyeke leswaku a nge xi engeti xihoxo lexi fanaka? Kumbe, xana wa ha ri ni mboyamelo wa ku tlanga hi rirhandzu ni ku tolovelana hi ndlela leyi nga fanelangiki ni vanhu va rimbewu leri nga faniki ni rakwe? (Matewu 5:27, 28) Xana u tiyimiserile hi mbilu yakwe hinkwayo ku pfuxa vukati? Loko swi ri tano, u endla yini leswaku a byi pfuxeta? Tinhlamulo letinene ta swivutiso leswi ti nga ha va xisekelo xo pfumela leswaku swi nga koteka ku pfuxa vukati.

Ku Vulavurisana Ka Nkoka

Mutsari wa Bibele u ri: “Laha ku ṭunḍušana ku nga hav̌a, makungu ma hangalaka.” (Swivuriso 15:22) Swi tano loko nkatakwe a nga ri na nandzu a vona swi fanerile ku vulavula hi mhaka ya ku pfumala ku tshembeka ni nkatakwe. Va nga ha burisana kahle va boxa swa le mbilwini handle ko lava vuxokoxoko lebyikulu swi nga fanelanga, leswi swi nga ha endlaka leswaku va vula ntiyiso malunghana ni leswi endlekeke ni ku lulamisa laha va nga twananangiki kona. Leswi swi nga ha pfuna mpatswa leswaku wu nga hambani ku ya emahlweni hikwalaho ka ku nga twisisani ni ku hlundzuka loku nga tshamaka nkarhi wo leha. Ina, bulo leri ri nga ha va vavisa havambirhi, wansati ni wanuna. Kambe, vo tala va kume leswaku ra pfuna swinene eku kondleteleni ka ku tshembana.

Ndlela yin’wana leyi pfunaka leswaku va rivalelana i ku ringeta ku kuma tindhawu leti nga ni xiphiqo evukatini—swilo leswi vatekani havambirhi va nga swi lulamisaka. Zelda West-Meads, wa tsundzuxa: “Loko mi bule kahle malunghana ni ndlela leyi swi ku vaviseke ha yona, loko u endle xiboho xa leswaku vuxaka lebyiya bya le handle byi herile hi ku helela, leswaku wa ha lava vukati bya wena, lulamisani leswi hoxeke kutani mi pfuxa vukati.”

Kumbexana a mi langutelana ebodlheleni. Swi nga ha endleka a mi honisa timhaka ta moya. Kumbexana a mi nga tali ku va swin’we nkarhi wo leha. Swi nga ha endleka leswaku nkataku a wu n’wi kombisanga rirhandzu lerikulu, a wu n’wi bumabumelanga ni ku n’wi kombisa xichavo hilaha ku ringaneke. Ku pfuxeta tipakani ta n’wina ni swilo swa nkoka mi ri swin’we swi nga ha pfuna swinene ku endla leswaku mi tshinelelana naswona swi ta pfuna ku papalata ku nga tshembani enkarhini lowu taka.

Ku Lwela Ku Rivalelana

Ku nga khathariseki matshalatshala yakwe yo tshembeka, loyi a twisiweke ku vava a nga ha kuma swi n’wi nonon’hwela ku rivalela nuna wakwe, hi nga ha vuli ku rivalela nsati la osweke na yena. (Vaefesa 4:32) Kambe, swa koteka ku herisa ku hlundzuka ni nhlomulo. Buku yin’wana yi ri: “La nga riki na nandzu u fanele a lemuka leswaku nkarhi wa ta lowu a faneleke a rivala hi mhaka leyi, a ya emahlweni ni vutomi. I swa nkoka leswaku u nga tshameli ku vulavula hi xidyoho xa khale xa nkataku leswaku u n’wi xupula nkarhi wun’wana ni wun’wana loko mi holova.”

Vatekani vo tala va kume leswaku loko va lwela ku vohlisa ni ku herisa ku hlundzuka lokukulu, eku heteleleni va nga ha n’wi hlundzukeli la dyoheke. Ku endla tano i goza ra nkoka ro pfuxeta vukati.

Dyondza Ku Tlhela U N’wi Tshemba

Wansati un’wana la karhatekeke u ririle a ku: “Xana hi ta swi kota ku tlhela hi n’wi tshemba?” U karhatekile hi mhaka ya xiviri, hikuva vuxisi bya la osweke byi dlaye—kumbe ku onha ngopfu—ntshembo. Ku fana ni bodlhela ra swiluva ra risima, ntshembo wu onhaka hi ku olova, kambe swa tika ku wu kuma nakambe. Yinhla hi leyi, vatekani va fanele va tshembana ni ku xiximana, leswaku vuxaka byi nga yi emahlweni ntsena kambe byi humelela.

Hakanyingi leswi swi katsa ku dyondza ku n’wi tshemba nakambe. Ematshan’weni ya leswaku la dyoheke a sindzisa leswaku a tshembiwa, a nga ha pfuna hi ku tlhela a endla leswaku a tshembiwa hi ku va la ntshunxekeke hilaha ku heleleke naswona a tshembeka malunghana ni leswi a swi endlaka. Vakreste va khutaziwa ku ‘cukumeta mavunwa, va vulavula ntiyiso’ un’wana eka un’wana. (Vaefesa 4:25) Leswaku u tlhela u tshembiwa, u nga ha sungula hi ku “nyika [nkataku] xiyimiso lexi pakanisaka xa laha u nga ta va u ri kona hi nkarhi wo karhi,” ku vula Zelda West-Meads. “Byela [nkataku] lomu u yaka kona, nkarhi lowu u nga ta vuya ha wona naswona u tiyiseka leswaku u ya endhawini leyi u vuleke leswaku u ya eka yona.” Loko ku va ni ku cinca ko karhi, n’wi tivise.

Swi nga ha teka nkarhi ni matshalatshala leswaku u tlhela u tiakela ndhuma leyinene. La dyoheke a nga ha pfuna hi ku va la kombisaka rirhandzu naswona a bumabumela nsati wakwe—a tshamela ku byela nsati wakwe leswaku wa n’wi tsakela ni ku n’wi rhandza. Mutsundzuxi wa vatekani la xiximiwaka wa tsundzuxa: “Dzunisa nsati wa wena eka hinkwaswo leswi a swi endlaka.” (Swivuriso 31:31, Today’s English Version) Wansati, na yena a nga ha lwela leswaku a pfuxeta ku titshemba hi ku yisa nyingiso eka swilo leswi a endlaka kahle eka swona.

Swi Teka Nkarhi Wo Leha

Hikwalaho ka ku vava loku vangiwaka hi ku pfumala ku tshembeka, a swi hlamarisi leswaku endzhaku ka malembe yo tala, munhu a nga ha ku tsundzuka kahle ku vava loku a ku tokoteke. Hambiswiritano, loko ku vava ku ya ku hela, ku titsongahata, ku lehisa mbilu ni ku tiyisela ka vona havambirhi ku nga pfuna eku akeni ka ku tshembiwa ni xichavo.—Varhoma 5:3, 4; 1 Petro 3:8, 9.

“Ku vava lokukulu ka tin’hweti teto to sungula a ku heti nkarhi wo leha,” ku tiyisekisa buku leyi nge To Love, Honour and Betray. “[Ka] hela hi ku famba ka nkarhi . . . Hi ku famba ka nkarhi wa swi kota ku heta masiku yo tala, mavhiki, tin’hweti hambi ku ri malembe u nga ha ehleketi ha kona.” Loko u ya emahlweni u tirhisa misinya ya milawu ya Bibele evukatini bya wena naswona u lava nkateko ni nkongomiso wa Xikwembu, handle ko kanakana u ta kuma nchavelelo wa “ku rhula ka Xikwembu loku tlulaka miehleketo hinkwayo.”—Vafilipiya 4:4-7, 9.

Pedro wa vika: “Loko ndzi languta endzhaku, ntokoto wolowo wu cince ndlela leyi a hi hanya ha yona. Ha ha fanele hi lulamisa swilo swi nga ri swingani evukatini bya hina nkarhi ni nkarhi. Kambe hi swi kotile ku pona nhlomulo lowu. Ha ha tekanile. Naswona hi tsakile.”

Kambe ku vuriwa yini hiloko la nga riki na nandzu a nga ri na swivangelo swa ku rivalela la nga tshembekiki? Kumbe ku vuriwa yini hiloko a rivalela nkatakwe (leswaku a nga n’wi hlundzukeli) kambe hikwalaho ka swivangelo leswi twalaka a hlawula ku tirhisa lunghiselelo ra Bibele ra ku dlaya vukati?b Xana ku dlaya vukati ku veka swilaveko swihi eka munhu? Ha ku rhamba leswaku u kambela tinhla leti fambisanaka ni ku dlaya vukati, ni ndlela leyi van’wana va langutaneke na kona ha yona.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Bokisi leri nga eka tluka 6]

NSEKETELO LOWU PFUNAKA

Hikwalaho ka swivangelo swo tala leswi nga kamberiwaka, swi nga pfuna ku lava mpfuno wa mutsundzuxi la nga ni ntokoto ni la swi kotaka ku ringanisela. Hi xikombiso, Timbhoni ta Yehovha ta swi kota ku bula ni vakulu va vandlha lava nga ni tintswalo ni ntwela-vusiwana.—Yakobo 5:13-15.

Vatsundzuxi, vanghana ni maxaka va khutaziwa leswaku va nga hlohloteli leswi swi rhandziwaka hi vona kumbe ku kucetela hambi ku ri ku sola munhu loko a endle xiboho xa ku dlaya vukati kumbe xa ku rivalela nkatakwe lexi sekeriweke eMatsalweni. Wansati un’wana la nga Mukreste la dlayeke vukati wa khutaza: “Hi seketeleni swinene, kutani mi tshika hina hi endla xiboho.”

Xitsundzuxo xi fanele xi va xi sekeriwe eBibeleni ntsena. Wansati un’wana la tshikiweke wa ringanyeta: “U nga va byeli ndlela leyi va faneleke va titwa kumbe va nga fanelangiki va titwa ha yona. Ematshan’weni ya sweswo, va tshike va paluxa leswi nga etimbilwini ta vona.” Ntwela-vusiwana, rirhandzu ra vumakwerhu ni ntsetselelo swi ta va pfuna leswaku va horisa timbanga leti vangiwaka hi ku pfumala vutshembeki evukatini. (1 Petro 3:8) Mutsundzuxi la nga ni ntokoto u te: “L’a v̌ulaka ŝa hav̌a wa tlhav̌a kukota tlhari; kambe nomu wa lo’wo tlhariha wa hanyisa.”—Swivuriso 12:18.

Wanuna un’wana la tshembekaka u ri: “A ndzi lava munhu la twisisaka, rito ra ku chavelela, ni xikhutazo. Naswona nsati wa mina a a lava nkongomiso ni ku bumabumeriwa hikwalaho ka matshalatshala lawa a a ma endla—nseketelo wa xiviri lowu a wu ta n’wi pfuna leswaku a ya emahlweni.”

Loko munhu a endla xiboho xa ku dlaya vukati kumbe xa ku hambana ni loyi a tekaneke na yena hikwalaho ka xisekelo xa Matsalwa endzhaku ka ku ehleketisisa hi vukheta ni hi xikhongelo, a ku fanelanga ku nyikeriwa ndzayo hi ndlela leyi yi nga ta endla munhu yoloye a tivona nandzu. Ematshan’weni ya sweswo, munhu yoloye a nga pfuniwa leswaku a nga tivoni nandzu swi nga fanelanga.

Un’wana la veke ni xiphiqo lexi u ri: “Loko u lava ku va xihlovo lexinene xa nchavelelo, u nga rivali mintlhaveko leyikulu ya vumunhu leyi vavisekeke.”

[Bokisi leri nga eka tluka 7]

LESWI ENDLAKA VAN’WANA VA TSHAMA SWIN’WE

Ematikweni yo tala, ku ni vavasati lava ku nga riki na nchumu lexi va nga xi endlaka handle ko ya emahlweni va tshama ni vavanuna va vona lava oswaka, lava nga hundzukiki. Hi xikombiso, vavasati van’wana va Vakreste lava tshamaka etindhawini leti nga ni madzolonga kumbe leti nga ni vusweti va ye emahlweni va tshama ni vanuna va vona lava nga tshembekiki kambe lava hi ndlela yo karhi va khathalelaka ndyangu wa vona, hambiloko va nga ri vapfumeri. Hikwalaho ka sweswo, va ni kaya, nsirhelelo lowu lavekaka, muholo wa nkarhi hinkwawo ni nsirhelelo wo karhi wa ku va ni nuna endlwini—hambiloko a nga tshembeki. Va vule leswaku ku ya emahlweni va tshama na yena, hambiloko swi nga naveleki naswona swi nga olovi, swi va nyike—eswiyin’weni swa vona swo karhi—matimba yo lawula vutomi bya vona hi ndlela leyi antswaka ku tlula loko a va ri swavo.

Endzhaku ko langutana ni xiyimo xo tano—minkarhi yin’wana malembe yo tala—van’wana vavasati lava va ve ni nkateko lowu tsakisaka wa ku hetelela va vona vanuna va vona va cinca tindlela ta vona ta vutomi kutani va tshembeka, va va vavanuna lava nga Vakreste lava tshembekaka.—Ringanisa 1 Vakorinto 7:12-16.

Hikwalaho, lava va hlawulaka ku tshama na yena—hambiloko a nga hundzuki—a va fanelanga va soriwa. Va boheke ku endla xiboho xo nonon’hwa naswona va fanele va kuma mpfuno hinkwawo ni nseketelo lowu va wu lavaka.

[Bokisi leri nga eka tluka 8]

I NANDZU WA MANI?

Phela, eswiyin’weni swo karhi, ku nga hetiseki ka nkataku swi nga ha hoxa xandla evukatini byebyo byi nga ni swiphiqo, kambe Bibele yi vula leswaku “un’wana ni un’wana u ringiwa hi ku kokiwa ni ku wongiwa hi ku navela ka yena n’wini. Kutani ku navela, loko ku xurhe, ku veleka xidyoho.” (Yakobo 1:14, 15) Hambiloko ko va ni swivangelo swo hambana-hambana, “ku navela ka yena n’wini” hi kona loku ngopfu-ngopfu ku vangaka vuoswi. Loko swihoxo swa nkataku swi vanga swiphiqo evukatini, ku oswa a hi yona ndlela yo swi tlhantlha nikatsongo.—Vaheveru 13:4.

Ematshan’weni ya sweswo, swiphiqo swa vukati swi nga tlhantlhiwa loko nuna ni nsati va lwela ku tirhisa misinya ya milawu ya Bibele. Leswi swi katsa ku “lehiselana mbilu ni ku rivalelana hi ku ntshunxeka.” Va fanele va phikelela eku kombiseni ka timfanelo to tano to tanihi “xinakulobye lexikulu xa tintswalo, musa, mianakanyo yo titsongahata, ku rhula, ni ku va ni mbilu yo leha.” Xa nkoka ngopfu, va fanele va “[ambala] rirhandzu, hikuva i xiboho lexi hetisekeke xa vun’we.”—Vakolosa 3:12-15.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 7]

Ku yingisana hi vukheta swi nga pfuna mpatswa ku pfuxa vukati