Ndzima 22
Khombo Ro Sungula—Tinjiya
1. Xana ku landzela yini loko tintsumi ti yimba timhalamhala, naswona ku yimbiwa ka mhalamhala ya vuntlhanu ku tivisa yini?
NTSUMI ya vuntlhanu yi lunghiselela ku yimba mhalamhala ya yona. Timhalamhala ta mune ta le tilweni ana se ti yimbiwile, naswona makhombo ya mune ma kongomisiwe eka n’we-xa-nharhu xa xiphemu xa misava lexi Yehovha a xi langutaka xi ri lexi nyenyetsaka ngopfu—ku nga Vujagana. Xiyimo xa byona xo vabyela ku fa xi paluxiwile. Loko tintsumi ti ri karhi ti yimba timhalamhala, ku landzela ku huwelela ka vanhu emisaveni. Sweswi ntsumi ya vuntlhanu yi lunghekele ku yimba mhalamhala yi tivisa khombo ro sungula, leri chavisaka swinene ku tlula leswi endlekeke eku sunguleni. Ri yelana ni khombo ra tinjiya leri chavisaka. Hambiswiritano, a hi rhangeni hi kambisisa matsalwa man’wana lama nga ta hi pfuna ku ri twisisa ku antswa khombo leri.
2. Hi yihi buku ya Bibele leyi hlamuselaka khombo ra tinjiya leri fanaka ni leri voniweke hi Yohane, naswona byi ve byihi vuyelo bya rona eka Vaisrayele va khale?
2 Buku ya Bibele ya Yuwele, leyi tsariweke eka lembe-xidzana ra vukaye B.C.E., yi hlamusela khombo ra switsotswana, ku katsa ni tinjiya, leri fanaka ni leri voniweke hi Yohane. (Yuwele 2:1-11, 25)a A ri ta tisa maxangu eka Vaisrayele lava xandzukeke kambe a ri ta tlhela ri endla leswaku Muyuda ha un’we a hundzuka a tlhelela eka Yehovha. (Yuwele 2:6, 12-14) Loko nkarhi wolowo wu fika, Yehovha a a ta chululela moya wa yena “ehenhla ka nyama ya muxaka wun’wana ni wun’wana,” hi hala tlhelo swikombiso leswi, leswi tsemaka nhlana a swi ta rhangela “siku lerikulu ni leri chavisaka ra Yehovha.”—Yuwele 2:11, 28-32.
Khombo Ra Lembe-xidzana Ro Sungula
3, 4. (a) Yuwele ndzima 2 yi hetiseke rini naswona njhani? (b) Xana ku ve ni khombo leri fanaka ni ntlhambi wa tinjiya eka lembe-xidzana ro sungula C.E. hi ndlela yihi, naswona khombo rero ri teke nkarhi wo tanihi kwihi?
3 Yuwele ndzima 2 yi hetisekile eka lembe-xidzana ro sungula. Hi Pentekosta ya 33 C.E., ku chuluriwe moya lowo kwetsima, wu tota Vakreste vo sungula ni ku va nyika matimba ya ku vulavula “swilo leswikulu ngopfu swa Xikwembu” hi tindzimi to tala. Hikwalaho ka sweswo, ntshungu lowukulu wu hlengeletanile. Muapostola Petro u vulavule ni vahlaleri volavo lava hlamaleke, a tshaha Yuwele 2:28, 29 ivi a hlamusela leswaku leswi a va swi vona a ku ri ku hetiseka ka tsalwa leri. (Mintirho 2:1-21) Kambe ku hava vumbhoni bya leswaku ku ve ni khombo ra switsotswana swa xiviri enkarhini wolowo, leri xaniseke van’wana ni ku endla leswaku van’wana va hundzuka.
4 Xana ri ve kona khombo ro fanekisela emasikwini wolawo? Ina, ri ve kona! Ri tisiwe hi ku chumayela handle ko hela matimba ka Vakreste lava va ha ku totiwaka.b Yehovha u tirhise vona ku rhamba Vayuda lava a va ta yingisa ivi va hundzuka kutani va tiphina hi mikateko leyi humaka eka yena. (Mintirho 2:38-40; 3:19) Vanhu lava anguleke kahle va kume tintswalo ta yena hi ndlela leyi hlamarisaka. Kambe eka lava aleke xirhambo xexo, Vakreste va lembe-xidzana ro sungula va ve tanihi ntlhambi lowu onhaka wa tinjiya eka vona. Va sungule eYerusalema, ivi va hangalaka ni tiko ra Yudiya ni ra Samariya hinkwaro. Ku nga ri kungani a va kumeka hinkwako-nkwako, va xanisa Vayuda lava nga pfumeriki, hi ku twarisa ta ku pfuka ka Yesu erivaleni ni hinkwaswo leswi sweswo a swi vula swona. (Mintirho 1:8; 4:18-20; 5:17-21, 28, 29, 40-42; 17:5, 6; 21:27-30) Khombo rero ri hambetile ku kondza ku fika ‘siku leri chavisaka,’ hi 70 C.E., loko Yehovha a tise mavuthu ya Varhoma eYerusalema leswaku ma wu lovisa. Ku pone ntsena Vakreste lava hi ripfumelo va khongeleke vito ra Yehovha.—Yuwele 2:32; Mintirho 2:20, 21; Swivuriso 18:10.
Khombo Ra Tinjiya Namuntlha
5. Xana vuprofeta bya Yuwele byi hetiseke njhani ku sukela hi 1919?
5 Swa twisiseka ku langutela leswaku vuprofeta bya Yuwele byi hetiseka ro hetelela enkarhini wa makumu. Hakunene swi ve tano! Entsombanweni wa Swichudeni swa Bibele eCedar Point, Ohio, le U.S.A., hi September 1-8, 1919, ku chuluriwa ka moya wa Yehovha ku susumetele vanhu va yena leswaku va lunghiselela tsima ro chumayela emisaveni hinkwayo. Eka hinkwavo lava tivulaka Vakreste, i Swichudeni swa Bibele ntsena leswi xiyeke leswaku Yesu u vekiwe exiluvelweni tanihi Hosi ya le tilweni, kutani swi endle matshalatshala hinkwawo leswaku swi chumayela mahungu lamanene hinkwako-nkwako. Ku chumayela ka swona loku hetisisaka vuprofeta, ku ve khombo leri vavisaka eka Vujagana lebyi gwineheke.—Matewu 24:3-8, 14; Mintirho 1:8.
6. (a) Yohane u vone yini loko ntsumi ya vuntlhanu yi yimba mhalamhala ya yona? (b) “Nyeleti” leyi yi fanekisela mani, naswona ha yini?
6 Buku ya Nhlavutelo, leyi tsariweke eka malembe lama nga vaka 26 endzhaku ka ku lovisiwa ka Yerusalema, na yona yi hlamusela khombo rero. Xana yi engetela yini eka nhlamuselo ya Yuwele? A hi voneni xiviko xa yona, hilaha Yohane a vikeke hakona a ku: “Kutani ntsumi ya vuntlhanu yi yimba mhalamhala ya yona. Hiloko ndzi vona nyeleti leyi weke hi le tilweni yi wela emisaveni, kutani yi nyikiwa xilotlelo xa mugodi wa khele ro enta.” (Nhlavutelo 9:1) “Nyeleti” leyi yi hambanile ni leyi nga eka Nhlavutelo 8:10 leyi Yohane a yi voneke yi ri eku weni. U vone “nyeleti leyi weke hi le tilweni,” leyi sweswi yi nga ni ntirho emisaveni. Xana nyeleti leyi i moya kumbe i munhu wa nyama? Mutameri wa “xilotlelo xa mugodi wa khele ro enta” endzhakunyana u hlamuseriwa a ri la hoxaka Sathana ‘ekheleni ro enta.’ (Nhlavutelo 20:1-3) Hikwalaho u fanele a ri munhu wa moya la nga ni matimba. Eka Nhlavutelo 9:11, Yohane u hi byela leswaku tinjiya ti ni “hosi, ku nga ntsumi ya khele ro enta.” Tindzimana leti ha timbirhi ti fanele ti vula munhu un’we, tanihi leswi ntsumi leyi tameleke xilotlelo xa khele ro enta yi faneleke yi ri yona ntsumi ya khele ro enta. Naswona nyeleti yi fanele yi fanekisela Hosi leyi hlawuriweke ya Yehovha, tanihi leswi Vakreste lava totiweke va tivaka ntsumi yin’we ntsena leyi nga Hosi ku nga Yesu Kreste.—Vakolosa 1:13; 1 Vakorinto 15:25.
7. (a) Ku humelela yini loko “mugodi wa khele ro enta” wu pfuriwa? (b) I yini “khele ro enta” naswona i vamani lava nga heta nkarhi wo koma eka rona?
7 Rungula ri ya emahlweni ri ku: “Hiloko yi pfula mugodi wa khele ro enta, musi wu tlhandlukela ehandle ka mugodi ku fana ni musi wa khele lerikulu ra ndzilo, kavaloko dyambu ri hundzuka ntima, na wona moya wu hundzuka, hi musi wa mugodi. Kutani ku huma tinjiya emusini ti ya emisaveni; kutani ti nyikiwa matimba, matimba yo fana ni lama nga ni swipame swa misava.” (Nhlavutelo 9:2, 3) Hi ku ya hi matsalwa, “khele ro enta” i xivandla lexi ku nga endliwiki nchumu eka xona, i xa rifu. (Ringanisa na Varhoma 10:7; Nhlavutelo 17:8; 20:1, 3.) Ntlawa lowutsongo wa vamakwavo va Yesu a wu hetanga nkarhi wo leha ‘ekheleni ro tano ro enta’ wu nga endli nchumu, loko ku hela nyimpi yo sungula ya misava (1918-1919). Kambe loko Yehovha a chululele moya wakwe ehenhla ka malandza ya yena lama hundzukeke hi 1919, ma ye emahlweni ma langutana ni mphikamakaneta ya ntirho lowu a wu ma yimerile.
8. Swi tisa ku yini leswaku ku ntshunxiwa ka tinjiya ku fambisana ni “musi” lowukulu?
8 Hilaha Yohane a swi voneke hakona, ku ntshunxiwa ka tinjiya ku fambisana ni musi lowukulu, lowu fanaka ni “musi wa khele lerikulu ra ndzilo.”c Swi ve tano hi 1919. Xiyimo xi ve xa munyama eka Vujagana ni le misaveni hinkwayo. (Ringanisa na Yuwele 2:30, 31.) Ku ntshunxiwa ka tinjiya teto, ku nga lava ntlawa wa Yohane, entiyisweni a ku ri ku hluriwa ka vafundhisi va Vujagana, lava a va kunguhate ni ku tiyimisela ku wu herisela makumu ntirho wa Mfumo ni lava va aleke Mfumo wa Xikwembu. Vumbhoni bya nkumba lowu fanaka ni musi byi sungule ku funengeta Vujagana lebyi xandzukeke loko ntlawa wolowo wa tinjiya wu nyikiwe matimba ya Xikwembu naswona wu sungula ku ma tirhisa eku huweleleni ka rungula ra matimba ra ku avanyisa. “Dyambu” ra Vujagana—ku tikomba ka byona byi ri lebyi voningaka—ri sivekile, naswona “moya” wu tale hi ku twarisiwa ka vuavanyisi bya Xikwembu loko “mufumi wa vulawuri bya moya” wa misava leyi a kombisiwe a ri xikwembu xa Vujagana.—Vaefesa 2:2; Yohane 12:31; 1 Yohane 5:19.
Tinjiya Teto Leti Xanisaka!
9. Hi swihi swileriso swa nyimpi leswi tinjiya leti ti nyikiweke swona?
9 Tinjiya teto ti nyikiwe swileriso swihi swa nyimpi? Yohane u te: “Kutani ti byeriwa leswaku ti nga onhi swimila swa misava ni xilo xihi ni xihi xa rihlaza ni murhi wihi ni wihi, kambe ti ya ntsena eka vanhu lava nga riki na mfungho wa Xikwembu emimombyeni ya vona. Kavaloko tinjiya ti nyikiwa mpfumelelo, ku nga ri wa ku va dlaya, kambe wa ku va xanisa tin’hweti ta ntlhanu, naswona ku xanisiwa ka vona a ku fana ni nxaniso wa xipame loko xi luma munhu. Emasikwini wolawo vanhu va ta lava rifu kambe a va nge pfuki va ri kumile, naswona va ta navela ku fa kambe rifu ri ta tshamela ku va balekela.”—Nhlavutelo 9:4-6.
10. (a) Xana i vamani lava ngopfu-ngopfu khombo ri kongomisiweke eka vona, naswona ri va ni vuyelo byihi? (b) I nxaniso wa muxaka muni lowu katsekaka? (Nakambe vona nhlamuselo ya le hansi.)
10 Xiya leswaku khombo leri a ri rhangi hi ku kongomisiwa eka vanhu kumbe vanhu lava nga ni swikhundlha swa le henhla lava nga exikarhi ka vona—kambe byi kongomisiwa eka ‘mirhi ni swimila hinkwaswo swa rihlaza.’ (Ringanisa na Nhlavutelo 8:7.) Tinjiya ti fanele ku vavisa vanhu lava nga riki na mfungho wa Xikwembu emimombyeni ya vona, ku nga vanhu va Vujagana lava vulaka leswaku va funghiwile kambe mintirho ya vona yi swi landzulaka sweswo. (Vaefesa 1:13, 14) Xisweswo, marito lama xanisaka ya tinjiya leti ta manguva lawa ma rhange ma kongomisiwa eka varhangeri va vukhongeri bya Vujagana. Vanhu lava va nga ni manyunyu va fanele va xaniseke ngopfu loko va twa ku tivisiwa leswaku va tsandzekile ku yisa mintlhambi ya vona etilweni kasi na vona hi voxe a va nge yi!d Entiyisweni, va ve ‘munhu la feke mahlo a kongomisaka munhu la feke mahlo’!—Matewu 15:14.
11. (a) Xana tinjiya ti nyikiwe matimba yo xanisa valala va Xikwembu nkarhi wo tanihi kwihi, naswona ha yini wolowo wu nga ri nkarhi wo koma? (b) Xana nxaniso wa kona wu vava hi ndlela yihi?
11 Ku xaniseka ka vona ku hete tin’hweti ta ntlhanu. Xana wolowo wu vonaka wu ri nkarhi wo koma? Ku nga ri hi ku ya hi ku xanisiwa hi tinjiya ta xiviri. Tin’hweti ta ntlhanu ti vula nkarhi lowu tolovelekeke wa vutomi bya switsotswana leswi. Hikwalaho, loko ntsena tinjiya ta manguva lawa ta ha hanya, ti ya emahlweni ti luma valala va Xikwembu. Ku tlula kwalaho, ku xanisa ka tona ku vava lerova vanhu va navela ni ku fa. I ntiyiso, a ku na rungula ra leswaku lava va lumiweke hi tinjiya va ringete ku tidlaya. Kambe marito lawa ma hi pfuna ku vona leswaku va xaniseka ku fikela kwihi, va titwa onge hiloko va lumiwe hi swipame. Ku fana ni ku xaniseka loku voniweke ka ha ri emahlweni hi Yeremiya ka Vaisrayele lava nga tshembekiki lava a va ta hangalasiwa hi vahluri va le Babilona, lava a va ta vona rifu ri antswa ku ri ni vutomi.—Yeremiya 8:3; nakambe vona Eklesiasta 4:2, 3.
12. Hikwalaho ka yini tinjiya ti rhumiwe ku xanisa varhangeri va vukhongeri bya Vujagana hi tlhelo ra moya, kambe ku nga ri ku va dlaya?
12 Ha yini va xanisiwa hi tlhelo ra moya, kambe va nga dlayiwi? Leri i khombo ro sungula leri paluxaka mavunwa ya Vujagana ni ku hluleka ka byona, kambe loko siku ra Hosi ri ya ri tshinela hi kona hi nga ta vona xiyimo xa byona xa moya lexi fanaka ni rifu xi twarisiwa hi xitalo. Hi le ka khombo ra vumbirhi laha xiphemu xa n’we-xa-nharhu xa vanhu xi nga ta dlayiwa.—Nhlavutelo 1:10; 9:12, 18; 11:14.
Tinjiya Ti Lunghekele Nyimpi
13. Tinjiya ti ni xivumbeko xa njhani?
13 Tinjiya teto ti ni xivumbeko xo hlamarisa hakunene! Loko Yohane a ti hlamusela u te: “Naswona xiyimo xa tinjiya a xi fana ni xa tihanci leti lungheleke nyimpi; kutani etinhlokweni ta tona a ku ri ni leswi vonakaka wonge i tiharhi to fana ni nsuku, swikandza swa tona a swi fana ni swikandza swa vanhu, kambe a ti ri ni misisi yo fana ni misisi ya vavasati. Meno ya tona a ma fana ni ya tinghala; a ti ri ni swisirhelelo swa xifuva leswi fanaka ni swisirhelelo swa xifuva swa nsimbi. Mpfumawulo wa timpapa ta tona wu fana ni mpfumawulo wa makalichi ya tihanci to tala leti tsutsumelaka enyimpini.”—Nhlavutelo 9:7-9.
14. Ha yini nhlamuselo ya Yohane ya tinjiya yi wu fanela ntlawa wa Vakreste lava nyikiweke matimba hi 1919?
14 Leswi swi wu fanekisela kahle ntlawa lowu tshembekaka wa Vakreste lava nyikiweke matimba hi 1919. Tanihi tihanci, a va lunghekele nyimpi, va hisekela ku lwela ntiyiso hi ndlela leyi hlamuseriweke hi muapostola Pawulo. (Vaefesa 6:11-13; 2 Vakorinto 10:4) Etinhlokweni ta vona, Yohane u vone leswi vonakaka swi ri tiharhi ta nsuku. A swi nga ta fanela leswaku va va ni tiharhi ta xiviri hikuva a va sunguli ku fuma loko va ha ri emisaveni. (1 Vakorinto 4:8; Nhlavutelo 20:4) Kambe hi 1919 ana se a va languteka ku fana ni tihosi. A va ri vamakwavo va Hosi, naswona a va hlayiseriwe tiharhi ta vona ta le tilweni loko ntsena va tshama va tshembekile ku ya fika emakumu.—2 Timotiya 4:8; 1 Petro 5:4.
15. I yini lexi kombisiwaka hi ku va tinjiya ti (a) ri ni swisirhelelo swa xifuva swa nsimbi? (b) ri ni tinghohe to fana ni ta vanhu? (c) ri ni misisi yo fana ni ya wansati? (d) ri ni meno yo fana ni ya tinghala? (e) ba huwa leyikulu?
15 Exivonweni, tinjiya ti ni swisirhelelo swa swifuva swa nsimbi, leswi fanekiselaka ku lulama loku nga onhakiki. (Vaefesa 6:14-18) Nakambe ti na tinghohe ta vanhu, leswi kombaka mfanelo ya rirhandzu, tanihi leswi munhu a endliweke hi xifaniso xa Xikwembu, lexi xi nga rirhandzu. (Genesa 1:26; 1 Yohane 4:16) Misisi ya tona yi lehile ku fana ni ya wansati, leswi ku fanekiselaka kahle ku titsongahata eka Hosi ya tona, leyi nga ntsumi ya khele ro enta. Naswona meno ya tona ma fana ni meno ya nghala. Nghala yi tsema nyama hi meno ya yona. Ku sukela hi 1919 ku ya emahlweni, lava ntlawa wa Yohane va tlhele va kota ku dya swakudya leswi tiyeke swa moya, ngopfu-ngopfu mintiyiso leyi vulavulaka hi Mfumo wa Xikwembu lowu fumaka hi “Nghala leyi nga ya nyimba ya Yuda,” ku nga Yesu Kreste. Tanihi leswi nghala yi fanekiselaka vurhena, a ku laveka vurhena lebyikulu leswaku ku gayeriwa rungula leri vavisaka lava byeriwaka rona, leswaku ri ta tsariwa etibukwini, ni ku ri fambisa emisaveni hinkwayo. Tinjiya teto to fanekisela ti vange huwa leyikulu, yo fana ni “mpfumawulo wa makalichi ya tihanci to tala leti tsutsumelaka enyimpini.” A ti ti yimiselanga ku miyela hilaha Vakreste va lembe-xidzana ro sungula va endleke hakona.—1 Vakorinto 11:7-15; Nhlavutelo 5:5.
16. Xana swi vula yini ku va tinjiya ti ri ni “micila ni mindzhombo yo fana ni ya swipame”?
16 Ku chumayela loku ku katsa ni swin’wana ku nga ri ku chumayela hi nomu ntsena! “Nakambe, ti ni micila ni mindzhombo yo fana ni ya swipame; naswona emicileni ya tona ti ni matimba yo vavisa vanhu tin’hweti ta ntlhanu.” (Nhlavutelo 9:10) Xana leswi swi nga va swi vula yini? Loko Timbhoni ta Yehovha ti ri karhi ti endla ntirho wa tona wa Mfumo hi ku chumayela ni hi ku siyela vanhu tibuku, ti humesa rungula ra matimba leri sekeriweke eRitweni ra Xikwembu. Rungula ra tona ri vava ku fana ni ku lumiwa hi xipame hikuva ti lemukisa vanhu hi siku ra Yehovha leri tshinelaka ra ndzihiselo. (Esaya 61:2) Emahlweni ka ku va rixaka leri nga kona ra tinjiya ta moya ri heta pfhumba ra tona ra vutomi, ntirho wa tona lowu ti rhumiweke wona hi Xikwembu wa ku vula vuavanyisi bya Yehovha wu ta va wu hetiwile—kutani vanhu hinkwavo lava rhukanaka ni lava nga sihalala tinhamu, va ta va va twisiwe ku vava.
17. (a) Ku tivisiwe yini entsombanweni wa Swichudeni swa Bibele wa 1919 lexi a xi ta ya xi ri twarisa ngopfu rungula leri vavaka leri swi ri chumayelaka? (b) Vafundhisi va xanisiwe hi ndlela yihi, naswona vona va angurise ku yini?
17 Lava ntlawa wolowo wa tinjiya a va tsake ngopfu loko ku tivisiwa ku humesiwa ka magazini lowuntshwa lowu nge The Golden Age, entsombanweni wa vona wa 1919. A wu ri magazini lowu humaka endzhaku ka mavhiki mambirhi, wu endleriwe ku ri twarisa ngopfu rungula leri va ri chumayelaka leri vavaka.e Nkandziyiso wa wona wa No. 27, wa September 29, 1920, wu paluxe vukanganyisi bya vafundhisi byo xanisa Swichudeni swa Bibele eUnited States hi 1918 ku ya ka 1919. Hi va-1920 na va-1930, magazini wa The Golden Age wu hambete wu xanisa vafundhisi hi tinhloko-mhaka tin’wana leti lumaka ni swifaniso leswi paluxaka ku nghenelela ka vona hi vukanganyisi etimhakeni ta politiki, ngopfu-ngopfu mintwanano ya huvo ya vafundhisi va Khatoliki leyi endliweke ni tihosi ta Vufasisi ni ta Manazi. Vafundhisi va angule hi ku ‘kunguhata khombo hi nawu’ kutani va hlela mintshungu ya vapfukeri leswaku yi hlasela vanhu va Xikwembu.—Pisalema 94:20.
Vafumi Va Misava Va Tsundzuxiwa
18. I ntirho muni lowu tinjiya a ti fanele ti wu endla, naswona ku humelele yini loko ku yimbiwe mhalamhala ya vuntlhanu?
18 Tinjiya ta manguva lawa a ti ri ni ntirho lowu a ti fanele ti wu endla. Mahungu lamanene ya Mfumo a ma fanele ma chumayeriwa. Swihoxo a swi fanele swi paluxiwa. Tinyimpfu leti lahlekeke a ti fanele ti kumeka. Loko tinjiya ti ri karhi ti endla mintirho leyi, misava a yi boheka ku rhiya ndleve loko ku twarisiwa xitsundzuxo lexi. Lava ntlawa wa Yohane va yingise ku yimbiwa ka mhalamhala, kutani va hambeta va paluxa Vujagana byi ri lebyi faneriwaka hi ku avanyisiwa hi Yehovha hi ndlela yo vava. Hi ku yingisa mhalamhala ya vuntlhanu, ku kandziyisiwe mhaka yin’wana ya vuavanyisi lebyi entsombanweni wa Swichudeni swa Bibele eLondon, le Nghilandhi, hi May 25-31, 1926. Ku amukeriwe xiboho lexi nge “Vumbhoni Eka Vafumi Va Misava,” naswona ku nyikeriwe nkulumo ya le rivaleni eHolweni ya Royal Albert, leyi nga ni nhloko-mhaka leyi nge “Xivangelo Xa Ku Va Mimfumo Ya Misava Yi Nga Tiyangi—Ntlhantlho Wa Sweswo,” tinhloko-mhaka leti hatimbirhi ti kandziyisiwe eka phepha-hungu leri hlayiwaka ngopfu ra le London hi xamundzuku xa kona. Endzhakunyana, xiboho lexi xi kandziyisiwe exiphephanini kutani lava ntlawa wa tinjiya va hangalase tikopi ta 50 wa timiliyoni ta xiphephana xexo emisaveni hinkwayo—wolowo a ku ri nxaniso hakunene eka vafundhisi! Loko malembe ma ri karhi ma famba, vanhu va le Nghilandhi va tame va vulavula hi ku paluxiwa koloko ko vava.
19. Hi rihi tlhari ro lwa leri tinjiya to fanekisela ti ri amukeleke, naswona ri te yini hi ta marito lama vuriweke hi vafundhisi va le London?
19 Entsombanweni lowu, tinjiya to fanekisela ti amukele tlhari rin’wana ro lwa ha rona, ku nga buku leyintshwa leyi nga ni nhloko-mhaka leyi nge Deliverance. A yi ri ni nhlamuselo ya Matsalwa ya xikombiso lexi kombisaka leswaku hakunene hulumendhe ya ‘n’wana wa mufana,’ ku nga Mfumo wa Kreste wa le tilweni, yi tswariwe hi 1914. (Matewu 24:3-14; Nhlavutelo 12:1-10) Endzhaku ka sweswo, yi tshahe marito lama kandziyisiweke eLondon hi 1917 lama sayiniweke hi vafundhisi va nhungu, lava va hlamuseriweke va ri “lava nga exikarhi ka vachumayeri lavakulu emisaveni hinkwayo.” A va yimela mintlawa leyikulu ya Maprotestente—ma-Baptist, ma-Congregational, ma-Presbyterian, ma-Episcopal ni ma-Methodist. Marito wolawo ma vule leswaku “vuhomboloki lebyi nga kona byi komba leswaku minkarhi ya Vamatiko yi le kusuhi ni ku hela” ni leswaku “Hosi yi nga humelela rini na rini.” Ina, vafundhisi volavo va xi xiyile xikombiso xa vukona bya Yesu! Kambe, xana va endle swo karhi ha swona? Buku leyi nge Deliverance yi ri: “Mhaka leyi hlamarisaka ngopfu hi leswaku vona vanhu lava sayineke marito wolawo, endzhakunyana va ma kanetile ivi va ala vumbhoni lebyi tiyisekisaka leswaku hi le nkarhini wa makumu naswona hi le sikwini ra vukona bya vumbirhi bya Hosi.”
20. (a) Xana vafundhisi va hlawule yini ematshan’weni ya ntlawa wa tinjiya ni Hosi ya tona? (b) I mani loyi Yohane a vulaka leswaku u ungamela ntlawa wa tinjiya, naswona vito ra yena i mani?
20 Ematshan’wini yo twarisa Mfumo wa Xikwembu lowu taka, vafundhisi va Vujagana va hlawule ku tshama emisaveni ya Sathana. A va lavi ku tihlanganisa ni ntlawa wa tinjiya ni Hosi ya tona, leyi Yohane a vuleke ha yona, a ku: “Ti ni hosi, ku nga ntsumi ya khele ro enta. Hi Xiheveru vito ra yona yi vuriwa Abadoni [leswi vulaka “Ndzoviso”], kambe hi Xigriki vito ra yona i Apoliyoni [leswi vulaka “Mulovisi”].” (Nhlavutelo 9:11) Yesu tanihi “ntsumi ya khele ro enta” ni “Mulovisi,” entiyisweni u tise khombo ehenhla ka Vujagana. Kambe swo tala swa ha ta landzela!
[Tinhlamuselo ta le hansi]
a Ringanisa na Yuwele 2:4, 5, 7 (laha switsotswana swi hlamuseriwaka tanihi tihanci, vanhu ni vavanuna, naswona swi ni mpfumawulo lowu fanaka ni wa kalichi) na Nhlavutelo 9:7-9; nakambe, ringanisa na Yuwele 2:6, 10 (leyi hlamuselaka vuyelo byo vava bya khombo ra switsotswana) na Nhlavutelo 9:2, 5.
b Vona nhloko-mhaka leyi nge “Va Ni Vun’we Eku Lwisaneni Ni Matiko eNkoveni Wa Ku Avanyisa” eka Xihondzo xo Rindza (xa Xinghezi) xa December 1, 1961.
c Xiya leswaku tsalwa leri ri nga ka ri nga tirhiseriwi ku kombisa leswaku a ku ri ni ndzilo ekheleni ro enta, onge hi loko khele leri a ri ri muxaka wo karhi wa ndzilo wa tihele. Yohane u vula leswaku u vone musi lowukulu lowu a wu “fana” ni musi wa khele lerikulu ra ndzilo. (Nhlavutelo 9:2) A nga vulanga leswaku u vone malangavi ya xiviri ekheleni ro enta.
d Rito ra Xigriki leri tirhisiweke laha ri huma eka rimitsu leri nge ba·sa·niʹzo, leri minkarhi yin’wana ri tirhisiwaka ku vula nxaniso wa xiviri; hambiswiritano, ri nga tlhela ri tirhiseriwa ku vula ku xaniseka ka mianakanyo. Hi xikombiso, eka 2 Petro 2:8 hi hlaya leswaku Lota “a a xaniseka eka moya-xiviri wakwe wo lulama” hikwalaho ka vuhomboloki lebyi a byi voneke eSodoma. Varhangeri va vukhongeri bya le nkarhini wa vaapostola va xanisekile emianakanyweni kambe hikwalaho ka xivangelo lexi hambaneke ni lexi.
e Magazini lowu wu cinciwe vito wu va Consolation hi 1937 kutani wu va Awake! [Xalamuka!] hi 1946.
[Xifaniso lexi nga eka tluka 143]
Ku yimbiwa ka mhalamhala ya vuntlhanu ku vula khombo ro sungula eka lamanharhu
[Xifaniso lexi nga eka tluka 146]
Miseve ya wena yi ta nghena etimbilwini ta valala va Hosi. (Pisalema 45:5) Marito lawa a ma tsariwe ehansi ka xifaniso lexi naswona i xin’wana xa swo tala leswi humesiweke hi va-1930 leswi nga tlhava “vanhu lava nga riki na mfungho wa Xikwembu emimombyeni ya vona”
[Swifaniso leswi nga eka tluka 147]
Holo ya Royal Albert, laha buku leyi nge Deliverance yi humesiweke kona ni laha ku amukeriweke xiboho lexi nge “Vumbhoni Eka Vafumi Va Misava”