Ndzi Hlule Ntshikilelo Lowu Vaka Kona Endzhaku Ka Ku Bebula

Ndza tsundzuka ndzi ri karhi ndzi hlalele nuna wa mina a tlanga ni ricece ra hina va tsakile, kutani ndzi ehleketa ku va tshika va ri voxe. A ndzi vona onge ndza va kavanyeta. A ndzi lava ku nghena emovheni, ndzi ya naro. A ndzi nga swi tivi leswaku a ndzi ri ni ntshikilelo lowu khomaka vanhu endzhaku ka ku bebula.

SWILO a swi famba kahle emalembeni yo sungula ya khume ya vukati bya mina. Mina na Jason a hi tsakela ku kurisa mativula ya hina ya nhwanyana, ku nga Liana. Kutani loko ndzi tlhela ndzi tika, hinkwerhu a hi tsakile.

Kambe enkarhini lowu, swilo a swi famba ximatsi. Entiyisweni, ku sele katsongo ndzi file hikwalaho ka swiphiqo leswi ndzi langutaneke na swona endzhaku ko bebula. Kambe, loko ndzi nga si bebula, a ndzi pfilunganyekile emianakanyweni. Swilo swi nyanyile loko ndzi vuya na Carly exibedlhele. A ndzi tshama ndzi karhele, naswona a ndzi tsandzeka ku endla swiboho leswi nga vuriki nchumu. Ndzi bele Jason riqingho ko tala hi siku ndzi n’wi vutisa leswi ndzi faneleke ndzi swi endla kumbe ndzi lava a ndzi tiyisekisa leswaku leswi ndzi swi endleke hi swona.

A ndzi chava ku tshama ni vanhu, hambi ku ri vanhu lava ku nga khale hi ri vanghana. Loko munhu a ndzi endzela ndzi nga n’wi langutelanga, a ndzi tifihla ekamareni. Ku thyaka ka yindlu a ku nga ndzi karhati, naswona a ndzi kavanyeteka hi ku olova kutani ndzi sala ndzi pfilunganyekile. Ndzi munhu la rhandzaka ku hlaya, kambe ku fike nkarhi lowu a ndzi nga ha swi koti ku hlaya hikuva miehleketo ya mina a yi teka leti na letiya. A swi ndzi tikela ku khongela, xisweswo ndzi sungule ku tsana emoyeni. Ndzi heleriwe ni hi rirhandzu. A ndzi chava leswaku vana va mina va ta vaviseka hikuva a ndzi pfilunganyekile emianakanyweni. Ndzi titwe ndzi nga ha ri na xindzhuti. A ndzi vona onge ndzi sungule ku penga.

Hi nkarhi wolowo, loko Jason a vuya entirhweni a a ndzi pfuna ku basisa yindlu kumbe ku sweka—naswona a ndzi n’wi hlundzukela hikwalaho ka mpfuno wakwe! A ndzi vona onge leswi a swi endlaka swi endla ndzi vonaka ndzi nga endli ntirho wa mina tanihi manana. Kasi loko a nga ndzi pfuni, a ndzi n’wi sola, ndzi vula leswaku a nga na mhaka na mina. Loko Jason a a nga tikhomanga hi ndlela leyi a ti khomeke ha yona, vukati bya hina a byi ta va byi hahlukile hikwalaho ka vuvabyi bya mina. Ndzi tshemba leswaku Jason a nga hlamusela kahle ndlela leyi vuvabyi bya mina byi n’wi khumbeke ha yona.

Nuna Wa Mina U Hlamusela Ndlela Leyi A Khumbekeke Ha Yona

“Eku sunguleni a ndzi nga swi twisisi leswaku ku endleka yini hi Janelle. Leswi a a tshama a ri munhu la tsakeke, u cincile hi ku helela. Xin’wana ni xin’wana lexi a ndzi xi vula a a vona onge ndza n’wi sola, naswona a a nga swi rhandzi loko ndzi n’wi hungutela ntirho. Eku sunguleni, ku sele katsongo ndzi n’wi byela leswaku a tshika ku tikhoma tanihi n’wana kambe ndzi xiye leswaku sweswo swi to nyanyisa xiyimo.

“Swiphiqo a swi nga heli evukatini bya hina. Janelle a a vona onge hinkwerhu hi n’wi fularherile. A ndzi tshame ndzi twa hi vavasati van’wana lava titweke hi ndlela leyi fanaka endzhaku ka ku bebula. Kutani loko ndzi vona onge na yena u khomiwe hi vuvabyi lebyi fanaka, ndzi sungule ku hlaya tibuku hinkwato leti vulavulaka hi byona. Leswi ndzi swi hlayeke, swi ndzi tiyisekisile leswaku hakunene u khomiwe hi byona. Ndzi tlhele ndzi xiya leswaku Janelle a nga endlanga nchumu xo biha lexi endleke leswaku a khomiwa hi vuvabyi lebyi.

“I ntiyiso leswaku ku khathalela yena ni vana swi ndzi siye ndzi tsanile emintlhavekweni naswona ndzi lo lakahla! Ku hele malembe mambirhi ndzi fanele ku tirha ndzi ri karhi ndzi khathalela mintirho ya vandlha tanihi nkulu hala tlhelo ndzi ri nhloko ya ndyangu. Nkateko wa kona, ndzi swi kotile ku lulamisa xiyimiso xa mina xa ntirho leswaku ndzi kota ku fika ekaya ka ha ri ni nkarhi, ngopfu-ngopfu hi masiku lawa hi yaka ha wona eminhlanganweni ya Vukreste. Hi masiku wolawo, a ndzi fanele ku fika ekaya ka ha ri nkarhi leswaku ndzi pfuna Janelle ku sweka ni ku hlambisa vana. Hikwalaho ka sweswo, hinkwerhu hi swi kotile ku ya eminhlanganweni.”

Ku Sungula Ka Mina Ku Hlakarhela

Loko nuna wa mina a a nga ndzi khathalelanga hi rirhandzu, a swi ta ndzi teka nkarhi ku hlakarhela. Jason u rhiye ndleve loko ndzi ri karhi ndzi n’wi chululela ta xifuva xa mina. Ndzi kume swi ri swa nkoka leswaku ndzi paluxa ndlela leyi ndzi titwaka ha yona. Minkarhi yin’wana, a ndzi twala onge ndzi hlundzukile. Kambe minkarhi hinkwayo Jason a a ndzi byela leswaku wa ndzi rhandza nileswaku u ta ndzi seketela. Minkarhi hinkwayo a a ndzi pfuna leswaku ndzi va ni vonelo lerinene. Endzhaku ka nkarhi a ndzi kombela ndzivalelo hi leswi ndzi swi vuleke ndzi hlundzukile. U ndzi tiyise nhlana hi ku vula leswaku a ndzi tiendli. Loko ndzi anakanya hi swona, ndza swi vona leswaku leswi a swi vuleke swi ndzi pfunile swinene.

Hi hetelele hi kume dokodela la nga ni musa swinene la tinyikeke nkarhi wa ku yingisela leswi ndzi n’wi byelaka swona. U vule leswaku vuvabyi lebyi ndzi khomeke hi lebyi byi khomaka vanhu endzhaku ko bebula naswona u ringanyete leswaku ndzi tirhisa ni mirhi leyi nga ta ndzi pfuna leswaku ndzi nga tshameli ku khomiwa hi gome. U tlhele a ndzi khutaza leswaku ndzi ya eka dokodela wa mianakanyo. Tlhandlakambirhi, u ringanyete leswaku ndzi endla vutiolori nkarhi ni nkarhi, sweswo swi pfune vo tala leswaku va hlula ntshikilelo.

Nchumu lowu a wu tika swinene loko ndzi hlakarhela a ku ri ndlela leyi vanhu a va languta vuvabyi lebyi ha yona. Hakanyingi vanhu swa va tikela ku kombisa ntwela-vusiwana eka munhu loyi a nga ni vuvabyi lebyi va nga byi twisiseki. Vuvabyi lebyi a byi fani ni ku tshoveka nenge, loku vanhu va ku vonaka kutani va ku twela vusiwana. Hambiswiritano, ndyangu wa mina ni vanghana lavakulu va ndzi seketerile swinene naswona a va twisisa xiyimo xa mina.

Mpfuno Wa Rirhandzu Hi Vandyangu Ni Vanghana

Mina na Jason hi yi tlangele ngopfu ndlela leyi mana wa mina a veke mpfuno ha yona hi nkarhi lowu a wu nga dyisi byi rhelela. Minkarhi yin’wana, a a lava ku sukanyana ekaya a ya beriwa hi moya. Minkarhi hinkwayo manana a a khutaza naswona a a nga ringeti ku ndzi endlela xin’wana ni xin’wana. Ematshan’weni ya sweswo, a a ndzi seketela ni ku ndzi byela leswaku ndzi endla leswi ndzi nga swi kotaka.

Vanghana va le vandlheni na vona va ndzi pfune ngopfu. Vo tala va ndzi rhumele swipapilana, va hi byela leswaku va ndzi kumbuka. Marito wolawo ya musa a ma ndzi mbuwetela! Phela a swi ndzi tikela ku vulavula ni vanhu, ku nga ha va hi riqingho kumbe hi langutanile. Nakambe a ndzi tikeriwa hi ku bula ni Vakreste-kulorhi minhlangano yi nga si sungula niloko yi herile. Xisweswo, leswi vanghana va hina a va hi tsalela, a va kombisa leswaku va swi xiya leswaku vuvabyi bya mina byi endla ndzi nga swi koti ku endla swilo swo karhi naswona va kombise leswaku va ndzi rhandza, va ndzi khathalela mina ni ndyangu wa mina.

Vuvabyi Lebyi A Byi Nge Ku Xanisi Hilaha Ku Nga Heriki!

Sweswi ndza antswa hileswi dokodela wa mina a ndzi nyikeke switsundzuxo, ndyangu wa mina wu ndzi seketeleke nileswi vanghana va mina a va xi twisisa xiyimo lexi a ndzi ri eka xona. Ndza ha endla vutiolori nkarhi ni nkarhi hambiloko ndzi karhele, hikuva sweswo swi ndzi pfunile leswaku ndzi hlakarhela. Nakambe ndzi ringeta ku amukela xikhutazo lexi van’wana va ndzi nyikaka xona. Loko swiyimo swi tika, ndzi yingisela tikhasete ta ku hlaya ka Bibele ni ti-Kingdom Melodies—ku nga vuyimbeleri lebyi susaka gome lebyi hleriweke hi Timbhoni ta Yehovha. Malunghiselelo lawa lamanene ma ndzi tiyisile emoyeni ni ku ndzi pfuna leswaku ndzi hlayisa vonelo lerinene. Ku nga ri khale ndzi sungule ku nyikela tinkulumo exikolweni leti sekeriweke eBibeleni, eminhlanganweni ya vandlha.

Ku hundze nkarhi lowu tlulaka malembe mambirhi ni hafu ndzi nga si swi kota ku kombisa rirhandzu lerikulu eka nuna wa mina, vana ni van’wana. Hambileswi nkarhi wolowo a wu khomise ndyangu wa mina xo tika, ndzi vona onge rirhandzu leri hi nga na rona sweswi ri tlula rirhandzu hambi rihi leri hi tshameke hi va na rona. Ndzi nkhensa Jason hi mbilu hinkwayo, hileswi a kombiseke leswaku wa ndzi rhandza hi ku tiyiselela vuvabyi lebyi a byi ndzi khomile ni ku ndzi seketela minkarhi hinkwayo loko ndzi lava nseketelo. Xa nkoka ku tlula hinkwaswo, sweswi havumbirhi bya hina hi ni vuxaka lebyikulu na Yehovha, ku nga yena la hi tiyiseke hakunene enkarhini wa miringo ya hina.

Ka ha ri ni minkarhi leyi ndzi titwaka ndzi tshikilelekile, kambe hikwalaho ko seketeriwa hi ndyangu wa mina, hi dokodela wa mina, hi vandlha ra ka hina ni hi moya wo kwetsima wa Yehovha, ndzi ni ntshembo wa leswaku ndzi ta hanya. Ina, ntshikilelo lowu vaka kona endzhaku ko bebula wa tshunguleka. I nala loyi hi nga n’wi hlulaka.—Hi ku vula ka Janelle Marshall.

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 15]

Swilo Leswi Nga Vangaka Ntshikilelo Lowu Vaka Kona eNdzhaku Ko Bebula

Ku cinca ka tihomoni ku nga ha vanga ntshikilelo eka munhu loko a heta ku bebula, kambe swi kona ni swin’wana leswi nga ha wu vangaka. Swona swi katsa:

 1. Leswi wansati a swi anakanyaka hi ku va manana, swi nga ha endleka swi vangiwe hi ku va a nga kurisiwanga kahle naswona vatswari va yena va nga n’wi rhandzi.

 2. Mavunwa lawa vanhu va ma vulaka hi ku va manana.

 3. Loko ku ri ni swirho swa ndyangu leswi tshameke swi karhatiwa hi ntshikilelo.

 4. Loko munhu a nga tsakanga evukatini niloko swirho swa ndyangu swi nga n’wi seketeli.

 5. Ku tivona u nga ri nchumu.

 6. Ku titwa u tikeriwa hi ku khathalela vana nkarhi hinkwawo.

Ka ha ri ni swin’wana leswi nga ha vangaka ntshikilelo lowu vaka kona endzhaku ko bebula. Ku vula ntiyiso, swilo leswi vangaka vuvabyi lebyi a swi si twisisiwa hi ku helela.

[Bokisi leri nga eka tluka 16]

“Ku Tsana” Loku Vaka Kona eNdzhaku Ko Bebula I Xifo

Laha a hi vulavuli hi ku tsana loku tolovelekeke loku vavasati va vaka na kona loko va ha ku bebula. Dok. Laura J. Miller u ri: “Vavasati vo tala va va ni ‘ku tsana’ ko karhi loko va heta ku bebula. . . . Ku tsana koloko ku hlasela kwalomu ka 50 wa tiphesente ta vavasati. Hakanyingi ku tsana loku ku tinyika matimba hi siku ra vunharhu ku ya eka ra vuntlhanu endzhaku ko bebula kutani ku ya ku hela endzhaku ka mavhiki ma nga ri mangani.” Valavisisi va ringanyeta leswaku ku tsana loku ku nga ha vangiwa hi ku cinca ka tihomoni ta wansati endzhaku ko bebula.

“Ku tsana” loku ku hambanile ni ntshikilelo, wona wu nga ha sungula loko wansati a ha ku bebula kumbe endzhaku ka mavhiki kumbe tin’hweti. Wansati la nga ni ntshikilelo lowu a nga ha tikuma a tsakile sweswi kambe endzhakunyana ka nkarhi, se a ehleketa ku tidlaya. Ku tlula kwalaho, a nga ha nyangatseka kumbe a hlundzuka hi ku olova. A nga ha hambeta a tivona a nga faneleki ku va manana naswona a nga ri rhandzi ricece rakwe. Dok. Miller u ri: “Vamanana van’wana lava nga ni vuvabyi bya ntshikilelo lowu va vula leswaku va ti rhandza tincece ta vona, kambe loko va ti langutile, a va lavi ni ku ti vona. Van’wana va ehleketa ku vavisa tincece ta vona hambi ku ri ku ti dlaya.”

I khale vanhu va karhatiwa hi ntshikilelo lowu vaka kona endzhaku ko bebula. Hi lembe-xidzana ra vumune B.C.E., Hippocrates, dokodela wa Mugriki u xiye leswaku vavasati van’wana va va ni ku tsana ko karhi loko va ha ku bebula. Vulavisisi lebyi kandziyisiweke eka Brazilian Journal of Medical and Biological Research, byi te: “Ntshikilelo lowu vaka kona endzhaku ko bebula wu hundzuke xiphiqo lexikulu lexi hlaselaka vamanana va 10 ku ya eka 15 wa tiphesente ematikweni yo tala.” Kambe, khombo ra kona Journal leyi yi ri: “A va talanga vamanana lava ku kumiwaka kahle leswaku va hlaseriwe hi ntshikilelo lowu kutani va nyikiwa mirhi leyi faneleke.”

Ntshikilelo wun’wana lowu nga andzangiki kambe wu nga ni khombo hi lowu endlaka leswaku vamanana va jamuka endzhaku ka loko se va beburile, hambileswi ku nga ha hundzaka tiawara to leha kumbe masiku va vonaka onge va hanye kahle. A swi si tiveka kahle leswaku vuvabyi lebyi byi vangiwa hi yini, kambe Dok. Miller u vula leswaku “ku tsana ka fambiselo ra xitekela, kumbexana ri tsanisiwa hi ku cinca ka tihomoni, swi vonaka onge hi swona swi hoxaka xandla swinene.” Dokodela la nga ni vutshila a nga ha pfuna swinene eku tshunguleni ka vuvabyi lebyi byi vaka kona endzhaku ko bebula.

[Bokisi/Swifaniso leswi nga eka tluka 17]

Ndlela Leyi U Nga Tipfunaka Ha Yonaa

 1. Loko ntshikilelo wa wena wu ya emahlweni, yana eka dokodela. Loko wo hatla u endla tano, u nga hatla u tshunguleka. Lava dokodela la twisisaka, la tivaka vuvabyi lebyi. Vuvabyi lebyi a byi fanelanga byi ku endla u va ni tingana kumbe u chava ku tirhisa mirhi leyi u nyikiweke yona.

 2. Endla vutiolori nkarhi ni nkarhi. Vukambisisi byi kombise leswaku vutiolori bya nkarhi ni nkarhi byi nga ha pfuna eku tshunguleni ka ntshikilelo.

 3. Byela vanghana va wena lavakulu ndlela leyi u titwaka ha yona. U nga tihambanisi ni vanhu van’wana kumbe u tumbeta ndlela leyi u titwaka ha yona.

 4. Tsundzuka leswaku a swi vuli swona leswaku yindlu ya wena yi fanele yi tshama yi lo caca! Hanya vutomi byo olova hi ku yisa nyingiso eka swilo swa risima.

 5. Khongela u kombela xivindzi ni mbilu yo leha. Loko u kuma swi ku tikela ku khongela, kombela un’wana leswaku a ku khongelela. A wu nge tshunguleki hi ku hatlisa loko u tshamela ku tivona nandzu kumbe u tivona u nga ri nchumu.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Bokisi leri nga eka tluka 18]

Switsundzuxo Eka Vavanuna

 1. Tiva leswaku nsati wa wena a nga endlanga nchumu lexi hoxeke lexi endleke leswaku a va ni ntshikilelo lowu endzhaku ko bebula. Loko ntshikilelo lowu wu ya emahlweni, khomisana na yena loko a ri karhi a lava mpfuno wa dokodela la nga ni vutivi hi vuvabyi lebyi ni la nga ni ntwela-vusiwana.

 2. Rhiya ndleve loko nsati wa wena a vulavula. Xixima ndlela leyi a titwaka ha yona. U nga hlundzuki loko a tshamela ku xopa-xopa swihoxo. N’wi pfune leswaku a va ni langutelo lerinene ni ku n’wi tiyisekisa leswaku u ta hola. U nga ehleketi leswaku u fanele u lulamisa swiphiqo hinkwaswo leswi a swi boxaka. Swi nga ha endleka a lava nchavelelo, ku nga ri tinhlamulo ta swivutiso swakwe. (1 Vatesalonika 5:14) Tsundzuka, ntshikilelo lowu vaka kona endzhaku ko bebula wa n’wi kavanyeta nsati wa wena emiehleketweni.

 3. Hunguta mintirho ya wena yin’wana leyi nga riki ya nkoka leswaku u ta kuma nkarhi lowu engetelekeke wo seketela nsati wa wena. Ku endla tano swi nga ha endla leswaku a hola hi ku hatlisa.

 4. Vana ni nkarhi wa wena n’wini. Loko na wena u hanye kahle emirini, emianakanyweni ni le moyeni, swi ta ku pfuna leswaku u kota ku n’wi seketela kahle nsati wa wena.

 5. Kuma munhu loyi u nga vulavulaka na yena la nga ta ku khutaza, ku nga ha va wanuna un’wana la wupfeke hi tlhelo ra moya loyi nsati wa yena a tshameke a khomiwa hi vuvabyi lebyi.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 18]

Ndyangu wa ka Marshall