“Ndzi Kombela Mi Yingisa Norho Lowu”

YOSEFA u langute evuxeni a navela onge a nga balekela vanhu lava a va n’wi xavile. Laha a a ri kona etintshaveni a ku ri kusuhi ni le kaya ka vona eHebroni. Tata wakwe Yakobe u ta va a tshamile nimadyambu a nga tivi leswi humeleleke n’wana wakwe loyi a n’wi rhandzaka. Kambe Yosefa a a nga ta tlhelela eka yena, leswi a a swi tiva hileswaku swi nga ha endleka a nga ha tlheli a n’wi vona tata wakwe loyi a n’wi rhandzaka. Vaxavisi a va n’wi veke tihlo loko va ri karhi va famba ni tikamela ta vona va kongome edzongeni. Yosefa se a a ri emavokweni ya vona naswona a a nga ta baleka. Mufana loyi a a ri wa risima eka vona ku fana vurimba ni mafurha yo nun’hwela lawa a va ta ma xavisa aEgipta ivi va kuma mali yo tala.

Yosefa a a ri ni malembe ya kwalomu ka 17. Hi mahlo ya mianakanyo n’wi vone a langute xibakabaka evupela-dyambu, laha dyambu a ri ri kusuhi ni ku pela hi le ntshaveni ya Lwandle Lerikulu, a ri karhi a ringeta ku twisisa leswaku ha yini a langutana ni maxangu evuton’wini. A swi n’wi tikela ku tshemba leswaku vabuti wakwe a va lava ku n’wi dlaya ni leswaku se va n’wi xavisile tanihi hlonga. Swi fanele swi n’wi tikerile Yosefa ku tikhoma a nga rili. A a nga swi tivi leswaku vumundzuku byakwe byi n’wi khomele yini.

Swi tise ku yini leswaku Yosefa a tikuma a ri eka xiyimo xolexo? Hi nga dyondza yini eka ripfumelo ra jaha leri, leri xanisiweke ni ku lahliwa hi swirho swa ndyangu wa ka vona?

Yosefa a a huma endyangwini lowukulu swinene kambe a wu nga ri na ntsako ni vun’we. Rungula ra le Bibeleni leri vulavulaka hi ndyangu wa Yakobe ri kombisa ndlela leyi swi biheke ha yona ku teka tshengwe, ku nga mukhuva lowu Xikwembu xi wu pfumeleleke eka vanhu va xona ku fikela loko n’wana wa xona a tlhele a endla leswaku ku hetiseka xikongomelo xa xona xo sungula xa leswaku munhu a teka nsati un’we. (Matewu 19:4-6) Yakobe a a ri ni vana va 14 lava a va kumeke ni vavasati va mune—vasati vakwe vambirhi Leya na Rahele ni malandza ya vona ya xisati mambirhi, ku nga Zilpa na Bilha. Ku suka eku sunguleni Yakobe a a rhandzana na Rahele lowa mbhuri. A nga kalanga a n’wi rhandza Leya sesi wa Rahele, loyi a kanganyisiweke leswaku a n’wi teka. Rivengo ri ye ri kula exikarhi ka vavasati lavambirhi naswona ri tlulele ni le ka vana va vona.—Genesa 29:16-35; 30:1, 8, 19, 20; 37:35.

Rahele a a ri mhika ku ringana nkarhi wo leha naswona loko a hetelele a veleke Yosefa, Yakobe u n’wi khome hi ndlela yo hlawuleka n’wana wa vudyuhari byakwe. Hi xikombiso, loko ndyangu wa Yakobe wu ri endleleni ku ya hlangana ni buti wakwe Esawu loyi a a lava ku n’wi dlaya, Yakobe u hlele leswaku Rahele na Yosefa loyi a ha ri xifanyetana va va endhawini leyi sirhelelekeke. Siku rero ri nga va ri byi khumbe swinene vutomi bya Yosefa. Anakanya ndlela leyi a titweke ha yona mixo wolowo loko hi ku hlamala a tivutisile leswaku ha yini tata wakwe loyi a a ha tiyile se a khuta. Swi n’wi hlamarisile ku tiva xivangelo xa kona: Tata wakwe a a tshwimbirisane ni ntsumi leyi nga ni matimba hi vusiku lebyi hundzeke. Ha yini? Hikuva Yakobe a a lava ku katekisiwa hi Yehovha Xikwembu. Yakobe u kume nkateko wa ku thyiwa vito leri nge Israyele. Rixaka hinkwaro a ri ta vitaniwa hi vito rakwe. (Genesa 32:22-31) Hi ku famba ka nkarhi Yosefa u swi tivile leswaku vana va Israyele a va ta va vatata wa tinxaka ta tiko rero.

Endzhakunyana loko Yosefa a ha ri jaha, u langutane ni khombo loko a lahlekeriwa hi munhu loyi a a n’wi rhandza swinene. Mana wakwe u file loko a ri karhi veleka ndzisana yakwe Benjamini. Tata wakwe u ve ni gome lerikulu hikwalaho ko feriwa. Anakanya Yakobe a ri karhi a sula Yosefa mihloti hi ndlela ya rirhandzu, a n’wi chavelela hi ntshembo lowu tshameke wu chavelela Abrahama kokwa wa Yakobe. Swi ta va swi n’wi khumbe swinene Yosefa ku tiva leswaku siku rin’wana Yehovha u ta pfuxa mana wakwe. Kumbexana sweswo swi endle leswaku Yosefa a ya a xi rhandza swinene “Xikwembu . . . xa lava hanyaka” ni lexi hananaka. (Luka 20:38; Vaheveru 11:17-19) Endzhaku ka loko a feriwe hi nsati, minkarhi hinkwayo Yakobe a a ma rhandza swinene majaha yakwe lawa a velekeriweke wona hi Rahele.—Genesa 35:18-20; 37:3; 44:27-29.

Vana vo tala va nga nyenyela kumbe va onhaka loko va khomiwa hi ndlela yo tano yo hlawuleka, kambe Yosefa u dyondze timfanelo to tala letinene eka vatswari vakwe naswona sweswo swi endle leswaku a va ni ripfumelo leri tiyeke ni ku kota ku hambanisa swilo leswinene ni leswo biha. Loko a ri ni malembe ya 17, a a ri murisi atlhela a pfuna vabuti wakwe loko a xiya swihoxo swin’wana leswi a va swi endla. Xana u ringekile ivi a miyela loko a va vona va endla swihoxo leswaku va ta n’wi rhandza? Eka hinkwaswo, u endle leswi faneleke. U byele tata wakwe hi mhaka ya kona. (Genesa 37:2) Swi nga ha endleka leswaku xiendlo xexo lexi kombisaka xivindzi xi endle leswaku Yakobe a n’wi rhandza swinene n’wana wakwe. Hakunene lexi i xikombiso lexinene lexi vantshwa va Vakreste va faneleke va anakanya ha xona! Loko u ringeka ku fihla xidyoho lexikulu lexi endliweke hi munhu un’wana, ku nga ha va makwenu kumbe munghana wa wena, ku ta va vutlharhi ku tekelela Yosefa u vika xidyoho xexo eka vanhu lava nga ni mfanelo yo pfuna munhu loyi a dyoheke.—Levhitika 5:1.

Hi nga tlhela hi dyondza swo karhi eka vutomi bya ndyangu wa ka va Yosefa. Hambileswi namuntlha Vakreste va ntiyiso va nga tekiki tshengwe, ku ni mindyangu ya vukati bya vumbirhi, laha ku nga ni mutswari ni vana lava nga riki vamakwavo va ngati. Hinkwerhu hi nga dyondza eka ndyangu wa Yakobe leswaku ku hlawula ndluwa u siya hove swi nga vanga ku avana endyangwini. Vatswari lava nga ni vutlhari lava ngheneleke vukati bya vumbirhi, va endla matshalatshala yo khorwisa vana va vona ni vana lava nga riki va ngati leswaku va va rhandza hinkwavo nileswaku un’wana ni un’wana wa vona u ni nyiko yo hlawuleka naswona a nga hoxa xandla leswaku ku va ni ntsako endyangwini.—Varhoma 2:11.

Kumbexana Yakobe u nyike Yosefa nyiko hikwalaho ka leswi jaha leri a ri ri ni xivindzi xo yimela ntiyiso. U kombele leswaku ku endliwa nguvu yo hlawuleka leswaku a ta yi nyika n’wana wakwe. (Genesa 37:3) Hakanyingi a yi vuriwa nguvu ya xivunguvungu kumbe nguvu ya mivalavala kambe ku ni vumbhoni byitsongo lebyi tiyisekisaka mhaka leyi. Swi nga ha endleka leswaku a ku ri nguvu yo leha yo saseka. Swi nga ha endleka leswaku a ku ri muxaka wa nguvu ya le handle leyi a yi ambariwa hi vanhu lava xiximekaka kumbe tihosana.

Yakobe u n’wi rhungele nguvu yoleyo hi xikongomelo lexinene naswona Yosefa u fanele a khumbeke ngopfu malunghana ni ndlela leyi tata wakwe a n’wi kombiseke rirhandzu ha yona. Kambe nguvu yoleyo a yi ta n’wi vangela maxangu. Tsundzuka leswaku mufana yoloye a a ri murisi. Wolowo a ku ri ntirho wo tika swinene. Anakanya muntshwa a ambale nguvu ya vuhosi a ri karhi a famba emakhwatini, a khandziya maribye kumbe a ringeta ku pfuna nyimpfu leyi a yi lahlekile hileswi a yi phasekile emakhwatini lama nga ni mitwa. Kambe, xana ndlela yo hlawuleka leyi Yakobe a a rhandza Yosefa ha yona, a yi ta byi khumba njhani vuxaka bya Yosefa ni vabuti wakwe?

Bibele ya hlamula yi ri: “Loko vamakwavo va vona leswaku tata wa vona u n’wi rhandza ku va tlula hinkwavo, va sungula ku n’wi venga, naswona a va nga vulavurisani na yena hi ku rhula.”a (Genesa 37:4) Swi nga ha va swi twisiseka leswaku ha yini va n’wi vondzoka, kambe a ku nga ri vutlhari ku va va pfumelele moya wolowo wo biha leswaku wu va lawula. (Swivuriso 14:30; 27:4) Xana u tshame u vondzoka munhu un’wana hileswi a a rhandziwa ku tlula wena kumbe hikwalaho ka leswi a kumeke nchumu wo hlawuleka lowu a wu wu lava? Tsundzuka vabuti wa Yosefa. Mavondzo ma va endlise swihoxo leswi eku heteleleni va tisoleke swinene hikwalaho ka swona. Xikombiso xa vona i xitsundzuxo eka Vakreste leswaku i swinene ku ‘tsaka ni vanhu lava tsakeke.’—Varhoma 12:15.

Handle ko kanakana, Yosefa u swi xiyile leswaku vabuti wakwe va n’wi venga. Xana a a yi fihla nguvu yoleyo loko vabuti wakwe va ri kona? Swi nga ha endleka a ringekile ku endla tano. Kambe, tsundzuka leswaku Yakobe a a lava leswaku nguvu yoleyo yi kombisa ndlela leyi a n’wi rhandzaka ha yona. Leswi Yosefa a a lava ku tshama a tshembekile eka tata wakwe, a a tshama a yi ambarile nguvu yoleyo. Xikombiso xakwe i xa nkoka ni le ka hina. Hambileswi Tata wa hina wa le tilweni a nga riki na xihlawuhlawu, minkarhi yin’wana ku va ni malandza ya yena yo tshembaka lawa a ma rhandzaka ngopfu. Ku engetela kwalaho, u ma kombela leswaku ma hanya hi ndlela leyinene emisaveni leyi yo homboloka. Ku fana ni nguvu yo hlawuleka ya Yosefa, mahanyelo ya Vakreste va ntiyiso ma va endla va hambana ni vanhu lava tshamaka na vona. Mahanyelo yo tano ma endla leswaku minkarhi yin’wana va vondzokiwa ni ku vengiwa. (1 Petro 4:4) Xana Mukreste u fanele a chava ku swi kombisa erivaleni leswaku i nandza wa Xikwembu? Nikantsongo, hambi ku ri Yosefa a nga yi fihlanga nguvu yakwe.—Luka 11:33.

Endzhakunyana ka sweswo Yosefa u lorhe milorho yimbirhi leyi nga tolovelekangiki. Eka norho wo sungula u vone yena ni vabuti wakwe va ri karhi va boha tinyandza ta vona ta maxalana. Kutani tinyandza ta vabuti wakwe tirhendzela nyandza yakwe ivi ti yi nkhinsamela loko yona yi yima yi ololoka. Enorhweni wa vumbirhi, dyambu, n’weti ni tinyeleti ta 11 a swi nkhinsamela Yosefa. (Genesa 37:6, 7, 9) Xana Yosefa a a fanele a endla yini hi milorho yoleyo?

Milorho yoleyo a yi huma eka Yehovha Xikwembu. A ku ri vuprofeta naswona Xikwembu xi tirhise Yosefa leswaku a hundzisa rungula ra byona. Hi ndlela yo karhi, Yosefa a a fanele ku endla leswi vaprofeta hinkwavo va swi endleke loko va hundzisela marungula ya Xikwembu ya vuavanyisi ni man’wana eka vanhu va xona.

Hi vutlhari Yosefa u byele vabuti wakwe a ku: “Ndzi kombela mi yingisa norho lowu ndzi wu lorheke.” Vabuti wakwe va wu twisisile norho wolowo kambe a wu va tsakisanga nikatsongo. Va te: “Xana kunene u ta va hosi ya hina? kumbe, Xana kunene u ta hi fuma?” Rungula ri ya emahlweni ri ku: “Hikwalaho va kuma xivangelo lexintshwa xo n’wi venga hikwalaho ka milorho yakwe ni hikwalaho ka marito yakwe.” Loko Yosefa a hlamusela tata wakwe ni vabuti wakwe norho wa vumbirhi, swi lo nyanyisa xiyimo. Ha hlaya: “Tata wakwe a n’wi tshinya a ku: ‘Xana norho lowu u wu lorheke wu vula yini? Xana kunene mina ni mana wa wena ni vamakwenu hi ta ta hi ta ku nkhinsamela?’” Hambiswiritano, Yakobe a tshama a ri karhi a anakanya hi mhaka leyi. A tivutisa leswaku, xana Yehovha a nga va a vulavula ni mufana loyi?—Genesa 37:6, 8, 10, 11.

Yosefa a a nga ri nandza wa Yehovha wo sungula kumbe wo hetelela loyi a komberiweke ku hundzisa rungula ra vuprofeta leri vanhu a va nga ta ri tsakela naswona a ri ta endla leswaku a xanisiwa. Yesu a a ri un’wana wa vanhu lava hundziseke marungula yo tano naswona u byele valandzeri vakwe a ku: “Loko va ndzi xanisile, na n’wina va ta mi xanisa.” (Yohane 15:20) Vakreste hinkwavo va nga dyondza eka ripfumelo ni xivindzi xa Yosefa.

Endzhakunyana ka sweswo Yakobe u rhume Yosefa. Vabuti wakwe a va ri eku languteleni ka mintlhambi ya vona en’walungwini ekusuni ni muti wa Xikeme, laha a va ha ku tiendlela valala lavakulu kona. Yakobe a a karhatekile hi vana vakwe hikwalaho u rhume Yosefa leswaku a ya va kamba loko va ha hlayisekile. U ehleketa leswaku Yosefa a a titwa njhani? A a swi tiva leswaku vabuti wakwe a va n’wi venga swinene. Xana a va ta titwa njhani loko a ya eka vona tanihi muvulavuleri wa tata wa vona? Hambiswiritano, Yosefa u yingisile kutani a famba.—Genesa 34:25-30; 37:12-14.

Riendzo ra kona a ri lehile swinene, kumbexana a ri teka masiku ya mune kumbe ya ntlhanu loko munhu a famba hi milenge. Muti wa Xikeme a wu ri ekule ni le n’walungwini wa Hebroni hi tikhilomitara ta kwalomu ka 80. Kambe loko Yosefa a fika eXikeme u kume leswaku vabuti wakwe va ye eDotani leyi a yi ri ekule ni le n’walungwini wa Xikeme hi tikhilomitara ta 22 kumbe ku tlula. Eku heteleleni loko Yosefa a ri ekusuhi ni muti wa Dotani, vabuti wakwe va n’wi vone a ha ta hi le kule. Hiloko rivengo ra vona rinyanya. Rungula ra kona ri hlayeka hi ndlela leyi: “Va byelana va ku: ‘Vonani! Hi loyi n’wamilorho a taka. Tanani, a hi n’wi dlayeni hi n’wi hoxa eka rin’wana ra makhele ya mati; hi ta vula leswaku xivandzana xo leva xi n’wi dlele. Kutani hi vona leswaku ku ta endleka yini hi milorho ya yena.’” Kambe, Ruveni u kombele vamakwavo leswaku va hoxa Yosefa ekheleni a ha hanya, a a tibyele leswaku u ta n’wi humesa hi ku famba nka nkarhi.—Genesa 37:19-22.

Handle ko swi xiya, Yosefa u fike eka vona a tibyele leswaku va ta hlangana hi ntsako. Ematshan’weni ya sweswo, vabuti wakwe va n’wi hlaserile. Hi tihanyi va n’wi hluvule nguvu yakwe yo hlawuleka, va n’wi kokela ekheleni ra mati leri a ri omile kutani va n’wi susumeta a wela endzeni ka rona. Loko ku chuha ku herile, u ringete hi matimba ku huma kambe u tsandzekile ku humela ehandle hi yexe. A a vona ntsena xirhendzevutana xa xibakabaka loko marito ya vabuti wakwe ma ya ma twalela ekule. U be nkalanga, a kombela mpfuno kambe va kanye mbilu va famba. Vadye swakudya ekusuni ni kwalano hi timbilu to basa. Loko Ruveni a nga ri kona, va tlhele va endla xikungu xa ku dlaya Yosefa, kambe Yuda u va kombele leswaku va nga n’wi dlayi, va n’wi xavisa eka vaxavisi lava hundzaka. Muti wa Dotani a wu ri ekusuhi ni ndlela leyi vaxavisi a va famba ha yona loko va ya aEgipta, naswona ku nga si hela nkarhi wo leha, ku fike ntlawa wa Vaiximayele ni wa Vamidiyani. Va hete ku n’wi xavisa Ruveni a nga si vuya. Vaxavise makwavo wa vona hi tixikele ta 20 leswaku a ya va hlonga.b—Genesa 37:23-28; 42:21.

Sweswi a hi tlheleleni eka rungula ra Yosefa ra ku yisiwa evuhlongeni. Loko a ri ndleleni leyi yaka edzongeni wa Egipta, a swi tikomba a nga ha ri na vuyo hikuva a se a xavisiwile. A ku ta hundza malembe yo tala a nga ha tivi nchumu hi ta ndyangu wa ka vona, ndlela leyi Ruveni a titweke ha yona loko a kuma leswaku Yosefa u fambile, ndlela leyi Yakobe a veke ni gome ha yona loko a kanganyisiwa hi ku byeriwa leswaku Yosefa u file, a nga ha ta tiva nchumu hi kokwa wakwe Isaka loyi se a dyuharile ni hi ndzisana yakwe leyi a yi rhandzaka ku nga Benjamini loyi a a ta n’wi kumbuka swinene. Xana Yosefa a nga ha salanga na nchumu hakunene?—Genesa 37:23-28; 42:21.

Yosefa a a ha ri ni nchumu wun’wana lowu vabuti wakwe a va nga ta n’wi tekela wona, ku nga ripfumelo. A a tiva swo tala hi Yehovha Xikwembu xakwe naswona a ku na nchumu lowu a wu ta n’wi tekela sweswo, hambi ku ri ku lahlekeriwa hi kaya, maxangu lawa a langutaneke na wona loko a ya evuhlongeni aEgipta kumbe ku xavisiwa leswaku a ya va hlonga ra n’wankumi wa Muegipta loyi a vuriwaka Potifaro. (Genesa 37:36) Ripfumelo ra Yosefa ni ku tiyimisela ka yena ku tshama a ri ekusuhi ni Xikwembu xakwe, swi ye swi tiya hambiloko a langutane ni maxangu. Eka swihloko leswi nga ta landzela enkarhini lowu taka, hi ta vona ndlela leyi ripfumelo rero ri endleke ha yona leswaku Yosefa a va wa risima eka Yehovha Xikwembu xakwe ni le ka ndyangu wa ka vona. Hi ta va hi endla kahle loko hi tekelela ripfumelo ra Yosefa.