Ku Byevula Malepfu
HI MUYIMERI WA XALAMUKA! LE AUSTRALIA
LOKO wanuna a heta ntlhanu wa timinete hi siku a ri karhi a tsemeta malepfu, kutani a endla tano siku ni siku ku ringana malembe ya 50, u ta va a tsemete tano ku ringana 63 wa masiku ya vutomi byakwe! Xana vavanuna va titwa njhani hi ntirho lowu wa siku ni siku?
Nkambisiso wa sweswinyana wu kume marito lawa malunghana ni ku tsemeta malepfu: “A ndzi swi rhandzi.” “Ndza swi venga.” “I rin’wana ra makhombo ya vutomi.” “I nchumu lowu faneleke wu balekeriwa loko swi koteka.” Loko vavanuna van’wana va nga swi rhandzi ku tsemeta malepfu, va ma susela yini? A hi dyondzeni swin’wana hi ku tsemeta malepfu. Kumbexana hi ta kuma nhlamulo.
Ku Suka Eka Xiphamba Xa Nkatla Ku Ya Eka Swikaringana Leswi Cukumetiwaka
Xana u ehleketa leswaku swi nga va njhani ku tsemeta malepfu hi xiphamba xa nkatla? Hi tino ra nkavavangaheti? Kumbexana hi hubula? Vanhu va ve ni vutshila lebyikulu loko swi ta emhakeni ya ku hlawula swilo swo tsemeta malepfu! Le Egipta wa khale, vavanuna a va tsemeta malepfu hi xikaringana xa koporo lexi a xi fana ni xihloka lexitsongo. Sweswinyana, eka lembe-xidzana ra vu-18 ni ra vu-19, ku endliwe swikaringana leswi nga ha tsemaka nkolo, ngopfu-ngopfu le Sheffield, eNghilandhi. Hakanyingi swikaringana leswi a swi khavisiwa ngopfu, swi ri ni nsingo lowu a wu kovotleriwa ndhawu leyi a wu nghena eka yona loko swi nga tirhisiwi. Swikaringana leswi a swi fanele swi tirhisiwa hi vurhon’wana lebyikulu, naswona a swi ku tsema loko u ri karhi u dyondza ku swi tirhisa. Lava a va nga tlharihanga kahle, a va titsema loko va sungula ku swi tirhisa. Hambiswiritano, lembe-xidzana ra vu-20 ri te ni ndlela yo antswa.
Hi 1901, wanuna wa le United States la vuriwaka King Camp Gillette u endle xikaringana lexi sirhelekeke lexi a xi ri ni nsingo lowu u wu cukumetaka loko u heta ku tsemeta. Kungu rakwe ri tsakise misava hinkwayo, naswona eku heteleleni ri endle leswaku ku endliwa swikaringana swo hambana-hambana, ku katsa ni leswi nga ni xikhomo xa nsuku. Nhluvuko wa sweswinyana wu katsa swikaringana leswi tirhisiwaka kan’we ivi swi cukumetiwa, swikaringana leswi nga ni tinsingo timbirhi kumbe tinharhu, ni swikaringana leswi nga ni swikhomo leswi ndzulukaka.
Swikaringana swin’wana leswi hi nga fanelangiki hi swi rivala hi leswi tirhaka hi gezi, leswi sunguleke ku xavisiwa hi 1931. Swi ye emahlweni swi hluvukisiwa ni ku rhandziwa hi vanhu, kambe xikaringana xo kariha xa ha tsakeriwa hi vanhu vo tala lava rhandzaka ku byevula malepfu hinkwawo.
Fexeni Ya Ku Fuya Malepfu Ya Nghena Yi Tlhela Yi Huma
Ku sukela eku sunguleni, fexeni ya ku fuya malepfu a yi nghena yi tlhela yi huma. Buku leyi nge Everyday Life in Ancient Egypt, yi vula leswaku Vaegipta va khale “a va nga dumanga hi ku fuya misisi naswona a va tiba xifuva hi ku vula leswaku va byevula malepfu, va tirhisa tinsingo leti endliweke kahle leti a ti khotlekiwa enkwameni lowu khathaleriwaka kahle, wa dzovo.” Mukhuva lowu wu hi komba xivangelo lexi endleke leswaku mubohiwa wa Muheveru la vuriwaka Yosefa a byevula malepfu a nga si ya yima emahlweni ka Faro.—Genesa 41:14.
Vaasiriya a va ri rixaka ra vavanuna lava fuyaka malepfu ya leha. A va titeka va ri vanhu loko va khathalela malepfu ya vona, va ma sasekisa ni ku ma endla ma languteka.
Vavanuna va khale va Vaisrayele a va fuya malepfu yo leha hi ndlela leyi ringaniseriweke, naswona a va tirhisa xikaringana leswaku ma tshama ma tsemetiwe kahle. Kutani, xana Nawu wa Xikwembu a wu vula yini loko wu lerisa vavanuna va Vaisrayele leswaku va nga ‘tsemi misisi ya vona ya le matlhelo ka nhloko yi koma’ kumbe ku “herisa makumu” ya malepfu ya vona? Lexi a ku nga ri xileriso lexi yirisaka ku hunguta misisi kumbe malepfu. Kambe, a ku ri xileriso lexi a xi tsundzuxa vavanuna va Vaisrayele leswaku va nga tekeleli mikhuva leyi hundzeletaka ya matiko ya vuhedeni lawa a va akelane na wona.a—Levhitika 19:27; Yeremiya 9:25, 26; 25:23; 49:32.
Eka Magriki ya khale, vanhu hinkwavo a va fuya malepfu handle ka lava dumeke, lava hakanyingi a va ma byevula. ERhoma, mukhuva wa ku tsemeta malepfu wu vonaka wu sungule hi lembe-xidzana ra vumbirhi B.C.E., naswona eka malembe-xidzana ma nga ri mangani lama landzeleke, swi hundzuke mukhuva ku tsemeta malepfu siku ni siku.
Kambe, loko Mfumo wa Marhoma wu wa, vanhu va tlhele va sungula ku fuya malepfu, va ma fuye ku ringana malembe ya 1 000 ku ya fika exikarhi ka lembe-xidzana ra vu-17, loko ku tsemeta malepfu ku nghene efexenini. Ku byevula malepfu ku ye emahlweni ku fikela eka lembe-xidzana ra vu-18. Kambe hi nkarhi wolowo, exikarhi ka lembe-xidzana ra vu-19 ku ya eku heleni ka rona, ku fuya malepfu ku tlhele ku nghena efexenini. Hikwalaho, swifaniso swa C. T. Russell, muungameri wo sungula wa Sosayiti ya Watch Tower, ni Mukreste-kulobye W. E. Van Amburgh, swi va kombisa havumbirhi bya vona va fuye malepfu hi ndlela ya xitayele xo karhi, ma hungutiwe kahle, ma ri ni xindzhuti naswona a ma faneleka enkarhini wa vona. Kambe, eku sunguleni ka lembe-xidzana ra vu-20, vanhu va tlhele va sungula ku tsemeta malepfu, naswona ematikweni yo tala va ha ma tsemeta ku fikela ni sweswi.
Xana u wun’wana wa vavanuna volavo va timiliyoni lava va tsemetaka malepfu exivonini siku ni siku? Loko swi ri tano, a wu swi lavi ku vaviseka, a wu swi lavi ku titsema, kambe u lava ku titsemeta kahle. Leswaku swi va tano, u nga ha tsakela ku kambisisa swiringanyeto leswi nyikeriweke ebokisini leri nge “Swiringanyeto Swo Byevula Malepfu Hi Nsingo.” Swi nga ha endleka leswaku swin’wana swa swiringanyeto leswi ana se wa swi tirhisa. Ku nga khathariseki leswaku u le xiyin’weni xa njhani—tsakela ku byevula malepfu, handle ka ku titsema!
[Nhlamuselo ya le hansi]
a Vona Insight on the Scriptures, Vholumo 1, matluka 266 na 1021, leyi kandziyisiweke hi Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.
[Bokisi/Swifaniso leswi nga eka tluka 23]
Swiringanyeto Swo Tsemeta Malepfu Hi Nsingo
Buku leyi nge Men’s Hair, yi nyikela swiringanyeto leswi landzelaka swa ku tsemeta malepfu hi ndlela leyinene hi ku tirhisa nsingo.b
1. Ku tsakamisa malepfu: Ndlela yin’we ntsena leyi u nga yi tirhisaka ku tsakamisa malepfu kahle, i ku ma cheletela hi mati yo hisa. Loko swi koteka, tsemeta malepfu endzhaku ka ku hlamba, tanihi leswi malepfu ya wena ma tsakamaka kahle loko u ri karhi u hlamba.
2. Ku tirhisa switolwa swa ku tsakamisa malepfu: Hinkwaswo swisibi, switolwa ni tijele i swilo swinharhu swa nkoka. (1) Swi endla leswaku malepfu ma vusama, (2) swi ma tshika ma te jivinini, ni ku (3) tsakamisa nhlonge leswaku nsingo yi ma byevula kahle. Hlawula xitolwa lexi tirhaka kahle eka wena. Xana u tshama u yi tirhisa hair conditioner? Na yona yi endleriwe ku tsakamisa misisi.
3. Ku tirhisa xikaringana lexi faneleke hi ndlela leyinene: Xikaringana lexi faneleke i xikaringana lexi karihaka. Swikaringana leswi bvinyekeke swi nga vavisa nhlonge ya wena. Byevula hi tlhelo leri misisi yi voyameleke eka rona. Loko u byevulela hi tlhelo leri misisi yi nga voyamelangiki eka rona u nga ha tsema ni misisi leyi nga si humelaka ehandle kutani u endla leswaku yi milela endzeni ka tinyama leti ti yi rhendzeleke, ematshan’weni ya leswaku yi humela ehandle ka nhlonge. Hi ku ya hi tibuku tin’wana, loko vavanuna kumbe vavasati—va tibyevula misisi hi ndlela ya futa—swi nga vanga switsongwatsongwana leswi vangaka swirhumbana enhlongeni.
4. Mirhi yo sirhelela nhlonge loko u heta ku byevula malepfu: Nkarhi wun’wana ni wun’wana loko u byevula malepfu, u susa xisirhelelo lexitsongo xa nhlonge, swi siya nhlonge ya wena yi nga sirhelelekanga. Hikwalaho, i swa nkoka ku hlamba hi mati yo tenga u basa u ku paa, loko u heta ku byevula malepfu—u rhanga u hlamba hi mati yo kufumela, kutani u tibasisa hi yo titimelanyana leswaku u pfala timbhovo u pfalela ni nkahelo endzeni. Loko u swi rhandza, u nga ha titsakamisa hi mafurha lama totiwaka loko u heta ku byevula malepfu leswaku u sirhelela ni ku pfuxelela nhlonge ya wena.
[Nhlamuselo ya le hansi]
b Xihloko lexi xi vulavula hi ku tsemeta ka vavanuna malepfu. Ematikweni yo tala, vavasati na vona va tsemeta misisi etindhawini tin’wana ta miri wa vona, na vona va nga ha kuma leswaku tinhla tin’wana leti boxiweke laha ta pfuna.
[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 24]
Malepfu I Yini?
Malepfu i misisi leyi milaka exikandzeni. Ma endliwa hi protheyini ya keratin ni tiprotheyini tin’wana leti fambisanaka na yona. Keratin, i protheyini ya xivumbeko xa ngoti leyi nga ni salfa leyi humesiwaka hi miri wa munhu ni wa swiharhi naswona hi yona xiaki-nkulu xa misisi, min’wala, tinsiva, swinyondzwana ni timhondzo. Malepfu hi wona ma tsindziyeleke ku tlula misisi hinkwayo leyi nga emirini wa munhu, swa nonon’hwa ku ma tsema, ku fana ni darada ya koporo ya mpimo lowu ringanaka na wona. Ku ni malepfu ya kwalomu ka 25 000 exikandzeni xa munhu, naswona ma kula hi mpimo wa hafu ya milimitara hi siku.
[Xihlovo Xa Kona]
Men: A Pictorial Archive from Nineteenth-Century Sources/Dover Publications, Inc.
[Swifaniso leswi nga eka tluka 24]
Fexeni ya ku tsemeta malepfu ya nghena yi tlhela yi huma
Muegipta
Muasiriya
Murhoma
[Swihlovo Swa Kona]
Museo Egizio di Torino
Swifaniso swi tekiwe hi Muziyamu ya le Britain