Swikhongelo Leswi Hlamuriwaka

KU LAVA ku vulavula ni matimba yo karhi lama tlakukeke i ka khale tanihi munhu hi yexe. Hi xikombiso, matsalwa man’wana ya Egipta wa khale ma na swikhongelo. Swin’wana swa leswi a swi kombela nsirhelelo eka xikwembu, kasi swin’wana a ma ri marito ya ku dzunisa kumbe ya ku tshemba xikwembu lexi ku vulavuriwaka na xona. Exikarhi ka Magriki ya lembe xidzana ra vunhungu B.C.E., tinsimu kun’we ni swikhongelo swo tanihi swiphato ni leswi endliwaka hi vukheta a swi tolovelekile. Eka swikhongelo swa Rhoma, vukheta a byi laveka eku vulavuleni na xikwembu xo karhi, tanihi leswi hi nkarhi wolowo a ku gandzeriwa swikwembu swo tala.

Ku fikela esikwini leri, xikhongelo i xivumbeko lexi tolovelekeke xa vukhongeri-nkulu bya misava. Lava tivekaka swinene hi ku tirhisa ka vona ka xikhongelo nkarhi na nkarhi i Mabudha, Mahindu, Vayuda, Mamuslim ni lava va vulaka leswaku i Vakriste. Hambi leswi ku tirhisiwa ka xikhongelo ku dumeke swinene eka vukhongeri bya lembe xidzana ra vu-20, ku hambana lokukulu swinene ka tindlela ni mikhuva ya ku khongela swi vanga mpfilumpfilu eka vo tala lava lavaka leswaku swikhongelo swa vona swi hlamuriwa.

Xana Xikhongelo Xihi Na Xihi Xi Nga Swi Kota?

Tanihi leswi ku khongela ku nga ni swivumbeko swo tala, xana xikhongelo xihi na xihi xi nga tirha? Van’wana va vone onge ntsendze loko munhu loyi a khongelaka a ri lonene naswona a ri la “pfumelaka,” a swi khathariseki ngopfu leswaku hi xihi xivumbeko xa xikhongelo lexi tirhisiwaka. U ehleketa yini xana? Hikwalaho ka mavonelo yo hambana-hambana emhakeni leyi, i swa nkoka ku tshika mavonelo ya vanhu kutani hi lava mhaka leyi paluxiweke hi xihlovo lexi tlakukeke.

Tinhlamulo leti nga eka matluka lama landzelaka ti humesiwe exihlobyeni xo tano, Bibele leyo Kwetsima. Yi komba leswaku a hi xikhongelo xin’wana ni xin’wana lexi nga swi kotaka loko munhu a langutela leswaku xikhongelo xa yena xi yingisiwa no hlamuriwa.

Bibele Ya Hlamusela:

Loyi swikhongelo swi faneleke ku kongomisiwa eka yena

Lexi endlaka leswaku swikhongelo swin’wana swi nga hlamuriwi

Leswi nga komberiwaka exikhongelweni

Hi xihi xiphemu lexi munhu la nyikelaka xikhongelo a nga na xona ke?

Xilaveko lexikulu i ripfumelo, ku nga ri ntsena ku pfumela hi mbilu hinkwayo leswaku Xikwembu xi kona ni leswaku xa swi twa swikhongelo. (Vaheveru 11:6) Ripfumelo ro tano ri kombisiwa hi ku lwela ku hanya hi ku pfumelelana ni minsinya ya milawu leyinene ya Xikwembu leyi andlariweke eBibeleni. EDyondzweni ya yena ya le Ntshaveni, Yesu Kriste u kandziyise yinhla leyi: “A hi hinkwavo lava nge ka mina: ‘Hosi, Hosi,’ lava nga ta nghena eMfun’weni wa matilo, kambe ku ta nghena la endlaka ku rhandza ka Tata wa mina la nge matilweni.”—Matewu 7:21.

Tanihi xikombiso xa lava swikhongelo swa vona swi nga ta ka swi nga yingisiwi, muprofeta wa Muheveru Esaya u tsarile: “Loko mi anḍisa mikhongelo ya ṅwina, [mina Yehova Xikwembu] a nḍi yingisi; mav̌oko ya ṅwina ma tele ngati.” (Esaya 1:15) Kutani vahi na vahi lava nga ku xiximiki ku kwetsima ka vutomi a va nge languteli leswaku swikhongelo swa vona swi yingisiwa, ku nga khathariseki leswaku va khongela nkarhi na nkarhi na hi ku chivirika.

Ha yini “vapfumeri” van’wana hakanyingi va nga ti kumi tinhlamulo ta swikhongelo swa vona ke?

Ku pfumela ku ri koxe a ku anelanga ku tsakisa Xikwembu ni ku xi endla xi hlamula swikhongelo swa hina. Hambi ku ri munhu la hatlaka ku tshemba a nga tivula la pfumelaka. Leswaku ripfumelo ri ta tiya, ri fanele ri seketeriwa hi vutivi lebyi kongomeke, lebyi nga kumiwaka ntsena hi dyondzo ya Bibele. Tlhandla-kambirhi, leswi u swi tshembaka ni ripfumelo swi fanele ku kombisiwa hi mintirho leyi swi yi humesaka. “Tani hi leswi miri lowu nga hava moya wu feke, ku pfumela na kona loku nga hava mintirho ku file.”—Yakobo 2:26.

Mupfumeri wa ntiyiso u ta lava ku tsundzuka Xikwembu siku na siku, hayi ku hundzulukela exikhongelweni loko a kongomane ni mhaka ya xihatla ntsena. Nakambe u ta endla mintirho ya ripfumelo, mintirho leyinene leyi katsaka ku vulavula ni van’wana mayelana ni leswi a swi tshembaka ni ripfumelo ra yena eka Xikwembu.

Xikhongelo xi fanele xi va na xivumbeko xihi?

Xikhongelo a xi fanelanga ku va mukhuva ntsena, hambi ku ri ku hlayiwa ebukwini; xikhongelo a xi fanelanga ku va na timhaka leti phindha-phindhiwaka onge hi loko ku phindha-phindha ku xi endla xi va lexi tirhaka swinene. Naswona xikhongelo a xi fanelanga ku “endleriwa” ku tivonakarisa kumbe ku tsakisa van’wana. Yesu u nyike xitsundzuxo lexi xinene mayelana ni xivumbeko lexi swikhongelo swa hina swi faneleke ku va na xona ni leswi hi faneleke ku swi papalata: “Na swona loko mi khongela, mi nga kotisi vakanganyisi; hikuva vona va rhandza ku khongela va yimile emasinagogeni ne mahlanganeni ya tindlela, leswaku va voniwa hi vanhu . . . Loko mi khongela, mi nga bokoxeli kukota vamatiko, hikuva va anakanya leswaku hi ku tata marito va ta yingisiwa.”—Matewu 6:5-7.

A ku na xiyimo xo karhi xa miri lexi vekiweke leswaku swikhongelo swi ta yingisiwa. Hambi swi ri tano, loyi a khongelaka u ta fanela ku titsongahata naswona a kombisa ku xixima hi xiyimo ni marito lama tirhisiwaka exikhongelweni xa yena.

Swikhongelo swi fanele swi kongomisiwa eka mani xana?

Buku ya Bibele ya Vaheveru yi vulavula hi munhu la ‘tshinelelaka Xikwembu.’ (Vaheveru 11:6) I mani Xikwembu lexi? Ku na Xikwembu xin’we ntsena xa Matimba Hinkwawo, hambi leswi ku nga na swikwembu swo tala leswi endliweke hi vanhu ni swa mavunwa. (1 Vakorinto 8:5, 6) Xikwembu xa Matimba Hinkwawo xa Bibele xi vitaniwa Yehova. (Psalma 83:18) I Muvumbi wa swilo hinkwaswo, naswona hikwalaho ka xivangelo lexi xikhongelo xi fanele xi kongomisiwa eka yena ntsena. Yesu Kriste u va dyondzise kahle valandzeri va yena ku khongela va ku: “Tata wa hina, la nge matilweni.” (Matewu 6:9) E-e, Yesu a nga va dyondzisanga vadyondzisiwa va yena ku khongela eka yena, eka mana wakwe Mariya kumbe eka munhu wihi na wihi un’wana. Kambe Xikwembu sweswi xi lava leswaku hi xiya xiyimo xa N’wana wa xona kutani hi endla swikhongelo swa hina hinkwaswo hi vito ra Yesu. Hi yona mhaka leyi Yesu a byeleke valandzeri vakwe a ku: “A ku na munhu loyi a taka eka Tatana, loko ku nga ri ha mina.”—Yohane 14:6.

Kutani ke, leswaku swikhongelo swi amukeleka eka Xikwembu, swi fanele swi kongomisiwa eka Yehova Xikwembu hi N’wana wa xona, Yesu Kriste. Hi leswaku, swi fanele swi vuriwa eka Xikwembu hi vito ra Yesu.

I yini leswi nga komberiwaka eswikhongelweni?

“Loko hi kombela le’ŝi ranḍiwaka hi šona, [Xikwembu] ša hi yingisa,” Bibele ya Xitsonga. Xitiyisekiso lexi vonakaka xi nonon’hwa ku xi tshemba xi tsariwe eka 1 Yohane 5:14. Kambe, u yi xiyile xana yinhla leyi nge—“le’ŝi ranḍiwaka hi šona”? Ina, xivangelo lexikulu xa leswaku ha yini swikhongelo swo tala swi nga hlamuriwi hi leswaku loyi a khongelaka a nga ringetanga ku sungula ku kuma leswi ku rhandza ka Xikwembu ku nga swona.—Swivuriso 3:5-7.

Tanihi nkongomiso lowu pfunaka kumbe xikombiso, Yesu u nyike vadyondzisiwa va yena xikhongelo lexi tiviwaka hi ku anama namuntlha tanihi “Xikhongelo xa Hosi.” (Matewu 6:9-13) Hambi leswi na xona xi nga fanelangiki ku endliwa tanihi mukhuva, xa swi andlala swilaveko swo sungula leswi faneleke. Eku sunguleni ku nghena vito ni xikongomelo xa Xikwembu. Ku landzela nxaxamelo wa swilaveko swa nyama, ku rivalela ni ku kutsuriwa eku ringiweni hi lowo biha. Xiga lexi nge “Tata wa hina” xi nga ha pfuna munhu loyi a khongelaka ku anamisa swikhongelo swa yena ni mianakanyo ya yena hayi ku katsa swirho swa ndyangu ni maxaka ntsena kambe ni van’wana lava lavaka ku tsakisa Muvumbi wa vona.—Mintirho 17:26, 27.

Swikhongelo swi fanele swi lehisa ku yini?

Bibele a yi veki mpimo wo karhi eka swikhongelo. Swi nga ha koma swinene kumbe swi nga ha vuriwa hi mbilu. (Nehemia 2:4; 1 Samuel 1:12, 13) Hi tlhelo rin’wana, swikhongelo swi nga leha swinene. A ku ri na nkarhi lowu Yesu a nga “tshama vusiku hinkwabyo a ri karhi a khongela Xikwembu.” Leswi kahle-kahle a ku ri ku kombela mpfuno wa Xikwembu eku hlawuleni ka vaapostola vakwe va 12. (Luka 6:12) Kutani ku leha ka swikhongelo leswi amukelekaka ku ta hambana hi ku ya hi swilaveko.

Swikhongelo Swa Hlamuriwa Hakunene

Bibele yi tele hi timhaka ta swikhongelo leswi hlamuriweke hi ‘Muyingisi lonkulu wa swikhongelo,’ Yehova Xikwembu. (Psalma 65:2) Xikombiso lexi hlawulekeke i “xikhongelo xo ringa” emasikwini ya Eliya muprofeta, lexi tsariweke eka 1 Tihosi ndzima 18. Eka lembe xidzana ro sungula, vadyondzisiwa va Yesu va kume nhlamulo leyi ya xihatla ya xikhongelo: “Kute loko va hetile ku khongela, xivandla lexi va hlengeletaneke ka xona xi tsekatseka, hinkwavo va tala hi Moya lowo Kwetsima, kutani va vula rito ra Xikwembu va tiyile.”—Mintirho 4:23-31.

Exikarhi ka makume-kume ya mintokoto leyi amukeriweke hi vaendli va phepha-hungu leri ku na leyi ya vavanuna ni vavasati va malembe hinkwawo lava titweke leswaku va fike emakumu. Hikwalaho ka vuyelo, va tiyiseka leswaku swikhongelo swa vona swi yingisiwile naswona swi hlamuriwile.

Hi xikombiso: Jaha leri tshamaka ehansi ka ntshava leyi nga yoxe ya Swisa ekusuhi na ndzilakana wa Italy ri ri: “Ku tsandzeka ka mina ku kuma ntlhantlho [wa swiphiqo swa vutomi] a swi ri erivaleni lerova a ndzi navela ku fa ntsena. . . . A ndzi endla lexi a xi ta emiehleketweni ya mina ntsena. Ndzi khongela: ‘Oho Xikwembu lexi nga tiviwiki, u fanele u ri kona naswona u fanele u ri Xikwembu xa rirhandzu. Ndzi pfune! Ndzi nga ka ndzi nga ha yi emahlweni—ndzi pfune leswaku ndzi kuma ntiyiso.’” Masiku ma nga ri mangani endzhaku, mpatswa lowuntshwa lowu a wu ri Timbhoni ta Yehova wu endzele munhu loyi. Dyondzo ya Bibele yi hleriwile, naswona sweswi i mbhoni leyi khuvuriweke ya Yehova.

Muongori loyi a thwaseke loyi a a ri na vutomi lebyi nga tsakisiki hikwalaho ka vunghavava bya nuna wa yena naswona ku hambana ka vona eku heteleleni a ku ri ka vukhongeri hakunene. Siku rin’wana u khongerile a ri hava ntshembo, a kombela leswaku Xikwembu xi n’wi byela loko xi ri na xikongomelo lexinene. Hi ndzhenga wolowo, Timbhoni ta Yehova ti fike endlwini ya yena ti ri entirhweni wa tona wa yindlu hi yindlu wo chumayela. U va rhambele ekaya ra yena, a vutisa swivutiso swo tala naswona a tsakela ku kuma tinhlamulo ta matsalwa. Hi ku famba ka nkarhi, muongori hi yexe u ve muhuweleri wa “mahungu lamanene” naswona a a fambisa dyondzo ya Bibele.—Matewu 24:14.

Un’wana wa Timbhoni ta Yehova a a hlaya Xihondzo xo Rindza emovheni wa yena loko un’wana hi xitshuketa a n’wi tlimba nkolo. U khongele swinene eka Yehova Xikwembu. Muhlaseri u hele matimba, kutani mavoko ya yena ma sungula ku tsana. Mbhoni yi dhumise movha, yi sarisa munhu loyi, kutani yi n’wi siya a yime tanihi xifaniso exikarhi ka gondzo.

Emisaveni ya ku kanakana loku andzaka, varhandzi va Xikwembu ni ntiyiso va nga kuma xivindzi hi ku tiyiseka ka xiviri ka leswaku swikhongelo leswi vuriwaka eka Yehova Xikwembu, hi ku tirhisa ndlela leyi faneleke, hi ku xixima na hi xiyimo lexinene xa mianakanyo ni mbilu swa yingisiwa. Hayi leswaku Xikwembu xa Matimba Hinkwawo xi to yingisa ntsena swikhongelo swo tano kambe xi ta tlhela xi swi hlamula handle ko tsandzeka, hi ku ya hi ku rhandza ka xona naswona hi nkarhi wa xona lowu xi wu hlawuleke.

[Bokisi leri nga eka tluka 4]

Swivumbeko Swa Xikhongelo

Nkambisiso wo koma wa swivumbeko swo hambana swa xikhongelo leswi tirhisiwaka namuntlha wu ta vonaka wu voningela.

Lexi tirhisiwaka hakanyingi eka Vahindu i xikhongelo xa xisekelo lexi dzunisaka xikwembu lexi hlawuriweke kumbe xikwembu xa xisati, leswi ku ehleketiwaka leswaku i 330 000 000, leswi gandzeriwaka etitempeleni ta 10 000. Hambi swi ri tano, hakanyingi, Mahindu ma tirhisa xivumbeko lexi tlakukeke xa xikhongelo lexi nga vaka ni swivumbeko swimbirhi—ku nga ha va ku anakanyisisa (dhyana) kumbe ku dzunisa (stotra). Ntikelo lowukulu wu vekiwa eku vuleni ka xikhongelo hi ku tlakusa rito.

Eka tinghwendza ta Mabudha ni Matao ya le China, swikhongelo swi endliwa hi minkarhi hinkwayo kanharhu hi siku (hi mahlambandlopfu, ninhlekanhi ni navusiku). Swikhongelo leswi swi endliwa ku ri karhi ku ririsiwa xingelengele lexintsongo. Ku va pfuna eku khongeleni, tinghwendza ta Mabudha ti rhwala ntambu leyi nga ni vuhlalu bya 108. Hambi lava nga riki vafundhisi va tirhisa ndlela leyi yo rhwala ntambu ya vuhlalu leswaku va hlayisa nhlayo ya minkarhi leyi swikhongelo swi vuriweke ha yona.

Eka Mamuslim lama tinyiketeleke, xiphemu xa ntikelo xa vugandzeri bya vona i xikhongelo xa siku rin’wana ni rin’wana (salat). Xi fanele xi endliwa ka ntlhanu hi siku ku ri karhi ku langutiwe tlhelo ra Mecca eSaudi Arabia.

Swikhongelo swa Vayuda swi katsa leswi tekiweke hi ku kongoma eBibeleni, swo tanihi tipisalema. Swikhongelo swin’wana swi katsa leswi engeteriweke hi varabi vo hambana-hambana.

Exikarhi ka lava tivulaka Vakriste, ku na nxaxamelo wo leha wa swikhongelo ni tindlela to khongela. Leswi swi sungula eka swikhongelo leswi phindha-phindhiwaka ku khomiwe ntambu ya vuhlalu eka swikhongelo leswi kandziyisiweke, kun’we ni leswi swa marito ma nga ri mangani lama vuriwaka handle ko sungula u titoloveta.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 7]

Swikhongelo swa Yesu a swi hlamuriwa. Ni swa wena swi nga hlamuriwa