Valanguteri Lava Famba-fambaka—Tinyiko Leti Nga Vanhu
“Loko a tlhandlukela ehenhla u teke makhumbi; u nyike tinyiko leti nga vanhu.”—VAEFESA 4:8, NW.
1. Hi wihi ntirho lowuntshwa lowu tivisiweke eka magazini lowu hi 1894?
HI NKARHI wo ringana lembe-xidzana lowu hundzeke, Watch Tower yi tivise nchumu wun’wana lowuntshwa. Wu hlamuseriwe tanihi “Xiphemu Xin’wana Xa Ntirho.” Xana ntirho lowu lowuntshwa a wu katsa yini? A ku ri ku sunguriwa ka ntirho wa manguva lawa wa valanguteri lava famba-fambaka. Nkandziyiso wa September 1, 1894, wa magazini lowu, wu hlamusele leswaku ku sukela enkarhini wolowo vamakwerhu lava fanelekaka a va ta endzela mintlawa ya Swichudeni swa Bibele ‘hi xikongomelo xa ku swi aka entiyisweni.’
2. Valanguteri va swifundzha ni va miganga va ni mintirho yihi?
2 Eka lembe-xidzana ro sungula C.E., mavandlha ya Vakreste a ma endzeriwa hi valanguteri vo fana na Pawulo na Barnaba. Vavanuna lava vo tshembeka a va ri ni xikongomelo xa ku ‘wundla’ mavandlha. (2 Vakorinto 10:8) Namuntlha, hi katekisiwe hi magidi ya vavanuna lava endlaka leswi hi ndlela leyi hleriweke. Huvo leyi Fumaka ya Timbhoni ta Yehovha yi va veke leswaku va va valanguteri va swifundzha ni va miganga. Mulanguteri wa xifundzha u pfuna mavandlha ya kwalomu ka 20 a tshama nkarhi wo ringana vhiki eka rin’wana ni rin’wana, kambirhi hi lembe, u kambela tirhekhodo, a nyikela tinkulumo, ni ku ya evutirhelini bya nsimu ni vahuweleri va Mfumo va vandlha. Mulanguteri wa muganga i mutshama-xitulu wa tinhlengeletano ta xifundzha ta lembe na lembe eka swifundzha swo hlaya, u ya evutirhelini bya nsimu swin’we ni vandlha leri a ri endzeleke, naswona u nyika xikhutazo hi tinkulumo leti sekeriweke eBibeleni.
Moya Wa Vona Wa Ku Tinyiketela
3. Ha yini valanguteri lava famba-fambaka va fanele ku va ni moya wa ku tinyiketela?
3 Valanguteri lava famba-fambaka va tshama va ri endleleni. Leswi swi lava moya wa ku tinyiketela. Hakanyingi swa nonon’hwa ku fambela vandlha rin’wana ni rin’wana, kambe vavanuna lava swin’we ni vasati va vona va swi endla hi ntsako. Mulanguteri un’wana wa xifundzha u te: “Nsati wa mina wa ndzi seketela swinene naswona a nga vileli . . . Ndza n’wi bumabumela hikwalaho ka moya wakwe wa ku tinyiketela.” Valanguteri van’wana va swifundzha va famba tikhilomitara to tlula 1 000 loko va endzela mavandlha. Vo tala va ni timovha ta vona, kambe van’wana va famba-famba hi vutleketli bya mani na mani, hi xikanyakanya, hi hanci kumbe hi milenge. Mulanguteri un’wana wa xifundzha wa Muntima u boheke ku pela nambu a tlakule nsati wakwe loko a ya eka vandlha rin’wana. Emaendzweni yakwe ya vurhumiwa, muapostola Pawulo u langutane ni maxelo yo hisa ni yo titimela, ndlala ni torha, ku pfumala vurhongo, makhombo yo hambana-hambana ni nxaniso lowukulu. Nakambe a a ‘karhateka emoyeni loko a anakanya hi mavandlha hinkwawo’—ku nga ntokoto lowu valanguteri lava famba-fambaka va wu toloveleke namuntlha.—2 Vakorinto 11:23-29.
4. Xana swiphiqo swa rihanyo swi byi khumba njhani vutomi bya valanguteri lava famba-fambaka kun’we ni vasati va vona?
4 Ku fana na Timotiya nakulobye wa Pawulo, valanguteri lava fambaka-fambaka ni vasati va vona nkarhi wun’wana va karhatiwa hi vuvabyi. (1 Timotiya 5:23) Leswi swa va tshikilela swinene. Nsati wa mulanguteri un’wana wa xifundzha wa hlamusela: “Ku va swin’we ni vamakwerhu nkarhi hinkwawo swa ndzi tikela loko ndzi nga pfukanga. Loko ndzi karhatiwa hi nkhawuko wa switlhandla, ndzi kume swi ndzi nonon’hwela swinene. Ku tshamela ku longa swilo swa hina vhiki rin’wana ni rin’wana hi rhurhela kun’wana i ntlhontlho lowukulu. Hakanyingi, ndza yimanyana ndzi khongela Yehovha leswaku a ndzi nyika matimba ya ku ya emahlweni.”
5. Ku nga khathariseki miringo yo hambana-hambana, hi wihi moya lowu kombisiweke hi valanguteri lava famba-fambaka kun’we ni vasati va vona?
5 Hambiloko va va ni swiphiqo swa rihanyo ni miringo yin’wana, valanguteri lava famba-fambaka kun’we ni vasati va vona va kuma ntsako entirhweni wa vona naswona va kombisa rirhandzu ra ku tinyiketela. Van’wana va pete vutomi bya vona ekhombyeni leswaku va pfuna hi tlhelo ra moya eminkarhini ya nxaniso kumbe ya nyimpi. Loko va endzela mavandlha, va kombise moya lowu fanaka ni wa Pawulo, loyi a byeleke Vakreste va le Tesalonika a ku: “Hi hanyisene na n’wina hi moya wa musa, kukotisa manana la hlayisaka swinene vana va yena. Hikokwalaho, hi ku navela ngopfu ku mi komba rirhandzu, hi tilunghiserile ku avelana na n’wina ku nga ri ntsena Evhangeli ya Xikwembu, kambe na byona vutomi bya hina, hikuva mi hundzukile varhandziwa va hina lavakulu.”—1 Vatesalonika 2:7, 8.
6, 7. Xana valanguteri lava famba-fambaka lava tirhaka hi matimba va nga va ni nkucetelo wihi lowunene?
6 Ku fana ni vakulu van’wana evandlheni ra Vukreste, valanguteri lava famba-fambaka ‘va tirha hi matimba, va vulavula ni ku dyondzisa.’ Vakulu vo tano hinkwavo va fanele “va kombisiwa xichavo lexikulu.” (1 Timotiya 5:17) Xikombiso xa vona xi nga vuyerisa loko, endzhaku ‘ko ehleketa hi vutomi bya vona ni mahetelelo ya byona, hi landza ntila wa ku pfumela ka vona.’—Vaheveru 13:7.
7 Xana vakulu van’wana lava famba-fambaka va ve ni nkucetelo wihi eka van’wana? Mbhoni yin’wana ya Yehovha yi tsarile: “Mawaku nkucetelo wa matimba lowu Makwerhu P—— a veke na wona evuton’wini bya mina! A a ri mulanguteri la famba-fambaka eMexico ku sukela elembeni ra 1960. Loko ndza ha ri ntsongo, a ndzi rindzela maendzo yakwe hi ntsako. Loko ndzi ri ni malembe ya khume hi vukhale, u ndzi byele leswi: ‘Na wena u ta va mulanguteri wa xifundzha.’ Hi malembe yo nonon’hwa ya kondlo-a-ndzi-dyi, a ndzi hlotana na yena hikuva nkarhi hinkwawo a a ndzi byela marito ya vutlharhi. A a hanyela ku risa ntlhambi! Leswi ndzi nga mulanguteri wa xifundzha sweswi, minkarhi hinkwayo ndzi ringeta ku tirhisa nkarhi wa mina eka lavatsongo ni ku va khutaza ku va ni tipakani ta swa le tilweni hilaha yena a ndzi endleleke hakona. Hambi ku ri emalembeni yo hetelela ya vutomi byakwe, ku nga khathariseki swiphiqo swa mbilu leswi a ri na swona, Makwerhu P—— nkarhi hinkwawo a a lava ku vula rito leri khutazaka. Siku rin’wana a nga si fa hi February 1995, u fambe na mina eka nhlengeletano yo hlawuleka ya siku rin’we kutani a ya eka makwerhu loyi a a ri mumpfampfarhuti wa swiyimo swa miako, a n’wi khutaza ku tivekela tipakani letinene. Makwerhu loyi hi ku hatlisa u endle xikombelo xo ya tirha eBethele.”
Va Tlangeriwa
8. Xana i vamani “tinyiko leti nga vanhu” lava hlamuseriwaka eka Vaefesa ndzima 4, naswona va ri pfuna njhani vandlha?
8 Valanguteri lava famba-fambaka ni vakulu van’wana lava nga ni swiavelo swo tirhela van’wana hikwalaho tintswalo leti nga fanelangiki ta Xikwembu va vuriwa “tinyiko leti nga vanhu.” Leswi a nga muyimeri wa Yehovha ni Nhloko ya vandlha, Yesu u hi nyike vavanuna lava va moya leswaku hi akeka ni leswaku hi wupfa. (Vaefesa 4:8-15) Nyiko yin’wana ni yin’wana yi lulameriwa hi ku tlangeriwa. Leswi swi tano ngopfu-ngopfu hi nyiko leyi yi hi tiyisaka leswaku hi ya emahlweni hi tirhela Yehovha. Kutani, xana hi nga ku kombisa njhani ku tlangela ka hina ntirho lowu endliwaka hi valanguteri lava famba-fambaka? Hi nga swi kombisa hi tindlela tihi leswaku hi ‘komba xichavo eka vanhu lavo tano’?—Vafilipiya 2:29.
9. Xana hi nga tlangela valanguteri lava famba-fambaka hi tindlela tihi?
9 Loko ku tivisiwa mhaka ya ku endza ka mulanguteri wa xifundzha, hi nga sungula ku endla malunghiselelo ya ku hlanganyela hi xitalo emintirhweni ya vandlha eka vhiki rero. Kumbexana hi nga hlela nkarhi lowu engetelekeke wo seketela malunghiselelo ya ntirho wa nsimu enkarhini wa riendzo rero. Hi nga ha va maphayona ya nkarhinyana eka n’hweti yoleyo. Kunene hi fanele hi tiyimisela ku tirhisa swiringanyeto swa mulanguteri wa xifundzha leswaku hi antswisa vutirheli bya hina. Moya wo tano wo yingisa wu ta hi vuyerisa naswona wu ta n’wi endla a swi vona leswaku riendzo rakwe i ra nkoka. Ina, valanguteri lava famba-fambaka va endzela vandlha leswaku va ta hi aka, kambe na vona va swi lava ku akiwa emoyeni. A yi ri kona minkarhi leyi Pawulo a a lava xikhutazo, naswona hakanyingi a a kombela Vakreste-kulobye leswaku va n’wi khongelela. (Mintirho 28:15; Varhoma 15:30-32; 2 Vakorinto 1:11; Vakolosa 4:2, 3; 1 Vatesalonika 5:25) Valanguteri lava famba-fambaka va namuntlha na vona hi fanele hi va khongelela ni ku va khutaza.
10. Xana hi nga pfuna hi ndlela yihi leswaku hi endla ntirho wa mulanguteri la famba-fambaka wu tsakisa?
10 Xana hi tshama hi n’wi tivisa mulanguteri wa xifundzha kun’we ni nsati wakwe leswaku ha ma tlangela maendzo ya vona? Xana ha n’wi nkhensa hikwalaho ka ndzayo leyi pfunaka leyi a hi nyikaka yona? Xana ha n’wi byela loko hi kuma ntsako lowu engetelekeke evutirhelini hikwalaho ka swiringanyeto swakwe swa ntirho wa nsimu? Loko hi endla tano, swi ta endla leswaku ntirho wakwe wu tsakisa. (Vaheveru 13:17) Mulanguteri un’wana wa xifundzha eSpain u boxe ndlela leyi yena ni nsati wakwe va ma tlangelaka ha yona marito yo nkhensa lawa va tsaleriweke wona endzhaku ko endzela mavandlha. U ri: “Makhadi lawa ha ma hlayisa kutani hi ma hlaya loko hi twa hi hele matimba. I xihlovo xa xikhutazo xa xiviri.”
11. Ha yini hi fanele ku byela vasati va valanguteri va swifundzha ni va miganga leswaku ha va rhandza naswona ha ku va tlangela?
11 Handle ko kanakana nsati wa mulanguteri la famba-fambaka wa vuyeriwa eka marito yo bumabumela. U titsone swilo swo tala leswaku a pfuna nuna wakwe exiphen’wini lexi xa ntirho. Vamakwerhu lava va xisati va bakanye ku navela ka ntumbuluko ko va ni kaya ra vona, naswona minkarhi yo tala, ni ka ku va ni vana. Nhwana wa Yefta a a ri un’wana wa malandza ya Yehovha loyi hi ku swi rhandza a tshikeke lunghelo rakwe ra ku va ni nuna ni ndyangu hikwalaho ka xihlambanyo lexi endliweke hi tata wakwe. (Vaavanyisi 11:30-39) Xana xiendlo xakwe xi langutiwe hi ndlela yihi? Vaavanyisi 11:40 yi ri: “Hi malembe hikwawo, v̌anhwana v̌a Israel v̌a ya hi mune wa masiku hi lembe riṅwana ni riṅwana e ku ya yimbelela ṅwana Yefta, mu-Gilead.” I swinene ku endla matshalatshala yo byela vasati va valanguteri va swifundzha ni va miganga leswaku ha va rhandza ni leswaku ha va tlangela!
“Mi Nga Rivali Malwandla”
12, 13. (a) Hi xihi xisekelo xa Matsalwa xa ku va ni malwandla eka valanguteri lava famba-fambaka ni le ka vasati va vona? (b) Kombisa ndlela leyi malwandla yo tano ma nga pfunaka ha yona hi matlhelo hinkwawo.
12 Ku va ni malwandla i ndlela yin’wana yo kombisa rirhandzu ni ku tlangela eka lava nga entirhweni wo famba-famba wa Vukreste. (Vaheveru 13:2, NW) Muapostola Yohane u bumabumele Gayo hikwalaho ko kombisa malwandla eka lava endzelaka vandlha va ri varhumiwa lava famba-fambaka. Yohane u tsarile: “Murhandziwa, u endla ntirho wo tshembeka eka xin’wana ni xin’wana lexi u xi endlelaka vamakwerhu, kasi i vafambi, lava nyikeleke vumbhoni bya rirhandzu ra wena emahlweni ka vandlha. Lava ndzi kombela leswaku u va fambisa hi mukhuva lowu fanelaka Xikwembu. Hikuva va hume hikwalaho ka vito ra xona va nga teki nchumu eka vanhu va matiko. Hikokwalaho, hina hi boheka ku amukela vanhu vo tano hi malwandla, leswaku hi va vatirhi-kulobye entiyisweni.” (3 Yohane 5-8, NW) Namuntlha, hi nga ya emahlweni ni ntirho wo chumayela hi Mfumo hi ku kombisa malwandla lama fanaka eka valanguteri lava famba-fambaka ni le ka vasati va vona. Ina, vakulu va vandlha va fanele va tiyiseka leswaku ku kumeka byetlelo lebyi enerisaka, kambe mulanguteri un’wana wa muganga u te: “Ku tirhisana ka hina ni vamakwerhu a ku lawuriwi hi leswaku i mani loyi a hi endlelaka xo karhi. A hi swi lavi ku kombisa mianakanyo yo tano. Hi fanele hi tiyimisela ku amukela malwandla ya vamakwerhu hinkwavo, lava fuweke kumbe lava pfumalaka.”
13 Malwandla ma nga vuyerisa hi matlhelo hinkwawo. Jorge, khale ka mulanguteri wa xifundzha loyi sweswi a tirhaka eBethele u tsundzuka leswi: “Endyangwini wa mina, a hi tolovele ku rhamba valanguteri lava famba-fambaka va ta tshama na hina. Ndzi vona onge maendzo wolawo ma ndzi pfunile swinene, ku tlula ndlela leyi a ndzi ma teka ha yona enkarhini wolowo. Loko ndza ha kula, a ndzi ri ni swiphiqo hi tlhelo ra moya. Manana a a karhateka ha swona kambe a nga swi tivi leswaku a nga ndzi pfuna njhani kutani a a kombele mulanguteri wa xifundzha leswaku a vulavula na mina. Eku sunguleni ndzi n’wi papalatile, hikuva a ndzi chava ku soriwa. Kambe vunghana byakwe eku heteleleni byi ndzi endle ndzi titwa ndzi ntshunxekile ku vulavula na yena. Hi Musumbhunuku wun’wana u ndzi rhambile ndzi ya dya na yena swakudya, kutani ndzi n’wi phofulele ta le mbilwini hikuva a ndzi tiyiseka leswaku wa swi twisisa leswi ndzi swi vulaka. U yingisele hi vukheta. Swiringanyeto swakwe leswinene swi tirhile hakunene, kutani ndzi sungule ku endla nhluvuko emoyeni.”
14. Ha yini hi fanele hi tlangela vakulu lava famba-fambaka ematshan’weni yo va xopaxopa swihoxo?
14 Mulanguteri la famba-fambaka u ringeta ku pfuna lavatsongo ni lavakulu hi tlhelo ra moya hilaha ku fanaka. Kutani, hakunene hi fanele hi kombisa ku tlangela ka hina matshalatshala yakwe. Hambiswiritano, ku vuriwa yini hiloko hi xopaxopa swihoxo swakwe kumbe hi vula leswaku u tluriwa hi un’wana loyi a tshameke a endzela vandlha? Kunene, sweswo swi nga n’wi heta matimba swinene. Pawulo a a hetiwa matimba loko a twa swisolo malunghana ni ntirho wakwe. Swi le rivaleni leswaku Vakreste van’wana va le Korinto a va sola ku languteka kakwe ni vuswikoti byakwe byo vulavula. Yena u tshahe vuxopaxopi byebyo a ku: “Mapapila ya Pawulo ma tika, ma tlhava, kambe loko a ri exikarhi ka hina hi n’wi vona, ho kuma a ri la solekaka, naswona a swi tikombi leswaku a nga va xivulavuri.” (2 Vakorinto 10:10) Kambe, lexi tsakisaka hileswaku hakanyingi valanguteri lava famba-fambaka va kuma marito ya ku tlangela, lama rhandzekaka.
15, 16. Xana valanguteri lava famba-fambaka kun’we ni vasati va vona va khumbiwa njhani hi rirhandzu ni ku hiseka loku kombisiwaka hi vapfumeri-kulobye?
15 Mulanguteri un’wana wa xifundzha eLatin America u famba siku hinkwaro etindleleni leti nga ni ndzhope loko a endzela vamakwavo va moya lava tshamaka endhawini leyi lawuriwaka hi vaxenga-tiko. Wa tsala: “Swi khumba mbilu ku vona ndlela leyi vamakwerhu va ku tlangelaka ha yona ku endza ka mina. Hambileswi ndzi bohekaka ku endla matshalatshala lamakulu leswaku ndzi fika kona, ndzi langutana ni makhombo ni maxangu yo tala, hakelo ya swilo leswi hinkwaswo i rirhandzu ni ku hiseka loku vamakwerhu va ku kombisaka.”
16 Mulanguteri wa xifundzha eAfrika wa tsala: “Hikwalaho ka rirhandzu leri vamakwerhu va hi kombeke rona, hi rhandza nsimu ya le Tanzania swinene! Vamakwerhu a va tiyimiserile ku dyondza eka hina, naswona a va tsakela ku hi amukela emakaya ya vona.” A ku ri ni vuxaka bya rirhandzu ni lebyi tsakisaka exikarhi ka muapostola Pawulo ni mpatswa lowu tekaneke wa lembe-xidzana ro sungula wa Vakreste, Akwila na Prisila. Entiyisweni, Pawulo u va byele leswi: “Ndzi runguleleni Prisila na Akwila, vatirhi-kulorhi entirhweni wa Kriste Yesu, lava nyiketeke vutomi bya vona ku ndzi ponisa; a hi mina ntsena loyi a va nkhensaka, kambe na [wona mavandlha hinkwawo ya vamatiko ma, NW] va nkhensa.” (Varhoma 16:3, 4) Valanguteri lava famba-fambaka kun’we ni vasati va vona va nkhensa leswi va nga ni vanghana va manguva lawa lava kotisaka Akwila na Prisila lava tikarhatelaka ku kombisa malwandla ni ku endla xinghana.
Ku Tiyisa Mavandlha
17. Ha yini ku vuriwa leswaku lunghiselelo ra valanguteri lava famba-fambaka i ra vutlharhi, naswona va wu kuma kwihi ndzetelo wa vona?
17 Yesu u te: “Vutlhari . . . byi tikomba byi ri lebyo lulama hi mintirho ya byona.” (Matewu 11:19) Leswaku lunghiselelo ra valanguteri lava famba-fambaka i ra vutlhari swi tikomba hileswi ri pfunaka ku tiyisa mavandlha ya vanhu va Xikwembu. Enkarhini wa riendzo ra Pawulo ra vumbirhi ra vurhumiwa, yena na Silasi hilaha ku humelelaka a va “tsemakanya matiko ya Siriya na Kilikiya, [va ri karhi va tiyisa mavandlha, NW].” Buku ya Mintirho yi hi byela leswi: “Loko vaapostola va ri karhi va hundza emitini leyi, va nyiketa vamakwavo milawu leyi nga vekiwa hi vaapostola ni vakulukumba va le Yerusalema, ni ku kombela leswaku yi hlayisiwa. Hi mukhuva lowu, [mavandlha ma, NW] tiyisiwa eku pfumeleni, [ma] andza siku rin’wana ni rin’wana.” (Mintirho 15:40, 41; 16:4, 5) Valanguteri lava famba-fambaka va namuntlha va kuma ndzetelo wa moya eMatsalweni ni le tibukwini ta “nandza la tshembekaka, wo tlhariha,” ku fana ni Vakreste van’wana hinkwavo.—Matewu 24:45.
18. Xana valanguteri lava famba-fambaka va tiyisa mavandlha hi ndlela yihi?
18 Ina, vakulu lava famba-fambaka va fanele va hambeta va dya etafuleni ra Yehovha ra moya. Va fanele va tolovelana kahle ni maendlelo ni swiletelo leswi landzeriwaka hi nhlengeletano ya Xikwembu. Kutani vavanuna vo tano va nga va nkateko wa xiviri eka van’wana. Hi xikombiso xa vona lexinene xo hisekela ntirho wa nsimu, va nga pfuna vapfumeri-kulobye leswaku va antswisa evutirhelini bya Vukreste. Tinkulumo leti sekeriweke eBibeleni leti nyikeriwaka hi vakulu lava va endzaka ti aka vayingiseri emoyeni. Leswi va pfunaka van’wana leswaku va tirhisa ndzayo ya Rito ra Xikwembu, va tirha hi ku pfumelelana ni vanhu va Yehovha emisaveni hinkwayo, ni ku tirhisa malunghiselelo ya moya lama endliwaka hi Xikwembu hi ku tirhisa ‘nandza wo tshembeka,’ valanguteri lava va famba-fambaka va tiyisa mavandlha lawa va kumaka lunghelo ra ku ma endzela.
19. Hi swihi swivutiso leswi faneleke swi kambisisiwa?
19 Loko nhlengeletano ya Yehovha yi sungule ntirho wa vakulu lava famba-fambaka exikarhi ka Swichudeni swa Bibele kwalomu ka malembe ya dzana lama hundzeke, magazini wolowu wu te: “Hi ta vona leswaku byi ta va byihi vuyelo ni nkongomiso lowu engetelekeke wa Hosi.” Vurhangeri bya Yehovha byi kombisiwe erivaleni. Hikwalaho ka mikateko yakwe ni ku kongomisiwa hi Huvo leyi Fumaka, ntirho lowu wu kurisiwile ni ku antswisiwa emalembeni lama hundzeke. Hikwalaho, mavandlha ya Timbhoni ta Yehovha emisaveni hinkwayo ma tiyisiwa eripfumelweni naswona ma andza hi nhlayo siku na siku. Swi le rivaleni leswaku Yehovha u katekisa moya wa ku tinyiketela wa tinyiko leti ti nga vanhu. Kambe, xana valanguteri lava famba-fambaka va nga wu endlisa ku yini ntirho wa vona hilaha ku humelelaka? Swikongomelo swa vona hi swihi? Xana va nga va mpfuno swinene hi ndlela yihi?
A Wu Ta Angurisa Ku Yini?
◻ Hi yihi mintirho yin’wana ya valanguteri va swifundzha ni va miganga?
◻ Ha yini valanguteri lava famba-fambaka va fanele va va ni moya wa ku tinyiketela?
◻ Xana ku tlangela ku nga kombisiwa njhani entirhweni wa vakulu lava famba-fambaka ni le ka vasati va vona?
◻ Xana valanguteri lava famba-fambaka va nga endla yini leswaku va tiyisa mavandlha eripfumelweni?
[Xifaniso lexi nga eka tluka 10]
Ku tshamela ku famba swi lava moya wa ku tinyiketela
[Xifaniso lexi nga eka tluka 13]
Xana u tshame u kombisa malwandla eka valangu- teri lava famba-fambaka kun’we ni vasati va vona?