Xana A Wu Swi Tiva?

LOKO Vayuda va ri eTikweni leri Tshembisiweke, lembe ra vona a ri sungula hi nkarhi lowu va rimaka ha wona ni ku byala, ku nga nkarhi lowu sweswi ku nga September kumbe October.

Vanhu a va tirhisa n’weti ku tiva leswaku n’hweti yi fanele yi leha ku fikela kwihi naswona a yi leha masiku ya 29 kumbe 30. A va tirhisa dyambu ku tiva ku leha ka lembe. Kambe lembe leri hlayeriwaka hi ku tirhisa n’weti ri komile ku tlula leri ku tirhisiwaka dyambu. Kutani a ku fanele ku kumiwa ndlela leswaku mahlayelelo lamambirhi ma fambisana. A va engetela masiku kumbe va engetela n’hweti loko ku sungula lembe leri landzelaka. Hi ndlela yoleyo, khalendara a yi kota ku fambisana ni tinguva to byala ni ku tshovela.

Enkarhini wa Muxe, Xikwembu xi byele vanhu va xona leswaku lembe ra vukhongeri a ri ta sungula hi n’hweti ya Abibi kumbe Nisani leyi namuntlha ku nga March kumbe April. (Eks. 12:2; 13:4) Hi n’hweti leyi a ku endliwa nkhuvo lowu katsaka ntshovelo wa maxalana.—Eks. 23:15, 16.

Emil Schürer loyi a nga xidyondzeki u tsale ebukwini yakwe leyi nge, The History of the Jewish People in the Age of Jesus Christ, (175 B.C.–A.D. 135) u te: “A swi olova ku tiva nkarhi lowu a va fanele va engetela n’hweti eka khalendara. Nkhuvo wa Paseka a wu endliwa loko n’weti wu vonaka wu helerile hi n’hweti ya Nisani (Nisani 14) naswona mikarhi hinkwayo a wu fanele wu endliwa endzhaku ka siku ra ximun’wana loko nhlikanhi ni vusiku swi lehe ku ringana . . . Kambe loko lembe ri ya eku heleni ivi ku xiyiwa leswaku Paseka a yi weli eka siku leri nhlikanhi ni madyambu swi leheke ku ringana, a ku engeteleriwa n’hweti ya vu-13 vanhu va nga si tivisiwa leswaku Nisani yi rini.”

Timbhoni ta Yehovha ti tirhisa endlelo leri loko ti lava ku tiva siku leri Xilalelo xa Hosi xi nga ta va ha rona, laha xi vaka hi ximun’wana naswona xi fambisana na Nisani 14 eka khalendara ya Xiheveru. Mavandlha emisaveni hinkwayo ma tivisiwa siku leri ka ha ri emahlweni.a

Kambe Vaheveru a va swi tiva njhani loko n’hweti yi herile ni loko ku fanele ku sungula yin’wana? Namuntlha swi olovile, u nga languta eka khalendara efonini kumbe eka yona hi yoxe. Kambe emikarhini ya Bibele, a swi nga olovi.

Hi nkarhi wa Ndhambi, tin’hweti a ti lehe masiku ya 30. (Gen. 7:11, 24; 8:3, 4) Hi ku famba ka nkarhi, tin’hweti ta khalendara ya Xiheveru a ku nga ri xikolokolo leswaku ti leha masiku ya 30. Hi ku ya hi khalendara ya Xiheveru, n’hweti a yi sungula loko se n’weti wu vonaka. N’hweti a yi va ni masiku ya 29 kumbe 30 endzhaku ka loko yi sungurile.

Siku rin’wana, Davhida na Yonathani va vulavule hi ku sungula ka n’hweti va ku: “Mundzuku i nkhuvo wa ku huma ka n’weti.” (1 Sam. 20:5, 18) Kutani swi tikomba onge hi nkarhi wa vona, tin’hweti a ti hlayeriwa ka ha ri emahlweni. Kambe Vaisrayele a va swi tivisa ku yini loko n’hweti yi sungurile? Buku ya Mishnah leyi nga ni nawu wa Xiyuda ni ndhavuko wa vona yi hi byela leswi engetelekeke. Yi kombisa leswaku endzhaku ka loko Vayuda va vuye hi le vuhlongeni eBabilona, Sanedri (ku nga khotonkulu ya Vayuda) hi yona a yi tamela mhaka leyi. Hi n’hweti ya vunkombo leyi a ku va ni mikhuvo, Sanedri a yi hlangana hi ti 30 ta n’hweti yoleyo. Swirho swa Sanedri hi swona a swi hlayela leswaku n’hweti leyi landzelaka yi ta sungula rini. A swi pfuniwa hi yini?

Vavanuna lava a va vekiwa etindhawini leti tlakukeke ematlhelo hinkwawo ya Yerusalema a va languta loko n’weti wu humelela ro sungula nivusiku. Loko va wu vona a va hatla va tivisa Sanedri. Loko Sanedri yi tiyiseka leswaku ku ni vumbhoni lebyi eneleke bya leswaku n’weti wu voniwile, a yi tivisa vanhu leswaku n’hweti yi ta sungula rini. Ku vuriwa yini loko mapapa kumbe nkunghwa swi sivela varindzi ku vona loko n’weti wu humelerile? N’hweti leyi va nga eka yona hi nkarhi wolowo a yi ta va ni masiku ya 30 kutani n’hweti leyi landzelaka a yi ta sungula.

Buku ya Mishnah yi hlamusela leswaku loko khotonkulu ya Sanedri yi teke xiboho a yi xi tivisa vanhu hi ku tshivela ndzilo eNtshaveni ya Mitlhwari ekusuhi na Yerusalema. Ni le swintshabyanini swin’wana etikweni hinkwaro ra Israyele, a ku tshiveriwa mindzilo leswaku ku tivisiwa vanhu. Hi ku famba ka nkarhi, a ku rhumiwa vanhu. Kutani Vayuda lava nga eYerusalema ni le tikweni hinkwaro ra Israyele ku katsa ni lava nga etindhawini tin’wana a va tivisiwa leswaku n’hweti yi ta sungula rini. Kutani vanhu hinkwavo a va kota ku endla mikhuvo leyi va va ka na yona hi nkarhi wun’we.

Chati leyi landzelaka yi ta ku pfuna leswaku u twisisa ndlela leyi tin’hweti, mikhuvo ni tinguva ta khalendara ya Xiheveru a swi fambisana hayona.