“Ndzi Suka Ndzi Yima Ndzi Ri Manana eIsrayele”

DEBORA a a langute masocha lawa a ma hlengeletane ehenhla ka Ntshava ya Taboro. A swi n’wi khumba mbilu ku vona ripfumelo ra wona. Nimixo u anakanyisise hi xivindzi ni ripfumelo ra murhangeri wa vona Baraka. Hambileswi a va ri 10 000, ripfumelo ra vona ni xivindzi a swi ta ringiwa swinene. A va ta lwa ni nala loyi a a ri ni tihanyi kambe nhlayo ya vona a yi ri yitsongo naswona a va nga hlomanga kahle. Hambiswiritano va yile enyimpini hikwalaho ko khutaziwa hi wansati loyi.

Vona Debora hi mahlo ya mianakanyo swiambalo swakwe swi ri karhi swi biwa hi rimoyana, yena na Baraka va langutile va ri ehenhla. Ehenhla ka Ntshava ya Taboro a ku ri rivala leri andlalekeke. Loko munhu a ri ehenhla ka Ntshava leyi a a kota ku vona Rivala ra Esdraelon leri nga edzongavupeladyambu, kwalomu ka timitara ta 400 ku ya ehansi. Nambu wa Kixoni a wu hundza etimbaleni leti nga ni byanyi wu khulukela eLwandle Lerikulu ekusuhi ni Ntshava ya Karimeli. Swi nga endleka leswaku nambu lowu, a wu tshwile hi mixo wolowo kambe a ku ri ni vonaka ku rini ni nchumu lowu vangamaka ekule. Vuthu ra Sisera a ri ri karhi ri tshinela ku vonaka ku vangama. Ku vangama koloko a ku ri mavuthu ya makalichi ya kwalomu ka 900 lawa swi nga endlekaka leswaku a ma ri ni switsemo swa nsimbi. Sisera a a tiyimisele ku herisa Vaisrayele ku fana ni loko a tshovela maxalana.

Debora a a swi tiva leswaku Baraka ni vuthu rakwe a va rindzele ku kongomisiwa hi yena. Xana a ko va yena ntsena wansati kwalaho? Xana a a titwa njhani hi ntirho lowu a a nyikiwe wona lowu a wu nga olovi? Xana a a tivutisa leswaku u tele yini kwalaho? Nikatsongo. Yehovha Xikwembu xakwe a a n’wi byerile leswaku a sungula nyimpi yoleyo; u tlhele a vula leswaku u ta tirhisa wansati ku hetisa nyimpi leyi. (Vaavanyisi 4:9) Xana Debora ni vuthu leri, leri nga ni xivindzi va hi dyondzisa yini hi ripfumelo?

Loko Bibele yi vulavula hi Debora, yi n’wi vitana “muprofeta wa xisati.” Sweswo a swi tolovelekanga ematin’wini ya Bibele kambe swi n’wi endle munhu la hlawulekeke.a Debora a a ha fanele ku endla ntirho wun’wana, a tlhela a lulamisa timhaka hi ku kongomisiwa hi Yehovha.—Vaavanyisi 4:4, 5.

Debora a a tshama endhawini ya tintshava ya Efrayimi, exikarhi ka muti wa Bethele ni wa Rhama. A a tshama ehansi ka murhi wa ncindzu a avanyisa vanhu hilaha Yehovha a n’wi leriseke hakona. Ntirho wakwe a wu tika swinene kambe a nga wu pfumelelanga leswaku wu n’wi heta matimba. A a ha ta endla swo tala. Endzhakunyana, u tsale risimu leri huhuteriweke leri nga ni marito lawa, lama vulavulaka hi vanhu lava nga tshembekiki lama nge: “Va hlawule swikwembu leswintshwa. Hi nkarhi wolowo a ku ri ni nyimpi etinyangweni.” (Vaavanyisi 5:8) Leswi Vaisrayele a va tshike Yehovha va ya gandzela swikwembu swin’wana, u va nyikete eka valala va vona. Yabini Hosi ya Vakanana a a va tshikilela hi ku tirhisa Sisera Ndhuna ya matimba.

Sisera u vangele Vaisrayele maxangu. Ndhavuko ni vukhongeri bya Vakanana a swi ri ni tihanyi, a ku endliwa magandzelo hi vana ni vunghwavava etempeleni. A swi ri njhani ku hanya hansi ka mfumo wa Mukanana ni vuthu rakwe? Risimu ra Debora ri kombisa leswaku a swi nga olovi ku fambafamba emutini naswona a ku nga ha ri na munhu loyi a a tshama kona. (Vaavanyisi 5:6, 7) Hi nga ha anakanya hi vanhu lava va ri enhoveni ni le tintshaveni, va chava ku rima kumbe ku tshama eka miti leyi nga biyeriwangiki naswona a va chava ku fambafamba emagondzweni hi ku chava ku hlaseriwa, ku tekeriwa vana ni ku pfinyeriwa vasati va vona.b

A ku tshama ku ri ni ku getsela ka meno ku ringana malembe ya 20 kukondza loko Yehovha a vona leswaku vanhu vakwe lava sihalaleke, a va tiyimisele ku hundzuka kumbe hilaha marito lama huhuteriweke ya risimu ra Debora na Baraka ma vulaka hakona ma ku: “Ku fikela loko mina Debora ndzi suka ndzi yima, ku fikela loko ndzi suka ndzi yima ndzi ri manana eIsrayele.” A hi swi tivi loko Debora nsati wa wanuna la vuriwaka Lapidoto a a ri manana hi ku kongoma, kambe marito lawa a ma vuriwa hi ndlela yo fanekisela. Entiyisweni Yehovha u rhume Debora leswaku a ya nyika tiko nsirhelelo lowu fanaka ni wa manana. U n’wi byele leswaku a ya vitana wanuna wa ripfumelo Muavanyisi Baraka naswona a n’wi kongomisa leswaku a ya lwa na Sisera.—Vaavanyisi 4:3, 6, 7; 5:7.

Yehovha u tirhise Debora leswaku a byela Baraka a ku: “Famba u ya eNtshaveni ya Taboro.” Baraka a a fanele a hlengeleta vavanuna va 10 000 eka tinxaka timbirhi ta Israyele. Debora u va byela hi xitshembiso xa Xikwembu xa leswaku va ta hlula Sisera wa matimba ni makalichi yakwe ya 900. Xitshembiso xolexo xi n’wi hlamarisile Baraka. Vaisrayele a va nga ri na vuthu hambi ku ri matlhari. Hambiswiritano, Baraka u pfumerile ku ya enyimpini kambe u pfumele ku ya ntsena loko Debora na yena a ta ta eNtshaveni ya Taboro.—Vaavanyisi 4:6-8; 5:6-8.

Van’wana va anakanya leswaku Baraka a a nga ri na ripfumelo hileswi a kombeleke leswaku Debora a famba na yena kambe sweswo a hi ntiyiso. Baraka a nga kombelanga ni tlhari ni rin’we eka Xikwembu. Kambe leswi a a ri wanuna wa ripfumelo, u vone nkoka wa ku va a va ni muyimeri wa Xikwembu leswaku a n’wi tiyisa, yena ni vavanuna lava a a ri na vona. (Vaheveru 11:32, 33) Yehovha u va seketerile. U pfumelele Debora leswaku a va na vona hilaha Baraka a a kombele hakona. U tlhele a tirhisa Debora ku profeta leswaku nyimpi leyi a yi nge hetisiwi hi wanuna. (Vaavanyisi 4:9) Yehovha u hlawule leswaku ku va wansati loyi a nga ta dlaya Sisera lowo homboloka.

Namuntlha vavasati va langutana ni madzolonga, ku tshikileriwa ni ku kala vululami. Swa kala leswaku vavasati va nyikiwa xindzhuti lexi Xikwembu xi lavaka leswaku va nyikiwa xona. Hambiswiritano, eka Xikwembu vavasati ni vavanuna va fana. (Varhoma 2:11; Vagalatiya 3:28) Xikombiso xa Debora xi hi tsundzuxa leswaku Xikwembu xi tlhela xi katekisa vavasati hi malunghelo ni swikombo swa swikongomelo swa xona. Hikwalaho i swa nkoka leswaku hi nga tekeleli xihlawuhlawu lexi nga kona namuntlha.

Baraka u yile a ya hlengeleta vuthu rakwe. U hlengelete vavanuna va 10 000 lava a va ri ni xivindzi leswaku va ya lwa ni mavuthu ya Sisera. Loko Baraka a ri karhi a kongomisa vavanuna eNtshaveni ya Taboro, a a tsakile hileswi a kumeke nseketelo lowu a wu va tiyisa. Ha hlaya: “Debora a tlhandluka na yena.” (Vaavanyisi 4:10) Anakanya ndlela leyi swi ma tiyiseke ha yona masocha wolawo ku vona wansati loyi a nga ni xivindzi a ya na vona eNtshaveni ya Taboro, a tiyimisele ku peta vutomi byakwe ekhombyeni hikwalaho ka ripfumelo rakwe eka Yehovha Xikwembu!

Loko Sisera a vona leswaku Vaisrayele va hlengelete vuthu leswaku ri lwa na yena, a nga ha yimayimanga. Tihosi to hlaya ta Vakanana ti seketele Hosi Yabini loyi swi nga endlekaka leswaku a a ri ni matimba ku va tlula. Kutani makalichi ya Sisera ma ninginingisa misava loko ma ri karhi ma tshinela hinkwawo ma ta hlengeletana erivaleni. Vakanana a va tiyiseka leswaku va ta namba va heta hi vuthu ra Vaisrayele.—Vaavanyisi 4:12, 13; 5:19.

Xana Baraka na Debora a va ta endla yini leswi nala wa vona a a tshinela? Loko a va yima kwalaho eNtshaveni ya Taboro, a va ta ma hlula mavuthu ya Vakanana hikuva makalichi ya vona a ma ri ehansi erivaleni. Kambe Baraka a a ta lwa hilaha Yehovha a vuleke hakona, kutani a a yimele nkongomiso lowu humaka eka Debora. Eku heteleleni rito ra Debora ri humile, ri ku: “Suka u yima, hikuva leyi i ndlela leyi Yehovha a nga ta nyikela Sisera evokweni ra wena ha yona. Xana a hi Yehovha la fambeke emahlweni ka wena?” Hi tlhela hi hlaya: “Baraka a rhelela eNtshaveni ya Taboro a ri ni vavanuna va 10 000 va n’wi sele endzhaku.”—Vaavanyisi 4:14.c

Mavuthu ya Israyele ma chikile entshaveni ma ta erivaleni ma kongoma makalichi wolawo ya nyimpi. Xana Yehovha u ve na vona hilaha Debora a a tshembise hakona? Nhlamulo ya kona a yi hlwelanga. Ha hlaya: “Misava yi ninginikile, matilo na wona ma thonile.” Mavuthu ya Sisera lawa a ma tikukumuxa ma pfilunganyekile. Hiloko ku sungula ku na mpfula. Yi halake hi matimba naswona misava yi hatle yi tsakama. Hi ku tsopeta ka tihlo, makalichi ya nsimbi a ma nga ha ri na ntirho. Ma bodlhomele endzhopeni, a ma ha va pfunanga ha nchumu.—Vaavanyisi 4:14, 15; 5:4.

Xidzedze a xi va karhatanga Baraka ni vavanuna vakwe. A va swi tiva leswaku xi huma kwihi. Va nambe va kongoma eka mavuthu ya Vakanana. Leswi a va tirhisiwa hi Xikwembu, a va siyanga ni un’we eka vuthu ra Sisera. Nambu wa Kixoni wu khuluke wu famba ni mintsumbu yi ya eLwandle Lerikulu.—Vaavanyisi 4:16; 5:21.

Namuntlha Yehovha a nga rhumi malandza yakwe leswaku ma ya lwa enyimpini ya xiviri. Kambe u ma rhuma leswaku ma ya lwa nyimpi ya moya. (Matewu 26:52; 2 Vakorinto 10:4) Loko hi ringeta ku yingisa Xikwembu namuntlha, hi va hi ri ku lweni ka nyimpi. Hi fanele hi va ni xivindzi hikuva lava yingisaka Xikwembu namuntlha va nga ha kanetiwa hi ndlela yo vava. Kambe Yehovha a nga si cinca. Wa ha va seketela vanhu lava fanaka na Debora, Baraka ni masocha lawa a ma ri ni xivindzi ya le Israyele wa khale lawa ma veke ni ripfumelo ma tshembela eka yena.

Sisera loyi a nga nala wa Vaisrayele u dye hansi. Mutshikileri loyi wa vanhu va Xikwembu, u baleke enyimpini hi milenge. U siye vavanuna vakwe va ri karhi va dlayiwa, u tseme a ri vona a ri karhi a tsemakanya exikarhi ka masocha ya Vaisrayele a lava ku ya kun’wana ni kun’wana laha a nga tumbelaka kona. Loko a ri karhi a tsutsuma, mbilu a yi lava ni ku huma hi nomu hikwalaho ko chava leswaku masocha ya Vaisrayele ma nga n’wi khoma. U balekele entsongeni wa Hevere lowa Mukena loyi a sukeke eka rikwavo a ya edzongeni kutani a fika a endla ntwanano na Hosi Yabini.—Vaavanyisi 4:11, 17.

Sisera u fike entsongeni wa Hevere a lo lakahla hi ku karhala! Loko a fika u kume leswaku Hevere a nga kona. Kambe nsati wakwe Yayele a a ri kona. Sisera u nambe a anakanya leswaku Yayele u ta xixima ntwanano wa nuna wakwe lowu a wu endleke na Hosi Yabini. Sisera a a ri ni ntshembo wa leswaku wansati loyi u ta n’wi khoma kahle. Swi le rivaleni leswaku Sisera a a nga n’wi tivi kahle Yayele. A swi kanakanisi leswaku Yayele u ku vonile ku tshikileriwa loku a ku ri kona etikweni; a tlhela a swi vona leswaku Sisera u titwa a sirhelelekile eka yena. Yayele a a fanele a pfuna wanuna loyi kumbe a yima na Yehovha hi ku herisa nala wa vanhu Xikwembu. Xana a a ta endla yini? Xana wansati loyi a a ta n’wi hlula njhani wanuna loyi wa matimba?

Yayele a nga ha yimayimanga, u nambe a nyika Sisera ndhawu yo lata rimbambu. Sisera u byele Yayele leswaku loko ku ta vanhu va ta n’wi lava a nga vuli leswaku u kona. Yayele u n’wi funengetile ivi loko a n’wi kombela mati, u n’wi nyike meleke. Ku nga ri khale u etlele bya n’wantenyana. Yayele u teke mhingu ya ntsonga ni mhandzi a tshinela enhlokweni ya Sisera naswona hi nkarhi wolowo a a fanele a endla nchumu lowu nga oloviki a yimela Yehovha. Loko a a lo kanakana, a a ta va a vange hasahasa. Xana u anakanye hi vanhu va Yehovha ni ndlela leyi wanuna loyi a va xaniseke ha yona malembe yo tala? Kumbe, xana u anakanye hi lunghelo ra ku va a yimela Yehovha? Rungula leri a ri hi byeli nchumu hi sweswo. Kambe ha swi tiva leswaku Yayele a nga hlwelanga, u dlaye Sisera.—Vaavanyisi 4:18-21; 5:24-27.

Baraka u hetelele a fika ekaya ka Hevere a ta lava Sisera. Loko Yayele a n’wi komba ntsumbu lowu tlhaviweke hi mhingu, u swi vonile leswaku vuprofeta bya Debora byi hetisekile. Wansati u dlaye Sisera wanuna wa matimba. Vaxopaxopi va namuntlha va vita Yayele hi mavito lama nga tsakisiki kambe Baraka na Debora hi vona va swi twisisaka ku antswa. Eka risimu ra vona, va huhuteriwe leswaku va dzunisa Yayele tanihi “la katekeke ngopfu exikarhi ka vavasati” hikwalaho ka xivindzi xakwe. (Vaavanyisi 4:22; 5:24) Xiya ndlela leyi Debora a a hanana ha yona. U dzunise Yayele swi huma embilwini; a a tsakisiwe hileswi rito ra Yehovha ri hetisekeke.

Leswi Sisera a a nga ha ri kona, Hosi Yabini a a nga ha ta va karhata Vaisrayele. Vakanana a va ha va tshikilelanga vanhu. Ku ve ni ku rhula etikweni ku ringana malembe ya 40. (Vaavanyisi 4:24; 5:31) Debora, Baraka na Yayele va katekisiwile hileswi va veke ni ripfumelo eka Yehovha Xikwembu. Loko hi tekelela ripfumelo ra Debora, hi tshama hi tshembekile eka Yehovha ni ku khutaza van’wana leswaku va endla tano, Yehovha u ta hi katekisa swinene.