Buku Ya Bibele Ya Vu-10—2 Samuel

Vatsari: Gadi na Nathani

Ndhawu Ya Vutsari: Israyele

Ku Hetiwa Ka Vutsari: c. 1040 B.C.E.

Nkarhi Lowu Hlanganisiweke: c. 1077–c. 1040 B.C.E.

 1. Samuel wa Vumbirhi yi pfula hi ku lwisana ni matshamelo wahi, naswona mhaka ya yona yi vumbekisa ku yini?

TIKO ra Israyele a ri ri enhlomulweni hikwalaho ka khombo ra Gilibowa ni minhlaselo leyi vaka kona ya Vafilista lava hlulaka. Varhangeri va Israyele ni vandla ra majaha ya rona va file. Ematshamelweni lawa “muhlawuriwa wa Yehova” lontshwa, ku nga Davhida n’wana Yese, u ye exivonweni xa tiko hi laha ku taleke. (2 Sam. 19:21) Xisweswo ku sungula buku ya Samuel wa Vumbirhi, leyi yi nga ha vitaniwaka buku ya Yehova na Davhida hi laha ku faneleke. Nhlamuselo ya yona yi tele hi goza ra muxaka wun’wana ni wun’wana. Hi humesiwa evuentweni bya ku hluriwa hi yisiwa enhlohlorhini ya ku hlula, ku suka enhlomulweni wa tiko leri hlaseriweke hi dzolonga ku ya eku humeleleni ka mfumo lowu hlanganeke, ku suka ematimbeni ya vuntshwa ku ya eka vutlhari bya malembe lama engetelekeke. Hi leyi mhaka leyikulu ya vutomi bya Davhida loko a ri karhi a lava ku landzela Yehova hi mbilu ya yena hinkwayo.a I mhaka leyi faneleke ku vanga mindzavisiso ya mbilu eka muhlayi un’wana ni un’wana leswaku a ta tiyisa vuxaka ni xiyimo xa yena n’wini ni Muvumbi wa yena.

 2. (a) Buku leyi yi thyiwe Samuel wa Vumbirhi hi ndlela yihi? (b) Vatsari a va ri vamani, timfanelo ta vona a ti ri tihi, naswona i rhekhodo yihi ntsena leyi va laveke ku yi hlayisa?

² Kahle-kahle, vito ra Samuwele a ri boxiwi eka rhekhodo ya Samuel wa Vumbirhi, vito leri kahle-kahle ri nyikiweke buku leyi hikwalaho ka leswi eku sunguleni a yi ri buku, kumbe vholumo yin’we, na Samuel wo Sungula. Muprofeta Nathani na muprofeta Gadi, lava va hetiseke ku tsariwa ka Samuel wo Sungula, va ye emahlweni eku tsaleni ka Samuel wa Vumbirhi hinkwayo. (1 Tikr. 29:29) A va faneleka khwatsi entirhweni lowu. Gadi u ve na Davhida loko a hloteriwa ku tlula nawu eIsrayele, naswona eku heleni ka ku fuma ka Davhida ka malembe ya 40, a a ha ri ni vunghana swinene ni hosi. Gadi a a ri yena loyi a tirhisiweke ku vula ku tshohoka ka Yehova eka Davhida hikwalaho ka ku hlaya Israyele hi vuhunguki. (1 Sam. 22:5; 2 Sam. 24:1-25) Ku hlanganisa ni ku ndlandlamuxa nkarhi lowu wu nga endzhaku ka vutomi bya Gadi a wu ri ntirho wa Nathani muprofeta, nakulobye lonkulu wa Davhida. A ri ri lunghelo ra yena ku tivisa ntwanano wa risima wa Yehova na Davhida, ntwanano wa mfumo lowu nga heriki. Hi yena loyi hi xivindzi naswona ehansi ka ku huhuteriwa a kombiseke xidyoho lexikulu xa Davhida lexi katsaka Batixeba ni xigwevo xa xona. (2 Sam. 7:1-17; 12:1-15) Xisweswo Yehova u tirhise Nathani, loyi vito ra yena ri vulaka ku “[Xikwembu] Xi Nyikile,” na Gadi, loyi vito rakwe ri vulaka ku “Nkateko Lowunene,” ku rhekhoda rungula leri huhuteriweke ni leri pfunaka leri nga eka Samuel wa Vumbirhi. Van’wamatimu lava va nga hava vukanganyisi a va nga lavi ku hlayisa mianakanyo ya vona, tanihi leswi ku nga hava rungula leri nyikeriweke hi ta vakokwa wa vona kumbe vutomi bya vona bya munhu hi xiyexe. Va lave ntsena ku hlayisa rhekhodo leyi huhuteriweke hi Xikwembu, leswaku ku pfuneka vagandzeri va Yehova va nkarhi lowu taka.

 3. I nkarhi wihi lowu hlanganisiwaka hi Samuel wa Vumbirhi, naswona vutsari bya yona byi hetiwe rini?

³ Samuel wa Vumbirhi yi sungula nhlamuselo ya matimu lama pakanisaka ya Bibele endzhaku ka rifu ra Sawulo, hosi yo sungula ya Israyele, naswona yi yi yisa ekusuhi ni makumu ya ku fuma ka Davhida ka 40 wa malembe. Xisweswo, nkarhi lowu hlanganisiweke wu sukela eka 1077 B.C.E. ku ya kwalomu ka 1040 B.C.E. Ntiyiso wa leswaku buku leyi a yi rhekhodi ku fa ka Davhida i vumbhoni lebyi tiyeke bya leswaku yi tsariwe kwalomu ka 1040 B.C.E., kumbe emahlweninyana ka rifu ra yena.

 4. Samuel wa Vumbirhi yi fanele ku amukeriwa tanihi xiyenge xa nxanxamelo wa tibuku ta Bibele hikwalaho ka swivangelo swihi?

⁴ Hikwalaho ka swivangelo leswi fanaka leswi andlariweke mayelana na Samuel wo Sungula, buku ya Samuel wa Vumbirhi yi fanele ku amukeriwa tanihi xiphemu xa nxanxamelo wa tibuku ta Bibele. Vutshembeki bya yona a byi kanakaneki. Ntiyiso wa yona, yi nga funengeti hambi ku ri swidyoho ni ku tsana ka Hosi Davhida, i vumbhoni bya matimba bya swiyimo hi byoxe.

 5. Hi xihi xivangelo lexikulu swinene xo amukela Samuel wa Vumbirhi tanihi Matsalwa lama huhuteriweke?

⁵ Hambi swi ri tano, vumbhoni lebyi tiyeke ngopfu bya vutshembeki bya Samuel wa Vumbirhi byi fanele ku kumiwa eka vuprofeta lebyi hetisekeke, ngopfu-ngopfu lebyiya byi yelanaka ni ntwanano wa Mfumo na Davhida. Xikwembu xi tshembise Davhida xi ku: “Yindlu ya wena, ni vuhosi bya wena byi ta tshama hi laha ku nga heriki emahlweni ka wena: xiluvelo xa wena xi ta tiya hi masiku.” (7:16) Yeremiya, hambi ku ri emakun’wini ya mfumo wa Yuda, u boxe ku hambeta ka xitshembiso lexi yaka eka yindlu ya Davhida hi marito lama nge: “Hikuva ku vula Yehova: Davhida a nga ka a nga pfumali munhu loyi a tshamaka exiluvelweni xa yindlu ya Israyele.” (Yer. 33:17) Vuprofeta lebyi a byi hundzanga byi nga hetisekanga, hikuva Yehova endzhakunyana u tise “Yesu Kriste, n’wana Davhida” a huma eYuda, hi laha Bibele yi swi tiyisaka kahle ha kona.—Mat. 1:1.

LESWI NGA ENDZENI KA SAMUEL WA VUMBIRHI

 6. Davhida u endlisa ku yini loko a twa mahungu ya ku fa ka Sawulo na Yonathani?

⁶ Swiendlakalo swo sungula swa ku fuma ka Davhida (1:1–4:12). Endzhaku ka rifu ra Sawulo eNtshaveni ya Gilibowa, mubaleki wa Muamaleke la humaka enyimpini u ta hi ku tsutsuma eka Davhida eSikilaga a ri ni xiviko. Hi ku tshemba ku kuma tintswalo eka Davhida, u luka mhaka a ku hi yena hi byakwe a loviseke vutomi bya Sawulo. Ematshan’wini yo bumabumeriwa, Muamaleke u kuma hakelo ya rifu ntsena, hikuva u tiavanyisile hi ku veka vumbhoni byo dlaya “muhlawuriwa wa Yehova.” (1:16) Hosi leyintshwa, ku nga Davhida, sweswi u qambha risimu ra xirilo, “Vurha,” leri a rilelaka rifu ra Sawulo ni ra Yonathani eka rona. Leri ri ya eku chaputeni ko xonga eka xiga xa rona lexi fikelelaka mbilu xa rirhandzu lerikulu ra Davhida eka Yonathani: “Mbilu yanga yi vavisekela wena Yonathani, makwerhu! A wu ndzi tsakisa ngopfu-ngopfu. Rirhandzu ra wena a ri ndzi nandzihela ku tlula rirhandzu ra vavasati. Tinhenha ti wile hi ku yini? Matlhari ya tona ma lahlekile hi ku yini?”—1:17, 18, 26, 27.

 7. Hi swihi swiendlakalo swin’wana leswi funghaka xiyenge xo sungula xa ku fuma ka Davhida ke?

⁷ Hi vukongomisi bya Yehova, Davhida ni vavanuna vakwe va yisa mindyangu ya vona le Hebroni endhawini ya Yuda. Laha vakulu va rixaka leri va ta va ta tota Davhida tanihi hosi ya vona hi 1077 B.C.E. Jenerala Yowabu u va la dumeke ngopfu eka vaseketeri va Davhida. Hambi swi ri tano, tanihi muphikisi wa vuhosi ehenhla ka tiko, Ixi-Boxete, n’wana Sawulo, u totiwa hi Abinere, hosi ya vuthu. Ku ni timholovo ta nkarhi na nkarhi exikarhi ka mavuthu lama mambirhi lama kanetanaka, naswona Abinere u dlaya makwavo wa Yowabu. Eku heteleleni, Abinere wa suka enxaxeni wa Davhida. U yisa Mikala, nhwanyana wa Sawulo eka Davhida, loyi Davhida a ku ri khale a n’wi vutile. Hambi swi ri tano, ku rihisela ku dlaya makwavo, Yowabu u kuma nkarhi wo dlaya Abinere. Davhida u vaviseka ngopfu hi leswi, a nga lavi vutihlamuleri byo karhi. Hi ku hatlisa endzhakunyana Ixi-Boxete hi byakwe wa dlawa loko a “ri karhi a etlela a wisa.”—4:5.

 8. Yehova u katekisa ku fuma ka Davhida ehenhla ka Israyele hinkwaro hi ndlela yihi?

⁸ Davhida hosi eYerusalema (5:1–6:23). Hambi leswi ana se a fumeke tanihi hosi eYuda hi malembe ya nkombo ni tin’hweti ta tsevu, Davhida sweswi u va mufumi loyi a nga hava xisolo, naswona vayimeri va tinxaka va n’wi tota tanihi hosi ehenhla ka Israyele hinkwaro. Loku i ku totiwa ka yena ka vunharhu (1070 B.C.E.). Wun’wana wa mintirho yo sungula ya Davhida tanihi mufumi wa mfumo hinkwawo i ku teka khokholo ra Siyoni eYerusalema eka Vayebusi lava tisirheleleke hi migerho, a va kuma hi xitshuketa hi ndlela ya muhocho wa mati. Davhida endzhaku u endla Yerusalema ntsindza wa yena. Yehova wa mavandla u katekisa Davhida, a n’wi kurisa ngopfu. Hambi a ri Hiramu, hosi leyi fumeke ya Tiri, u rhumela Davhida mikedari ya risima ni vatirhi ku ya aka yindlu ya hosi. Ndyangu wa Davhida wa andza, naswona Yehova u katekisa ku fuma ka yena. Ku na ku hlangana kumbirhi loku engetelekeke ni Vafilista lava rhandzaka nyimpi. Eka yo sungula ya leti, Yehova u hlaselela Davhida nala eBaala-Perasimi, a n’wi nyika ku hlula. Eka ya vumbirhi, Yehova u endla hlori rin’wana hi ku endla “vunyingi bya milenge eswicapilweni swa mirhubeyila,” leswi kombaka leswaku Yehova u le mahlweni ka Israyele ku ya hlasela mavuthu ya Vafilista. (5:24) Vona ku hlula kun’wana loku hlawulekeke ka mavuthu ya Yehova!

 9. Hlamusela swiendlakalo leswi hlanganisiwaka ni ku tisiwa ka Areka eYerusalema.

⁹ Loko a teka vavanuna va 30 000 na yena, Davhida u boha ku tisa areka ya ntwanano yi suka eBaale-Yuda (Kiriyata-Yeyarimi) yi ya eYerusalema. Loko yi ri karhi yi tisiwa kun’we ni vuyimbeleri lebyikulu ni ku tsaka, kalichi leri yi nga eka rona ra wa, naswona Uza, loyi a fambaka etlhelo, wa fikelela a khoma Areka leyo kwetsima. “Kutani vukari bya Yehova byi pfurhela Uza, kutani Xikwembu xi n’wi dlaya kona hikuva a nga chavanga.” (6:7) Areka yi tshama endlwini ya Obede-Edomu, naswona eka tin’hweti tinharhu leti tlhandlamaka, Yehova u katekisa swinene yindlu ya Obede-Edomu. Endzhaku ka tin’hweti tinharhu Davhida wa ta a ta teka Areka hi mukhuva lowunene endleleni hinkwayo. Hi ku huwelela ka ku tsaka, ku yimbelela ni ku cina, Areka yi tisiwa entsindza wa Davhida. Davhida u phofula ntsako wa yena lowukulu hi ku cina emahlweni ka Yehova, kambe nsati wa yena Mikala a nga na mhaka na swona leswi. Davhida wa sindzisa a ku: “Ndzi ta cina kambe emahlweni ka Yehova.” (6:22) Hikwalaho ka leswi Mikala u tshama a ri hava n’wana ku fika eku feni ka yena.b

10. I ntwanano ni xitshembiso xihi xa Yehova lexi ku ya emahlweni xi taka enyingisweni wa hina?

¹⁰ Ntwanano wa Xikwembu na Davhida (7:1-29). Sweswi hi ta eka xin’wana xa swiendlakalo swa nkoka swinene evuton’wini bya Davhida, lexi xi hlanganaka hi ku kongoma ni nhloko-mhaka hinkwayo ya Bibele, ku kwetsimisiwa ka vito ra Yehova hi Mfumo ehansi ka Mbewu leyi tshembisiweke. Xiendlakalo lexi xi tlhekeka eku naveleni ka Davhida ku aka yindlu ya areka ya Xikwembu. Tanihi leswi yena a tshamaka endlwini yo xonga ya mikedari, u kombisa Nathani ku navela ka yena ku aka yindlu ya areka ya Yehova ya ntwanano. Hi ku tirhisa Nathani, Yehova u tlhela a tiyisekisa Davhida hi musa wa Yena wa rirhandzu eka Israyele naswona u simeka ntwanano lowu nga ta tshama nkarhi hinkwawo na yena. Hambi swi ri tano, a ku nge vi Davhida kambe ku ta va mbewu ya yena leyi yi nga ta aka yindlu ya vito ra Yehova. Tlhandla-kambirhi, Yehova u endla xitshembiso xa rirhandzu a ku: “Kambe yindlu ya wena, ni vuhosi bya wena byi ta tshama hi laha ku nga heriki emahlweni ka wena: xiluvelo xa wena xi ta tiya hi masiku.”—7:16.

11. Davhida u phofula ku nkhensa hi xikhongelo xihi?

¹¹ Hi ku taleriwa hi vunene bya Yehova, hi laha swi phofuriweke ha kona hi ntwanano lowu wa Mfumo, Davhida u phofula ku nkhensa ka yena ka tintswalo hinkwato ta Xikwembu ta rirhandzu a ku: “Kambe i mani la kotisaka tiko ra wena ra Israyele, ri nga tiko ra xiviri emisaveni, leri Xikwembu xi teke ku tikutsulela rona, xi ta va ni tiko ra xona, xi va xi va vekela vito, ni ku va endlela xilo lexikulu, ni xilo lexi chavisaka? . . . Kutani wena, Yehova, a wu ri Xikwembu xa vona.” (7:23, 24) U khongelela ku kwetsimisiwa ka vito ra Yehova hi ku hiseka ni leswaku yindlu ya Davhida yi va leyi simekiweke hi laha ku tiyeke emahlweni ka Yena.

12. Hi tihi tinyimpi leti Davhida a ti lwaka, naswona i musa wihi lowu a wu kombisaka yindlu ya Sawulo?

¹² Davhida u ndlandlamuxa vulawuri bya Israyele (8:1–10:19). Hambi swi ri tano, Davhida a nga tshikiwi leswaku a fuma hi ku rhula. Ka ha ri na tinyimpi leti faneleke ku lwiwa. Davhida u ya emahlweni a hlasela Vafilista, Vamowabu, Vasoba, Vasiriya ni Vaedomu, a kurisa ndzilakano wa Israyele wu ya emindzilakaneni ya wona leyi vekiweke hi Xikwembu. (2 Sam. 8:1-5, 13-15; Deut. 11:24) Endzhaku u yisa nyingiso wakwe endlwini ya Sawulo leswaku hikwalaho ka Yonathani, a ta phofula tintswalo ta rirhandzu eka vahi ni vahi lava saleke. Siba, nandza wa Sawulo, u tsundzuka n’wana Yonathani wa jaha, Mefiboxete, loyi a lamaleke eminkondzweni. Hi ku anghwetla, Davhida u lava leswaku nhundzu hinkwayo ya Sawulo yi yisiwa eka Mefiboxete ni leswaku nsimu yakwe yi rimiwa hi Siba ni malandza ya yena ku humesela yindlu ya Mefiboxete swakudya. Hambi swi ri tano, Mefiboxete hi byakwe u fanele ku dya etafuleni ra Davhida.

13. I ku hlula kwihi kun’wana loku Yehova a kombisaka ha kona leswaku u na Davhida?

¹³ Loko hosi ya Amoni yi fa, Davhida u rhumela vayimeri eka Hanunu n’wana wakwe ni marito ya tintswalo ta rirhandzu. Hambi swi ri tano, vatsundzuxi va Hanunu, va hehla Davhida hi ku va rhumela ku ya kambela tiko, kutani va va tsongahata ni ku va tlherisa va susiwe swiambalo swin’wana. Hi ku hlundzukisiwa hi tihanyi leti, Davhida u rhumela Yowabu ni vuthu ra yena ku ya rihisela vudyoho lebyi. Loko a avanyisa mavuthu ya yena, u hlasela Vaamoni ni Vasiriya hi ku olova lava a va tile ku ta va pfuna. Vasiriya va tlhela va hlengeleta mavuthu ya vona, ivi va hluriwa nakambe hi mavuthu ya Yehova ehansi ka xileriso xa Davhida naswona va tokota ku lahlekeriwa hi vakhandziyi va makalichi va 700 ni vakhandziyi va tihanci va 40 000. Lebyi i vumbhoni byin’wana bya tintswalo ni ku katekisa ka Yehova eka Davhida.

14. I swidyoho swihi leswi Davhida a swi endlaka eka Batixeba?

¹⁴ Davhida u dyohela Yehova (11:1–12:31). Ximun’wana lexi landzelaka Davhida nakambe u rhumela Yowabu eka Amoni ku ya rhendzela Rhaba, loko yena hi yexe a sala eYerusalema. Madyambu man’wana loko a ri elwangwini ra yena, u vona Batixeba wo xonga, nkata Uriya wa Muheti, loko a ri karhi a hlamba. Loko a n’wi tisa endlwini ya yena, u etlela na yena, naswona wa tika. Davhida u ringeta ku siva-siva hi ku vuyisa Uriya enyimpini ya le Rhaba ivi a n’wi rhumela endlwini yakwe ku ya tiphyuphyisa. Hambi swi ri tano, Uriya wa ala ku titsakisa ni ku etlela ni nsati wakwe loko Areka ni vuthu swi “tshame mintsongeni.” Hi ku tiyimisela Davhida u tlherisela Uriya eka Yowabu ni papila leri nge: “Vekani Uriya laha nyimpi yi hisaka kona, mi n’wi sukela kona leswaku a tlhaviwa, a fa.” (11:11, 15) Hi ndlela leyi Uriya wa fa. Endzhaku ka loko nkarhi wa ku rila ka Batixeba wu hundzile, Davhida hi ku hatlisa u n’wi tisa endlwini yakwe, laha a vaka nsati wakwe, naswona n’wana wa vona wa jaha, wa velekiwa.

15. Nathani u vula ku avanyisa ka vuprofeta ehenhla ka Davhida hi ndlela yihi?

¹⁵ Leswi swi bihile emahlweni ya Yehova. U rhumela muprofeta Nathani eka Davhida ni rungula ra ku avanyisa. Nathani u byela Davhida hi ta wanuna la fumeke ni wanuna la nga xisiwana. Un’wana a a ri ni mintlhambi yo tala, kambe lon’wana a a ri ni xinyimpfana xin’we xa xisati, lexi a xi ri murhandziwa endyangwini naswona “xi ri kukotisa n’wana eka yena.” Hambi swi ri tano, loko ku ta eku endliweni ka nkhuvo, wanuna la fumeke a nga tekanga nyimpfu emintlhambini ya yena n’wini, kambe u teke xinyimpfana xa xisati xa wanuna la nga xisiwana. Hi ku vavisiwa hi ku twa leswi, Davhida u tlakusa rito a ku: “Yehova wa hanya! La endliseke sweswo u fanekele hi ku fa!” Endzhaku ku ta marito ya Nathani lama nge: “Munhu loyi hi wena!” (12:3, 5, 7) Endzhaku u vula ku avanyisa ka vuprofeta ka leswaku vasati va Davhida va ta onhiwa erivaleni hi wanuna un’wana, leswaku yindlu ya yena yi ta hlaseriwa hi nyimpi ya le ndzeni, ni leswaku n’wana wakwe loyi a nga n’wi kuma hi Batixeba u ta fa.

16. (a) Hi tihi tinhlamuselo leti hlanganaka ni mavito ya n’wana wa vumbirhi wa Davhida hi Betixeba? (b) Vuyelo byo hetelela bya nhlaselo ehenhla ka Rhaba hi byihi?

¹⁶ Hi ku rila ni ku hundzuka ka xiviri, Davhida u pfumela erivaleni a ku: “Ndzi dyohele Yehova.” (12:13) Ku hetisisa rito ra Yehova, n’wana wa nhlangano wa vuoswi wa fa endzhaku ka ku vabya masiku ya nkombo. (Endzhakunyana, Davhida u va ni n’wana un’wana wa jaha hi Batixeba; loyi va n’wi thya Solomoni, vito leri humaka eka rimitsu leri vulaka “ku rhula.” Hambi swi ri tano, Yehova u rhuma Nathani ku ya tlhela a n’wi thya Yedidiya, leswi vulaka ku “Murhandziwa wa Jah.”) Endzhaku ka ntokoto wa yena lowu vavisaka moya-xiviri, Davhida u vitaniwa hi Yowabu ku ta eRhaba, laha nhlaselo wo hetelela wu lulamisiwaka kona. Loko a teke mphakelo wa mati ya muti, Yowabu u siyela hosi ku dzuneka ka ku teka muti hi woxe hi ku xixima.

17. Hi wahi makhombo ya le ndzeni lama sungulaka ku hlasela yindlu ya Davhida?

¹⁷ Swirhalanganya swa Davhida swa le kaya (13:1–18:33). Swiphiqo swa ndyangu wa Davhida swi sungula loko Aminoni, un’wana wa majaha ya Davhida, a rhandza Tamari hi ku hiseka, makwavo wa xisati wa makwavo Abixalomu hi tatana. Aminoni wa tivabyisa ivi a kombela leswaku Tamari wo xonga a rhumeriwa ku ya n’wi khathalela. Wa n’wi onha ivi endzhaku a n’wi venga ngopfu, lerova a n’wi hlongola hi ku n’wi tsongahata. Abixalomu u kunguhata ku rihisela, a rindzela nkarhi wa yena. Kwalomu ka malembe mambirhi endzhakunyana, u lunghiselela nkhuvo lowu Aminoni ni vana lavan’wana va xinuna hinkwavo va hosi va rhambiwaka eka wona. Loko mbilu ya Aminoni yi sungula ku tsaka hi vhinyo, u khomiwa a nga ehleketanga ivi a dlayiwa hi ku lerisa ka Abixalomu.

18. Abixalomu u humesiwa evuhlongeni hi vuxisi byihi?

¹⁸ Hi ku chava ku tshohoka ka hosi, Abixalomu u balekela eGexuri, laha a tshamaka evuhlongeni malembe manharhu. Sweswi, Yowabu, ndhuna ya vuthu ra Davhida, u kunguhata ku tisa ku phahlelana mariyeta exikarhi ka Davhida na Abixalomu. U lunghiselela leswaku wansati wa vutlhari wa Tekowa a humelerisa xiyimo xa ntsheketo emahlweni ka hosi malunghana ni ku tirihisela, vuhlonga ni nxupulo. Loko hosi yi hundzisela ku avanyisa, wansati u paluxa xivangelo xa ntiyiso xa vukona byakwe, hi leswaku Abixalomu n’wana wa hosi hi yoxe u le vuhlongeni eGexuri. Davhida u xiya leswaku Yowabu u kunguhate leswi kambe a nyika mpfumelelo wa leswaku n’wana wakwe wa mufana a tlhelela eYerusalema. Ku hela malembe man’wana mambirhi hosi yi nga si pfumela ku vonana na Abixalomu hi ku kongoma.

19. I xikhiri xihi lexi sweswi xi humelaka erivaleni, naswona hi vuyelo byihi eka Davhida?

¹⁹ Ku nga khathariseki musa wa rirhandzu wa Davhida, Abixalomu hi ku hatlisa u endla xikhiri xo teka xiluvelo eka tata wa yena. Abixalomu u saseke hi ndlela yo hlawuleka exikarhi ka vavanuna hinkwavo va vurhena va Israyele, naswona leswi swi engetela ku navela ni ku tinyungubyisa kakwe. Lembe na lembe ku byewuriwa ka nhloko yakwe yo xonga ka misisi ku tika kwalomu ka 2,3 wa tikhilogiramu. (2 Sam. 14:6, NW, nhlamuselo ya le hansi) Hi marhengu yo hambana-hambana ya vutlhari, Abixalomu u sungula ku yiva timbilu ta vavanuna va Israyele. Eku heteleleni, xikhiri xi humela erivaleni. Loko a kuma mpfumelelo wa tata wa yena wo ya eHebroni, Abixalomu kwalaho u tivisa xikongomelo xakwe xa ku xandzuka ivi a kombela nseketelo wa Israyele hinkwaro eku lwisaneni ka yena na Davhida. Loko tinhlayo letikulu ti ri karhi ti khitikanela etlhelweni ra n’wana wa yena la xandzukaka, Davhida wa baleka eYerusalema a ri ni vaseketeri va nga ri vangani lava tshembekaka, loyi a xiyekaka eka vona ku nga Itayi wa Mugiti, loyi a nge: “Yehova wa hanya, ni hosi, n’wini wanga, wa hanya, leswaku laha hosi, n’wini wa mina, a nga ta va kona, hambi ku ri ku feni, hambi ku ri ku hanyeni, nandza wa wena u ta va kona.”—15:21.

20, 21. (a) Hi swihi swiendlakalo leswi humelelaka enkarhini wa ku baleka ka Davhida, naswona vuprofeta bya Nathani byi hetisekisa ku yini? (b) Ahitofele wa muxisi u fika emakun’wini ya yena hi ndlela yihi?

²⁰ Loko a ri eku balekeni a suka eYerusalema, Davhida u tiva vukanganyisi bya un’wana wa vatsundzuxi vakwe lava tshembiwaka ngopfu, ku nga Ahitofele. Wa khongela a ku: “Yehova, wa nga hundzuluxa makungu ya Ahitofele!” (15:31) Sadoki na Abiyatara, vaprista lava tshembekaka eka Davhida, na Huxayi wa Muariki va rhumeriwa endzhaku eYerusalema ku ya hlalela ni ku vika mintirho ya Abixalomu. Sweswi, emananga, Davhida u hlangana na Siba, nandza wa Mefiboxete, loyi a vikaka leswaku n’wini wa yena sweswi u langutela mfumo ku tlhelela endlwini ya Sawulo. Loko Davhida a hundza, Ximeyi, wa yindlu ya Sawulo, wa n’wi rhuketela ivi a n’wi hoxa hi maribye, kambe Davhida u sivela vavanuna vakwe ku rihisela.

²¹ Le ndzhaku eYerusalema, hi ku ringanyeta ka Ahitofele, Abixalomu wa muvutli wa vuhosi u va ni vuxaka bya rimbewu ni tihlantswa ta tata wakwe “emahlweni, ka Vaisrayele hinkwavo.” Loku i ku hetiseka ka ku avanyisa ka vuprofeta bya Nathani. (16:22; 12:11) Nakambe, Ahitofele u tsundzuxa Abixalomu ku teka vuthu ra vavanuna va 12 000 ivi va hlota Davhida emananga. Hambi swi ri tano, Huxayi, loyi a kumeke ndlela yakwe yo tshembiwa hi Abixalomu, u bumabumela ndlela leyi hambaneke. Naswona hi laha Davhida a khongeleke ha kona, xitsundzuxo xa Ahitofele xi endliwa swa hava. Ku fana na Yudasi, Ahitofele la heleke matimba u ya ekaya ivi a tihinga. Huxayi u vika makungu ya Abixalomu exihundleni eka muprista Sadoki na muprista Abiyatara, lava, na vona, va endlaka leswaku rungula ri hundziseriwa eka Davhida emananga.

22. Ku hlula ka Davhida ku hlaseriwa hi gome rihi?

²² Leswi swi pfuna Davhida ku tsemakanya Yordani ivi a hlawula xivandla xa nyimpi emakhwatini ya Mahanayimi. Kwalaho u veka mavuthu yakwe ivi a ma lerisa ku hanyisana na Abixalomu kahle. Vaxandzuki va tokota ku hluriwa loku lovisaka. Loko Abixalomu a baleka hi meyila emakhwatini lama nga ni misinya leyikulukumba, nhloko yakwe ya phasiwa emarhavini ya le hansi ya murhi lowukulu naswona kwalaho wa lenga-lenga empfhukeni. Loko a n’wi kuma a ri ekhombyeni leri, Yowabu wa n’wi dlaya, a honisa xileriso xa hosi hi laha ku heleleke. Ku vaviseka loku enteke ka Davhida loko a twa rifu ra n’wana wa yena ku kombisiwa hi ku rila ka yena loku nge: “N’wananga Abixalomu! N’wananga, n’wananga Abixalomu! Ingi ku file mina matshan’weni ya wena! Abixalomu, n’wananga, n’wananga!”—18:33.

23. I malunghiselelo wahi lama ma funghaka ku vuya ka Davhida tanihi hosi?

²³ Swiendlakalo swo hetelela swa ku fuma ka Davhida (19:1–24:25). Davhida u hambeta a rila hi ku vaviseka ku kondza Yowabu a n’wi khutaza ku teka xiyimo xakwe lexi faneleke tanihi hosi. Sweswi u hlawula Amasa tanihi murhangeri ehenhla ka vuthu ematshan’wini ya Yowabu. Loko a vuya, u amukeriwa hi vanhu, ku katsa na Ximeyi, loyi Davhida a tsetselelaka vutomi bya yena. Mefiboxete na yena wa ta ku ta tisola, naswona Davhida u n’wi nyika ndzhaka leyi ringanaka ni ya Siba. Nakambe, Israyele na Yuda hinkwaro ma hlanganile ehansi ka Davhida.

24. Hi swihi swiendlakalo swin’wana leswi humelelaka leswi katsaka rixaka ra Benjamini ke?

²⁴ Hambi swi ri tano, ku na makhombo yo tala lama ma ha taka. Xeba, Mubenjamini, u tivula hosi, naswona u hambukisa vo tala eka Davhida. Amasa, hi ku lerisiwa hi Davhida ku hlengeleta vavanuna leswaku va herisa ku xandzuka, u hlanganisiwa hi Yowabu ivi a dlayiwa hi vukanganyisi. Yowabu endzhaku u teka vuthu ivi a landza Xeba emutini wa Avele-Beta-Maaka ivi a wu rhendzela. Hi ku hlayisa xitsundzuxo xa wansati wa vutlhari wa muti, vaaki va dlaya Xeba, naswona Yowabu wa tlhela. Hikwalaho ka leswi Sawulo a dlayeke Vagibiyoni naswona nandzu wa ngati a wu nga si rihiseriwa, ku va ni ndlala ya malembe manharhu eIsrayele. Ku susa nandzu wa ngati, vana va nkombo va majaha va yindlu ya Sawulo va dlayiwa. Endzhakunyana, enyimpini ni Vafilista nakambe, vutomi bya Davhida byi ponisiwa hi laha ku heleleke hi Abixayi ntukulu wakwe. Vavanuna vakwe va hlambanya leswaku a nga ha fanelanga ku ya enyimpini na vona ‘leswaku u nga tshuki u tima rivoni ra Israyele!’ (21:17) Vanharhu va vavanuna vakwe va matimba kutani va tirha hi laha ku xiyekaka eku dlayeni ka swihontlovila swa Vafilista.

25. I yini lexi phofuriwaka eka tinsimu ta Davhida leti endzhaku ti rhekhodiweke?

²⁵ Eyinhleni leyi, mutsari u nghenelela emhakeni hi risimu ra Davhida eka Yehova, a ringanisa Psalma 18 naswona a phofula minkhenso ya nkutsulo “mavokweni ya valala va yena hinkwavo, ne mavokweni ya Sawulo.” Hi ntsako u ri: “Yehova ribye ra mina, ni khokholo ra mina, ni mulweri wa mina! U ponisa hosi ya yena hi ku hlayisa lokukulu, u endla hi tintswalo eka muhlawuriwa wa yena, eka Davhida, ni ka rixaka ra yena hi laha ku nga heriki.” (22:1, 2, 51) Ku landzela risimu ro hetelela ra Davhida, leri eka rona a pfumelaka, “Moya wa Yehova wu vulavula ha mina, rito ra wona ri le ririmini ra mina.”—23:2.

26. I yini lexi vuriwaka mayelana ni vavanuna va matimba va Davhida, naswona u kombisa xichavo engatini ya vona ya vutomi hi ndlela yihi?

²⁶ Loko hi tlhelela endzhaku erhekhodweni ya matimu, hi kuma ku xaxametiwe vavanuna va matimba lava va nga va Davhida, lava vanharhu va vona va xiyekaka. Lava va katseka eka xiendlakalo lexi humelelaka loko vuthu ra vulanguteri ra Vafilista ri simekiwile eBetlehema, ku nga doroba ra ka va Davhida. Davhida u phofula ku navela a ku: “I mani la nga ta ndzi nwisa mati ya xihlovo lexi nge nyangweni ya Betlehema xana?” (23:15) Eka sweswo, vavanuna vanharhu va matimba va sindzisa ku nghena emixaxeni ya Vafilista, va ka mati exihlobyeni, ivi va ma rhwala va tlhelela na wona eka Davhida. Kambe Davhida u ala ku ma nwa. Ematshan’wini ya sweswo, u ma halata ehansi, a ku: “Oho Yehova, a swi ve kule na mina ku endlisa sweswo! A hi ngati ya vanhu lava fambeke va nga hlayisanga vutomi bya vona xana?” (23:17) Eka yena mati ma fana ni ngati ya vutomi leyi va yi vekeke ekhombyeni hikwalaho ka wona. Vavanuna va 30 va matimba va vuthu ra yena ni vatirhi va vona endzhaku va xaxametiwa.

27. Hi xihi xidyoho xo hetelela lexi Davhida a xi endlaka? Ntungu lowu vaka kona wu yimisisiwa ku yini?

²⁷ Eku heteleleni, Davhida wa dyoha hi ku hlaya vanhu. Loko a kombela musa eka Xikwembu, u nyikiwa ku hlawula exikarhi ka minxupulo minharhu: malembe ya nkombo ya ndlala, tin’hweti tinharhu ta ku hluriwa ka mavuthu, kumbe masiku manharhu ya ntungu etikweni. Davhida wa hlamula a ku: “A hi weleni mavokweni ya Yehova, hikuva tintswalo ta yena ti kulu: ndzi nga weli mavokweni ya vanhu.” (24:14) Ntungu wa tiko hinkwaro wu dlaya vanhu va 70 000, wu yimisiwa ntsena loko Davhida, hi ku endla hi swiletelo swa Yehova hi ku tirhisa Gadi, a xava xivuya xa Arawuna, laha a nyikelaka kona magandzelo lama hisiweke ni magandzelo ya xinakulobye eka Yehova.

MHAKA LEYI YI PFUNAKA HA YONA

28. Hi swihi switsundzuxo leswi hlamarisaka leswi nga eka Samuel wa Vumbirhi?

²⁸ Ku na swo tala leswi swi nga kumiwaka eka Samuel wa Vumbirhi leswi swi pfunaka eka muhlayi wa manguva lawa! Kwalomu ka nsusumeto wun’wana ni wun’wana wa munhu wu kombisiwile laha hi mihlovo ya vukulukumba lebyi taleke, lebyiya bya vutomi bya xiviri. Xisweswo, hi tsundzuxiwa hi marito ya matimba hi ta mimbuyelo leyi nga ni khombo ya ku navela ni ku tirihisela (3:27-30), hi ku navela loko biha ka munghana wa vukati wa un’wana (11:2-4, 15-17; 12:9, 10), hi goza ro xenga (15:12, 31; 17:23), hi rirhandzu leri sekeriweke eku hisekeni ntsena (13:10-15, 28, 29), hi ku avanyisa ka xihatla (16:3, 4; 19:25-30) na hi ku delela mintirho ya un’wana ya ku tinyiketela.—6:20-23.

29. Hi swihi swikombiso leswinene swa mahanyelo ni swiendlo leswinene leswi swi kumekaka eka Samuel wa Vumbirhi?

²⁹ Hambi swi ri tano, mpfuno lowukulu ngopfu swinene lowu humaka eka Samuel wa Vumbirhi wu fanele ku kumiwa etlhelweni lerinene, hi ku hlayisa swikombiso swa yona swo tala leswinene swa mahanyelo ni swiendlo leswinene. Davhida i xikombiso eku tinyiketeleni ka yena loku heleleke eka Xikwembu (7:22), vutitsongahati byakwe emahlweni ka Xikwembu (7:18), ku kurisa ka yena vito ra Yehova (7:23, 26), langutelo ra yena leri faneleke ekhombyeni (15:25), ku hundzuka ka yena ka xiviri exidyohweni (12:13), vutshembeki bya yena eka xitshembiso xakwe (9:1, 7), ku hlayisa kakwe ku ringanisela ehansi ka ndzingo (16:11, 12), ku tshembela ka yena ka nkarhi na nkarhi eka Yehova (5:12, 20) ni xichavo xakwe lexi enteke eka malunghiselelo ni minhlawulo ya Yehova (1:11, 12). A swi hlamarisi leswi Davhida a a vuriwa “munhu la rhandziwaka hi [Yehova]”!—1 Sam. 13:14.

30. I misinya yihi ya milawu leyi tirhisiwaka ni ku kombisiwa eka Samuel wa Vumbirhi?

³⁰ Ku tirhisiwa ka misinya yo tala ya milawu ya Bibele na kona ka kumiwa eka Samuel wa Vumbirhi. Exikarhi ka yona ku ni misinya ya milawu ya vutihlamuleri bya vanhu (2 Sam. 3:29; 24:11-15), leswaku swikongomelo leswinene a swi cinci swilaveko swa Xikwembu (6:6, 7), leswaku vunhloko elunghiselelweni ra Yehova ra le tilweni byi fanele ku xiximiwa (12:28), leswaku ngati yi fanele ku langutiwa yi ri leyi kwetsimaka (23:17), leswaku ku phahlelana mariyeta ka laveka eka nandzu wa ngati (21:1-6, 9, 14), leswaku munhu wo tlhariha a nga sivela khombo eka vo tala (2 Sam. 20:21, 22; Ekl. 9:15) ni leswaku vutshembeki enhlengeletanweni ya Yehova ni vayimeri va yona byi fanele ku hlayisiwa ‘hambi ka fiwa kumbe ka hanyiwa.’—2 Sam. 15:18-22.

31. Samuel wa Vumbirhi yi nyikela swivono swa Mfumo wa Xikwembu hi ndlela yihi, hi laha swi tiyisiweke ha kona eMatsalweni ya Vukriste ya Xigriki?

³¹ Xa nkoka ngopfu eka hinkwaswo, Samuel wa Vumbirhi yi kombetela emahlweni naswona yi nyika swivono leswi vangamaka swa Mfumo wa Xikwembu, lowu xi wu simekaka emavokweni ya “N’wana Davhida,” ku nga Yesu Kriste. (Mat. 1:1) Ku hlambanya loku Yehova a ku endleke eka Davhida mayelana ni ku tshama hi laha ku nga heriki ka mfumo wa yena (2 Sam. 7:16) ku tshahiwile eka Mintirho 2:29-36 ku kombeteriwa eka Yesu. Leswaku vuprofeta lebyi nge, “Ndzi ta va tatana eka yena, na yena u ta va n’wana wa mina” (2 Sam. 7:14), hakunene byi kombetele emahlweni eka Yesu swi kombisiwa hi Vaheveru 1:5. Leswi nakambe swi tiyisiwile hi rito ra Yehova leri vulavulaka ri huma etilweni ri ku: “Loyi i N’wananga la rhandzekaka, loyi ndzi n’wi tsakelaka.” (Mat. 3:17; 17:5) Eku heteleleni, ntwanano wa Mfumo na Davhida ku kombeteriwa eka wona hi Gabriyele emaritweni ya yena lama yaka eka Mariya malunghana na Yesu lama nge: “Yena ú ta va nkulukumba, a vuriwa N’wana wa Loyi-a-nge-henhla-henhla; [Yehova] Xikwembu xi ta n’wi nyika xiluvelo xa Davhida tata wa yena. Ú ta fuma rixaka ra Yakobo hi laha ku nga heriki; vuhosi bya yena byi nga ka byi nga vi na makumu.” (Luka 1:32, 33) Xitshembiso xa Mbewu ya Mfumo xi tikomba xi nyanyula swonghasi loko goza rin’wana ni rin’wana eku humeleleni ka rona ri paluxeka emahlweni ya hina!

[Tinhlamuselo ta le hansi]