Xana U Ku Lulamisa Njhani Ku Khunguvanyisana?

SIKU rin’wana ni rin’wana hi tirhisana ni vanhu lava nga ni vumunhu lebyi nga faniki. Leswi hakanyingi swi hi tisela ntsako ni ku va ni malangutelo lamantshwa. Minkarhi yin’wana swi pfuxa ku nga twanani, loku kun’wana ka kona ku vaka mholovo leyikulu kasi kun’wana ko va ku tlulana milenge loku tolovelekeke ka siku ni siku. Ku nga khathariseki leswaku i ka njhani, ndlela leyi hi lulamisaka ku nga twanani ha yona ya hi khumba emianakanyweni, emintlhavekweni ni le moyeni.

Ku endla leswi nga ematimbeni ya hina ku lulamisa ku nga twanani hi ndlela leyinene, swi ta endla leswaku hi tsakela vutomi lebyinene ni ku va ni vuxaka lebyi nga ni ku rhula ni van’wana. Xivuriso xa khale xi ri: “Mbilu yo rhula i vutomi bya xivumbiwa xa nyama lexi hanyaka.”—Swivuriso 14:30.

Kambe, hi tlhelo lerin’wana ntiyiso lowu nga erivaleni hi lowu nge: “Munhu la nga swi kotiki ku lawula moya wakwe u fana ni muti lowu boxekeke, lowu nga riki na rirhangu.” (Swivuriso 25:28) I mani eka hina la nga rhandzaka ku hlaseriwa hi mianakanyo leyi hoxeke, leyi nga hi vangelaka ku endla swilo leswi humeke ndleleni—swilo leswi nga vavisaka hina ni van’wana? Ku angula hi ku kariha loku nga lawulekiki ku nga endla leswaku hi hlaseriwa. Edyondzweni ya le Ntshaveni, Yesu u bumabumele leswaku hi kambela langutelo ra hina, leri nga kucetelaka ndlela leyi ha yona hi lulamisaka ku nga twanani ni van’wana. (Matewu 7:3-5) Ematshan’weni yo xopaxopa swihoxo swa van’wana, hi fanele ku ehleketa hi ndlela leyi hi nga hlakulelaka ku tshama hi ri ni vunghana ni lava va nga ni mavonelo ni mindhavuko leyi hambaneke ni ya hina.

Langutelo Ra Hina

Goza ro sungula ra ku lulamisa ku nga twanani loku ngo anakanyeriwa kumbe ka xiviri, i ku xiya leswaku hi ni mboyamelo wa ku anakanya leswi hoxeke ni ku va ni langutelo leri hoxeke. Matsalwa ma hi tsundzuxa leswaku hinkwerhu ha dyoha “naswona [hi] kayivela ku vangama ka Xikwembu.” (Varhoma 3:23) Ku engetela kwalaho, ku twisisa ku nga ku pfuna u vona leswaku hi wena u hoxeke, ku nga ri loyi un’wana. Malunghana ni mhaka leyi, a hi kambeni rungula ra Yonasi.

Yehovha u lerise Yonasi leswaku a ya emutini wa Ninivha ku ya chumayela hi ku avanyisa ka Xikwembu loku a ku ta wela vaaka-tiko va wona. Vuyelo lebyinene hi leswaku vanhu hinkwavo va muti wa Ninivha va hundzukile kutani va pfumela eka Xikwembu xa ntiyiso. (Yonasi 3:5-10) Yehovha u vone swi fanerile ku va rivalela hi leswi va hundzukeke, hiloko a va tsetselela. “Kambe, Yonasi a swi nga n’wi tsakisi nikatsongo, kutani a hlundzuka ngopfu.” (Yonasi 4:1) Ndlela leyi Yonasi a anguleke ha yona eka tintswalo ta Yehovha a yi hlamarisa. Ha yini Yonasi a hlundzukele Yehovha? Handle ko kanakana, Yonasi u tianakanyele ku tlula mpimo, a a anakanya leswaku u lahlekeriwe hi ndhuma evanhwini. U tsandzekile ku tlangela tintswalo ta Yehovha. Hi musa, Yehovha u endle leswaku Yonasi a tokota dyondzo leyi n’wi pfuneke ku cinca langutelo rakwe kutani a vona ndlela leyi tintswalo ta Xikwembu ti nga ta risima ha yona. (Yonasi 4:7-11) Swi le rivaleni leswaku Yonasi hi yena loyi a a fanele ku cinca langutelo rakwe, ku nga ri Yehovha.

Xana na hina minkarhi yin’wana hi nga fanela ku cinca langutelo ra hina emhakeni yo karhi? Muapostola Pawulo wa hi tsundzuxa: “Vanani lavo rhanga eku xiximaneni.” (Varhoma 12:10) Xana a a vula yini? Hi marito man’wana, u hi khutaza ku va ni langutelo lerinene ni ku tirhisana ni Vakreste van’wana hi xichavo lexikulu. Leswi swi katsa ku xiya leswaku munhu un’wana ni un’wana u ni lunghelo ra ku hlawula leswi a lavaka ku swi endla. Pawulo wa hi tsundzuxa: “Un’wana ni un’wana u ta rhwala ndzhwalo wakwe.” (Vagalatiya 6:5) Hikwalaho, loko ku nga twanani ku nga si endla leswaku hi tlulana milenge, swi ta va vutlhari ku kamba loko langutelo ra hina ri nga lavi ku lulamisiwa! Hi fanele ku tirha hi matimba ku kombisa vonelo ra Yehovha kutani hi tshama hi ri ni ku rhula ni vanhu lava rhandzaka Xikwembu hi xiviri.—Esaya 55:8, 9.

Ndlela Yo Tlhantlha Xiphiqo

Anakanya hi swihlangi swimbirhi leswi lwetanaka hi thoyi. Swi nga ha kokelana swi ri karhi swi holovelana ku fikela loko xin’wana xi lan’wa kumbe munhu un’wana a swi lamula.

Rungula ra Genesa ri hi byela leswaku Abrahama u twe hi ta mholovo exikarhi ka varisi vakwe ni varisi va ntukulu wakwe Lota. Abrahama u teke goza ra ku ya eka Lota kutani a ku: “Ndza ku kombela, u nga tshuki u pfumela leswaku ku va ni ku holova exikarhi ka mina na wena ni le xikarhi ka varisi va swifuwo swa mina ni varisi va swifuwo swa wena, hikuva hi vamakwerhu.” Abrahama a a tiyimisele ku nga pfumeleli mholovo yi onha vuxaka bya vona. Xana a swi ta n’wi koxa yini? A a tiyimisele ku lahlekeriwa hi lunghelo ra ku va wo sungula ku hlawula tanihi leswi a a ri lonkulu; a a tiyimisele ku lahlekeriwa hi swo karhi. Abrahama u pfumelele Lota ku hlawula laha a nga rhandzaka ku ya tshama kona ni vandyangu wakwe ni swifuwo swa yena. Hiloko Lota a hlawula ndhawu ya rihlaza ya Sodoma na Gomora. Abrahama na Lota va hambane hi ku rhula.—Genesa 13:5-12.

Xana hi tiyimiserile ku endla hilaha Abrahama a endleke hakona, leswaku ku tshama ku ri ni ku rhula exikarhi ka hina ni van’wana? Xiendlakalo lexi xa le Bibeleni xi hi vekela xikombiso lexinene lexi hi nga xi landzelaka loko hi lulamisa ku nga twanani. Abrahama u kombele a ku: “U nga tshuki u pfumela leswaku ku va ni ku holova.” Leswi Abrahama a a swi navela hi mbilu hinkwayo a ku ri ku fikelela xiboho hi ku rhula. Kunene matshalatshala wolawo ya ku hlayisa ku rhula ma ta pfuna ku susa ku solana kun’wana ni kun’wana. Kutani Abrahama u gimete hi marito lama nge “hikuva hi vamakwerhu.” Ha yini u lahlekeriwa hi vuxaka bya risima swonghasi ntsena hi ku va u rhandza swo karhi kumbe hi vutikukumuxi? Abrahama a a swi tiva kahle leswi nga swa nkoka. U teke goza rero hi ku tixixima ni hi xichavo, hi nkarhi lowu fanaka a xixima ntukulu wakwe.

Hambileswi swi vaka kona swiyimo laha swi nga lavekaka leswaku vanhu van’wana va nghenelela ku pfuna ku lulamisa ku nga twanani, swi nga va swinene ngopfu loko swo lulamisiwa exihundleni! Yesu u hi khutaza ku va vo sungula ku teka goza ro endla ku rhula ni makwerhu, hi kombela ku rivaleriwa loko swi laveka.a (Matewu 5:23, 24) Swi ta lava ku titsongahata, kambe Petro u tsale a ku: “Tikhameni hi mianakanyo yo titsongahata un’wana eka un’wana, hikuva Xikwembu xi lwisana ni lava titlakusaka, kambe lava titsongahataka xi va nyika musa lowu nga faneriwiki.” (1 Petro 5:5) Ndlela leyi hi khomaka vapfumeri-kulobye ha yona yi byi khumba hi ku kongoma vuxaka bya hina ni Xikwembu.—1 Yohane 4:20.

Swi nga endleka leswaku evandlheni ra Vukreste hi boheka ku tshika leswi hi swi tivaka swi ri lunghelo ra hina, leswaku hi kondletela ku rhula. Vo tala lava sweswi va hlanganyelaka ni Timbhoni ta Yehovha va nghene endyangwini wa Xikwembu wa vagandzeri va ntiyiso emalembeni ya ntlhanu lama hundzeke. Leswi swa hi tsakisa swinene! Kunene ndlela leyi hi tikhomaka ha yona ya va khumba naswona yi khumba ni van’wana evandlheni. Leswi swi endla leswaku ku va ni xivangelo lexi twalaka xa ku va hi anakanyisisa hi vuhungasi lebyi hi byi hlawulaka, leswi hi swi endlaka kumbe ntirho lowu hi wu hlawulaka, hi anakanyela ndlela leyi van’wana va nga ta hi languta ha yona. Xana swin’wana swa swiendlo kumbe marito ya hina swi nga twisisiwa hi ndlela leyi hoxeke kutani swi khunguvanyisa van’wana?

Muapostola Pawulo u hi tsundzuxa a ku: “Swilo hinkwaswo swa pfumeleriwa; kambe a hi swilo hinkwaswo leswi pfunaka. Swilo hinkwaswo swa pfumeleriwa; kambe a hi swilo hinkwaswo leswi akaka. Un’wana ni un’wana a a hambete a lava leswaku ku pfuneka un’wana, hayi yena n’wini.” (1 Vakorinto 10:23, 24) Leswi hi nga Vakreste, hi swi lava hi mbilu hinkwayo ku aka rirhandzu ni vun’we bya vumakwerhu bya Vukreste.—Pisalema 133:1; Yohane 13:34, 35.

Marito Lama Hanyisaka

Marito ma nga va ni nsusumeto lowukulu wa leswinene. “Marito lamanene i xihlenge xa vulombe, ma tsokombela eka moya-xiviri naswona ma hanyisa marhambu.” (Swivuriso 16:24) Rungula ra Gidiyoni ra ku sivela ku lwa ni va ka Efrayimi, ri kombisa ntiyiso wa xivuriso lexi.

Loko Gidiyoni a ri enyimpini leyikulu ni tiko ra Midiyani, u kombele rixaka ra Efrayimi leswaku ri n’wi pfuna. Kambe, loko nyimpi yi herile, va ka Efrayimi va hundzukele eka Gidiyoni va vilela swinene leswaku a nga va vitananga eku sunguleni ka nyimpi. Rungula ri vika leswaku “va ringete hi matimba ku holova na yena.” Gidiyoni u angule a ku: “Xana ndzi endle yini loko ndzi pimanisiwa na n’wina? Xana leswi khwajiwaka swa Efrayimi a swi antswi ku ri ni madiriva lama hlengeletiwaka hi Abi-ezere? Xikwembu xi nyikete tihosana ta Midiyani ku nga Orebe na Zebe evokweni ra n’wina, xana mina ndzi endle yini loko ndzi pimanisiwa na n’wina?” (Vaavanyisi 8:1-3) Hi marito yakwe lama anakanyisisiweke kahle ni ya ku rhula, Gidiyoni u papalate leswi a swi ta hundzuka ku halaka ka ngati exikarhi ka tinxaka. Swi nga ha endleka leswaku vanhu va rixaka ra Efrayimi a va ri ni xiphiqo xa ku titeka va ri va nkoka ni ku tikukumuxa. Kambe, sweswo a swi n’wi sivelanga Gidiyoni leswaku a kondletela ku rhula. Xana na hina hi nga endla hi ndlela leyi fanaka?

Ku hlundzuka ku nga gandlana endzeni ka van’wana kutani ku endla leswaku va hi venga. Twisisa ndlela leyi va titwaka ha yona ni ndlela leyi va langutaka swilo ha yona. Xana swi nga endleka leswaku hi ndlela yo karhi hi tshivele ndzilo wa vukarhi bya vona? Loko swi ri tano, ha yini hi nga amukeli xihoxo xa hina kutani hi kombisa ku tisola hi leswi hi swi endleke. Marito ma nga ri mangani lama ehleketiweke kahle ma nga lulamisa vuxaka lebyi onhakeke. (Yakobo 3:4) Van’wana lava hlundzukeke va nga lava ntsena xikhutazo xa hina xa musa. Bibele yi vula leswaku “laha tihunyi ti nga riki kona, ndzilo wa timeka.” (Swivuriso 26:20) Ina, marito lama hlawuriweke hi vukheta, lama vuriwaka hi nkarhi lowu faneleke ni hi moya lowunene, ma nga “tlherisa vukarhi” ivi ma va lama hanyisaka.—Swivuriso 15:1.

Muapostola Pawulo u bumabumela a ku: “Loko swi koteka, swi titshege hi n’wina, vanani ni ku rhula ni vanhu hinkwavo.” (Varhoma 12:18) I ntiyiso leswaku a hi nge swi koti ku lawula mintlhaveko ya van’wana, kambe hi nga swi kota ku kondletela ku rhula. Ematshan’weni ya ku lawuriwa hi maangulelo ya hina ni ya van’wana ya ku nga hetiseki, hi nga teka goza sweswi ra ku tirhisa misinya ya milawu leyi sekeriweke eBibeleni. Ku lulamisa ku nga twanani hi ndlela leyi Yehovha a hi lerisaka ha yona, ku ta endla leswaku hi va ni ku rhula ni ntsako wa hilaha ku nga heriki.—Esaya 48:17.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 24]

Xana hi sindzisa leswaku swilo swi endliwa hi ndlela ya hina?

[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]

Abrahama u veke xikombiso lexinene xa ku tinyiketela leswaku a lulamisa ku nga twanani