“Hlayisa Mbilu Ya Wena”

YEHOVHA u byele muprofeta Samuwele a ku: “Xikwembu a xi voni hi ndlela leyi munhu a vonaka ha yona, hikuva munhu u vona ntsena leswi vonakaka ematihlweni; kambe loko ku ri Yehovha, u vona leswi mbilu yi nga swona.” (1 Samuwele 16:7) Nakambe, loko mupisalema Davhida a yisa nyingiso eka mbilu yo fanekisela, u yimbelele a ku: “[Yehovha] u kambele mbilu ya mina, u yi kamberile nivusiku, u ndzi tengisile; u kuma leswaku a ndzi bohanga kungu.”—Pisalema 17:3.

Ina, Yehovha u kambela timbilu ta hina ku vona leswi hi nga swona hakunene. (Swivuriso 17:3) Kutani, swa twala leswi Hosi Solomoni wa tiko ra Israyele ra khale a nyikeleke ndzayo leyi nge: “Hlayisa mbilu ya wena ku tlula hinkwaswo leswi swi faneleke swi hlayisiwa, hikuva swihlovo swa vutomi swi le ka yona.” (Swivuriso 4:23) Xana hi nga yi hlayisa njhani mbilu ya hina yo fanekisela? Swivuriso ndzima 4 yi hi nyika nhlamulo ya xivutiso xexo.

Yingisa Ndzayo Ya Tatana

Ndzima ya vumune ya Swivuriso yi pfula hi marito lama nge: “N’wina vana, yingisani ndzayo ya tatana naswona mi nyikela nyingiso, leswaku mi ta kuma ku twisisa. Kunene ndzi ta mi nyika xiletelo lexinene. Mi nga wu tshiki nawu wa mina.”—Swivuriso 4:1, 2.

Vantshwa va lerisiwa ku yingisa ndzayo leyinene ya vatswari va vona lava chavaka Xikwembu, ngopfu-ngopfu ndzayo ya tatana. U ni vutihlamuleri bya Matsalwa bya ku wundla ndyangu wakwe hi tlhelo ra nyama ni ra moya. (Deteronoma 6:6, 7; 1 Timotiya 5:8) Handle ka nkongomiso wolowo, swi ta tika ngopfu leswaku muntshwa a kula a va munhu la wupfeke! Hikokwalaho, xana n’wana a nga fanelanga a amukela ndzayo ya tata wakwe hi xichavo?

Kambe, ku vuriwa yini hi n’wana la nga riki na tatana la nga ta n’wi letela? Hi xikombiso, Jason wa malembe ya 11 hi vukhale u loveriwe hi tata wakwe loko a ri ni malembe ya mune.a Loko nkulu la nga Mukreste a n’wi vutise leswaku hi wihi nchumu lowu wu n’wi karhataka ngopfu evuton’wini byakwe, Jason u hlamule hi ku hatlisa a ku: “Ndzi karhatiwa hi ku pfumala tatana. Minkarhi yin’wana swi ndzi khomisa gome ngopfu.” Hambiswiritano, ku ni ndzayo leyi chavelelaka eka vantshwa lava nga riki na vatswari vo va kongomisa. Jason ni van’wana vo fana na yena va nga kombela ni ku kuma ndzayo ya vutswari eka vakulu ni vanhu van’wana lava wupfeke evandlheni ra Vukreste.—Yakobo 1:27.

Loko Solomoni a tsundzuka leswi a dyondzisiweke swona, u ya emahlweni a ku: “Ndzi ve n’wana wa xiviri eka tatana, wo olova, la nga yexe eka manana.” (Swivuriso 4:3) Entiyisweni loko hosi yi tsundzuka ndlela leyi yi kurisiweke ha yona, yi titwe yi tsaka. Tanihi leswi Solomoni la ha riki muntshwa a veke “n’wana wa xiviri,” loyi a a hlayisa ndzayo ya tata wakwe, u fanele a ve ni vuxaka lebyinene na Davhida, tata wakwe. Tlhandlakambirhi, Solomoni a a “ri yexe,” kumbe a a rhandzeka swinene. I swa nkoka leswaku n’wana a kulela ekaya leri nga ni rirhandzu ni laha ku nga ni ku vulavurisana lokunene ni vatswari!

Kuma Vutlhari Ni Ku Twisisa

Loko Solomoni a tsundzuka ndzayo ya tata wakwe ya rirhandzu, u ri: “A a ndzi letela a ndzi byela a ku: ‘Onge mbilu ya wena yi nga khoma marito ya mina swi tiya. Hlayisa swileriso swa mina kutani u hambeta u hanya. Kuma vutlhari, kuma ku twisisa. U nga rivali, naswona u nga hambuki emaritweni ya nomu wa mina. U nga byi tshiki [vutlhari], byi ta ku hlayisa. Byi rhandze, byi ta ku sirhelela. Vutlhari i nchumu wa risima. Kuma vutlhari; naswona eka hinkwaswo leswi u swi kumaka, kuma ku twisisa.’”—Swivuriso 4:4-7.

Ha yini vutlhari byi ri “nchumu wa risima”? Vutlhari i ku tirhisa vutivi ni ku twisisa hi ndlela leyi vuyerisaka. Vutivi—ku nga ku tolovelana kumbe ku tsundzuka mintiyiso leyi kumiweke hi ku va ni vuxiyaxiya ni ntokoto kumbe hi ku hlaya ni ku dyondza—i xisekelo xa vutlhari. Kambe loko hi nga swi koti ku byi tirhisa kahle vutivi lebyi hi nga na byona, a byi nge hi pfuni nchumu. A hi fanelanga hi hlaya ntsena Bibele swin’we ni tibuku leti sekeriweke eBibeleni, leti humaka eka “hlonga ro tshembeka ni ro tlhariha,” kambe hi fanele ku tlhela hi endla matshalatshala ya ku tirhisa leswi hi swi dyondzaka eka tona.—Matewu 24:45.

I swa nkoka nakambe ku kuma ku twisisa. Handle ka ku twisisa, xana hi nga vona ndlela leyi tinhla ti yelanaka ha yona kutani hi yi twisisa kahle mhaka leyi ku vulavuriwaka hi yona? Loko hi nga ri na ku twisisa, xana hi nga swi tivisa ku yini leswaku ha yini swilo swi ri hi ndlela yoleyo ni tinhlamuselo ta swona kutani hi kuma vutlhari ni ku twisisa? Ina, leswaku hi kota ku anakanyisisa hi mintiyiso leyi hi yi tivaka kutani hi fikelela makumu lamanene, hi fanele hi kuma ku twisisa.—Daniyele 9:22, 23.

Solomoni u ya emahlweni a rungula marito ya tata wakwe a ku: “Byi xixime swinene [vutlhari], byi ta ku tlakusa. Byi ta ku vangamisa hikuva wa byi angarha. Byi ta veka harhi ya ku xonga enhlokweni ya wena; byi ta tlhandleka harhi ya ku saseka ehenhla ka wena.” (Swivuriso 4:8, 9) Vutlhari lebyi humaka eka Xikwembu byi hlayisa loyi a byi amukelaka. Tlhandlakambirhi, bya n’wi fundzha ni ku n’wi sasekisa. Kutani ke, a hi kumeni vutlhari hi tindlela hinkwato.

“Namarhela Ndzayo”

Loko hosi ya Israyele yi phindha ndzayo leyi tata wa yona a yi byeleke yona, yi ya emahlweni yi ku: “N’wananga, yingisa u tlhela u amukela marito ya mina. Kutani malembe ya wena ya ku hanya ma ta tala. Ndzi ta ku letela hi ndlela ya vutlhari; ndzi ta ku fambisa emintileni ya ku lulama. Loko u famba, magoza ya wena a ma nge manyeki; naswona loko u tsutsuma, a wu nge khunguvanyeki. Namarhela ndzayo; u nga yi tshiki yi famba. Yi hlayise, hikuva i vutomi bya wena.”—Swivuriso 4:10-13.

Leswi Solomoni a a ri n’wana wa xiviri eka tata wakwe, u fanele a tlangele nkoka wa ndzayo ya rirhandzu leyi letelaka ni ku ololoxa. Handle ka ndzayo leyinene, xana hi nga swi kotisa ku yini ku endla nhluvuko hi kondza hi wupfa hi tlhelo ra moya kumbe hi va ni ntshembo wa ku antswisa ntikelo wa vutomi bya hina? Loko hi nga dyondzi eka swihoxo swa hina kumbe hi tsandzeka ku lulamisa mavonelo ya hina lama hoxeke, kunene a hi nge swi koti ku endla nhluvuko hi tlhelo ra moya. Ndzayo leyinene yi endla leswaku hi hanya hi ndlela ya Xikwembu kutani yi hi pfuna ku “[famba] emintileni ya ku lulama.”

Muxaka wun’wana wa ndzayo wu endla leswaku ‘malembe ya hina ya ku hanya ma tala.’ Njhani? Phela, Yesu Kreste u te: “Munhu la tshembekeke eka leswitsongo wa tshembeka ni le ka swo tala, naswona munhu la nga lulamangiki eka leswitsongo a nga lulamanga ni le ka swo tala.” (Luka 16:10) Xana loko hi tshembeka eka swilo leswitsongo a swi nga ta hi olovela ku tshembeka ni le ka swilo leswikulu, ku nga leswi vutomi bya hina byi titshegeke hi swona? Hi xikombiso, ku toloveta tihlo leswaku ri nga ‘tshameli ku languta wansati lerova u n’wi navela,’ swi ta endla leswaku hi papalata mahanyelo yo biha. (Matewu 5:28) Hi ntolovelo, nsinya lowu wa nawu wa tirha eka vavanuna ni vavasati. Loko hi toloveta mianakanyo ya hina leswaku yi “tisa miehleketo hinkwayo evukhumbini,” a hi nge vi ekhombyeni ra ku dyoha, hi rito kumbe hi xiendlo.—2 Vakorinto 10:5.

I ntiyiso, swa tika ku amukela ndzayo naswona yi nga vonaka yi hi sivela swo karhi. (Vaheveru 12:11) Kambe, hosi yo tlhariha yi hi tiyisekisa leswaku loko ho namarhela ndzayo, ndlela leyi hi fambaka hi yona yi ta hi susumetela ku endla nhluvuko. Hilaha ku titoloveta loku faneleke ku endlaka leswaku xitsutsumi xi tsutsuma hi rivilo lerikulu xi nga wi kumbe ku tivavisa, ku namarhela ndzayo ku ta hi pfuna leswaku hi hambeta endleleni leyi yisaka evuton’wini hi rivilo lerinene, hi nga khunguvanyeki. Ina, hi fanele ku xiya ndlela leyi hi hlawulaka ku famba ha yona.

Papalata “Ndlela Ya Lavo Homboloka”

Hi ku hiteka, Solomoni wa tsundzuxa: “U nga ngheni endleleni ya lavo homboloka, naswona u nga fambi u lulama u ya nghena endleleni ya lavo biha. Yi papalate, u nga hundzi etlhelo ka yona; yi kendlukele, u hundza. Hikuva a va etleli va nga si endla swo biha, naswona a va khomiwi hi vurhongo va nga si khunguvanyisa van’wana. Hikuva va dye xinkwa xa vuhomboloki, naswona va nwa vhinyo ya swiendlo swa madzolonga.”—Swivuriso 4:14-17.

Lavo homboloka lava Solomoni a lavaka leswaku hi papalata tindlela ta vona, va hanya hi swiendlo swo biha. Swiendlo swo biha swi fana ni swakudya ni swakunwa eka vona. A va etleli va nga si endla madzolonga. Vumunhu bya vona byi hombolokile! Xana hi nga hlayisa timbilu ta hina hakunene kasi hi hanya ni vanhu vo tano? Ku ta va ku ri vuphukuphuku lebyikulu ku “[famba] u lulama u ya nghena endleleni ya lavo biha” hi ku tihoxa ekhombyeni ra madzolonga lama kombisiwaka eka vuhungasi byo tala bya vanhu va namuntlha! Ku lwela leswaku hi va lava tsetselelaka swi hambane ngopfu ni ku titlanyata hi vubihi lebyi byi kombisiwaka eka thelevhixini kumbe eka tifilimi.

Tshama Eku Vonakaleni

Loko Solomoni a ha vulavula hi xifaniso xa ndlela, u ri: “Kambe ndlela ya lavo lulama yi fana ni ku vonakala ko vangama loku vonakalaka hakatsongo-tsongo kukondza siku ri simekiwa ri tiya.” (Swivuriso 4:18) Ku sungula ku dyondza Bibele ni ku ringeta ku hanya hi leswi yi swi vulaka, swi nga fanisiwa ni ku teka riendzo ni mpundzu swinene ka ha phumerile. Leswi ka ha riki ni munyama, a hi koti ku vona nchumu. Kambe loko vurhonga byi tsuvuka, hakatsongo-tsongo hi sungula ku vona swilo leswi nga ekusuhi na hina. Eku heteleleni, dyambu ri tlhava kahle kutani hi kota ku swi vona kahle swilo hinkwaswo. Ina, ntiyiso wu ya wu vonaka eka hina hakatsongo-tsongo loko hi hitekela ku dyondza Matsalwa hi ku phikelela, hi nga heli mbilu. Loko hi lava leswaku mbilu yi papalata mianakanyo leyi hoxeke, hi fanele hi yi wundla hi swakudya swa moya.

Nakambe nhlamuselo kumbe nkoka wa vuprofeta bya Bibele yi ya yi paluxeka hakatsongo-tsongo. Vuprofeta byi ya byi twisiseka eka hina loko moya wo kwetsima wa Yehovha wu byi voningela ni loko byi ya byi hetisisiwa hi swiendlakalo swa misava kumbe hi leswi vanhu va Xikwembu va hlangavetanaka na swona. Ematshan’weni ya ku hela mbilu kutani hi sungula ku mbambela hi ta ku hetiseka ka byona, hi fanele ku rindzela leswaku ‘ku vonakala ku vangama hakatsongo-tsongo.’

Ku vuriwa yini hi vanhu lava alaka nkongomiso wa Xikwembu hi ku ala ku famba eku vonakaleni? Solomoni u ri: “Ndlela ya lavo homboloka yi fana ni ku dzwihala; a va swi tivanga leswi swi hambetaka swi va khunguvanyisa.” (Swivuriso 4:19) Lavo homboloka va fana ni munhu la khunguvanyekaka emunyameni kambe a nga tivi leswaku u khunguvanyisiwe hi yini. Hambiloko vanhu lava nga xi chaviki Xikwembu va vonaka va humelela hikwalaho ka vuhomboloki bya vona, ku humelela ka vona a ku nge tlhaveriwi hi dyambu. Malunghana ni vanhu vo tano, mupisalema u yimbelele a ku: “Hakunene u va veka endhawini leyi rhetaka. [Yehovha] u va wisele endzovisweni.”—Pisalema 73:18.

Tshama U Hitekile

Hosi ya Israyele yi ya emahlweni yi ku: “N’wananga, yingisa marito ya mina. Rhiya ndleve eka leswi ndzi swi vulaka. Swi nga suki ematihlweni ya wena. Swi hlayise exikarhi ka mbilu ya wena. Hikuva i vutomi eka lava va swi kumaka ni rihanyo enyameni ya vona hinkwayo. Hlayisa mbilu ya wena ku tlula hinkwaswo leswi swi faneleke swi hlayisiwa, hikuva swihlovo swa vutomi swi le ka yona.”—Swivuriso 4:20-23.

Xikombiso xa Solomoni hi byakwe i vumbhoni bya nkoka wa leswaku ndzayo yi hlayisa mbilu. I ntiyiso, u “ve n’wana wa xiviri” eka tata wakwe loko a ha ri muntshwa kutani a tshama a tshembekile eka Yehovha ku fikela loko a kurile. Kambe, Bibele yi ri: “Loko Solomoni a dyuhele, vasati vakwe [vambe] va voyamisa mbilu yakwe leswaku yi landzela swikwembu swin’wana; mbilu yakwe a yi nga ha hetisekanga eka Yehovha Xikwembu xakwe, ku hambana ni mbilu ya Davhida tata wakwe.” (1 Tihosi 11:4) Loko ti nga kamberiwi minkarhi hinkwayo, hambi ku ri timbilu letinene ti nga yengeriwa eku endleni ka leswo biha. (Yeremiya 17:9) Hi fanele ku hlayisa switsundzuxo swa Rito ra Xikwembu embilwini ya hina—‘exikarhi ka yona.’ Leswi swi katsa nkongomiso lowu kumekaka eka ndzima ya vumune ya Swivuriso.

Kambela Xiyimo Xa Mbilu Ya Wena

Xana hi yi hlayisa kahle mbilu ya hina yo fanekisela? Xana hi nga xi tiva njhani xiyimo xa munhu wa le ndzeni? Yesu Kreste u te: “Nomu wu vulavula leswi mbilu yi taleke swona.” (Matewu 12:34) U tlhele a ku: “Embilwini ku huma ku anakanya ko homboloka, ku dlaya hi vomu, vuoswi, vumbhisa, vukhamba, vumbhoni bya mavunwa ni swisandzu.” (Matewu 15:19, 20) Ina, marito ni swiendlo swa hina swi vula swo tala hi leswi nga embilwini ya hina.

Swi fanerile leswaku Solomoni a hi tsundzuxa: “Susa rito ro homboloka eka wena; ni milomu leyi kanganyisaka yi veke ekule na wena. Loko ku ri mahlo ya wena, ma fanele ma languta emahlweni hi ku kongoma, ina, mahlo ya wena lama vangamaka ma fanele ma honolela emahlweni ka wena hi ku kongoma. Khulela nenge wa wena ndlela, naswona onge tindlela ta wena hinkwato ti nga simekiwa ti tiya. U nga voyameli evokweni ra xinene kumbe ra ximatsi. Susa nenge wa wena eka leswo biha.”—Swivuriso 4:24-27.

Hi ku landza xitsundzuxo xa Solomoni, hi fanele ku kambela leswi hi swi vulaka ni swiendlo swa hina. Loko hi lava ku hlayisa timbilu ta hina ni ku tsakisa Xikwembu, hi fanele hi papalata ku vulavula swilo swo biha ni leswi kanganyisaka. (Swivuriso 3:32) Hikwalaho, hi fanele ku swi anakanyisisa hi xikhongelo leswi marito ni swiendlo swa hina swi swi paluxaka ha hina. Kutani a hi laveni mpfuno wa Yehovha leswaku hi kota ku lulamisa ku tsana kun’wana ni kun’wana loku hi ku vonaka.—Pisalema 139:23, 24.

Ku tlula kwalaho, onge ‘mahlo ya hina ma nga languta emahlweni.’ A ma tshame ma langute pakani ya ku tirhela Tata wa hina wa le tilweni hi moya-xiviri hinkwawo. (Vakolosa 3:23) Loko u ri karhi u lwela ku famba hi ndlela leyi yo lulama, onge Yehovha a nga ku pfuna u humelela eka “tindlela ta wena hinkwato,” naswona a ku katekisa swinene leswi u yingiseke ndzayo leyi huhuteriweke ya ku “hlayisa mbilu ya wena.”

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 21]

Vuyeriwa hi ku yingisa ndzayo ya vanhu lava nga ni ntokoto

[Xifaniso lexi nga eka tluka 22]

Xana wa byi papalata vuhungasi lebyi kombisaka madzolonga?

[Xifaniso lexi nga eka tluka 23]

Ndzayo a yi ku siveli ku endla nhluvuko

[Xifaniso lexi nga eka tluka 24]

Dyondza Bibele hi ku phikelela