Filipi—Muvuri Wa Evhangeli Wo Hiseka
MATSALWA ma tamele marungula yo tala ya vavanuna ni vavasati lava ripfumelo ra vona ri faneriwaka hi ku tekeleriwa. Anakanya hi Filipi, murhumiwa wa Mukreste wa lembe-xidzana ro sungula. A a nga ri muapostola kambe a tirhisiwa hi matimba eku hangalaseni ka rungula ra Mfumo. Entiyisweni, Filipi u tiviwe tanihi “muevhangeli.” (Mintirho 21:8) Ha yini Filipi a tiveka hi ndlela leyi? Naswona hi nga dyondza yini eka yena?
Filipi u humelela ematsalweni ya Bibele endzhakunyana ka Pentekosta ya 33 C.E. Enkarhini wolowo Vayuda lava vulavulaka Xigriki va sungule ku n’unun’uta malunghana ni Vayuda lava vulavulaka Xiheveru, va vula leswaku tinoni ta vona ti tsoniwa swakudya leswi aviwaka siku ni siku. Leswaku ku langutaniwa ni mhaka leyi, vaapostola va hlawule “vavanuna va nkombo lava ku tiyisekiwaka ha vona.” Filipi a a ri un’wana wa lava hlawuriweke.—Mintirho 6:1-6.
Vavanuna lava va nkombo a ku ri “lava ku tiyisekiwaka ha vona.” Vuhundzuluxeri bya James Moffatt byi vula leswaku a va ri ni “ndhuma leyinene.” Ina, hi nkarhi wa ku hlawuriwa ka vona, ana se a va tiveka tanihi vavanuna va moya lava nga ni vuswikoti byo anakanya. Swa fana ni hi lava va tirhaka tanihi valanguteri va Vukreste namuntlha. Vavanuna volavo a va hlawuriwi hi ku anghwetla. (1 Timotiya 5:22) Va fanele va va ni “vumbhoni lebyinene lebyi humaka eka vanhu va le handle,” naswona Vakreste-kulobye va fanele va swi tiva leswaku va ringanisela naswona va hlutekile emianakanyweni.—1 Timotiya 3:2, 3, 7; Vafilipiya 4:5.
Entiyisweni, Filipi a a xi khathalela kahle xiavelo xakwe le Yerusalema. Hambiswiritano, hi xihatla ku pfuke gandlati ra nxaniso wo tika swinene, kutani wu hangalasa valandzeri va Kreste. Ku fana ni van’wana, Filipi u balekile emutini, kambe a swi nga vuli ku hela ka ntirho wa yena wo chumayela. Ku nga ri khale u khomekile hi ku chumayela eka nsimu leyintshwa—eSamariya.—Mintirho 8:1-5.
Ku Pfula Masimu Lamantshwa
Yesu u boxe ka ha ri emahlweni leswaku vadyondzisiwa va yena a va ta chumayela “eYerusalema swin’we ni le tikweni hinkwaro ra Yudiya ni le Samariya ni ku ya fika endhawini ya le kule swinene ya misava.” (Mintirho 1:8) Hi ku chumayela eSamariya, Filipi a a hlanganyela eku hetisekeni ka marito wolawo. Hi ntolovelo Vayuda a va va tekela ehansi Vasamariya. Kambe Filipi a nga yanga ka vona a ri ni langutelo ro biha, kutani langutelo ra yena lerinene eka vona ri katekisiwile. Kunene, Vasamariya vo tala va khuvuriwile, ku katsa ni khale ka mungoma la vuriwaka Simoni.—Mintirho 8:6-13.
Hi ku famba ka nkarhi, ntsumi ya Yehovha yi kongomise Filipi ku ya egondzweni ra kwandzasi leri sukaka eYerusalema ri ya eGaza. Kwalaho Filipi u vone kalichi leyi rhwaleke ndhuna ya Muetiyopiya leyi a yi hlayela vuprofeta bya Esaya ehenhla. Filipi u tsutsume hi le tlhelo ka kalichi kutani a sungula bulo. Hambileswi Muetiyopiya a ri muproselita loyi a ri ni vutivi byo karhi hi Xikwembu ni Matsalwa, u pfumele hi ku titsongahata leswaku u lava mpfuno leswaku a ta twisisa leswi a swi hlayaka. Hikwalaho, u rhambe Filipi leswaku a khandziya kalichi a tshama na yena. Endzhaku ka ku va vumbhoni byi nyikeriwile, va fike laha ku nga ni mati layo tala. Muetiyopiya u vutisile a ku: “I yini lexi ndzi sivelaka ku khuvuriwa?” Filipi u hatlise a n’wi khuvula, kutani Muetiyopiya a ya emahlweni ni riendzo ra yena a tsakile. Swi le rivaleni, leswaku mudyondzisiwa loyi lontshwa u chumayele mahungu lamanene loko a tlhelela etikweni ra rikwavo.—Mintirho 8:26-39.
Hi nga dyondza yini eka vutirheli bya Filipi lebyi khumbaka Vasamariya ni ndhuna ya Muetiyopiya? Hi nga tshuki hi ehleketelela leswaku vanhu va tiko ro karhi, va rixaka ro karhi, kumbe va ndhavuko wo karhi va nge ma tsakeli mahungu lamanene. Ematshan’weni ya sweswo, hi fanele ku hangalasa rungula ra Mfumo eka “vanhu va mixaka hinkwayo.” (1 Vakorinto 9:19-23) Loko hi tiendla hi kumeka leswaku hi chumayela eka hinkwavo, Yehovha a nga hi tirhisa eka ntirho wo “endla vanhu va matiko hinkwawo va va vadyondzisiwa” emahlweni ko va makumu ya mafambiselo lawa yo homboloka ma fika.—Matewu 28:19, 20.
Malunghelo Ya Filipi Lama Engetelekeke
Endzhaku ko va a chumayele ndhuna ya Muetiyopiya, Filipi u vule vumbhoni eAzoto, “kutani a tsemakanya etikweni a hambeta a vula mahungu lamanene emitini hinkwayo a kondza a fika eKhezariya.” (Mintirho 8:40) Eka lembe-xidzana ro sungula, miti leyi yimbirhi a yi ri ni Vamatiko lavo tala. Eriendzweni ra yena ro ya en’walungu wa Khezariya, kumbexana Filipi u chumayele etindhawini leti dumeke ta Vayuda, to tanihi Lida na Yopa. Kumbexana hi yona mhaka leyi endzhaku ka nkarhi ku kumekeke vadyondzisiwa etindhawini leti.—Mintirho 9:32-43.
Ku boxiwa ko hetelela ka Filipi ku humelele endzhaku ka 20 wa malembe. Emakumu ka riendzo ra yena ra vunharhu ra vurhumiwa, Pawulo u nghene ePitolemayi. Munghana wa Pawulo, Luka loyi a va famba swin’we u ri: “Hi siku leri tlhandlamaka hi famba hi ya fika eKhezariya, kutani hi nghena endlwini ya Filipi muevhangeli.” Hi nkarhi lowu, Filipi a ri ni “vana va xisati va mune, lava a va ri vanhwana, a va profeta.”—Mintirho 21:8, 9.
Handle ko kanakana, Filipi u tshame eKhezariya. Kambe a nga kalanga a heleriwa hi moya wa vurhumiwa, hikuva Luka u n’wi vitane “muvuri wa evhangeli.” Xivulwa lexi hakanyingi xi vula munhu loyi a sukeleke kaya ra yena a ya chumayela mahungu lamanene etindhawini leti nga tirhiwiki. Ntiyiso wa leswaku Filipi a a ri ni vanhwanyana va mune lava profetaka, wu komba leswaku a va tekelele ku hiseka ka tata wa vona.
Vatswari lava nga Vakreste va namuntlha va fanele va swi lemuka leswaku vana va vona hi vona vadyondzisiwa va nkoka swinene. Hambileswi vatswari vo tano va nga ha bohekaka ku tshika malunghelo yo karhi ya swa le tilweni hikwalaho ka vutihlamuleri bya ndyangu, ku fana na Filipi va nga tshama va ri malandza lama tirhelaka Xikwembu hi mbilu hinkwayo ni ku va vatswari lava nga xikombiso.—Vaefesa 6:4.
Ku endza ka Pawulo ni vanghana va yena ku nyike ndyangu wa Filipi nkarhi lowunene wo kombisa malwandla. Wa nga ehleketa hi ku khutazana loku va veke na kona! Kumbexana hi wona nkarhi lowu Luka a hlengeleteke rungula ra ntirho wa Filipi, lowu endzhaku ka nkarhi wu katsiweke eka Mintirho tindzima 6 na 8.
Yehovha Xikwembu u tirhise Filipi swinene ku yisa timhaka ta Mfumo emahlweni. Ku hiseka ka Filipi ku n’wi pfune ku hangalasa mahungu lamanene eka masimu lamantshwa ni ku kondletela moya lowunene endyangwini wa yena. Xana u nga swi rhandza ku kuma malunghelo ni mikateko leyi fanaka? Kutani u ta va u endla kahle loko u tekelela timfanelo leti kombisiweke hi Filipi, muvuri wa evhangeli.