Madzolonga Ma Helela Makumu—Njhani?

LESWAKU ku siveriwa madzolonga, madoroba-nkulu yo hlayanyana ya le United States ma ringete ku tirhisa mianakanyo leyintshwa—hi mali kumbe nhundzu leswaku ku tlheriseriwa swibamu, lava tlheriseleke swibamu swa vona a va ta ririsiwa hi mali kumbe hi nhundzu. Xana ku ve ni vuyelo byihi? Hi xikombiso, hi ntsengo wo ringana $341 000 (R1 238 000), doroba-nkulu ra St. Louis ri hlengelete swibamu swo ringana 8 500. Nongonoko lowu fanaka le Dorobeni-nkulu ra New York wu endle leswaku ku vuyiseriwa matlhari yo tlula gidi.

Xana leswi hinkwaswo swi ve ni vuyelo byihi eka vugevenga? Lexi khomisaka gome, a swi pfunanga nchumu. Ku yayarhelana ka vanhu loku yelanaka ni ku tirhisiwa ka swibamu ku fikelele nhlohlori ya le henhla eSt. Louis eka lembe leri tlhandlameke. Le Dorobeni-nkulu ra New York, ka ha ringanyetiwa leswaku swibamu swa kwalomu ka timiliyoni timbirhi i swa vanhu ntsena. Le United States, ku ni kwalomu ka 200 wa timiliyoni ta swibamu swa le xihundleni, kwalomu ka xin’we xa wanuna un’wana ni un’wana, wansati ni n’wana. Ematikweni man’wana, madzolonga lama fambelanaka ni ku tirhisiwa ka swibamu ma tlakuka hi nhlayo leyi chavisaka. The Economist yi vula leswaku le Britain “exikarhi ka 1983 na 1993, nhlayo ya milandzu leyi vikiweke hi maphorisa laha swibamu swi katsekeke yi lave ku va leyi phindhiweke kambirhi, ku fikela eka 14 000.” Hambi leswi nhlayo ya ku yayarhelana ka vanhu yi hungutekakanyana, ku ni kwalomu ka miliyoni yin’we ya matlhari lama nga riki enawini etikweni rero.

Entiyisweni, ku hungutiwa kwihi na kwihi ka tinhlayo toleto leti tsemaka nhlana i goza leri yaka emahlweni. Kambe, hambi leswi ku tirhisiweke magoza yo tanihi lawa ma hlamuseriweke laha henhla a swi olovi ku tsuvula rimitsu ra swivangelo swa madzolonga. Xana hi swihi swivangelo swa kona? Swivangelo swo tala swi kombisiwile, kambe swi nga ri swingani swa swona swo va xisekelo. Ku kayivela ka vun’we bya ndyangu ni ndzetelo wa mahanyelo swi susumetele vantshwa vo tala leswaku va nghenela mintlawa leswaku va wela eka ntlawa wo karhi. Ntlhamu lowukulu wa ku lava ku vuyeriwa wu kucetela vo tala leswaku va tinghenisa emadzolongeni. Ku pfumaleka ka vululami swi susumetela van’wana leswaku va lava ku lulamisa timhaka hi tindlela ta madzolonga. Ku tinyungubyisa hi tiko, rixaka kumbe xiyimo xo karhi xa vutomi swi vangela leswaku vanhu va honisa ku xaniseka ka van’wana. Leswi i swivangelo leswi dzimeke timintsu leswi endlaka leswaku swi nga olovi ku tlhantlha swiphiqo.

Xana Ku Nga Endliwa Yini?

Maphorisa yo tala, ku tikisiwa ka swigwevo swa le khotsweni, ku vekiwa ka swipimelo swa le nawini eka mani na mani la xavaka xibamu, xigwevo xa rifu—leswi hinkwaswo swi kunguhatiwile tanihi tindlela to ringeta ku herisa vugevenga ni madzolonga. Swi tise tindlela to tala to humelela, kambe mhaka leyi twisaka ku vava hi leswaku ha ha ri endzeni ka madzolonga layo tala. Hikwalaho ka yini? Hikuva magoza lawa mo tshungula swikombiso swa kona ntsena.

Hi hala tlhelo, swidyondzeki swo tala swi vula leswaku xilotlelo xo herisa madzolonga i dyondzo. Hambi leswi mianakanyo leyi yi twalaka, hi fanele hi lemuka leswaku madzolonga a ma kumeki ematikweni lawa malunghelo ya dyondzo ma hikiweke eka wona ntsena. Kahle-kahle, swi tikomba onge man’wana ya matiko lama nga ni madzolonga yo tala hi lama nga ni dyondzo ya xiyimo xa le henhla. Swi le rivaleni leswaku lexi lavekaka a ko va dyondzo ntsena kambe muxaka lowunene wa dyondzo. Xana wu nga va wu ri muxaka muni wolowo? Xana u kona loyi a kotaka ku dyondzisa vanhu leswaku va rhandza ku rhula ni ku va vanhu lavanene?

“Hi mina Yehova, Šikwembu ša wena l’a ku dyonḍisaka, a ku pfuna, a ku fambisa e ndleleni leyi u faneleke ku famba ha yona. Mawako! loko ngi u yingisa milawu ya mina! Ku rula ka wena ku ta v̌a tani hi nambu, ku lulama ka wena ku ta fana ni magandlati ya lwandle.” (Esaya 48:17, 18, xiitaliki i xerhu.) Xana Yehovha Xikwembu u va dyondzisa njhani vanhu leswaku va rhandza ku rhula ni ku lulama? Xa nkoka ngopfu, hi ku tirhisa Rito ra yena, ku nga Bibele.

Matimba Ya Rito Ra Xikwembu

Bibele yi hambane swinene ni ku va yi ri nhlengeleto wa mintsheketo ni swivuriso leswi hundzeriweke hi nkarhi ntsena ni leswi nga ha pfuniki nchumu. Yi tamele misinya ya milawu ni mianakanyo leyi humaka eka Muvumbi wa vanhu, loyi hikwalaho ka leswi a nga endhawini ya le henhla, a tivaka masungulo ya munhu ku antswa ku tlula munhu un’wana ni un’wana. Yehovha Xikwembu u ri: “Hi laha matilo ma tlakukeke henhla ka misav̌a, hi ŝeŝo tindlela ta mina ti tlakukeke henhla ka tindlela ta ṅwina, ni meehleketo ya mina e henhla ka meehleketo ya ṅwina.”—Esaya 55:9.

Hikwalaho ka xivangelo lexi muapostola Pawulo u nyikela vumbhoni bya leswaku “Rito ra Xikwembu ra hanya, naswona ra tirha, ri kariha ku tlula tlhari rin’wana ni rin’wana leri lotiweke matlhelo mambirhi, ri tlhava ku ya fika emahlanganeni ya hika ni moya, ni ya marhambu ni mongo, ri kota ku hlaya mianakanyo ni makungu ya mbilu.” (Vaheveru 4:12) Ina, Rito ra Xikwembu ri ni matimba yo fikelela ni ku khumba mbilu hambi ku ri ku cinca langutelo ni hanyelo ra munhu. Xana a hi rona leri lavekaka namuntlha leswaku ri hundzula tindlela ta vanhu leti nga ni madzolonga?

Timbhoni ta Yehovha, leti sweswi nhlayo ya tona yi nga kwalomu ka ntlhanu wa timiliyoni ematikweni yo tlula 230, ti hanya vutomi lebyi kombisaka leswaku hakunene Rito ra Xikwembu, ri ni matimba yo hundzula vutomi byi va lebyo antswa. Exikarhi ka tona ku ni vanhu va matiko hinkwawo, ririmi ni rixaka. Nakambe va huma eka matshamelo hinkwawo ya vutomi ni mindhavuko ya vona. Van’wana va vona eku sunguleni a va hanya vutomi bya madzolonga lebyi nga ni khombo. Kambe ematshan’wini yo pfumelela swilo swo tano swi hlohlotela moya wa vulala, mphikizano, xihlawuhlawu ni rivengo exikarhi ka vona, va dyondze ku hlula swihinga leswi naswona va hundzuke varhandzi va ku rhula ni vun’we emisaveni hinkwayo. Xana i yini lexi endleke leswaku leswi swi koteka?

Tsima Ro Herisa Madzolonga

Timbhoni ta Yehovha ti tinyiketele eku pfuneni ka van’wana leswaku va kuma vutivi lebyi kongomeke hi xikongomelo xa Xikwembu hilaha xi paluxiweke ha kona eRitweni ra xona, ku nga Bibele. Ematlhelweni hinkwawo ya misava, ti le ku lavisiseni ka lava lavaka ku tiva tindlela ta Yehovha ni ku dyondzisiwa hi yena. Matshalatshala ya tona ma tswala mihandzu. Vuyelo bya tsima leri ro dyondzisa hi leswaku vuprofeta lebyi hlamarisaka bya karhi bya hetiseka.

Kwalomu ka malembe ya 2 700 lama hundzeke, muprofeta Esaya u huhuteriwe ku tsala a ku: “E mikarini ya makumo, . . . matiko la’yo tala ma ta ta kona, ma ku: Tanani, hi ta tlhandlukela nṭhav̌eni ya Yehova, e ndlwini ya Šikwembu ša Yakob; ši ta hi dyonḍisa tindlela ta šona, kutani hi ta famba e mitileni ya šona.”—Esaya 2:2, 3.

Hi ku dyondzisiwa hi Yehovha ni ku famba etindleleni ta yena swi nga tisa ku cinca lokukulu evuton’wini bya vanhu. Kun’wana ka ku cinca loku ku vhumbiwe eka vuprofeta lebyi fanaka: “Hi mabanga ya v̌ona v̌a ta fula ŝikomu, hi matlhari ya v̌ona va ta fula masikeri; tiko ri nga ka ri nga ha lwi ni riṅwana, kutani a ku nga ha dyonḍisiwi ku lwa.” (Esaya 2:4) Vanhu vo tala va tshama va ri hlaya tsalwa leri. Entiyisweni, tsalwa leri ri tsariwe hi marito lamakulu ekhumbini ra Muako Lowukulu wa Nhlangano wa Matiko le Dorobeni-nkulu ra New York. I xitsundzuxo xa leswi Nhlangano wa Matiko wu lwelaka ku swi endla kambe wu tsandzekeke ku swi kuma. Ku herisiwa loku ka nyimpi ni madzolonga a swi nge fikeleriwi hi nhlengeletano yihi na yihi ya politiki leyi vumbiweke hi munhu. I nchumu lowu nga endliwaka hi Yehovha Xikwembu ntsena. Xana u ta swi endlisa ku yini?

Entiyisweni a hi hinkwavo lava nga ta angula xirhambo xo “tlhandlukela nṭhav̌eni ya Yehova,” leswaku a ta va “dyonḍisa tindlela ta [ye]na” ni ku “famba e mitileni ya [ye]na” kumbe ku tiyimisela ku ‘fula mabanga ya vona ma va swikomu, ni matlhari ya vona ma va tisikiri.’ Xana Yehovha u ta endla yini hi vanhu vo tano? A nge tshami a pfule nyangwa hi laha ku nga heriki leswaku a va amukela kumbe ku va yimela va hundzuka. Leswaku a herisa madzolonga, Yehovha u ta herisa ni lava phikelelaka etindleleni ta vona ta madzolonga.

Dyondzo Ya Nkoka

Leswi Xikwembu xi swi endleke esikwini ra Nowa swi nyikela dyondzo eka hina namuntlha. Rhekhodo ya Bibele yi kombisa muxaka wa misava leyi a yi ri kona enkarhini wolowo: “Misav̌a a yi onhakile e mahlweni ka Šikwembu, a yi tele mona.” Malunghana ni leswi, Xikwembu xi byele Nowa xi ku: “Makumo ya nyama yiṅwana ni yiṅwana yi fikile e mahlweni ka mina, hikuv̌a v̌a tate misav̌a hi mona; kutani ŝeŝi nḍi ta v̌a lov̌isa ŝiṅwe ni misav̌a.”—Genesa 6:11, 13.

Hi fanele hi lemuka yinhla yin’we leyi nga ya nkoka. Loko xi tisa Ndhambhi ehenhla ka xitukulwana xexo, Xikwembu xi hlayise Nowa ni ndyangu wakwe. Hikwalaho ka yini? Bibele ya hlamula: “Noa a a ri munhu l’a lulameke ni l’a sasekeke e nkarini wa yena; Noa a ṭhama a famba ni Šikwembu.” (Genesa 6:9; 7:1) Hambi leswi a ku nga ri vanhu hinkwavo lava a va hanya hi nkarhi wolowo lava entiyisweni a va ri ni madzolonga, i Nowa ni ndyangu wa yena ntsena lava a va “famba ni Šikwembu.” Hikwalaho ka sweswo va ponile loko ku herisiwa misava yoleyo leyi a yi ri ni madzolonga.

Hi laha hi vonaka misava nakambe yi tlhelaka yi “tala hi madzolonga,” (NW) hi nga tiyiseka leswaku Xikwembu xa swi vona. Hi laha xi endleke ha kona esikwini ra Nowa, kutani ku nga ri khale xi ta teka goza ro herisa madzolonga—xi ma herisela makumu. Kambe xi ta tlhela xi pfula ndlela yo hlayiseka eka lava sweswi va dyondzaka ku ‘famba ni Xikwembu xa ntiyiso,’ lava angulaka eka dyondzo ya xona leyikulu ya tsima ra ku rhula.

Hi ku tirhisa mupisalema, Yehovha u nyika xitiyisekiso: “Ku sele nkarinyana, kutani lo’wo biha a nga ka a nga ha v̌i kona; u ta lav̌isisa šiv̌andla ša yena, kutani a ta v̌a a nga ha ri kona. V̌a musa v̌a ta fuma misav̌a, v̌a ta tiṭakela e ku ruleni lo’kukulu ka v̌ona.”—Pisalema 37:10, 11.

Timbhoni ta Yehovha ti ta tsakela ku dyondza na wena Bibele leswaku u kota ku tihlanganisa ni lava nge: “Tanani, hi ta tlhandlukela nṭhav̌eni ya Yehova, e ndlwini ya Šikwembu ša Yakob; ši ta hi dyonḍisa tindlela ta šona, kutani hi ta famba e mitileni ya šona.” (Esaya 2:3) Hi ku endla tano, u nga va exikarhi ka lava nga ta vona ku herisiwa ka vubihi hinkwabyo ni madzolonga. U nga “tiṭakela e ku ruleni lo’kukulu.”

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 5]

Reuters/Bettmann