Ndzima 5
Xana Xikwembu Xi Amukela Vugandzeri Bya Mani?
1. Xana wansati wa Musamariya a a lava ku tiva yini hi vugandzeri?
XANA u tshama u tivutisa leswaku, ‘Xana Xikwembu xi amukela vugandzeri bya mani?’ Wansati un’wana a nga ha va a tivutise xivutiso xexo loko a vulavule na Yesu Kreste ekusuhi ni Ntshava ya Gerizimi eSamariya. Loko a kombisa ku hambana exikarhi ka vugandzeri bya Vasamariya ni bya Vayuda, u te: “Vatata wa hina va gandzerile entshaveni leyi; kutani n’wina mi ri: ‘Ndhawu leyi vanhu va fanelaka ku gandzelela eka yona, hi le Yerusalema.’” (Yohane 4:20) Xana Yesu u byele wansati wa Musamariya leswaku Xikwembu xi amukela vugandzeri hinkwabyo? Kumbe u vule leswaku ku laveka swilo swo karhi leswaku a tsakisa Xikwembu?
2. Xana Yesu u vule yini, loko a hlamula wansati wa Musamariya?
2 Nhlamulo ya Yesu leyi hlamarisaka a yi ku: “Nkarhi wa ta, lowu mi nga ta ka mi nga ha gandzeri Tatana mi ri entshaveni leyi, hambi ku ri eYerusalema.” (Yohane 4:21) Vasamariya a va ri ni nkarhi wo leha va ri karhi va chava Yehovha naswona va gandzela swikwembu swin’wana eNtshaveni ya Gerizimi. (2 Tihosi 17:33) Kutani Yesu Kreste u vule leswaku ndhawu yoleyo kumbe Yerusalema, a a yi nga ta va ya nkoka evugandzerini bya ntiyiso.
KU GANDZELA HI MOYA NI NTIYISO
3. (a) Ha yini Vasamariya a va nga xi tivi kahle Xikwembu? (b) Xana Vayuda vo tshembeka ni van’wana a va ta xi tiva njhani Xikwembu?
3 Yesu u ye emahlweni a byela wansati wa Musamariya a ku: “N’wina mi gandzela lexi mi nga xi tiviki; hina hi gandzela lexi hi xi tivaka; hikuva ku ponisiwa ku huma eka Vayuda.” (Yohane 4:22) Vasamariya a va ri ni mianakanyo ya mavunwa, ya vukhongeri, naswona a va amukela tibuku ta ntlhanu to rhanga ta Bibele tanihi tona ntsena leti huhuteriweke—naswona hi ku ya hi mavekelo ya vona ntsena a ti vitaniwa Tibuku ta Ntlhanu ta Vasamariya. Hikwalaho, Xikwembu a va nga xi tivi kahle. Hambi swi ri tano, Vayuda a va nyikiwe vutivi bya Matsalwa. (Varhoma 3:1, 2) Matsalwa ma nyike Vayuda vo tshembeka ni van’wana lava a va yingisela, leswi a va swi lava leswaku va tiva Xikwembu.
4. Hi ku ya hi Yesu, i yini lexi Vayuda ni Vasamariya a va fanele va xi endla leswaku vugandzeri bya vona byi amukeleka eka Xikwembu?
4 Entiyisweni, Yesu u kombise leswaku Vayuda ni Vasamariya a va fanele ku lulamisa ndlela ya vona yo gandzela leswaku va tsakisa Xikwembu. U te: “Nkarhi wa ta, ni sweswi wu tile, lowu vagandzeri va xiviri va nga ta gandzela Tatana hi moya ni ntiyiso, hikuva Tatana ú lava vagandzeri lavo tano. Xikwembu i moya; kutani lava xi gandzelaka, va fanele ku xi gandzela hi moya ni ntiyiso.” (Yohane 4:23, 24) Hi fanele ku gandzela Xikwembu “hi moya,” hi susumetiwa hi timbilu leti teleke ripfumelo ni rirhandzu. Swa koteka ku gandzela Xikwembu ‘hi ntiyiso’ hi ku dyondza Rito ra xona, Bibele, ni hi ku xi gandzela hi ku ya hi ntiyiso wa xona lowu paluxiweke. Xana u tiyimiserile ku endla sweswo?
5. (a) Xana “vugandzeri” byi vula yini? (b) Hi fanele hi endla yini loko hi lava leswaku Xikwembu xi amukela vugandzeri bya hina?
5 Yesu u kandziyise leswaku Xikwembu xi lava vugandzeri bya ntiyiso. Leswi swi kombisa leswaku ku ni tindlela ta vugandzeri leti nga amukelekiki eka Yehovha. Ku gandzela Xikwembu swi vula ku xi komba xichavo ni ku xi endlela ntirho wo kwetsima. Loko u lava ku kombisa xichavo eka mufumi wa matimba, swi le rivaleni leswaku u ta tiyimisela ku n’wi tirhela ni ku endla swilo leswi nga ta n’wi tsakisa. Handle ko kanakana, ha swi lava ku tsakisa Xikwembu. Xisweswo ematshan’weni yo vula ntsena hi ku, ‘Vukhongeri bya mina bya ndzi enerisa,’ hi fanele ku tiyiseka leswaku vugandzeri bya hina byi fikelela swilaveko swa Xikwembu.
KU ENDLA KU RHANDZA KA TATANA
6, 7. Ha yini Yesu a nga va amukeli van’wana lava tivulaka vadyondzisiwa vakwe?
6 A hi hlayeni Matewu 7:21-23 kutani hi vona leswaku hi nga yi xiya yinhla ya nkoka leyi kombisaka loko vugandzeri hinkwabyo byi amukelekile eka Xikwembu. Yesu u te: “A hi hinkwavo lava nge ka mina: ‘Hosi, Hosi’ lava nga ta nghena eMfun’weni wa matilo, kambe ku ta nghena la endlaka ku rhandza ka Tata wa mina la nge matilweni. Hi siku rolero lavo tala va ta ku ka mina: ‘Hosi, Hosi, xana a hi vulavulanga hi vito ra wena ke? Xana a hi hlongolanga mademona [swivumbiwa swo biha swa moya] hi vito ra wena ke? Xana a hi endlanga mahlori layo tala hi vito ra wena ke?’ Enkarhini wolowo ndzi ta va byela erivaleni, ndzi ku: A ndzi mi tivanga, ni siku ni rin’we; sukani eka mina, n’wina lava endlaka leswo homboloka!”
7 Ku pfumela eka Yesu Kreste tanihi Hosi i swa nkoka evugandzerini bya ntiyiso. Kambe ku pfumaleka swin’wana evugandzerini bya vunyingi lebyi tivulaka vadyondzisiwa va Yesu. U vule leswaku van’wana a va ta endla “mahlori layo tala,” tanihi leswi vuriwaka ku hanyisa hi masingita. Hambi swi ri tano, a va ta tsandzeka ku endla leswi Yesu a vuleke leswaku i swa nkoka. A va ta va va nga “[endli] ku rhandza ka Tata wa [yena].” Loko hi lava ku tsakisa Xikwembu, hi fanele hi dyondza ku rhandza ka Tatana kutani hi ku endla.
VUTIVI LEBYI KONGOMEKE—I XISIRHELELO
8. Xana ku laveka yini leswaku hi kota ku endla ku rhandza ka Xikwembu, naswona hi fanele hi papalata mavonelo wahi lama hoxeke?
8 Ku endla ku rhandza ka Xikwembu swi lava vutivi lebyi kongomeke bya Yehovha Xikwembu na Yesu Kreste. Vutivi byo tano byi yisa evuton’wini lebyi nga heriki. Kutani, swi le rivaleni leswaku hinkwerhu hi fanele ku yi xiyisisa swinene mhaka ya ku kuma vutivi lebyi kongomeke lebyi humaka eRitweni ra Xikwembu, ku nga Bibele. Van’wana va ri a hi fanelanga hi tikarhata hikuva xa nkoka hi loko hi tshembekile ni loko hi hiseka evugandzerini bya hina. Van’wana va ri, ‘Loko u ri ni vutivi byitsongo, a ku nge languteriwi swo tala eka wena.’ Kambe, Bibele yi hi khutaza leswaku hi kula hi vutivi bya Xikwembu ni swikongomelo swa xona.—Vaefesa 4:13; Vafilipiya 1:9; Vakolosa 1:9.
9. Xana vutivi lebyi kongomeke byi hi sirhelela njhani, naswona ha yini hi lava nsirhelelo wolowo?
9 Vutivi byo tano bya hi sirhelela leswaku hi nga thyakisi vugandzeri bya hina. Muapostola Pawulo u vulavule hi xivumbiwa xin’wana xa moya lexi tiendlaka “ntsumi ya ku vonakala.” (2 Vakorinto 11:14) Hi ku titumbeta hi ndlela yoleyo, xivumbiwa lexi xa moya—Sathana—xi ringeta ku hi hambukisa leswaku hi endla swilo leswi nga fambisaniki ni ku rhandza ka Xikwembu. Swivumbiwa swin’wana swa moya swin’we na Sathana na swona swi thyakise vugandzeri bya vanhu, hikuva Pawulo u te: “Loko vamatiko va gandzela, va gandzela mademona, a va gandzeli Xikwembu.” (1 Vakorinto 10:20) Swi nga ha endleka leswaku vo tala a va ehleketa leswaku va gandzela hi ndlela leyinene, hambi leswi a va nga swi endli leswi Xikwembu a xi swi lava. A va ri karhi va hambukiseriwa evugandzerini bya mavunwa lebyi thyakeke. Loko hi ya emahlweni hi ta dyondza swo tala malunghana na Sathana ni mademona yakwe, kambe valala lava va Xikwembu a va ri karhi va thyakisa vugandzeri bya vanhu.
10. Xana a wu ta endla yini loko munhu o chela chefu laha u kaka kona mati, naswona vutivi lebyi kongomeke bya Rito ra Xikwembu byi hi hlomisela ku endla yini?
10 Loko u swi tiva leswaku ku ni munhu loyi a cheleke chefu hi vomu laha u kaka kona mati, xana u nga ya emahlweni u nwa? Entiyisweni, a wu ta teka goza ra xihatla ro kuma xihlovo xa mati lamanene, lama tengeke. Ina, vutivi lebyi kongomeke bya Rito ra Xikwembu byi hi hlomisela ku vona vukhongeri bya ntiyiso ni ku papalata thyaka leri endlaka vugandzeri byi nga amukeleki eka Xikwembu.
MILAWU YA VANHU LEYI HUNDZURIWAKA TIDYONDZO
11. Xana vugandzeri bya Vayuda vo tala a byi hoxe kwihi?
11 Loko Yesu a ri emisaveni, Vayuda vo tala a va nga hanyi hi ku ya hi vutivi lebyi kongomeke bya Xikwembu. Hikwalaho va lahlekeriwe hi lunghelo ro kuma xiyimo lexi tengeke emahlweni ka Yehovha. Malunghana na vona, Pawulo u tsarile: “Ndzi nga va mbhoni ya vona leswaku va hisekela Xikwembu, kambe va hiseka va nga ri na vutivi.” (Varhoma 10:2) A va tiendlela swiboho malunghana ni ndlela yo gandzela Xikwembu ematshan’weni yo yingisa leswi a xi swi vula.
12. I yini lexi thyakiseke vugandzeri bya Vaisrayele, naswona vuyelo byi ve byihi?
12 Vaisrayele eku sunguleni a va landzela vukhongeri lebyi tengeke lebyi humaka eka Xikwembu, kambe byi sungule ku thyakisiwa hi tidyondzo ni tifilosofi ta vanhu. (Yeremiya 8:8, 9; Malakiya 2:8, 9; Luka 11:52) Hambi leswi varhangeri va vukhongeri va Vayuda lava a va vitaniwa Vafarisi a va anakanya leswaku vugandzeri bya vona a byi amukeleka eka Xikwembu, Yesu u va byerile a ku: “Esaya a a vula n’wina hakunene, n’wina vakanganyisi, loko a tsarile a ku: ‘Vanhu lava va ndzi xixima hi nomo, kambe timbilu ta vona ti le kule na mina; va tikarhata ntsena hi ku ndzi nkhinsamela, tidyondzo leti va ti dyondzisaka i milawu ya vanhu ntsena.’”—Marka 7:6, 7.
13. Xana hi nga ha endla ku fana ni Vafarisi hi ndlela yihi?
13 Xana swi nga ha endleka leswaku hi endla hi laha Vafarisi va endleke ha kona? Leswi swi nga endleka loko hi landzela mikhuva ya vukhongeri leyi hi tswaleriweke eka yona, ematshan’weni yo kambisisa leswi Xikwembu xi swi vulaka malunghana ni vugandzeri. Loko a tsundzuxa hi khombo leri ra xiviri, Pawulo u tsarile: “Moya wu vula wu tiyisile leswaku emasikwini lama taka, van’wana va ta hambana ni vupfumeri, hi mhaka ya ku landza mimoya leyi kanganyisaka ni tidyondzo ta mademona.” (1 Timotiya 4:1) Kutani a swi enelanga ku vula ntsena leswaku vugandzeri bya hina byi tsakisa Xikwembu. Ku fana ni wansati wa Musamariya loyi a hlanganeke na Yesu, hi nga ha va hi kume ndlela ya hina ya vugandzeri eka vatswari va hina. Kambe hi fanele ku tiyiseka leswaku hi endla swilo leswi amukeriwaka hi Xikwembu.
TIVONELE LESWAKU U NGA HLUNDZUKISI XIKWEMBU
14, 15. Hambi loko hi ri ni vutivi byitsongo bya ku rhandza ka Xikwembu, ha yini hi fanele ku tivonela?
14 Loko hi nga tivoneli, hi nga ha endla swilo leswi nga amukelekiki eka Xikwembu. Hi xikombiso, muapostola Yohane u wele emilengeni ya ntsumi “ku ta yi gandzela.” Kambe ntsumi yi n’wi tsundzuxile yi ku: “U nga tshuki u endla sweswo, mina ndzi nandza ntsena, kukota wena ni vamakwenu lava hlayisaka vumbhoni lebyi humesiweke hi Yesu. Gandzela Xikwembu!” (Nhlavutelo 19:10) Hikwalaho xana wa xi vona xilaveko xo tiyisekisa leswaku vugandzeri bya wena a byi thyakisiwi hi vugandzeri byihi na byihi bya swikwembu swa hava?—1 Vakorinto 10:14.
15 Loko Vakreste van’wana va sungule ku endla mikhuva yin’wana ya vukhongeri leyi a yi nga xi tsakisi Xikwembu, Pawulo u vutisile: “Xana swi endlisa ku yini leswaku mi tlhelela eka mimoya leyi nga nyawuliki, leyi tsaneke ya misava leyi xana? Hikwalaho ka yini mi lava ku tlhela mi hundzuka mahlonga ya yona ke? Mi tiva ku fungha masiku man’wana, ni tin’hweti, ni tinguva, ni malembe! Ma ndzi chavisa, onge hi loko leswi ndzi nga tikarhata ndzi mi endlela swona swi nga pfunanga nchumu.” (Vagalatiya 4:8-11) Vanhu volavo a va kume vutivi bya Xikwembu kambe endzhaku va hoxisile hi ku landzela mikhuva ni masiku yo hlawuleka ya vukhongeri, leswi a swi nga amukeleki eka Yehovha. Hi laha Pawulo a vuleke ha kona, hi fanele ku “[xiyaxiya], [hi] vona leswi tsakisaka Hosi.”—Vaefesa 5:10.
16. Xana Yohane 17:16 na 1 Petro 4:3 ti hi pfuna njhani leswaku hi vona loko tiholideyi ni mikhuva swi xi tsakisa Xikwembu?
16 Hi fanele ku tiyiseka leswaku hi papalata tiholideyi ni mikhuva yin’wana ya vukhongeri leyi lwisanaka ni misinya ya milawu ya Xikwembu. (1 Vatesalonika 5:21) Hi xikombiso, Yesu u vule leswi hi valandzeri vakwe: “A hi va misava, tanihi leswi na mina ndzi nga riki wa misava.” (Yohane 17:16) Xana vukhongeri bya wena bya katseka eka minkhuvo ni tiholideyi leti lwisanaka ni nsinya wa nawu wa vukala-tlhelo etimhakeni ta misava leyi? Kumbe xana vanhu va vukhongeri bya wena va pfa va hlanganyela eka mikhuva ni minkhuvo leyi nga katsaka ku tikhoma loku hlamuseriweke hi muapostola Petro? U tsarile: “Tshikani ku endla leswi tsakeriwaka hi vamatiko, hikuva swi ringene loko mi swi endlile eminkarhini leyi hundzeke. Khale a mi hanya hi ku endla swa manyala, hi ku navela ku titsakisa, hi ku pyopyiwa, ni makolo, ni ku va swilovekelo, ni ku gandzela swikwembu swa hava leswi nga lavekiki.”—1 Petro 4:3.
17. Ha yini hi fanele hi papalata xin’wana ni xin’wana lexi kombisaka moya wa misava?
17 Muapostola Yohane u kandziyise xilaveko xo papalata swiendlo swihi na swihi leswi kombisaka moya wa misava leyi nga xi chaviki Xikwembu. Yohane u tsarile: “Mi nga rhandzeni misava, kumbe swilo leswi nge misaveni. Loko munhu a rhandza misava, rirhandzu ro rhandza Tatana a ri kona eka yena. Hikuva hinkwaswo leswi nge misaveni, ku navela ka miri, ni ku navela ka mahlo, ni ku tikurisa hi swa vutomi lebyi, a hi leswi Tatana a swi tsakelaka, kambe swi tsakela hi va misava. Kutani misava ya hundza, ni ku navela ka yona, kambe loyi a endlaka ku rhandza ka Xikwembu, ú tshama hilaha ku nga heriki.” (1 Yohane 2:15-17) Xana u swi xiyile leswaku lava ‘endlaka ku rhandza ka Xikwembu’ va ta tshama hi laha ku nga heriki? Ina, loko hi endla ku rhandza ka Xikwembu hi tlhela hi papalata mintirho leyi fambisanaka ni moya wa misava leyi, hi nga va ni ntshembo wa vutomi lebyi nga heriki!
HLAYISA MIMPIMANYETO YA XIKWEMBU LEYI TLAKUKEKE
18. Xana Vakorinto van’wana a va hoxise hi ndlela yihi eku tikhomeni, naswona i yini leswi hi faneleke hi swi dyondza eka leswi?
18 Xikwembu xi lava leswaku vagandzeri va xona va fambisana ni mimpimanyeto ya xona leyi tlakukeke ya mahanyelo. Van’wana eKorinto wa khale a va hoxisile va anakanya leswaku Xikwembu a xi ta tiyiselela ku tikhoma ka vona loko biha. Hi nga vona ndlela leyi a va hoxise ha yona loko hi hlaya eka 1 Vakorinto 6:9, 10. Loko hi ta gandzela Xikwembu hi laha ku amukelekaka, hi fanele hi xi tsakisa hi marito ni swiendlo. Xana ndlela ya wena ya vugandzeri ya ku pfumelela leswaku u endla sweswo?—Matewu 15:8; 23:1-3.
19. Xana vugandzeri bya ntiyiso, byi yi khumba njhani ndlela leyi hi khomaka van’wana ha yona?
19 Ku tirhisana ka hina ni vanhu van’wana na kona ku fanele ku fambisana ni mimpimanyeto ya Xikwembu. Yesu Kreste u hi khutaze leswaku hi khoma van’wana hi laha hi lavaka leswaku va hi khoma ha kona, hikuva xexo i xiphemu xa vugandzeri bya ntiyiso. (Matewu 7:12) Xiya leswi a tlheleke a swi vula malunghana ni ku kombisa rirhandzu ra vumakwerhu: “Hinkwavo va ta tiva leswaku mi vadyondzisiwa va mina, loko mi rhandzana.” (Yohane 13:35) Vadyondzisiwa va Yesu va fanele ku rhandzana ni ku endla leswinene eka vagandzeri-kulobye ni le ka van’wana.—Vagalatiya 6:10.
VUGANDZERI BYA MOYA-XIVIRI HINKWAWO
20, 21. (a) Xana Xikwembu xi lava vugandzeri bya muxaka muni? (b) Ha yini Yehovha a ale vugandzeri bya Israyele esikwini ra Malakiya?
20 Embilwini ya wena, u nga ha va u swi tsakela ku gandzela Xikwembu hi ndlela leyi amukelekaka. Loko swi ri tano, u fanele u va ni mavonelo ya Yehovha hi vugandzeri. Mudyondzisiwa Yakobo u kandziyise leswaku leswi nga swa nkoka i mavonelo ya Xikwembu, ku nga ri ya hina. Yakobo u te: “Vukhongeri lebyi tengeke, lebyi nga solekiki emahlweni ka Xikwembu Tatana, hi lebyi: Ku endzela lava feriweke hi vatswari, ni ku endzela tinoni emaxangwini ya tona, ni ku papalata swilo leswi nyameke swa misava leyi.” (Yakobo 1:27) Loko hi navela ku tsakisa Xikwembu, hinkwerhu hi fanele ku kambisisa vugandzeri bya hina, hi tiyiseka leswaku a byi thyakisiwi hi swiendlo leswi nga amukeriwiki hi Xikwembu kumbe leswaku a hi siyi nchumu leswi a swi tekaka swi ri swa nkoka.—Yakobo 1:26.
21 Yehovha u tsakela vugandzeri lebyi tengeke ni bya moya-xiviri hinkwawo ntsena. (Matewu 22:37; Vakolosa 3:23) Loko tiko ra Israyele ri nyike Xikwembu leswi hambaneke ni sweswo, xi te: “Ṅwana o tšhav̌a tata wa yena, ni nanḍa o tšhav̌a hosi ya yena. Kambe loko nḍi ri tatana, ku kwihi ku ḍunisiwa ka mina šana? ni loko nḍi ri hosi, ku kwihi ku tšhav̌iwa ka mina šana?” A va hlundzukisa Xikwembu hi ku xi nyika magandzelo ya swiharhi leswi feke mahlo, leswi khutaka ni leswi vabyaka, naswona a xi swi amukelanga swiendlo swo tano swa vugandzeri. (Malakiya 1:6-8) Yehovha u faneriwa hi vugandzeri lebyi tengeke naswona u lava ku tinyiketela loku heleleke ntsena.—Eksoda 20:5; Swivuriso 3:9; Nhlavutelo 4:11.
22. Loko hi lava leswaku Xikwembu xi amukela vugandzeri bya hina, xana hi ta papalata yini, ivi hi endla yini?
22 Wansati wa Musamariya loyi a vulavuleke na Yesu swi tikomba onge a tsakela ku gandzela Xikwembu hi ndlela leyi amukeriwaka hi xona. Loko na hina hi navela sweswo, hi ta papalata tidyondzo ni swiendlo hinkwaswo leswi thyakisaka. (2 Vakorinto 6:14-18) Ematshan’weni ya sweswo, hi ta tikarhatela ku kuma vutivi lebyi kongomeke bya Xikwembu ni ku endla ku rhandza ka xona. Hi ta namarhela swinene swilaveko swa xona swa vugandzeri lebyi amukelekaka. (1 Timotiya 2:3, 4) Timbhoni ta Yehovha ti lwela ku endla swona sweswo, naswona ti ku khutaza swinene leswaku u hlanganyela na tona eku gandzeleni ka Xikwembu “hi moya ni ntiyiso.” (Yohane 4:24) Yesu u te: “Tatana ú lava vagandzeri lavo tano.” (Yohane 4:23) Ha tshemba leswaku u munhu wo tano. Ku fana ni wansati luya wa Musamariya, a swi kanakanisi leswaku wa swi tsakela ku kuma vutomi lebyi nga heriki. (Yohane 4:13-15) Kambe u vona vanhu va ri karhi va dyuhala va tlhela va fa. Ndzima leyi landzelaka yi hlamusela xivangelo xa kona.
KAMBELA VUTIVI BYA WENA
Hi laha swi kombisiweke ha kona eka Yohane 4:23, 24, xana hi byihi vugandzeri lebyi Xikwembu xi byi amukelaka?
Xana hi nga swi vonisa ku yini loko Xikwembu xi yi tsakela mikhuva ni minkhuvo yo karhi?
Hi swihi swilaveko swin’wana swa vugandzeri lebyi amukelekaka?
[Xifaniso lexi tataka tluka hinkwaro lexi nga eka tluka 44]