Loko N’wana A Ri Ni Vuvabyi Bya Khensa
“A ndzi nga ha ri na ntshembo. A ndzi titwa onge hiloko misava yi lo ndzi lan’wa. Ndzi sungule ku va ni gome, onge hiloko xinhwanyetana xa mina xi lo fa.”—Leswi hileswi Jaílton a swi vuleke loko a byeriwa leswaku xinhwanyetana xakwe xi ni vuvabyi bya khensa.
KU TIVA leswaku n’wana wa wena u ni vuvabyi bya khensa swi hlomula mbilu. Kambe, xana swi tshamela ku ku karhata? Hambileswi Vandla ra Misava Hinkwayo leri Lwisanaka ni Khensa ri vulaka leswaku “vana lava khomiwaka hi vuvabyi bya khensa a va talanga loko va pimanisiwa ni vanhu lava nga ni khensa, lembe ni lembe ku ni vana lava tlulaka 160 000 [emisaveni hinkwayo] lava khomiwaka hi vuvabyi bya khensa, naswona lebyi i vuvabyi bya vumbirhi lebyi dlayaka vana vo tala, bya vunharhu i timhangu leti vaka kona ematikweni lama hluvukeke.” Hi xikombiso, le Brazil, Nhlangano wa Tiko wa Khensa wu vula leswaku “xiviko xi kombisa leswaku ku ni vana va kwalomu ka 9 000 lava khomiwaka hi khensa lembe ni lembe.”
Buku leyi nge À margem do leito—A mãe e o câncer infantil (Buku leyi vulavulaka hi leswi manana a nga swi endlaka loko n’wana a ri ni khensa) yi ri: Ku va n’wana a ri ni khensa “i mhaka leyi nga tsakisiki eka xirho xin’wana ni xin’wana xa ndyangu.” Loko n’wana a ri ni vuvabyi lebyi, u fanele a ya eka chemotherapy kumbe radiation kumbe a endla vutshunguri lebyi hinkwabyo a tlhela a langutana ni switlhavi. Swi endla leswaku vatswari va va ni ntshikilelo, va chava, va va ni gome, va titwa nandzu, va va ni mahlundzu kumbe va nga swi tekeli enhlokweni swilo swin’wana. Vatswari va nga langutana njhani ni xiyimo lexi xo vava?
Entiyisweni va nga kuma nchavelelo lowukulu eka madokodela. Dokodela wa le New York la pfuneke vanhu vo tala lava a va ri ni vuvabyi lebyi u ri: “Madokodela ma nga ku byela marito lama khutazaka ma tlhela ku hlamusela vuyelo lebyi u nga byi langutelaka. Rungula leri ma nga ta ku byela rona ri nga ku pfuna swinene.” Nakambe u nga tlhela u kuma nchavelelo eka vatswari lava vana vona va nga tshama va khomiwa hi vuvabyi lebyi bya khensa. Emhakeni leyi, Xalamuka! yi vutise vatswari va ntlhanu lava tshamaka eBrazil lava vana va vona a va ri ni khensa.
● Jaílton na Néia “Hi kume leswaku n’wana wa hina u ni khensa leyi vuriwaka acute lymphoblastic leukemia loko a ri ni malembe mambirhi ni hafu.”
Xana vutshunguri byi teke nkarhi wo tanihi kwihi?
“U endle vutshunguri bya chemotherapy ku ringana malembe mambirhi ni hafu.”
Hi swihi switlhavi leswi yi n’wi vangeleke swona?
“A a tshamela ku hlanta naswona u tsuvuke misisi. Muvala wa meno yakwe wu sungule ku dzwihala. Naswona u khomiwe hi vuvabyi bya nyumoniya kanharhu.”
Mi titwe njhani?
“Eku sunguleni a hi vilela. Kambe loko hi vona a antswa hi sungule ku tiyiseka leswaku u ta hola. Sweswi u ni malembe ya kwalomu ka kaye.”
I yini leswi mi pfuneke ku langutana ni xiyimo lexi xo vava?
“A swi kanakanisi leswaku i ntshembo lowu hi nga na wona eka Yehovha Xikwembu loyi a “hi chavelelaka enhlomulweni wa hina hinkwawo,” hilaha Bibele yi vulaka hakona eka 2 Vakorinto 1:3, 4. Vamakwerhu va hina va Vakreste na vona va hi seketele hi ndlela leyi hlamarisaka swinene. Va tsale mapapila yo hi khutaza; va hi bela tinqingho, va hi khongelela ni ku khongela na hina ni ku hi pfuna hi tlhelo ra timali. Kutani loko n’wana wa hina a yisiwa exibedlhele xin’wana lexi nga le xifundzheni xin’wana, Timbhoni ti hi rhurhele emakaya ya tona naswona a ti ncincana ku hi heleketa exibedlhele. A ma kona marito lama hlamuselaka ndlela leyi hi wu tlangeleke ha yona nseketelo lowu hi wu kumeke.”
● Luiz na Fabiana “Hi 1992 hi kume leswaku n’wana wa hina wa nhwanyana u ni khensa ya xivelekelo leyi hangalakaka hi ku hatlisa naswona yi nga ni khombo swinene. A a ri ni malembe ya 11.”
Eku sunguleni mi titwe njhani?
“Hi kanetile. A swi hi tikela ku pfumela leswaku n’wana wa hina u ni khensa.”
U tshunguriwe njhani?
“U endliwe vuhandzuri swin’we ni vutshunguri bya chemotherapy, leswi hi heteke matimba. N’wana wa hina u khomiwe hi vuvabyi bya nyumoniya kambirhi. Ravumbirhi a ku sale katsongo a fa. U tlhele a khomiwa hi vuvabyi bya platelet deficiency, lebyi a byi endla leswaku a pfa a huma mafela-ngati ni mongolo. Mirhi leyi a a nyikiwa yona yi pfunile ku antswisa xiyimo lexi.
Xana vutshunguri byi teke nkarhi wo tanihi kwihi?
“Swi teke kwalomu ka tsevu wa tin’hweti ku sukela loko a ta va a endliwe vuhandzuri ku ya eku heleni ka vutshunguri bya chemotherapy.”
Xana u titwe njhani hi vuvabyi lebyi swin’we ni vutshunguri?
“Eku sunguleni a a nga swi tivi leswi a swi humelela. Dokodela u n’wi byele leswaku ‘a ku ri ni xibolwana endzeni ka khwiri rakwe, lexi a xi fanele xi susiwa.’ Eku heteleleni u swi xiyile leswaku a ku nga ri matlangwana. U vutise tata wakwe a ku, ‘Tatana, xana ndzi ni khensa?’ Swi ndzi tikerile ku n’wi byela nhlamulo leyi kongomeke.”
Mi titwe njhani loko mi vona n’wana wa n’wina a xaniseka?
“A swi olovi ku hlamusela ndlela leyi a hi titwa ha yona. Anakanya xinhwanyetana xa wena xi ri karhi xi pfuna muongori ku kuma nsiha leswaku va ta kota ku xi endla chemotherapy. Loko se ndzi tshikileleke ngopfu, a ndzi ya ekamareni ro hlambela ndzi ya rila ni ku khongela. Siku rin’wana nivusiku ndzi titwe ndzi ri ni gome lerikulu, kutani ndzi kombele Yehovha leswaku ku fa mina ematshan’weni ya n’wananga.”
I yini leswi mi pfuneke ku langutana ni xiyimo lexi?
“Nchumu lowukulu lowu hi pfuneke i nseketelo lowu hi wu kumeke eka vamakwerhu va hina va Vakreste, laha van’wana va vona a va hi bela tinqingho ku suka etindhawini to hambana-hambana. Makwerhu un’wana u ndzi kombele leswaku ndzi pfula Bibele ya mina. Kutani u hlaye tindzimana to karhi eka buku ya Tipisalema. Marungula wolawo a ku ri lawa mina ni nsati wa mina a hi lava ku ma twa, hikuva a hi langutane ni xiyimo xo tika swinene xo tshunguriwa ka n’wana wa hina.”
● Rosimeri “N’wana wa mina wa nhwanyana a a ri ni malembe ya mune ntsena loko a khomiwa hi khensa ya tisele ta ngati.”
Eku sunguleni u titwe njhani?
“A ndzi nga tshembi. A ndzi rila vusiku ninhlikanhi ndzi kombela leswaku Xikwembu xi ndzi pfuna. N’wana wa mina wa nhwanyana lonkulu na yena swi n’wi khumbile loko a vona ndlela leyi ntsongwana yakwe a yi vabya ha yona. Entiyisweni ndzi boheke ku teka n’wana wa mina lonkulu leswaku a ya tshama ni mana wa mina.”
Hi swihi switlhavi leswi a langutaneke na swona?
Vutshunguri lebyi a a endliwa byona siku ni siku bya chemotherapy a byi n’wi heta matimba, xisweswo madokodela ma n’wi nyike mirhi leyi nga ni ayoni ni erythropoietin leswaku yi engetela tisele to tshuka ta ngati emirini wakwe. Lexi a xi n’wi karhata ngopfu a ku ri ku kayivela ngati. U tlhele a khomiwa hi vuvabyi bya switshetshela.”
Xana vutshunguri byi teke nkarhi wo tanihi kwihi?
“U hete malembe mambirhi ni tin’hweti ta mune a ri karhi a endliwa chemotherapy. Hi nkarhi wolowo u tsuvuke misisi a tlhela a nyuhela. Hambiswiritano, ku va ni langutelo lerinene swi n’wi pfunile leswaku a langutana ni xiyimo lexi. Endzhaku ka malembe ya tsevu, madokodela ma vule leswaku vuvabyi lebyi a a ri na byona byi herile.”
I yini leswi ku pfuneke ku langutana ni xiyimo lexi?
“Mina ni n’wana wa mina a hi tshamela ku khongela naswona hi anakanyisisa hi swikombiso swa le Bibeleni swa malandza ya Xikwembu yo tshembeka lama tiyiseleke miringo yo hambana-hambana. Hi tlhele hi ma tekela enhlokweni marito ya Yesu lama nga eka Matewu 6:34 lama kombisaka leswaku a hi fanelanga hi vilela hi vumundzuku, siku rin’wana ni rin’wana ri na swa rona. Nakambe mpfuno lowukulu hi wu kume eka Vakreste-kulorhi ku katsa ni le ka Komiti yo Vulavurisana ni Swibedlhele swin’we ni le ka vatirhi va le xibedlhele lava khathalaka, lava tshamelaka ku langutana ni swiyimo leswi fanaka.”
Xana u kona n’wana la khomiweke hi vuvabyi bya khensa loyi u n’wi tivaka, kumbexana la nga xirho xa ndyangu wa ka n’wina? Loko swi ri tano, onge mbulavurisano lowu wu nga ku pfuna ku twisisa leswaku gome leri u nga na rona i ra ntumbuluko. Hilaha Bibele yi vulaka hakona, ku ni “nkarhi wa ku rila.” (Eklesiasta 3:4) Eka hinkwaswo, tiyiseka leswaku Yehovha Xikwembu xa ntiyiso, loyi a vitaniwaka “Mutwi wa xikhongelo,” u ta chavelela hinkwavo lava yaka eka yena hi mbilu hinkwayo.—Pisalema 65:2.
[Bokisi leri nga eka tluka 13]
Tindzimana Ta Bibele Leti Khutazaka
“Mi nga tshuki mi vilela hi swa mundzuku, hikuva mundzuku wu ta tikarhatela swa wona. Ku karhateka ka siku rin’wana ni rin’wana, ku ringene rona.”—Matewu 6:34, Bibele—Mahungu lamanene.
“A ku dzunisiwe Xikwembu tlhelo Tata wa Hosi ya hina Yesu Kreste, Tatana la nga ni tintswalo letikulu tlhelo Xikwembu xa nchavelelo hinkwawo, lexi hi chavelelaka enhlomulweni wa hina hinkwawo.”—2 Vakorinto 1:3, 4.
“Mi nga vileli ha nchumu, kambe eka hinkwaswo tivisani Xikwembu swikombelo swa n’wina hi xikhongelo ni xikombelo swin’we ni ku nkhensa swikombelo swa n’wina; kutani ku rhula ka Xikwembu loku tlulaka miehleketo hinkwayo ku ta rindza timbilu ta n’wina ni matimba ya n’wina ya mianakanyo ha Kreste Yesu.”—Vafilipiya 4:6, 7.
“Mi ri karhi mi lahlela ku vilela hinkwako ka n’wina eka [Xikwembu], hikuva xa mi khathalela.”—1 Petro 5:7.
[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 14]
Lunghiselelo Ra Rirhandzu
Komiti yo Vulavurisana ni Swibedlhele ya Timbhoni ta Yehovha yi lwela ku endla leswaku swibedlhele ni vavabyi va tirhisana. Hikwalaho, yi pfuna vavabyi lava nga Timbhoni leswaku va kuma madokodela lama nga ni vutivi, lama tiyimiseleke ku xixima ndlela leyi muvabyi a lavaka ku tshunguriwa ha yona hi ku yingisa xileriso xa le Bibeleni lexi nge ‘mi papalata ngati.’—Mintirho 15:20.
[Xifaniso lexi nga eka tluka 13]
Jaílton, Néia na Sthefany
[Xifaniso lexi nga eka tluka 13]
Luiz, Fabiana na Aline (exikarhi)
[Xifaniso lexi nga eka tluka 13]
Rosimeri na Aline