“Ndzi Nga Byi Endlisa Ku Yini Vubihi Lebyi Lebyikulu?”

YOSEFA a a ri endhawini leyi a ku hunga moya wo kufumela naswona a a vona swiluva swo hambana-hambana swa le matini. A a rhangeriwe hi tikharavhani ta vaxavisi a tsemakanya ekusuhi ni laha Nambu wa Nayili wu hambanaka kona. Anakanya hi ntila wa vavanuna lava kongomisaka tikamela etlhelo ka mati va kongome edorobeni rin’wana ra Egipta, va ri karhi va vona swinyenyana leswi vuriwaka rikolwa. Yosefa a a ri karhi a anakanya hi kaya ra ka vona leri nga etintshaveni ta Hebroni laha a ku ri ekule hi dzana wa tikhilomitara; a a ri endhawini yin’wana leyi a nga yi tolovelangiki.

Anakanya hi pongo ra tinkawu ti ri eminsinyeni ya micindzu ni ya minkuwa. Marito ya vanhu lava a va hundza, Yosefa a a nga matwi kahle. Swi nga endleka leswaku a a ringeta ku lava ku twa leswaku va ri yini leswaku a dyondza. A a swi vona leswaku a nge he pfuki a tlhelele eka rikwavo.

Hi nkarhi wolowo Yosefa a a ri jaha leri nga ni malembe ya 17 kumbe 18, kambe u langutane ni mintlhontlho leyi a yi ta heta matimba hambi ku ri vavanuna. Vamakwavo va yena a va n’wi venga naswona a va lava ku n’wi dlaya hileswi tata wa vona a a n’wi rhandza ngopfu. Kambe va n’wi xavisele eka vaxavisi volavo. (Genesa 37:2, 5, 18-28) Endzhaku ka riendzo ra mavhiki manharhu, vaxavisi lava a va ya va tsaka hikuva a va ri kusuhi ni ku fika emutini laha a va ta kuma mali hi ku xavisa Yosefa ni swilo swin’wana swa risima. Xana Yosefa u endle yini leswaku a nga pfumeleli ku tshikileleka ku n’wi heta matimba? Hi nga endla yini leswaku na hina namuntlha hi nga swi pfumeleli swiphiqo leswaku swi dlaya ripfumelo ra hina? Hi ta dyondza swo tala eka Yosefa.

“Loko ku ri Yosefa, u rhelerisiwe aEgipta, kutani Potifaro, mutirhi wa le hubyeni ya Faro, murhangeri wa varindzi wa Muegipta, a n’wi xava evokweni ra Vaiximayele lava nga n’wi rhelerisela kwalaho.” (Genesa 39:1) Marito lawa ya rungula ra le Bibeleni ma hi pfuna leswaku hi ehleketa hi ndlela leyi Yosefa a khomisiweke tingana ha yona hi ku va a tlhela a xavisiwa. A a nga tekiwi a ri wa nkoka. Hi nga ha anakanya hi Yosefa a ri karhi a landzela n’wini wakwe la nga ndhuna ya le hubyeni ya Muegipta emutini lowu magondzo ya kona ma nga lo hontlo hi vanhu ni swilo leswi xavisiwaka, va ya ekaya ra Yosefa lerintshwa.

Yosefa a a ri ekule swinene ni le kaya ka vona. U kulele endyangwini lowu a wu ri vatsendzeleki, wu tshama emintsongeni naswona wu tshamela ku rhurha ni swifuwo swa wona. Kambe laha a yisiweke kona a ku ri emutini lowu fuweke wa xiyimo xa le henhla swinene wa Vaegipta laha a ku tshama Potifaro. Vayimburi va vula leswaku Vaegipta va khale a va rhandza switirhisiwa swo hambana-hambana leswi vuriwaka ti-lush, swifaniso swa mintanga leswi vekiwaka ekhumbini, swidziva swa mati swo byala majekejeke, ti-lotus ni swimilana swin’wana swa le matini. Tiyindlu tin’wana a ti rhendzeriwe hi ntanga ku tlhela ku va ni ndhawu leyi pfulekeke leswaku va beriwa hi moya, mafasitere yo leha, ni makamara yo tala ku katsa ni lerikulu ro dyela ni ya malandza ya kwalaho.

Xana Yosefa a swi n’wi tsakisa sweswo hinkwaswo? Swi tikomba a swi nga n’wi tsakisi. Swi nga endleka a a ri karhi a anakanyisisa hi xivundza lexi a a ri na xona. Vaegipta a va ri vanhu vambe eka yena hi ririmi, maambalelo ni ndlela leyi va tilunghisaka ha yona hambi ku ri vukhongeri bya vona. A va gandzela swikwembu swo hambana-hambana, va endla vungoma, masalamusi ni ku gandzela lava feke. Kambe ku ni loyi a a pfuna Yosefa leswaku a nga hetiwi matimba hi xivundza. Bibele yi ri: ‘Yehovha a a ri na Yosefa.’ (Genesa 39:2) Hakunene Yosefa a a chulula mbilu yakwe eka Xikwembu xa yena. Bibele yi vula leswaku “Yehovha u le kusuhi ni hinkwavo lava n’wi vitanaka.” (Pisalema 145:18) I yini swin’wana leswi a swi endla leswaku Yosefa a va ekusuhi ni Xikwembu xakwe?

Yosefa a nga pfumelanga ku hetiwa matimba naswona u hambete a endla ntirho wa yena hilaha a nga kotaka hakona. U endle leswaku Yehovha a n’wi katekisa naswona u tlhele a tsakeriwa hi n’wini wakwe. Potifaro u xiye leswaku Yosefa u katekisiwe hi Yehovha Xikwembu xa vanhu va Yosefa naswona mikateko yoleyo yi endle leswaku muti wa Vaegipta wu vuyeriwa. Hakatsongo-tsongo Yosefa u tsakeriwe hi n’wini wakwe kukondza Potifaro a n’wi veka leswaku a langutela swilo hinkwaswo.—Genesa 39:3-6.

Yosefa u va vekele xikombiso lexinene vantshwa hinkwavo lava gandzelaka Xikwembu namuntlha. Hi xikombiso, loko vantshwa va ri exikolweni, va nga ha langutana ni xiyimo lexi tikaka, ku tirhisiwa ka swilo swa vungoma ni swiyimo leswi hetaka ntshembo evuton’wini. Loko u ri eka xiyimo xexo, tsundzuka leswaku Yehovha a nga si cinca. (Yakobo 1:17) Wa ha hambeta a seketela vanhu lava tshembekaka eka yena ni lava lavaka ku tirha hi matimba leswaku va amukeleka eka yena. U va katekisa hi laha ku fuweke naswona u ta endla tano ni le ka wena.

Nakambe rungula leri ri hi byela leswaku Yosefa a a ri karhi a kula. U kurile a va wanuna naswona ‘a a ri ni xivumbeko xo saseka naswona a languteka a sasekile.’ Sweswo swi kombisa leswaku a swi ta n’wi vangela miringo hikuva hakanyingi ku languteka ka miri ku koka mahlo.

Ku tshembeka a ku ri nchumu wa nkoka eka Yosefa kambe nsati wa Potifaro a a nga tshembekanga. Ha hlaya: “Nsati wa n’wini wa yena a tlakusela mahlo eka Yosefa a ku: ‘Etlela na mina.’” (Genesa 39:7) Xana Yosefa u ringekile eka ndzingo wa wansati loyi? Bibele a yi hi hlamuseli leswaku Yosefa a a nga ri na kona ku navela loku tolovelekeke loku nga eka vavanuna vo tala kumbe yi vula leswaku wansati loyi a a nga languteki. Xana Yosefa a a ta tibyela leswaku n’wini wa yena a nge swi tivi? Xana a a ta ringiwa hi ku vona rifuwo leri wansati loyi a a ri na rona?

I ntiyiso leswaku a hi nge swi tivi leswi Yosefa a a swi ehleketa. Kambe ha swi tiva leswi a swi ri embilwini yakwe. Hi swi tiva hikwalaho ka nhlamulo yakwe leyi nge: “N’wini wanga a nga swi tivi leswi ndzi nga na swona endlwini, naswona hinkwaswo leswi a nga na swona u swi veke evokweni ra mina. A nga kona lonkulu ku ndzi tlula endlwini leyi, naswona a nga ndzi alelanga nchumu handle ka wena ntsena, hikuva u nsati wa yena. Kutani ndzi nga byi endlisa ku yini vubihi lebyi lebyikulu ndzi dyohela Xikwembu hakunene?” (Genesa 39:8, 9) N’wi vone hi mahlo ya mianakanyo wanuna loyi a ri karhi a vula marito lawa ma huma embilwini. A swi n’wi twisa ku vava hambi ku ri ku anakanya hi xiendlo lexi nsati loyi a a n’wi yengela eka xona. Ha yini?

Yosefa u vurile a ku, n’wini wakwe wa n’wi tshemba. Potifaro u nyike Yosefa ku va a langutela hinkwaswo endlwini yakwe kambe a nga n’wi nyikanga nsati wakwe. Xana Yosefa a a ta n’wi dyohela n’wini wakwe? U wu bakanyile ndzingo wolowo. Kambe ku ni xivangelo lexikulu lexi endleke a nga endli sweswo: a a nga lavi ku dyohela Xikwembu xakwe, Yehovha. Yosefa u dyondze swo tala eka vatswari vakwe malunghana ni langutelo ra Xikwembu hi vukati ni vuoswi. Loko Yehovha a katekisa vukati byo sungula, u yi veke erivaleni ndlela leyi a titwaka ha yona hi byona. Wanuna ni wansati a va fanele va namarhelana va va “nyama yin’we.” (Genesa 2:24) Lava va ringetaka ku onha vun’we lebyi, va va ekhombyeni ro weriwa hi vukarhi bya Xikwembu. Hi xikombiso, vanhu lava a va lava ku onha nsati wa Abrahama loyi a a ri kokwana-xinguwe wa Yosefa ni nsati wa Isaka ku nga kokwa wa Yosefa, a va ri ekusuhi ni ku weriwa hi khombo. (Genesa 20:1-3; 26:7-11) Yosefa a a yi tiva kahle dyondzo yoleyo naswona a a tiyimiserile ku hanya ha yona.

Nsati wa Potifaro a a nga tsakanga leswi Yosefa a aleke. U hlundzukisiwe hi ku va hlonga ri nga endli leswi a swi lavaka ri kala ri vula leswaku xikombelo xa yena i ‘vubihi lebyikulu.’ Hambiswiritano u hambete a n’wi sindzisa. Swi nga endleka leswaku leswi a a ri munhu wo titlakusa swi n’wi twise ku vava swinene naswona a lava ku sindzisa Yosefa leswaku a pfumela. U kombise moya lowu Sathana a wu kombiseke loko a ringa Yesu. Ndzingo wa Sathana a wu humelelanga eka Yesu, kambe a nga lan’wanga, u tlhele a rindza “nkarhi wun’wana lowu fanelekaka.” (Luka 4:13) Vanhu vo tshembeka va fanele va tiyimisela va tlhela va yima va tiyile. Yosefa na yena u endle tano. Hambileswi ndzingo wakwe a wu phikelela “siku ni siku,” u tshame a tshembekile. Ha hlaya: “A nga n’wi yingisanga.” (Genesa 39:10) Hambiswiritano, nsati wa Potifaro a a tiyimiserile ku n’wi ringa.

U tlhele a ringa Yosefa hi nkarhi lowu varindzi hinkwavo a va humile endlwini. A a swi tiva leswaku Yosefa u ta nghena endlwini leswaku a ta endla ntirho wa yena. Loko a nghena, nsati wa Potifaro u n’wi lukele rhengu ro n’wi kanganyisa. U khome nguvu ya Yosefa a tlhela a n’wi kombela a ku: “Etlela na mina.” Yosefa u teke goza hi xihatla. U ringetile ku chupula eka yena kambe nsati loyi a a khomelerile eka nguvu ya Yosefa. U chupurile hiloko a siya nguvu yakwe emavokweni ya yena ivi a baleka.—Genesa 39:11, 12.

Hi nga ha tsundzuka ndzayo leyi huhuteriweke ya muapostola Pawulo: “Balekelani vumbhisa.” (1 Vakorinto 6:18) Hakunene Yosefa u va vekele xikombiso lexinene Vakreste va ntiyiso hinkwavo. Vutomi byi nga endla leswaku hi va ekusuhi ni lava nga hanyiki hi milawu ya Xikwembu ya mahanyelo kambe sweswo a swi fanelanga swi hi endla hi katseka eka minkucetelo yo biha. Hi fanele hi baleka ku nga khathariseki xiyimo xa kona.

Emhakeni ya Yosefa, vuyelo bya ku ala ka yena a byi ta vava. Nsati wa Potifaro a a lava ku n’wi twisa ku vava. U sungule ku huwelela a vitana varindzi lava a va ri ehandle. U vule leswaku Yosefa a a lava ku n’wi pfinya naswona u balekile loko a sungula ku huwelela. Nguvu ya Yosefa leyi a yi sale emavokweni yakwe, u yi hlayisile kukondza nuna wakwe a fika. Loko Potifaro a vuya ekaya, u n’wi byele mavunwa lawa, a ku nuna wakwe u endle xihoxo hi ku tisa munhu wumbe endlwini ya vona. Xana Potifaro u endle yini? Ha hlaya: ‘U hlundzuke ngopfu,’ a yisa Yosefa ekhotsweni leswaku a ya pfaleriwa.—Genesa 39:13-20.

A hi tivi swo tala hi makhotso ya le Egipta ya le nkarhini wolowo. Vayimburi va kume marhumbi ya tindhawu toleto—makhumbi lama tiyeke ni makhotso ya munyama. Hi ku famba ka nkarhi Yosefa u hlamusele ndhawu yoleyo a ku i “khele” ku nga ndhawu leyi a yi nga ri na ku vonakala ni ntshembo. (Genesa 40:15) Eka buku ya Tipisalema hi dyondza leswaku Yosefa u xanisiwile: ‘Va manye milenge yakwe hi tinsimbi, moya-xiviri wakwe wu nghene etinsimbini.’ (Pisalema 105:17, 18) Minkarhi yin’wana Vaegipta a va boha vakhotsiwa hi tinsimbi eka swikokola mavoko ma ri endzhaku; van’wana a va bohiwa sindza ra nsimbi enhan’wini. Yosefa u khomiwe hi ndlela yo vava a nga ri na nandzu.

Kambe sweswo hinkwaswo a swi n’wi tlheriselanga endzhaku. Rungula ri kombisa leswaku Yosefa ‘u tshame kwalaho, endlwini ya khotso.’ U hete malembe yo tala endhawini yoleyo yo chavisa.a Nakambe Yosefa a a nga swi tivi leswaku siku rin’wana a nga tshuka a ntshunxiwa kwalaho. Loko a tshame masiku, mavhiki ni tin’hweti, xana u swi kotise ku yini ku tshama a tiyile a ri ni ntshembo a nga vi na gome?

Rungula leri ri hi nyika nhlamulo leyi enerisaka ri ku: ‘Yehovha u hambete a va na Yosefa naswona a n’wi engetela musa wa rirhandzu.’ (Genesa 39:21) Ku rhendzeriwa hi makhumbi ya khotso, ku bohiwa hi tinsimbhi ni xinyama, a swi ri siveli rirhandzu ra Yehovha leswaku ri nga fiki eka malandza ya yena. (Varhoma 8:38, 39) Anakanya hi Yosefa a ri karhi a tiphofula eka Tata wa yena wa le tilweni hi xikhongelo naswona a kuma ku rhula loku tisiwaka ntsena hi “Xikwembu xa nchavelelo hinkwawo.” (2 Vakorinto 1:3, 4; Vafilipiya 4:6, 7) I yini xin’wana lexi Yehovha a xi endleleke Yosefa? Hi dyondza leswaku Yehovha u hambete a endla leswaku Yosefa a kuma “ku tsakeriwa ematihlweni ya mulanguteri lonkulu wa yindlu ya khotso.”

Vakhotsiwa a va nyikiwa ntirho wo karhi naswona Yehovha u n’wi katekisile eka sweswo. A a tirha hi matimba a endla hilaha a nga kotaka ha kona eka ntirho wun’wana ni wun’wana lowu a a nyikiwa wona naswona a tshemba Yehovha. Mikateko ya Yehovha yi endle leswaku Yosefa a tshembiwa a tlhela a xiximiwa endlwini ya Potifaro. Ha hlaya: “Kutani mulanguteri lonkulu wa yindlu ya khotso a nyikela vakhotsiwa hinkwavo lava a va ri endlwini ya khotso evokweni ra Yosefa; hinkwaswo leswi a va swi endla hi yena loyi a a lerisa leswaku swi endliwa. Mulanguteri wa yindlu ya khotso a a nga ha languteli nchumu, hikuva Yehovha a a ri na Yosefa ni leswi a a swi endla, Yehovha a a endla leswaku swi humelela.” (Genesa 39:22, 23) Hakunene a swi n’wi chavelela Yosefa ku tiva leswaku Yehovha wa n’wi khathalela.

Evuton’wini hi nga ha weriwa hi swiyimo swo tika, swo vava, ku nga kombiwi vululami kambe hi nga dyondza eka ripfumelo ra Yosefa. Loko hi tshama hi ri karhi hi khongela eka Yehovha, hi tshembeka eka yena hi tlhela hi tirha hi matimba leswaku hi endla leswi amukelekaka eka yena, u ta hi katekisa. Emhakeni ya Yosefa, Yehovha u n’wi katekise swinene hilaha hi nga ta swi vona ha kona eka tinhloko-mhaka leti nga ta landzela ta xihloko lexi.