Ku Dyondza Vutshila Bya Ku Va Ni Vuxiyaxiya

PEGGY u vone n’wana wa yena wa jaha a ri karhi a holovela ndzisana yakwe. Hiloko a n’wi vutisa a ku: “Xana u vona onge u vulavule kahle ni makwenu? Wa nga vona ndlela leyi a hlundzukeke ha yona!” Ha yini a vule sweswo? A a ringeta ku dyondzisa n’wana wa yena vutshila bya ku va ni vuxiyaxiya ni ku anakanyela ndlela leyi van’wana va titwaka ha yona.

Muapostola Pawulo u khutaze Timotiya, mutirhi-kulobye loyi a a ha ri muntshwa leswaku a va la ‘olovaka eka hinkwavo.’ Hi ndlela yoleyo Timotiya a a nga ta yi honisa ndlela leyi van’wana va titwaka ha yona. (2 Timotiya 2:24) Xana vuxiyaxiya i yini? Xana u nga endla yini leswaku u va na byona? Naswona, xana u nga va pfuna njhani van’wana leswaku va va ni vuxiyaxiya?

Xana Vuxiyaxiya I Yini?

Vuxiyaxiya i ku kota ku vona ndlela leyi xiyimo xi lavaka ku khomiwa vutswatsi ha yona ni ku kombisa ntwela-vusiwana kumbe ku vula marito lama fanelekaka. Rito leri ri fambisana ni ku khumba. Tanihi leswi tintiho to olova ti kotaka ku twa loko nchumu wu namarhela, wu olova, wu rhetela, wu hisa kumbe wu ri ni voya, munhu la nga ni vuxiyaxiya u kota ku lemuka ndlela leyi vanhu va titwaka ha yona kutani a vona ndlela leyi leswi a swi vulaka ni swiendlo swa yena swi nga ta va khumba ha yona. Kambe ku endla tano a ko va vutshila; swi lava leswaku munhu a swi papalata hi mbilu hinkwayo ku twisa van’wana ku vava.

Rungula ra Bibele ra Gehazi nandza wa Elixa, ri hi nyika xikombiso xa munhu la nga riki na vuxiyaxiya. Wansati wa Muxunemi loyi a ha ku feriwa hi n’wana wa yena a n’wi langutile, u tile eka Elixa a ta lava ku chaveleriwa. Loko a n’wi vutisa leswaku swilo hinkwaswo swa ha famba kahle, u hlamule a ku: ‘Swa ha famba kahle.’ Kambe loko ya ekusuhi ni muprofeta, ‘Gehazi u tshinerile leswaku a n’wi susa.’ Hiloko Elixa a ku: “N’wi tshike, hikuva moya-xiviri wakwe wu twa ku vava endzeni ka yena.”—2 Tihosi 4:17-20, 25-27.

Ha yini Gehazi a endle hi ndlela yo tano ya ku nga anakanyeli ni leyi kombisaka ku pfumala vuxiyaxiya? I ntiyiso leswaku loko wansati loyi a vutisiwa, a nga phofulanga leswaku u tlhavekile. Phela, vanhu van’wana a va yi kombi mani na mani ndlela leyi va titwaka ha yona. Nilokoswiritano, a a fanele a swi kombise hi ndlela yo karhi leswaku a nga tsakanga. Swi vonaka onge Elixa u swi xiyile leswaku a nga tsakanga kambe Gehazi a nga vonanga nchumu kumbe niloko a swi vonile u swi be hi makatla. Leswi swi kombisa kahle leswi hi ntolovelo swi endlaka leswaku vanhu vo tala va tsandzeka ku kombisa vuxiyaxiya. Loko munhu a khomeke swinene hi ntirho wa yena, swi nga ha n’wi tsandza ku vona kumbe ku swi tekela enhlokweni swilaveko swa lava a tirhisanaka na vona. U fana ni muchayeri wa bazi loyi a a anakanya hi ku fika hi nkarhi lomu a yaka kona lero a nga yimi a khandziyisa vanhu endleleni.

Leswaku hi papalata ku fana na Gehazi loyi a a nga ri na mhaka, hi fanele hi tikarhatela ku va ni musa eka vanhu van’wana hikuva a hi swi tivi hi ku helela leswaku va titwisa ku yini. Minkarhi hinkwayo hi fanele hi xalamukela ku vona ndlela leyi vanhu va titwaka ha yona hi tlhela hi vulavula na vona hi ndlela ya musa naswona hi va endlela leswinene. Xana u nga antswisa njhani emhakeni leyi?

Ku Twisisa Ndlela Leyi Van’wana Va Titwaka Ha Yona

Yesu a a ri xikombiso lexinene loko swi ta emhakeni ya ku twisisa ndlela leyi vanhu va titwaka ha yona ni ku va ni musa eka vona. Siku rin’wana a a ri eku dyeni endlwini ya Simoni lowa Mufarisi, loko wansati “loyi a a tiviwa emutini leswaku i mudyohi” a ta eka yena. Ni le ka xiendlakalo lexi, hambileswi wansati loyi a nga vulangiki nchumu, kambe swiendlo swa yena swi vule swo tala. ‘U te ni xikutsu xa alabasta xa mafurha yo nun’hwela, kuteloko a yime endzhaku emilengeni ya Yesu, a rila, a sungula ku tsakamisa milenge ya yena hi mihloti yakwe kutani a yi sula hi misisi ya nhloko yakwe. Kutani, a ntswontswa milenge ya yena hi rirhandzu, a yi tota mafurha yo nun’hwela.’ Yesu u swi xiyile hinkwaswo leswi a swi endleka. Hambileswi Simoni a nga vulangiki nchumu, Yesu u swi xiyile leswaku a a ri karhi a tibyela a ku: “Wanuna loyi, loko a ri muprofeta, a a ta swi tiva leswaku i mani ni leswaku i wansati wa muxaka muni loyi a n’wi khumbaka, leswaku i mudyohi.”—Luka 7:37-39.

Xana wa swi xiya leswaku wansati loyi a a ta va a khunguvanyeke njhani loko Yesu a a lo n’wi bakanyela ekule, naswona Simoni a a ta va a twe ku vava loko Yesu a a lo n’wi byela a ku: “Kasi u njhani? Xana a wu swi voni leswaku u hundzukile?” Ematshan’weni ya sweswo, hi vutlhari Yesu u byele Simoni xifaniso xa wanuna la rivaleleke munhu loyi a a n’wi kolota mali yo tala ni loyi a a n’wi kolota swimalana. Yesu u n’wi vutise a ku: “Hi wihi exikarhi ka vona loyi a nga ta n’wi rhandza hilaha ku engetelekeke?” Xisweswo, ematshan’weni yo vonaka onge u lava ku sola Simoni, Yesu u bumabumele Simoni hi nhlamulo ya yena leyi kongomeke. Hiloko hi musa a pfuna Simoni leswaku a vona swikombiso swo tala leswi wansati loyi a kombiseke ha swona leswaku u hundzukile hakunene. Yesu u hundzulukele eka wansati loyi kutani hi musa a n’wi kombisa leswaku wa yi twisisa ndlela leyi a titwaka ha yona. U n’wi byele leswaku swidyoho swa yena swi rivaleriwile kutani endzhaku ka sweswo a ku: “Ripfumelo ra wena ri ku ponisile; tifambele hi ku rhula.” Mawaku ndlela leyi marito wolawo lama vuriweke hi vuxiyaxiya ma faneleke ma tiyise ku tiyimisela ka yena ku ya emahlweni a endla leswinene! (Luka 7:40-50) Yesu a a swi kota ku tirhisa vuxiyaxiya hikuva a a xiya ndlela leyi vanhu va titwaka ha yona kutani a va ni ntwela-vusiwana eka vona.

Tanihi laha Yesu a pfuneke Simoni hakona, na hina hi nga dyondza ku twisisa ndlela leyi vanhu va titwaka ha yona hi tlhela hi pfuna van’wana leswaku na vona va yi twisisa. Minkarhi yin’wana vatirheli lava nga ni ntokoto va nga pfuna lava ha riki vantshwa evutirhelini bya Vukreste leswaku na vona va va ni vuxiyaxiya. Loko va vuyile eku chumayeleni ka mahungu lamanene, va nga ha hlamusela swikombiso leswi va swi xiyeke, leswi kombisaka ndlela leyi vanhu lava a va va endzerile va titwaka ha yona. Xana munhu wa kona a a vonaka a chava, a kanakana, a nyangatsekile kumbe a khomekile? Xana a nga pfuniwa njhani hi ndlela ya musa? Vakulu na vona va nga pfuna vamakwerhu lava nga ha vaka va tlulane milenge hikwalaho ko pfumala vuxiyaxiya. Pfuna ha un’we wa vona leswaku a twisisa ndlela leyi makwavo a titwaka ha yona. Xana u titwa a sandziwile, a tekeriwe ehansi kumbe a nga twisisiwanga kahle? Xana musa wu nga n’wi pfuna njhani leswaku a horisa moya?

Vatswari va fanele va pfuna vana va vona leswaku va hlakulela ku va ni ntwela-vusiwana hikuva hi wona wu nga ta va endla va va ni vuxiyaxiya. N’wana wa Peggy loyi ku vulavuriweke ha yena eku sunguleni ka xihloko lexi, u n’wi vonile makwavo loko a n’wi honolerile, a debyise milomu naswona a ri karhi a tenga-tenga mihloti, nakambe u swi xiyile leswaku makwavo u tlhavekile. U tisorile kutani a tibyela leswaku a nge he engeti, hilaha mana wa yena a a langutele hakona. Vana volavo va Peggy va yi tirhise kahle dyondzo yoleyo va yi dyondzeke loko va ha ri vatsongo kutani endzhaku ka nkarhi wo leha, va kote ku va vaendli va va vadyondzisiwa lava tswalaka mihandzu ni varisi evandlheni ra Vukreste.

Kombisa Leswaku Wa Twisisa

Vuxiyaxiya i bya nkoka, ngopfu-ngopfu loko ku ri ni loyi u nga twaniki na yena. Hi ku olova u nga endla leswaku a tivona a ri xikangalafula. I swa nkoka leswaku minkarhi hinkwayo u rhanga hi ku bumabumela. Ematshan’weni yo n’wi sola, lwela ku tlhantlha xiphiqo xexo. Hlamusela leswaku leswi a swi endleke swi ku khumbe njhani naswona u n’wi byela hi ku kongoma goza leri u lavaka leswaku a ri teka. Kutani u lunghekela ku yingisa. Swi nga ha endleka u nga n’wi twisisanga.

Vanhu va lava u kombisa leswaku wa swi twisisa leswi va swi vulaka hambiloko u nga pfumelelani na swona. Yesu u tirhise vuxiyaxiya loko a vulavula, a kombisa leswaku wa xi twisisa xivilelo xa Marta. U te: “Marta, Marta, u vilela ni ku karhatekela swilo swo tala.” (Luka 10:41) Hilaha ku fanaka, loko munhu a ku byela xiphiqo xo karhi, u ta va u kombisa leswaku u ni vuxiyaxiya loko u vulavula hi xiphiqo kumbe xivilelo xa kona, ematshan’weni yo n’wi byela ntlhantlho wa xona u nga si swi twa ni leswi a ringetaka ku ku byela swona. Yoleyo i ndlela ya musa leyi kombisaka leswaku wa twisisa.

Tiva Leswi U Faneleke U Papalata Ku Swi Vula

Loko Nkosikazi Estere a lava leswaku nuna wa yena a herisa kungu ra Hamani ro lovisa Vayuda, u tirhise vuxiyaxiya leswaku a rhanga hi ku tsakisa nuna wa yena. Endzhaku ka sweswo, hi kona a boxeke xivilelo xa yena. Kambe, i swinene nakambe ku xiya leswaku ku ni leswi a papalateke ku swi vula. Hi vutlhari a nga lavanga ku vula leswaku nuna wa yena u hoxe xandla eka kungu leri ro biha.—Estere 5:1-8; 7:1, 2; 8:5.

Hilaha ku fanaka, loko u endzela wanuna la nga riki mupfumeri loyi nsati wakwe a nga Mukreste, swi nga va njhani loko wo sungula hi ku bula na yena hi vutlhari hi swilo leswi a swi tsakelaka, ku ri ni ku tsutsumela ku n’wi pfulela Bibele? Loko ku fika munhu wo karhi eHolweni ya Mfumo la nga ambalangiki hi ndlela leyi faneleke kumbe loyi se ku hundzeke nkarhi wo leha a nga ha vonaki, n’wi amukele hi mandla mambirhi ematshan’weni yo vulavula hi ndlela leyi a ambaleke ha yona kumbe ku vula leswaku i khale a nga ha vonaki. Nakambe, loko u xiya leswaku munhu la ha ku sungulaka ku hlanganyela u ni vonelo leri hoxeke, swi nga va swinene leswaku u nga hatliseli ku lulamisa vonelo ra yena. (Yohane 16:12) Ku va ni vuxiyaxiya swi katsa ku kombisa musa hi ku tiva leswi u faneleke u papalata ku swi vula.

Marito Lama Hanyisaka

Ku dyondza vutshila bya ku vulavula hi vuxiyaxiya swi ta ku pfuna leswaku u va ni vuxaka lebyinene ni van’wana, hambiloko un’wana a nga ku twisisanga leswaku a wu ringeta ku vula yini kutani a ku hlundzukela. Hi xikombiso, loko vavanuna va Efrayimi va “ringete hi matimba ku holova” na Gidiyoni, vuxiyaxiya lebyi a byi tirhiseke loko a va hlamula byi katse ni leswaku a va hlamusela kahle leswi endlekeke, naswona a ndhundhuzela vavanuna va Efrayimi swi suka embilwini hikwalaho ka leswi va swi endleke. Sweswo a ku ri ku tirhisa vuxiyaxiya hikuva u swi xiyile leswaku va hlundzukise hi yini naswona ku titsongahata ka yena ku endle leswaku va tshika ku n’wi karihela.—Vaavanyisi 8:1-3; Swivuriso 16:24.

Minkarhi hinkwayo ringeta ku vona leswaku leswi u swi vulaka swi ta va khumba njhani van’wana. Ku endla matshalatshala yo tirhisa vuxiyaxiya swi ta ku pfuna leswaku u kuma ntsako lowu hlamuseriweke eka Swivuriso 15:23, leyi nge: “Munhu wa tsaka hi ku hlamula ka nomu wakwe, naswona rito leri fikeke hi nkarhi wa kona i rinene ngopfu!”

[Xifaniso lexi nga eka tluka 31]

Vatswari va nga dyondzisa vana va vona leswaku va twela van’wana vusiwana

[Xifaniso lexi nga eka tluka 31]

Vatirheli va Vakreste lava nga ni ntokoto va nga dyondzisa lava ha riki vantshwa ku va ni vuxiyaxiya