Xana Wa Xi Xixima Xindzhuti Xa Vona?

VAAKA-TIKO va laha Afrika va rhumeriwe ku fana ni mindzhwalo va ya ematikweni ya Amerika, va hlengeletiwe ku fana ni swiharhi naswona va nghenisiwe ethyakeni leri chavisaka ni leri nun’hwaka. Hafu ya vona a ku languteriwe leswaku va fa va nga si fika laha va yaka kona. Swirho swa mindyangu a swi hambanisiwa hi ndlela ya tihanyi, a swi nga ha ta tlhela swi vonana nakambe. Ku xavisiwa ka mahlonga a ku ri swin’wana swa swiendlakalo swa munyama eka ku khomiwa ka munhu hi ndlela leyi nga riki ya vumunhu hi munhu-kulobye. Swiendlakalo swin’wana swo tano swi humelele loko vahluri va matimba hi tihanyi va tsongahate vanhu lava nga vaaka-tiko lava nga kotiki ku tilwela.

Ku susa munhu xindzhuti ku nga va tihanyi ngopfu ku tlula ku n’wi ba kunene. Swa wu onha moya wa munhu. Hambileswi vuhlonga byi herisiweke ematikweni yo tala, ku xi tekela ehansi xindzhuti xa munhu ka ha ya emahlweni, kumbexana hi tindlela to tala leti tumbeleke.

Hi hala tlhelo, Vakreste va ntiyiso va lwela ku yingisa xitsundzuxo xa Yesu Kreste xo ‘rhandza muakelani wa vona ku kota loko va tirhandza.’ Hikwalaho, va tivutisa, ‘Xana ndza xi xixima xindzhuti xa van’wana?’—Luka 10:27.

Ku Kombisiwa Ka Xindzhuti

Xindzhuti, hi ku ya hi xihlamusela-marito, i mfanelo kumbe xiyimo xo dzunisiwa, ku fundzhiwa, kumbe ku xiximiwa. Wa nga vona nhlamuselo leyi fanelaka ya xiyimo xa Hosi Leyikulu ya Vuako Hinkwabyo, Yehovha Xikwembu! Entiyisweni, Matsalwa hi ku phindha-phindha ma hlanganisa Yehovha ni vuhosi byakwe hi xindzhuti. Muxe, Esaya, Ezekiyele, Daniyele, muapostola Yohane ni van’wana va ve ni lunghelo ro nyikiwa swivono leswi huhuteriweke swa La Tlakukeke Swinene ni huvo ya yena ya le tilweni, naswona tinhlamuselo ta swona hakanyingi a ti fanekisela vukulukumba lebyi chavisaka ni xindzhuti. (Eksoda 24:9-11; Esaya 6:1; Ezekiyele 1:26-28; Daniyele 7:9; Nhlavutelo 4:1-3) Eka xikhongelo xa yena xo dzunisa, Hosi Davhida u te: “E ka wena Yehova ku v̌e v̌ukulu, ni matimba, ni ku twala, ni ku kwetsima, ni v̌uhosi, hikuv̌a hikwaŝo le’ŝi nge tilweni ne misav̌eni, ŝi na wena.” (1 Tikronika 29:11) Entiyisweni, ku hava loyi a faneriwaka swinene hi ku fundzhiwa ni ku xiximiwa ku tlula Yehovha Xikwembu.

Loko a vumba munhu hi xifaniso xa yena naswona a fana na yena, Yehovha u byarhise vanhu mpimo wo karhi wa ku dzunisiwa, ku tixixima ni xindzhuti. (Genesa 1:26) Hikwalaho, loko hi tirhisana ni van’wana, hi fanele hi fundzha ni ku xixima munhu un’wana ni un’wana hilaha ku faneleke. Entiyisweni, loko hi endla tano hi xiya Xihlovo xa xindzhuti xa vanhu, Yehovha Xikwembu.—Pisalema 8:4-9.

Xindzhuti eVuxakeni Bya Ndyangu

Ehansi ka ku huhuteriwa, muapostola Petro, loyi a ri wanuna la tekeke, u tsundzuxe vavanuna lava nga Vakreste ku “xixima [vavasati va vona] leswi va nga xibya xo tsana.” (1 Petro 3:7; Matewu 8:14) Muapostola Pawulo u tsundzuxile a ku: “Hi hala tlhelo, wansati u fanele ku va ni xichavo xo enta eka nuna wakwe.” (Vaefesa 5:33) Hikwalaho, evukatini, ku fundzhiwa ni ku xiximiwa ka xindzhuti xa munghana wa vukati wa munhu i xilaveko xa Bibele. Xana leswi swi nga kombisiwa hi tindlela tihi?

Tanihi leswi mati ma hanyisaka ximilana lexi kulaka, mavulavulelo ya musa ni swikombiso swa tintswalo exikarhi ka nuna ni nsati, erivaleni ni le xihundleni, swi nga kurisa vuxaka bya vona lebyikulu. Kasi ku kariha, ku rhuketela kumbe ku vulavula hi ku pfumala xichavo, marito yo tsongahata, hilaha hakanyingi ma twiwaka eka mintlangu ya swiphemu ya le ka TV, ma onha. Ma nga vanga mintlhaveko leyi nga ni khombo ya ku titwa u nga pfuni nchumu, gome ni ku hlundzuka; ma nga tlhela ma vanga timbanga ta mintlhaveko leti nga horiki hi ku olova.

Ku xixima xindzhuti xa van’wana swi tlhela swi vula ku va amukela hi ndlela leyi va nga hi yona, ku nga ri ku ringeta ku va nghenisa eka mianakanyo yo ehleketelela kumbe ku va fanisa ni van’wana hi ndlela leyi nga twaliki. Leswi i swa nkoka ngopfu-ngopfu exikarhi ka vanuna ni vasati. Laha mbulavurisano ni marito swi khulukaka hi ku ntshunxeka na hi ku olova naswona ku nga ri na loyi a chavaka ku xopaxopiwa kumbe ku soriwa, ku tolovelana ku ta humelela. Loko munhu a va lexi a nga xona evukatini, entiyisweni kaya ri ta hundzuka vuchavelo eka misava leyi nga ni tihanyi, leyi karihaka.

Vana va le hansi ka xileriso xa Matsalwa xo xixima ni ku yingisa vatswari va vona. Hilaha ku fanaka, vatswari lava tlhariheke ni lava nga ni rirhandzu va ta va va endla kahle loko va xiya xindzhuti xa vana va vona. Ku bumabumela ka rirhandzu hikwalaho ka mahanyelo lamanene, loku fambisanaka ni ndzayo ya ku lehisa mbilu loko swi fanerile, swi ta pfuna eku kandziyiseni ka “nkongomiso wa mianakanyo wa Yehovha.” Ku tshamela ku xopaxopa, ku rhukana ni ku vitana hi mavito yo tsongahata yo tanihi “xiphunta” kumbe “xiphukuphuku” ma ta va siringa.—Vaefesa 6:4.

Nkulu un’wana tlhelo tatana la nga Mukreste, loyi a kurisaka vana vanharhu va vafana ni vanharhu va vanhwanyana, u ri: “EHolweni ya Mfumo, a hi nyikela ndzayo leyi lavekaka hi moya wo rhula hilaha hi nga kotaka hakona. Ku va khwenutanyana kumbe ku va honolela hi ntolovelo a swi va swi ringene. Loko ku laveka ndzayo leyi tiyeke swinene, a hi yi nyikela exihundleni ekaya ra hina naswona vana lavan’wana va nga ri kona. Sweswi leswi vana lava va kuleke, ndzayo yi katsa ku nyika un’wana ni un’wana ndzayo ya rirhandzu, ya vutlhari leyi humaka eRitweni ra Xikwembu hi ku ya hi swilaveko swa un’wana ni un’wana. Hi ringeta ku va ni xihundla eka timhaka leti ta munhu hi xiyexe, xisweswo hi kombisa xichavo eka lunghelo ra n’wana un’wana ni un’wana malunghana ni vuhlayiseki ni xindzhuti.”

Lexi nga fanelangiki xi honisiwa i xilaveko xa mikhuva leyinene hi marito na hi swiendlo endyangwini. Ku tolovelana a ku fanelanga ku hi vangela ku honisa marito yo fana na “ndza kombela,” “ndza nkhensa,” “ndzi khomeleni,” na “ndzi kombela ku rivaleriwa.” Mikhuva leyinene i ya nkoka eku hlayiseni ka xindzhuti xa munhu ni le ku xiximeni ka xindzhuti xa van’wana.

Evandlheni Ra Vukreste

Yesu u te: “Tanani eka mina, n’wina hinkwenu lava tirhaka hi matimba ni lava tikeriwaka hi mpingu, kutani ndzi ta mi phyuphyisa.” (Matewu 11:28) Lava tshikileriweke, lava karhatekeke, hambi ku ri vana lavatsongo, hinkwavo a va susumeteleke hi matimba ku ya eka Yesu. A va hlekuriwa hi vafundhisi ni varhangeri va le sikwini ra vona lava tikurisaka ni lava tivonaka va lulamile. Kambe eka Yesu va kume munhu loyi a va nyikeke xindzhuti lexi a va faneriwa hi xona.

Hi ku tekelela Yesu, na hina hi fanele hi va xihlovo xa ku phyuphya eka vapfumeri-kulorhi. Leswi swi vula ku lava minkarhi yo va aka hi ku vulavula na hi swiendlo. Swi fanerile minkarhi hinkwayo ku hanana hi mbilu hinkwayo hi marito ya musa ni lamanene loko hi vulavula. (Varhoma 1:11, 12; 1 Vatesalonika 5:11) Hi kombisa leswaku hi anakanyela mintlhaveko ya van’wana hi ku va ni vukheta eka leswi hi swi vulaka kun’we ni ndlela leyi hi swi vulaka ha yona. (Vakolosa 4:6) Ku ambala hi ndlela leyi faneleke ni ku tisasekisa eminhlanganweni ya Vukreste na swona swi kombisa xichavo lexi enteke eka xindzhuti xa Xikwembu xa hina, vugandzeri bya xona ni vagandzeri-kulorhi.

Yesu u xixime xindzhuti xa vanhu hambiloko a va endlela ntirho wo karhi. A nga kalanga a tikurisa hi ku tshikilela van’wana kumbe hi ku va tsongahata. Loko munhu wa nhlokonho a tile eka yena a lava ku hanyisiwa, Yesu a nga hlongolanga wanuna yoloye tanihi loyi a nga basangiki ni loyi a nga fanelekiki, hambi ku ri ku endla xihlekiso hi ku tikokela nyingiso. Ematshan’weni ya sweswo, loko munhu wa nhlokonho a kombele Yesu a ku, “Hosi, loko u swi lava, u nga ndzi basisa,” U xixime munhu wa nhlokonho hi ku vula a ku, “Ndza swi lava.” (Luka 5:12, 13) Wa nga vona ndlela leyi swi tsakisaka ha yona eka hina ku pfuna lava pfumalaka hi tlhela hi va tiyisekisa leswaku a va hundzuki ndzhwalo kambe va laveka ni ku rhandziwa! Vanhu lava nga ni tingana, lava karhatekeke ni lava lamaleke hi ntolovelo va honisiwa, va papalatiwa, kumbe va tsongahatiwa emisaveni. Kambe va fanele va kuma xinakulobye xa ntiyiso ni ku amukeleka loko va ri exikarhi ka vamakwavo va Vakreste. Hi fanele hi endla xiphemu xa hina leswaku hi hoxa xandla eka moya lowu.

Yesu a a rhandza vadyondzisiwa va yena tanihi “vanhu vakwe” naswona “u va rhandze ku fikela emakumu” ku nga khathariseki swihoxo swa vona ni ku hambana loku vavisaka ka vumunhu. (Yohane 13:1) Eka vona u vone timbilu leti tengeke ni ku tinyiketela ka mbilu hinkwayo eka Tata wa yena. Hilaha ku fanaka, a hi fanelanga hi yisa mintlhaveko leyo biha eka vagandzeri-kulorhi hi mhaka ya leswi va nga endliki swilo hi ndlela leyi hi lavaka ha yona kumbe hikwalaho ka leswi mikhuva ni vumunhu bya vona swi nga hi nyenyetsaka. Ku xixima xindzhuti xa vamakwerhu ku ta hi susumetela ku va rhandza ni ku va amukela hi ndlela leyi va nga hi yona, hi tshemba leswaku na vona va n’wi rhandza Yehovha naswona va n’wi tirhela hi minsusumeto leyi tengeke.—1 Petro 4:8-10.

Vakulu, ngopfu-ngopfu va fanele va va ni vukheta leswaku a va vangi ku vilela lokukulu eka lava va byarhisiweke ku va khathalela. (1 Petro 5:2, 3) Loko vakulu va hlangana ni xirho xa vandlha lexi weleke exidyohweni, swi ta va swi fanerile leswaku va olovisa marito ya vona hi musa ni ku anakanyela naswona va papalata ku vutisa swivutiso leswi khomisaka tingana leswi nga bohiki. (Vagalatiya 6:1) Hambiloko ku tshinya lokukulu kumbe ndzayo swi laveka, va fanele va ya emahlweni va fundzha xindzhuti ni ku tixixima leswi faneleke swa mudyohi.—1 Timotiya 5:1, 2.

Ku Hlayisa Xindzhuti Xa Munhu

Leswi hi vumbiweke hi xifaniso xa Xikwembu, hi fanele hi kombisa timfanelo ta Xikwembu letikulukumba hilaha hi nga kotaka hakona—ku katsa ni xindzhuti xa xona—evuton’wini bya hina bya siku na siku. (Genesa 1:26) Hilaha ku fanaka, lexi tiyeke eka xileriso xo “rhandza warikwenu kukota loko u tirhandza” i xilaveko xa mpimo lowu ringaniseriweke wa xindzhuti xa munhu ni ku tixixima. (Matewu 22:39) Mhaka ya kona hi leswaku loko hi lava leswaku van’wana va hi xixima ni ku hi nyika xindzhuti, hi fanele hi kombisa leswaku swa hi fanela.

Mhaka ya nkoka eku hlayiseni ka ku tixixima ni xindzhuti xa munhu i ku hlayisa ripfalo leri baseke. Ripfalo leri nyameke ni switlhavi swa ku tivona nandzu hi ku olova swi yisa eka mintlhaveko yo titwa u nga pfuni nchumu, ku tshoveka mbilu ni gome. Hikwalaho, loko munhu a endle xidyoho lexikulu, u fanele a teka magoza ya xihatla yo hundzuka ni ku lava mpfuno hi tlhelo ra moya eka vakulu leswaku a ta tiphina hi “tinguva ta ku phyuphyisiwa . . . ti huma eka Yehovha hi xiviri.” Lexi katsiweke eka ku phyuphyisiwa i ku vuyeteriwa ka xindzhuti ni ku tixixima ka munhu.—Mintirho 3:19.

Kambe swa antswa ku tshama hi ri karhi hi endla matshalatshala yo hlayisa ripfalo ra hina leri leteriweke hi Bibele, hi nga pfumeleli nchumu xi ri thyakisa kumbe ku ri tsanisa. Ku kombisa ku tikhoma eswiyin’weni hinkwaswo swa vutomi bya hina bya siku na siku—ku dya, ku nwa, bindzu, vuhungasi, ku tirhisana ni vanhu va rimbewu leri hambaneke—swi ta hi pfuna ku hlayisa ripfalo leri baseke swi hi endla hi kota ku kombisa ku kwetsima ni xindzhuti xa Xikwembu evuton’wini bya hina.—1 Vakorinto 10:31.

Ku vuriwa yini hi loko ku tivona nandzu eka swihoxo swa hina ku nga lavi ku hela? Kumbe ku vuriwa yini hi loko mikhumbulo ya ku khomiwa hi ndlela yo biha loku voniweke yi ya emahlweni yi hi vavisa? Mintlhaveko leyi yi nga hlula xindzhuti xa hina ivi yi tisa gome leri enteke. Wa nga vona ndlela leyi ma chavelelaka ha yona marito ya Hosi Davhida lama kumekaka eka Pisalema 34:18: “Yehova o kusuhi ni la’v̌a nga ni timbilu le’ti ṭhov̌ekeke, wa ponisa v̌a mimoya le’yi khinyekeke”! Yehovha u lunghekile naswona wa swi rhandza ku seketela malandza ya yena loko ma fanele ma langutana ni gome ni mintlhaveko ya ku titwa ma nga pfuni nchumu. Ku khongela eka yena swin’we ni ku lava mpfuno eka lava fanelekaka hi tlhelo ra moya, vo tanihi vatswari lava nga Vakreste, vakulu ni van’wana lava wupfeke evandlheni, i tindlela to vuyetela ku tixixima ni xindzhuti.—Yakobo 5:13-15.

Hi hala tlhelo, hi fanele hi tivonela eka ku hambanisa xindzhuti ni ku tikurisa leswaku hi nga swi hlanganisi. Matsalwa ma hi laya leswaku hi nga “tiehleketeleli ku tlula mpimo lowu [hi] faneleke ku tiehleketelela ha wona; kambe [hi] ehleket[a] hi xikongomelo xo va ni mianakanyo leyi hlutekeke, un’wana ni un’wana hilaha Xikwembu xi n’wi aveleke ripfumelo hakona.” (Varhoma 12:3) Hambileswi swi faneleke ku hlakulela ku tixixima, a hi lavi ku hundzeleta nkoka wa hina kumbe hi hlanganisa xindzhuti xa vumunhu ni matshalatshala ya vutianakanyi ni lama hundzeletiweke lawa van’wana va ma endlaka leswaku va sala va ri ni ndhuma.

Ina, ku xixima xindzhuti xa van’wana i xilaveko xa Vukreste. Swirho swa mindyangu ya hina ni Vakreste-kulorhi hinkwavo va faneriwa ni ku lulameriwa hi xichavo, ku fundzhiwa ni xindzhuti xa hina. Yehovha u nyike un’wana ni un’wana wa hina mpimo wo karhi wa xindzhuti ni ku fundzhiwa leswi hi faneleke hi swi bumabumela ni ku swi hlayisa. Kambe ku tlula hinkwaswo, hi fanele hi hlakulela xichavo lexi enteke xa xindzhuti lexi tlakukeke ni lexikulukumba xa Tata wa hina wa le tilweni, Yehovha Xikwembu.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 31]

Vantshwa va nga kombisa xichavo eka lava lamaleke