‘Lavani Xikwembu Kutani Mi Xi Kuma Hakunene’

1-3. (a) Ha yini muapostola Pawulo a a karhatekile loko a fika eAtena? (b) Hi nga dyondza yini loko hi kambisisa xikombiso xa Pawulo?

PAWULO a a karhatekile swinene. A a ri eAtena, le Grikiya, ku nga ntsindza wa laha Socrates, Plato na Aristotle va nga tshama va dyondzisa kona. Vaatena a va rhandza vukhongeri swinene. Kun’wana ni kun’wana laha Pawulo a a famba kona—etitempeleni, etindhawini ta mabindzu ni le switarateni—a a vona swikwembu swo tala swa hava hikuva Vaatena a va gandzela swikwembu swo tala. Pawulo a a swi tiva leswaku Yehovha tanihi leswi a nga Xikwembu xa ntiyiso, wa swi venga swikwembu swa hava. (Eks. 20:4, 5) Tanihi leswi muapostola loyi wo tshembeka a a tekelela Yehovha, na yena a a swi venga swikwembu swa hava!

² Leswi Pawulo a nga swi vona loko a nghena endhawini ya ku xavisela, swi n’wi tseme nhlana. Swifaniso swo tala swa xikwembu xa vona Hermesi, a swi yimisiwe en’walungu-vupela-dyambu, ekusuhi ni nyangwa leyi vanhu vo tala a va nghena ha yona. Ndhawu ya ku xavisela a yi tele hi tindhumba. Tanihi leswi muapostola loyi a a hiseka, xana a a ta va chumayela njhani vanhu lava a va mbombomele va twelela eku gandzeleni swikwembu swa hava? Xana a a ta tikhoma kutani a bula na vona hileswi va pfumelelanaka ha swona? Xana a a ta swi kota ku pfuna van’wana leswaku va lava Xikwembu xa ntiyiso va tlhela va xi kuma?

³ Ndlela leyi Pawulo a nga vulavula ha yona ni vavanuna lava dyondzekeke va le Atena, hilaha swi tsariweke hakona eka Mitirho 17:22-31, i xikombiso lexinene lexi hi faneleke ku xi tekelela xo vulavula hi ku khorwisa, ku va ni vuxiyaxiya ni ku twisisa swiyimo swa vanhu. Loko hi kambisisa xikombiso xa Pawulo, hi nga dyondza swo tala eka ndlela leyi hi nga bulaka ni vanhu hi swilo leswi hi pfumelelanaka ha swona ni ku va pfuna leswaku va anakanyisisa.

4, 5. Xana Pawulo u chumayele kwihi loko a fika eAtena naswona a va ri njhani vanhu lava a a ta va chumayela?

⁴ Pawulo u endzele eAtena loko a ri eka riendzo ra yena ra vumbirhi ra vurhumiwa kwalomu ka lembe ra 50 C.E.a Loko Pawulo a ha yimele leswaku Silasi na Timotiya va fika va huma eBeriya, u “sungul[e] ku kanerisana ni Vayuda,” hikuva a a tolovele ku endla tano. Nakambe u ye “etimakete” leswaku a ya chumayela Vaatena lava a va nga ri Vayuda. (Mit. 17:17) Ndhawu ya ku xavisela ya le Atena a yi ri en’walungu-vupela-dyambu bya Xitsunga xa Acropolis naswona vukulu bya yona a byi ringana ni ndhawu leyi laveke ku va tihekitara ta ntlhanu kumbe ku tlula. Endhawini yoleyo vanhu va muti a va nga xavi va tlhela va xavisa ntsena kambe a va tlhela va hlangana eka yona. Buku yin’wana yi vula leswaku ndhawu yoleyo “hi yona leyi a yi nghenisa mali emutini ni laha a ku kumeka van’watipolitiki ni laha vanhu a va hlangana leswaku va tibulela hi ta ndhavuko.” Vaatena a va swi rhandza ku hlangana kona leswaku va ta bula hi timhaka leti dzikeke.

⁵ Pawulo a a khome nyarhi hi timhondzo hikuva a swi nga ta olova ku chumayela vanhu lava a va ri endhawini yoleyo ya ku xavisela. Van’wana eka vayingiseri va yena a ku ri Vaepikuro ni Vastoyika, ku nga swirho leswi a swi nga twani swa swikolo swa filosofi.b Vaepikuro a va kholwa leswaku vutomi byi ve kona hi xiwelo. Vutomi a va byi katsakanya hi marito lama landzelaka: “Xikwembu a xi fanelanga xi chaviwa; Munhu a nga twi ku vava loko a file; Swa koteka ku va ni swilo leswinene; Vubihi byi nga tiyiseleriwa.” Kasi Vastoyika a va kholwa leswaku munhu u fanele a va ni swivangelo swo pfumela nchumu wo karhi naswona a va nga pfumeli leswaku Xikwembu i Munhu. Vaepikuro ni Vastoyika a va nga pfumeli leswaku vanhu va ta pfuxiwa hilaha vadyondzisiwa va Kreste a va dyondzisa hakona. Swi le rivaleni leswaku tidyondzo ta filosofi ta mintlawa leyimbirhi a ti nga pfumelelani ni tidyondzo ta Vakreste va ntiyiso leti a ti dyondzisiwa hi Pawulo.

6, 7. Xana tintlhari ta Magriki ti angule njhani loko ti twa leswi Pawulo a swi dyondzisaka naswona vanhu va nga hi angula njhani namuntlha loko hi va chumayela?

⁶ Xana tintlhari teto ta Magriki ti te yini loko ti twa leswi Pawulo a swi dyondzisaka? Tin’wana ti vule leswaku Pawulo i “phyaphyarha.” (Mitirho 17:18) Loko mutivi un’wana a vulavula hi xiga lexi xa Xigriki u ri: “Rito leri eku sunguleni a ri tirhisiwa eka xinyenyana lexitsongo lexi a xi famba xi tidyela tindzoho kambe hi ku famba ka nkarhi ri tirhisiwe eka munhu loyi a a famba a rholela swakudya ni swilo swin’wana endhawini ya ku xavisela. Nakambe ri tlhele ri tirhisiwa hi ndlela yo fanekisela eka munhu loyi a a famba a teka timhaka ta vanhu kambe a nga swi koti ku ti veka hi ndlela leyi twisisekaka eka van’wana.” Hi marito man’wana, tintlhari toleto a ti vula leswaku Pawulo a a rungula timhaka leti a ti tweke eka van’wana. Kambe hilaha hi nga ta swi vona hakona, Pawulo a nga chavanga loko va n’wi vungunya.

⁷ Ninamuntlha swa ha ri tano. Tanihi Timbhoni ta Yehovha, minkarhi yo tala ha vungunyiwa hikwalaho ka leswi hi pfumelaka eBibeleni. Hi xikombiso, vadyondzisi van’wana va dyondzisa leswaku mhaka ya leswaku swilo a swi tumbuluxiwanga i ntiyiso naswona va vula leswaku loko u tlharihile u fanele u yi pfumela. Entiyisweni va vula leswaku vanhu lava nga pfumeliki edyondzweni leyi i swiphukuphuku. Vanhu vo tano va endla leswaku vanhu va hi teka tanihi ‘majakatsa’ loko hi dyondzisa leswi Bibele yi swi dyondzisaka ni loko hi komba vumbhoni bya ntumbuluko bya leswaku swilo swi tumbuluxiwile. Kambe sweswo a swi hi chavisi. Ku ri na sweswo, hi vulavula hi xivindzi loko hi byela vanhu leswaku ku ni Muvumbi wo tlhariha swinene, ku nga Yehovha Xikwembu.—Nhlav. 4:11.

 8. (a) Xana van’wana va angurise ku yini loko va twa Pawulo a chumayela? (b) Swi nga ha va swi vula yini leswaku Pawulo u yisiwe eAreyopago? (Vona nhlamuselo ya le hansi eka tluka 142.)

⁸ Van’wana lava nga twa Pawulo loko a ri karhi a chumayela endhawini ya ku xavisela a va angulanga ku fana ni tintlhari teto. Va te: “U twala a vulavula hi swikwembu swin’wana.” (Mit. 17:18) Xana hakunene Pawulo a dyondzisa Vaatena ku gandzela swikwembu swin’wana leswi va nga swi tiviki? Wolowo a wu ri nandzu lowukulu, lowu fanaka ni wun’wana wa milandzu leyi Socrates a tshameke a tengisiwa ni ku gweviwa rifu hikwalaho ka wona eka malembe-xidzana lama hundzeke. A swi hlamarisi leswi Pawulo a yisiweke eAreyopago leswaku a ya hlamusela tidyondzo leti Vaatena a va nga ti twisisi.c Xana Pawulo a a ta va chumayela njhani vanhu lava a va nga ma tivi Matsalwa?

9-11. (a) Xana Pawulo u ringete hi ndlela yihi ku kuma mhaka leyi a nga pfumelelanaka ha yona ni vayingiseri va yena? (b) Hi nga n’wi tekelela njhani Pawulo loko hi ri karhi hi chumayela?

⁹ Tsundzuka leswaku Pawulo a a karhatekile loko a vona swikwembu hinkwaswo swa hava emutini wolowo. Kambe, ematshan’weni yo byela vagandzeri volavo va swikwembu swa hava xo mita hi huku, Pawulo u tikhomile. U tirhise vutlhari hilaha a nga kotaka hakona leswaku a fikelela timbilu ta vayingiseri va yena hi ku sungula bulo hi mhaka leyi a va pfumelelana ha yona. U sungule hi ku: “Vavanuna va Atena, ndza swi xiya leswaku eka swilo hinkwaswo mi rhandza swikwembu ku tlula vanhu van’wana.” (Mit. 17:22) Hi marito man’wana, Pawulo a a ku, ‘ndza swi vona leswaku mi rhandza vukhongeri.’ Hi vutlhari Pawulo u va bumabumerile hikwalaho ka leswi va rhandzaka vukhongeri. A a swi vona leswaku van’wana lava a va kanganyisiwa hi tidyondzo ta vukhongeri bya mavunwa, a va ta n’wi yingisa loko a chumayela. Phela Pawulo a a swi tiva sweswo hikuva na yena u tshame a pfumala “vutivi naswona a [a] nga ri na ripfumelo.”—1 Tim. 1:13.

¹⁰ Leswaku Pawulo a nga tlulani milenge ni vayingiseri va yena, u bule na vona hi vumbhoni lebyi a nga byi vona hi ya yena bya leswaku Vaatena a va rhandza vukhongeri—hikuva a ku ri ni alitari leyi eka yona a ku tsariwe leswaku “Eka Xikwembu Lexi Nga Tiviwiki.” Buku yin’wana yi vula leswaku “a swi tolovelekile eka Magriki ni vanhu van’wana ku nyiketela tialitari tin’wana eka ‘swikwembu leswi nga tiviwiki,’ hikuva a va chava leswaku swi nga endleka va rivale xikwembu xin’wana kutani xi va hlundzukela.” Hi ku va ni alitari yo tano, Vaatena a va swi xiya leswaku ku ni Xikwembu xin’wana lexi hanyaka lexi a va nga xi tivi. Pawulo u tirhise alitari yoleyo ku va chumayela mahungu lamanene. U te: “ndzi tele ku ta mi dyondzisa hi Xikwembu xolexo lexi mi xi gandzelaka hambileswi mi nga xi tiviki.” (Mit. 17:23) Xingheniso xa Pawulo a xi ri xa vutlhari kambe a xi ri ni matimba. A a nga chumayeli xikwembu xin’wana kumbe xikwembu ximbe, hilaha vanhu van’wana va vulaka hakona. A a vulavula hi Xikwembu xa ntiyiso lexi Vaatena a va nga xi tivi.

¹¹ Xana hi nga n’wi tekelela njhani Pawulo loko hi ri karhi hi chumayela? Loko hi ri ni vuxiyaxiya hi nga swi kota ku vona loko munhu a rhandza vukhongeri, kumbexana hi nga vona swiambalo leswi a nga swi ambala kumbe swifaniso leswi a nga swi hayeka endlwini kumbe leswi a khaviseke jarata rakwe ha swona. Hi nga ha ku: ‘Ndza swi vona leswaku u rhandza Xikwembu naswona ndzi tsakela ku vulavula ni vanhu lava fanaka na wena.’ Loko hi vutlhari hi xixima ndlela leyi munhu a titwaka ha yona hi vukhongeri bya yena, hi nga swi kota ku bula hi swilo leswi hi pfumelelanaka ha swona. Tsundzuka leswaku xikongomelo xa hina a hi ku avanyisa van’wana hikwalaho ka leswi va swi pfumelaka. Vo tala va Vakreste-kulorhi a va dzime timitsu eka tidyondzo ta vukhongeri bya mavunwa.

12. Xana Pawulo u endle yini leswaku xingheniso xa yena xi pfumelelana ni vayingiseri va yena?

¹² Pawulo se a a yi tiva mhaka leyi a a pfumelelana ha yona ni vayingiseri va yena kutani a a fanele a tirhisa yona ku va chumayela. Tanihi leswi a a swi tiva leswaku vayingiseri va yena a va dyondzisiwe filosofi ya Magriki naswona a va nga ma tivi Matsalwa, u tirhise tindlela to hambana-hambana leswaku a fikelela timbilu ta vona. Xo sungula, u hlamusele tidyondzo ta Bibele a nga kalanga a tshaha Matsalwa hi ku kongoma. Xa vumbirhi, u endle leswaku vayingiseri va yena va swi vona leswaku u tifanisa na vona hikuva minkarhi yin’wana a a tirhisa marito lama nge “hina” na “hi.” Xa vunharhu, u tshahe eka tibuku ta Xigriki ku komba leswaku swilo swin’wana leswi a a swi dyondzisa a swi kumeka etibukwini ta vona. Sweswi a hi kambisiseni nkulumo ya Pawulo leyi nga ni matimba. Hi tihi tidyondzo ta nkoka leti a ti twariseke eka Vaatena hi Xikwembu lexi a va nga xi tivi?

13. Xana Pawulo u vule leswaku swi tise ku yini leswaku ku va ni misava ni matilo ni hinkwaswo leswi nga kona naswona a a vula yini?

¹³ Xikwembu xi endle misava ni matilo ni hinkwaswo leswi nga kona. Pawulo u te: “Xikwembu lexi endleke misava ni swilo hinkwaswo leswi nga eka yona, i Hosi ya tilo ni misava kutani a xi tshami etitempeleni leti akiweke hi vanhu.”d (Mit. 17:24) Misava ni matilo ni hinkwaswo leswi nga kona a swi vanga kona hi xiwelo. Swilo hinkwaswo swi tumbuluxiwe hi Xikwembu xa ntiyiso. (Ps. 146:6) Xikwembu xa matilo ni misava a xi nge tshami etitempeleni leti nga endliwa hi vanhu, ku fana ni xikwembu lexi va nge i Atena kumbe swikwembu swin’wana leswi a swi fanele swi akeriwa titempele, tindhumbha ni tialitari leswaku swi ta gandzeriwa. (1 Tih. 8:27) Rungula ra Pawulo a ri nga bi mariri: Xikwembu xa ntiyiso xi tlakuke ku tlula swikwembu hinkwaswo leswi endliwaka hi vanhu leswi tshamaka etitempeleni leti endliweke hi vanhu.—Esa. 40:18-26.

14. Xana Pawulo u swi kombise njhani leswaku Xikwembu a xi titsheganga hi vanhu?

¹⁴ Xikwembu a xi titsheganga hi vanhu. Vagandzeri va swikwembu swa hava, a va tolovele ku ambexa swifaniso sweswo swiambalo swo durha, va swi xavela tinyiko to durha ngopfu kumbe va swi tisela swakudya ni swakunwa—onge hiloko swikwembu sweswo a swi lava swilo sweswo! Kambe swi nga endleka leswaku vativi van’wana va filosofi lava nga Magriki lava a va yingisele Pawulo, a va pfumela leswaku xikwembu a xi nga ta lava nchumu eka vanhu. Loko swi ri tano, swi nga endleka leswaku a va pfumelelana ni marito ya Pawulo ya leswaku Xikwembu “a xi langutelanga ku pfuniwa hi vanhu onge hiloko xi pfumala swo karhi.” Entiyisweni a xi kona lexi vanhu va nga xi nyikaka Muvumbi. Ematshan’weni ya sweswo, yena u nyika vanhu leswi va swi lavaka—ku nga “vutomi ni moya ni swilo hinkwaswo,” ku katsa dyambu, mpfula ni misava yo nona. (Mit. 17:25; Gen. 2:7) Kutani, tanihi leswi Xikwembu xi nga Munyiki, a xi titsheganga hi vanhu hikuva swilo hinkwaswo va swi kuma eka xona.

15. Xana Pawulo u bule njhani ni Vaatena lava a va tivona va tlakukile eka vanhu lava nga riki Magriki naswona hi yihi dyondzo ya nkoka leyi hi yi dyondzaka eka yena?

¹⁵ Xikwembu xi tumbuluxe vanhu. Vaatena a va tivona va tlakukile swinene eka vanhu lava nga riki Magriki. Kambe Bibele a yi pfumeli leswaku munhu a tikukumuxa hikwalaho ka tiko kumbe rixaka ra rikwavo. (Det. 10:17) Pawulo u tirhise vutlhari ni vutshila loko a vulavula hi mhaka leyi a yi ta hlundzukisa vo tala. U te: “[Xikwembu] hi munhu un’we xi endle tinxaka hinkwato ta vanhu.” Kutani a swi kanakanisi leswaku marito wolawo ma endle leswaku vayingiseri va yena va dya marhambu ya nhloko. (Mit. 17:26) Pawulo a a vulavula hi rungula ra Adamu leri kumekaka eka Genesa hikuva tinxaka hinkwato ta vanhu ti huma eka Adamu. (Gen. 1:26-28) Tanihi leswi vanhu hinkwavo va humaka eka Adamu na Evha, a ri kona tiko kumbe rixaka leri tlakukeke ku tlula rin’wana. Hakunene a xi bele tindleveni! Hi dyondza mhaka ya nkoka eka xikombiso xa yena. Tanihi leswi hi lavaka ku va ni vuxiyaxiya hi tlhela hi anakanyela loko hi chumayela, a hi swi lavi ku hundzula ntiyiso wa Bibele leswaku van’wana va ta hi amukela.

16. Hi xihi xikongomelo xa Muvumbi hi vanhu?

¹⁶ Xikongomelo xa Xikwembu hileswaku vanhu va va ekusuhi na xona. Hambileswi vativi va filosofi lava a va yingisele Pawulo a va vula leswaku munhu u lo va kona hi xiwelo, a va nga swi koti ku hlamusela mhaka yoleyo hi ndlela leyi enerisaka. Kambe, Pawulo u va paluxele hilaha ku twisisekaka xikongomelo xa Muvumbi hi vanhu, ku nga leswaku “va ta lava Xikwembu, loko vo tshuka va xi ambamba kutani va xi kuma hakunene, hambileswi kahlekahle xi nga riki ekule ni un’wana ni un’wana wa hina.” (Mit. 17:27) Swa koteka ku tiva Xikwembu lexi Vaatena a va vula leswaku a xi tiviwi. Entiyisweni, a xi le kule ni lava va tiyimiseleke hi timbilu ta vona hinkwato leswaku va xi kuma ni ku dyondza ha xona. (Ps. 145:18) Xiya leswaku Pawulo u tirhise rito “hina” ku komba leswaku na yena a a tikatsa eka lava a va fanele va “lava” va tlhela ‘va ambamba’ Xikwembu.

17, 18. Ha yini vanhu va fanele va titwa va ri ekusuhi ni Xikwembu naswona hi dyondza yini eka ndlela leyi Pawulo a vulavuleke ha yona ni vayingiseri va yena?

¹⁷ Vanhu va fanele va titwa va ri ekusuhi ni Xikwembu. Pawulo u vule leswaku hikwalaho ka Xikwembu “hi ni vutomi, ha famba hi tlhela hi hanya.” Vativi van’wana va vula leswaku Pawulo a a vula leswi nga vuriwa hi Epimenides, loyi a a ri mutlhokovetseri wa le Kreta la nga hanya hi lembe-xidzana ra vutsevu B.C.E., naswona a a “xiximiwa hi Vaatena hileswi a a rhandza vukhongeri bya vona.” Pawulo u vule xivangelo xin’wana lexi endlaka vanhu va titwa va ri ekusuhi ni Xikwembu, u te: “Hilaha van’wana va vatlhokovetseri va n’wina va vuleke hakona va ku, ‘Hikuva na hina hi vana va xona.’” (Mit. 17:28) Vanhu va fanele va titwa va ri ni vuxaka lebyikulu ni Xikwembu; xi tumbuluxe munhu un’we loyi tinxaka hinkwato ta vanhu ti humaka eka yena. Leswaku Pawulo a fikelela timbilu ta vayingiseri va yena, u tshahe hi ku kongoma eka tibuku ta Xigriki leti swi nga endlekaka leswaku vayingiseri va yena a va ti xixima.e Ku fana na Pawulo, minkarhi yin’wana hi nga ha tshaha katsongo eka tibuku ta matimu, ti-encyclopedia kumbe tibuku tin’wana leti amukelekaka. Hi xikombiso, hi nga tshaha munhu kumbe buku yo karhi leyi xiximiwaka ku komba munhu la nga riki Mbhoni laha mikhuva yo karhi ya vukhongeri bya mavunwa yi sunguleke kona.

¹⁸ Ku ta fikela sweswi, Pawulo a a dyondzisa vayingiseri va yena tidyondzo ta nkoka hi Xikwembu naswona a a endla leswaku leswi a swi vulaka swi pfumelelana na vona. Xana muapostola loyi a a lava leswaku vayingiseri va yena va le Atena va endla yini hi rungula rero ra nkoka? Handle ko va dyela nkarhi, u ye emahlweni a va byela leswi a va fanele va swi endla.

19, 20. (a) Pawulo u byi tirhise njhani vutlhari ku komba leswaku i vuphukuphuku ku gandzela swifaniso leswi endliweke hi vanhu? (b) Hi rihi goza leri vayingiseri va Pawulo a va fanele va ri teka?

¹⁹ Pawulo a a tiyimisele ku khutaza vayingiseri va yena leswaku va teka goza. Loko a ri karhi a tshaha eka tibuku ta Magriki, u te: “Hikokwalaho, leswi hi nga vana va Xikwembu, a hi fanelanga hi ehleketa leswaku Xikwembu xi fana ni nsuku, silivhere kumbe ribye, kumbe nchumu lowu endliweke hi vutlhari bya munhu.” (Mit. 17:29) Entiyisweni, loko ku ri leswaku vanhu va endliwe hi Xikwembu, xana a swi ta koteka leswaku Xikwembu xi va xifaniso lexi nga endliwa hi vanhu? Hi vutlhari, Pawulo u kombe leswaku i vuphukuphuku ku gandzela swifaniso leswi endliweke hi vanhu. (Ps. 115:4-8; Esa. 44:9-20) Loko Pawulo a vula leswaku “a hi fanelanga,” a a endlela leswaku vayingiseri va yena va nga khunguvanyeki hi ndzayo leyi a a va nyika yona.

²⁰ Muapostola Pawulo u swi veke erivaleni leswaku a va fanele va teka goza, u te: “Xikwembu xi yi be hi makatla mikarhi yoleyo yo pfumala vutivi [ya ku ehleketa leswaku Xikwembu xi nga tsakisiwa hi vanhu lava gandzelaka swikwembu swa hava]; kambe sweswi xi byela vanhu hinkwavo hinkwako-nkwako leswaku va fanele va hundzuka.” (Mit. 17:30) Swi nga endleka leswaku van’wana lava a va yingisele Pawulo, va hlamarile loko va twa leswaku va fanele va hundzuka. Kambe marito yo tano lama kongomeke ma swi veke erivaleni leswaku a va kolota Xikwembu vutomi bya vona nileswaku a va ta tihlamulela eka xona. A a va fanele va lava Xikwembu, va dyondza ntiyiso hi xona va tlhela va hanya hi ku pfumelelana ni ntiyiso wolowo. Eka Vaatena, sweswo a swi vula leswaku va fanele va tshika ku gandzela swikwembu swa hava hikuva sweswo a ku ri xidyoho.

21, 22. Pawulo u gimete nkulumo ya yena hi marito wahi lama nga ni matimba naswona ma vula yini eka hina namuntlha?

²¹ Pawulo u gimete nkulumo ya yena hi marito lama nga ni matimba, a ku: “[Xikwembu] xi veke siku leri xi nga ta avanyisa misava hinkwayo hi ndlela leyinene, hi ku tirhisa wanuna loyi xi n’wi hlawuleke naswona xi pfuxe wanuna yoloye eku feni ku komba vanhu hinkwavo leswaku siku rero ri ta ta hakunene.” (Mit. 17:31) Hakunene a swi twala leswaku vanhu volavo va lava Xikwembu xa ntiyiso va tlhela va xi kuma hikuva Siku ra Vuavanyisi a ri tshinela! Pawulo a nga vulanga leswaku Muavanyisi la nga vekiwa i mani. Ematshan’weni ya sweswo, u vule swo karhi leswi hlamarisaka ha yena, a ku: U hanye emisaveni, a fa naswona Xikwembu xi n’wi pfuxile!

²² Marito wolawo yo gimeta i ya nkoka swinene eka hina namuntlha. Ha swi tiva leswaku Muavanyisi la nga vekiwa hi Xikwembu i Yesu Kreste la nga pfuxiwa. (Yoh. 5:22) Nakambe ha swi tiva leswaku Siku ra Vuavanyisi ri ta teka malembe ya gidi nileswaku ri le kusuhi ni ku sungula. (Nhlav. 20:4, 6) A hi ri chavi hikuva ha swi tiva leswaku ri ta tisa mikateko yo tala eka lava nga ta kumeka va ri karhi va tshembeka. Ku pfuxiwa ka Yesu Kreste—ku nga singita leri ma tlulaka hinkwawo—ku tiyisa ntshembo lowu hi nga na wona wa vumundzuku lebyinene ni lebyi tsakisaka!

23. Xana vanhu va angule njhani endzhaku ko yingisela Pawulo?

²³ Vanhu va angule hi tindlela to hambana-hambana endzhaku ko yingisela Pawulo. “Van’wana va sungula ku n’wi hleka” loko va twa a vulavula hi ku pfuka ka lava feke. Van’wana va tikhomile kambe a va nga tiyimiselanga ku hundzuka, hikuva va te: “Hi ta tlhela hi ku yingisela siku rin’wana hi mhaka leyi.” (Mit. 17:32) Kambe van’wana va angule kahle, hikuva Bibele yi ri: “Van’wana va n’wi landzerile va va vapfumeri. Exikarhi ka vona a ku ri na Diyonisiyo, muavanyisi wa le hubyeni ya Areyopago ni wansati la vuriwaka Damarisi ni vanhu van’wana.” (Mit. 17:34) Vanhu va angula hi ndlela leyi fanaka loko hi va chumayela. Van’wana va nga hi vungunya kasi van’wana va nga ala rungula ra hina. Kambe ha tsaka loko van’wana va amukela rungula ra Mfumo kutani va va vapfumeri.

24. Xana hi nga dyondza yini eka leswi Pawulo a swi vuleke loko a ri eAreyopago?

²⁴ Loko hi anakanyisisa hi nkulumo ya Pawulo, hi nga dyondza swo tala emhakeni yo twisisa, yo khorwisa van’wana ni ku pfumelelana ni vayingiseri va hina. Tlhandlakambirhi, hi nga dyondza ku lehisa mbilu ni ku tirhisa vutlhari loko hi chumayela lava kanganyisiwaka hi tidyondzo ta vukhongeri bya mavunwa. Hi tlhela hi dyondza mhaka leyi ya nkoka: A hi fanelanga hi cinca leswi Bibele yi swi dyondzisaka leswaku hi tsakisa vayingiseri va hina. Kambe loko hi tekelela xikombiso xa muapostola Pawulo, hi nga va vadyondzisi lava nga ni vutshila entirhweni wo chumayela. Ku tlula kwalaho, vakulu va nga va vadyondzisi lavanene evandlheni. Kutani hi ta swi fanelekela kahle ku pfuna van’wana leswaku va “lava Xikwembu . . . kutani va xi kuma hakunene.”—Mit. 17:27.