Ku Hlakulela Mihandzu Ya Ku Tikhoma
“Mihandzu ya Moya i rirhandzu, ni ku tsaka, ni ku rhula, ni ku leha mbilu, ni vunene, ni ku hanana, ni ku tshembeka, ni musa, ni ku tikhoma. Ku hava nawu lowu lwaka ni leswo tano.”—VAGALATIYA 5:22, 23.
1. I mani la hi nyikeke xikombiso lexinene xa ku tikhoma, lexi voniwaka eka matsalwa wahi?
YEHOVA XIKWEMBU na Yesu Kriste va hi nyike swikombiso leswinene swa ku tikhoma. Ku sukela loko munhu a tlule nawu entangeni wa Edeni, Yehova u hambete a kombisa mfanelo leyi. (Ringanisa Esaya 42:14.) Ku ringana minkarhi ya kaye eMatsalweni ya Xiheveru hi hlaya leswaku ‘u hlwela ku kariha.’ (Eksoda 34:6) Sweswo swi lava ku tikhoma. Naswona hakunene N’wana wa Xikwembu u kombise ku tikhoma lokukulu, hikuva “loko a rhuketeriwa, a nga tlheriselanga hi ku rhuketela.” (1 Petro 2:23) Kambe, Yesu a a ta va a n’wi komberile Tata wakwe leswaku a n’wi pfuna “hi mavandla ya tintsumi lama tlulaka 12.”—Matewu 26:53.
2. Hi swihi swikombiso leswinene swa Matsalwa leswi hi nga na swona hi ku tikhoma loku kombisiweke hi vanhu lava nga hetisekangiki?
2 Na hina hi na swona swikombiso leswinene swa Matsalwa swa ku tikhoma loku kombisiweke hi vanhu lava nga hetisekangiki. Hi xikombiso, mfanelo leyi yi kombisiwile eka xiendlakalo lexi xiyekaka evuton’wini bya Yosefa, n’wana wa mupatriarka Yakobo. Mawaku ku tikhoma konghasi loku Yosefa a ku kombiseke loko nkata Potifaro a ringete ku n’wi dyohisa! (Genesa 39:7-9) Nakambe a ku ri ni xikombiso lexinene xa vantshwa va mune va Vaheveru lava kombiseke ku tikhoma hi ku ala ku dya swakudya swo xawula swa Vababilona hikwalaho ka ku siveriwa hi Nawu wa Muxe.—Daniel 1:8-17.
3. I vamani lava xiyekaka hi ku tikhoma ka vona lokunene, leswi kombisiwaka hi vumbhoni byihi?
3 Mayelana ni swikombiso swa manguva lawa swa ku tikhoma, hi nga kombetela eka Timbhoni ta Yehova hinkwato. Ti faneriwa hi xibumabumelo lexi ti nyikiweke xona hi New Catholic Encyclopedia—xa leswaku hi “tin’wana ta mintlawa leyi tikhomaka kahle swinene emisaveni.” Muleteri eyunivhesiti ya Philippines u vule leswaku “Timbhoni ti swi landzelela swinene leswi ti swi dyondzaka eMatsalweni.” Mayelana ni ntsombano wa Timbhoni eWarsaw hi 1989, muviki wa mahungu wa Mupolish u tsarile: “55 000 wa vanhu a va dzahanga ni fole ni rin’we ku ringana masiku manharhu! . . . Xikombiso lexi xa ku tikhoma loku tlulaka loku tolovelekeke xi ndzi nyanyurile ni ku ndzi hlamarisa.”
Ku Chava Xikwembu Ni Ku Venga Leswo Biha
4. Hi xihi xin’wana xa swipfuno-nkulu eku kombiseni ka ku tikhoma?
4 Xin’wana xa swipfuno-nkulu eku hlakuleleni ka ku tikhoma i ku chava Xikwembu, ku nga ku chava lokunene ka leswaku hi nga hlundzukisi Tata wa hina wa le tilweni. Ndlela leyi xichavo lexikulu eka Xikwembu xi nga xa nkoka ha yona eka hina yi voniwa hi mhaka ya leswi Matsalwa ma xi boxaka ko tala. Loko Abrahama a ha tilulamisele ku nyikela hi n’wana wakwe Isaka, Xikwembu xi te: “U nga yisi v̌oko ra wena eka ṅwana, u nga ṅwi endli ntšhumu; hikuv̌a ŝeŝi nḍa ŝi tiv̌a leŝaku u tšhava Šikwembu, ni leŝaku a u nḍi alelanga ṅwana ku, loyi a nga ŝakwe.” (Genesa 22:12) Handle ko tilumaluma ntshikilelo wa mintlhaveko a wu ri wukulu, hikwalaho swi fanele swi lave ku tikhoma lokukulu eka Abrahama, leswaku a hetisisa xileriso xa Xikwembu ku fikela laha a tlakusaka mukwana leswaku a tlhava n’wana wakwe la rhandzekaka, Isaka. Ina, ku chava Xikwembu ku ta hi pfuna leswaku hi tikhoma.
5. I xiphemu xihi lexi ku venga leswo biha ku xi endlaka eku kombiseni ka hina ku tikhoma?
5 Leswi yelanaka ngopfu ni ku chava Yehova i ku venga leswo biha. Eka Swivuriso 8:13 ha hlaya: “Ku tšhav̌a Šikwembu i ku v̌enga ŝo biha.” Hi hala tlhelo, ku venga leswo biha swi tlhela swi hi pfuna ku tikhoma. Nkarhi na nkarhi, matsalwa ma hi byela leswaku hi venga—ina, hi nyenya—leswo biha. (Psalma 97:10; Amos 5:14, 15; Varhoma 12:9) Leswo biha swi tala ku tsakisa swinene, swa ringa swinene, ni ku koka mahlo swinene lerova hi fanele hi swi venga leswaku hi tisirhelela eka swona. Hinkwako ku venga ko tano ka leswo biha ku ni nsusumeto wo tiyisa ku tiyimisela ka hina ku kombisa ku tikhoma, ivi xisweswo ku tirha tanihi xisirhelelo eka hina.
Ku Tikhoma, I Ndlela Ya Vutlhari
6. Ha yini ku ri vutlhari ku susa mimboyamelo ya hina ya vutitivi hi ku titoloveta ku tikhoma?
6 Xipfuni xin’wana lexikulu eku titoloveteni ka hina ku tikhoma i ku vona vutlhari byo kombisa mfanelo leyi. Yehova u hi kombela leswaku hi tikhoma leswaku ku ta pfuneka hina vini. (Ringanisa Esaya 48:17, 18.) Rito rakwe ri ni switsundzuxo swo tala leswi kombaka ndlela leyi ku nga vutlhari ha yona ku susa mimboyamelo ya hina ya vutitivi hi ku titoloveta ku tikhoma. A hi nge yi balekeli milawu ya Xikwembu leyi nga hundzukiki. Rito ra xona ra hi byela: “Xin’wana ni xin’wana lexi munhu a xi byalaka, ú ta tshovela xona; loyi a byalaka swo tsakisa hi ntumbuluko wa yena wa nyama, ú ta tshovela leswo bola leswi humaka eka ntumbuluko wa yena wolowo; kambe loyi a byalaka swo tsakisa Moya, ú ta tshovela leswi humaka eka Moya, byi nga vutomi lebyi nga heriki.” (Vagalatiya 6:7, 8) Xikombiso lexi nga lo dla erivaleni, i xa ku dya ni ku nwa. Vuvabyi byo tala byi vangiwa hi leswi vanhu va dyaka ni ku nwa ku tlula mpimo. Ku pfumeleriwa ko tano ka vutitivi ku pfumata munhu ku tixixima. Ku tlula sweswo, munhu a nge byi pfumeleli vutitivi, kambe a nga byi onhi vuxaka byakwe ni van’wana. Eka hinkwaswo, ku pfumala ku tikhoma ku onha vuxaka bya hina ni Tata wa hina la nge matilweni.
7. Hi yihi nhloko-mhaka-nkulu ya buku ya Swivuriso, leyi kombisiwaka hi matsalwa wahi ya Bibele?
7 Hikwalaho, hi fanele ku hambeta hi tibyela leswaku vutitivi i ku tionha. Nhloko-mhaka-nkulu ya buku ya Swivuriso, leyi kandziyisaka ku tilaya, hi leswaku vutitivi a byi hakeri naswona ku tikhoma i vutlhari. (Swivuriso 14:29; 16:32) Naswona a swi tiviwe leswaku ku tilaya ku katsa swo tala ku tlula ku papalata leswo biha. Ku tilaya, kumbe ku tikhoma, ka laveka nakambe leswaku u endla leswi lulameke, leswi swi nga ha nonon’hwa hi mhaka ya leswi swi lwisanaka ni mimboyamelo ya hina ya vudyoho.
8. I ntokoto wihi lowu kombisaka vutlhari bya ku tikhoma?
8 Lexi kombisaka vutlhari bya ku tikhoma i mhaka ya un’wana wa Timbhoni ta Yehova, loyi a a yime elayinini ebankini, laha wanuna un’wana a n’wi ngheneleleke emahlweni. Hambi leswi Mbhoni a yi hlundzukilenyana, yi tikhomile. Hi siku rero a a yi fanele ku ya vonana ni munjhiniyara un’wana leswaku a sayineriwa tipulani ta Holo ya Mfumo. Naswona xana munjhiniyara yoloye a a ri mani? Phela, a ku ri wanuna luyani a n’wi ngheneleleke emahlweni ebankini! Munjhiniyara a nga vanga ni xinghana lexikulu ntsena kambe u tlhele a hakerisa Mbhoni mali leyi nga hansi ka leyi faneleke hi n’we xa khume. Mayana ntsako wonghasi lowu Mbhoni yi veke na wona hi leswi yi tikhomeke mixo wa siku rero, yi nga pfumeleli ku hlundzukisiwa!
9. Hi yihi ndlela ya vutlhari loko hi pitsuriwa evutirhelini?
9 Nkarhi na nkarhi loko hi famba hi yindlu na yindlu hi chumayela mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu kumbe hi yime eswitarateni hi ringeta ku pfuxa ku tsakela hi rungula ra hina eka vahundzi, hi hlangana ni marito yo pitsula. Xana hi yihi ndlela ya vutlhari? Rito leri ra vutlhari ri nyikeriwa eka Swivuriso 15:1: “Ku hlamula lokunene ka releta v̌ukari.” Hi marito man’wana, hi fanele ku tikhoma. Naswona a hi Timbhoni ta Yehova ntsena leti kumeke leswi swi ri ntiyiso kambe ni van’wana va swi kume swi ri tano. Risima ra ku tikhoma ra ha tlangeriwa swinene hi vativi va vutshunguri.
Rirhandzu Ro Pfumala Vutitivi Ra Pfuna
10, 11. Ha yini rirhandzu ri ri mpfuno wa xiviri eku kombiseni ka ku tikhoma?
10 Nhlamuselo ya Pawulo ya rirhandzu eka 1 Vakorinto 13:4-8 yi kombisa leswaku matimba ya rona ma nga hi pfuna ku tikhoma. “Rirhandzu ra tiyisela.” Ku tiyisela swi lava ku tikhoma. “Rirhandzu a ri na mavondzo, a ri tinyungubyisi, a ri tikurisi.” Mfanelo ya rirhandzu yi hi pfuna ku lawula mianakanyo ni mintlhaveko ya hina. Ku susa mboyamelo wihi na wihi wo vondzoka, wo tinyungubyisa, kumbe wo tikurisa. Rirhandzu ri hi susumetela ku va lava hambaneke, ri hi endla hi titsongahata, hi twisisa, hi laha Yesu a a ri ha kona.—Matewu 11:28-30.
11 Pawulo u ya emahlweni a vula leswaku rirhandzu “a ri hanyi hi ndlela yo soleka.” Nakambe swi lava ku tikhoma leswaku u hanya hi ndlela leyi nkhensekaka minkarhi hinkwayo. Mfanelo ya rirhandzu yi hi hambanisa ni makwanga, ni ku tshamela ‘ku tilavela swa hina vini.’ Rirhandzu “a ri na ximbilwambilwana.” Vona leswaku swi olova njhani ku hlundzukisiwa hi leswi van’wana va swi vulaka kumbe va swi endlaka! Rirhandzu ri ta hi pfuna leswaku hi tikhoma naswona hi nga vuli kumbe ku endla leswi endzhaku ka nkarhi hi nga ha tisolaka ha swona. Rirhandzu “a ri na xiveketela xa leswo biha.” Ntumbuluko wa munhu wu voyamele ku va ni xiveketela ni ku hlayisa rivengo. Kambe rirhandzu ri ta hi pfuna ku susa mianakanyo yo tano emiehleketweni ya hina. Rirhandzu “a ri tsakeli ku homboloka.” Swi lava ku tikhoma leswaku u nga tsakeli swilo swo homboloka, tanihi tibuku ta vanhu lava nga ambalangiki kumbe mintlango ya swiphemu leyi thyakeke ya TV. Kambe rirhandzu “ri langutela hinkwaswo” naswona “ri tiyisela eka hinkwaswo.” Swi lava ku tikhoma leswaku hi tiyiselela swilo, ku tiyiselela swilo leswi ringaka kumbe swilo leswi tikaka, ni ku nga swi pfumeleli swi hi heta matimba, swi hi vangela ku tlherisela vubihi hi vubihi, kumbe swi hi susumetela ku tshika ku tirhela Yehova.
12. Hi yihi ndlela yin’wana yo kombisa ku tlangela ka hina hinkwaswo leswi Yehova Xikwembu na Yesu Kriste va hi endleleke swona?
12 Loko hakunene hi n’wi rhandza Tata wa hina wa le matilweni ni ku tlangela timfanelo ta yena leti hlamarisaka ni hinkwaswo leswi a hi endleleke swona, hi ta lava ku n’wi tsakisa hi ku tikhoma minkarhi hinkwayo. Nakambe, loko hakunene hi rhandza Hosi ni N’wini wa hina, Yesu Kriste, ni ku tlangela hinkwaswo leswi a hi endleleke swona, hi ta yingisela xileriso xakwe ‘xo rhwala mhandzi ya hina ya nxaniso hi hambeta hi n’wi landzela.’ (Marka 8:34) Kunene sweswo swi lava leswaku hi tikhoma. Ku rhandza vamakwerhu va xinuna ni va xisati va Vakriste, swi ta tlhela swi hi sivela ku va khunguvanyisa hi ku endla hi vutitivi.
Ripfumelo Ni Ku Titsongahata Tanihi Swipfuno
13. Ha yini ripfumelo ri nga hi pfuna leswaku hi tikhoma?
13 Xipfuno xin’wana lexikulu eku kombiseni ka ku tikhoma i ripfumelo eka Xikwembu ni switshembiso swa xona. Ripfumelo ri ta hi pfuna ku tshembela eka Yehova ni ku rindzela nkarhi wa yena lowu vekiweke wo lulamisa timhaka. Muapostola Pawulo u kombise yinhla leyi fanaka loko a vula eka Varhoma 12:19 a ku: “Varhandziwa, mi nga tshuki mi tirihisela mi ri n’wina; . . . hikuva ku tsariwile va ku: ‘Ku rihisa i ka mina; hi mina loyi ndzi nga ta rihisela, ku vula [Yehova, NW].’” Emhakeni leyi, ku titsongahata na kona ku nga hi pfuna. Loko hi titsongahata, a hi nge hatliseli ku hlundzuka hikwalaho ka ku vavisiwa loku hi ngo ku ehleketa kumbe loku ku nga ka xiviri. A hi nge tsutsumeli ku veka nawu emavokweni ya hina, hi ndlela yo fanekisela, kambe hi ta tikhoma, hi rindzela Yehova.—Ringanisa Psalma 37:1, 8.
14. I ntokoto wihi lowu kombisaka leswaku ku tikhoma ku nga kumiwa hambi hi lava va ku pfumalaka ngopfu?
14 Leswaku hi nga swi kota ku dyondza ku tikhoma swi vekiwe erivaleni swinene hi ntokoto lowu wa wanuna la nga ni ximbilwambilwana. Phela, a ri ni ximbilwambilwana lerova loko maphorisa ma vitiwa hikwalaho ka mpfilumpfilu lowu yena ni tata wakwe a va wu endla, u be maphorisa manharhu ma wela ehansi loko van’wana va nga si n’wi sivela! Hambi swi ri tano, hi ku famba ka nkarhi u hlangane ni Timbhoni ta Yehova ivi a dyondza ku tikhoma, wun’wana wa mihandzu ya moya wa Xikwembu. (Vagalatiya 5:22, 23) Namuntlha, endzhaku ka malembe ya 30, wanuna loyi wa ha tirhela Yehova hi ku tshembeka.
Ku Tikhoma eNdyangwini
15, 16. (a) I yini lexi nga ta pfuna wanuna leswaku a tikhoma? (b) Ku tikhoma ku laveka ngopfu eka xiyimo xihi, lexi voniwaka eka ntokoto wihi? (c) Ha yini wansati a fanele a tikhoma?
15 Ku tikhoma hakunene ka laveka endyangwini. Leswaku wanuna a rhandza nsati wakwe tanihi loko a tirhandza swi lava leswaku a lawula mianakanyo, marito ni swiendlo swakwe hi laha ku engetelekeke. (Vaefesa 5:28, 29) Ee, swi lava ku tikhoma leswaku vavanuna va yingisela marito ya muapostola Petro eka 1 Petro 3:7: “Hi mukhuva wolowo, na n’wina vavanuna, hanyisanani ni vasati va n’wina hi ku twelelana.” Ngopfu-ngopfu loko nsati wa yena a nga ri mupfumeri, wanuna la nga mupfumeri u fanele a tikhoma.
16 Hi xikombiso: A ku ri ni nkulu loyi a ri ni nsati wa lunya swinene la nga riki mupfumeri. Kambe, u kombise ku tikhoma, naswona leswi swi n’wi pfunile swinene lerova dokodela wa yena a n’wi byela a ku: “John, hi ntumbuluko u fanele u ri munhu la lehisaka mbilu swinene, loko swi nga ri tano, u fanele u ri ni vukhongeri bya matimba.” Hakunene hi na byona vukhongeri bya matimba, hikuva “Xikwembu a xi hi nyikanga moya wa vutoya, kambe xi hi nyikile moya wa matimba, ni wa rirhandzu, ni wa ku tikhoma,” lowu wu hi pfunaka leswaku hi tikhoma. (2 Timotiya 1:7) Ku tlhandlekela kwalaho, swi lava ku tikhoma leswaku wansati a titsongahata, ngopfu-ngopfu loko nuna wa yena a nga ri mupfumeri.—1 Petro 3:1-4.
17. Ha yini ku tikhoma ku ri ka nkoka exikarhi ka vatswari ni vana?
17 Nakambe ku tikhoma ka laveka evuxakeni bya vana ni vatswari. Leswaku va va ni vana lava tikhomaka, vatswari va fanele hi voxe va sungula ku veka xikombiso lexinene. Naswona loko vana va faneriwa hi ndzayo yo karhi, yi fanele nkarhi hinkwawo yi nyikeriwa hi ku rhula ni rirhandzu, leswi swi lavaka ku tikhoma ka ntiyiso. (Vaefesa 6:4; Vakolosa 3:21) Nakambe, leswaku vana va kombisa leswaku hakunene va rhandza vatswari va vona, swi lava ku yingisa, naswona hakunene ku yingisa ku lava ku tikhoma.—Vaefesa 6:1-3; ringanisa 1 Yohane 5:3.
Ku Tirhisa Mpfuno Lowu Xikwembu Xi Wu Nyikelaka
18-20. I malunghiselelo wahi manharhu lawa hi faneleke hi ma tirhisa leswaku hi hlakulela timfanelo leti nga ta hi pfuna ku tikhoma?
18 Leswaku hi kula hi ku chava Xikwembu, hi rirhandzu ro pfumala vutitivi, hi ripfumelo, hi rivengo ra leswo biha, ni ku tikhoma, hi fanele hi tirhisa hinkwayo mimpfuno leyi Yehova Xikwembu a yi nyikeleke. A hi xiyeni malunghiselelo manharhu ya moya lama nga hi pfunaka leswaku hi tikhoma. Xo sungula, ku ni lunghelo ra risima ra xikhongelo. Hi nga tshuki hi khomeka lerova hi nga khongeli. Ina, hi fanele ku navela ku ‘khongela hi nga rhuteli,’ hi “chivirika eku khongeleni.” (1 Vatesalonika 5:17; Varhoma 12:12) A hi endleni ku hlakulela ku tikhoma ku va mhaka ya xikhongelo. Kambe loko hi tsandzeka ku tikhoma, a hi khombeleni swinene Tata wa hina wa le matilweni leswaku a hi rivalela.
19 Ndhawu ya vumbirhi yo hi pfuna ku tikhoma i ku kuma mpfuno lowu vaka kona hi ku tiwundla hi Rito ra Xikwembu ni tibuku leti hi pfunaka ku twisisa ni ku tirhisa Matsalwa. Swi olova ngopfu ku honisa xiphemu lexi xa ntirho wo kwetsima! Hi fanele ku tikhoma ni ku hambeta hi tibyela leswaku a ku na rungula leri antswaka ro ri hlaya ku tlula Bibele ni leri nyikiwaka hi “nandza la tshembekaka, wo tlhariha,” xisweswo hi fanele hi ri nyika xiyimo xo sungula. (Matewu 24:45-47) Va vurisile loko va te a swi koteki ku endla xin’wana ni xin’wana evuton’wini bya siku na siku, kambe hi fanele ku hlawula lexi hi nga ta tirhisela nkarhi wa hina eka xona. Xana hina hi vavanuna ni vavasati va moya hakunene? Loko hi xalamukela xilaveko xa hina xa moya, hi ta kombisa ku tikhoma loku lavekaka hi ku tima TV ivi hi lunghiselela minhlango ya hina kumbe hi hlaya Xihondzo xo Rindza lexi nga ha vaka xa ha ku fika hi poso.
20 Ya vunharhu, ku ni mhaka ya ku tlangela minhlangano ya bandlha ni tinhlengeletano ni mintsombano leyikulu. Xana hinkwayo minhlangano yo tano hi leyi hlawulekeke eka hina? Xana hi ta hi tilulamisele ku hlamula ivi hi endla tano loko hi va ni nkarhi wo endla tano? Mpimo lowu hi tlangelaka minhlangano yo tano ha wona, hi ta tiyisiwa hi mpimo wolowo eka ku tiyimisela ka hina ku tikhoma ehansi ka swiyimo hinkwaswo.
21. Hi tihi tihakelo tin’wana leti hi nga ti kumaka hi ku hlakulela ku tikhoma?
21 I tihakelo tihi leti hi nga ti langutelaka loko hi ringeta hi matimba ku tikhoma minkarhi hinkwayo? Hi xikombiso, hi nge he tshuki hi tshovele mihandzu yo vava ya vutitivi. Hi ta tixixima ni ku va ni ripfalo leri tengeke. Hi ta papalata swiphiqo swo tala naswona hi ta tshama hi ri egondzweni ro ya evuton’wini. Ehenhleni ka sweswo, hi ta kota ku endlela van’wana leswinene hi laha hi nga kotaka ha kona. Ku tlula kwalaho, hi ta va hi yingisa Swivuriso 27:11: “Ṅwana nga, tlhariha, u ṭakisa mbilu ya mina, nḍi ta kuma rito e ku hlamula lava nḍi rukanaka.” Naswona yoleyo i hakelo leyikulu swinene yo tlula yihi na yihi leyi hi nga yi kumaka—lunghelo ro tsakisa mbilu ya Yehova, Tata wa hina la rhandzekaka la nge matilweni!
Wa Tsundzuka Xana?
◻ Xana ku chava Xikwembu ku hi pfunisa ku yini leswaku hi tikhoma?
◻ Ha yini rirhandzu ri hi pfuna ku tikhoma?
◻ Xana ku tikhoma ku pfunisa ku yini eka vuxaka bya ndyangu?
◻ I malunghiselelo wahi lawa hi fanelaka ku ma tirhisa kahle loko hi ta hlakulela ku tikhoma?
[Xifaniso lexi nga eka tluka 15]
Yosefa u kombise ku tikhoma loko a ringiwa
[Xifaniso lexi nga eka tluka 17]
Ku laya n’wana hi ndlela yo rhula ni ya rirhandzu swi lava ku tikhoma hakunene