Ku Lavisisa Yehovha Hi Mbilu Leyi Lunghiseleriweke
EZRA, muprista wa Muisrayele, a a ri muendli wa ndzavisiso, xidyondzi, mukopi ni mudyondzisi wa Nawu la xiyekaka. Eka Vakreste va namuntlha u tlhela a va xikombiso lexinene xa ntirho lowu endliwaka hi moya-xiviri hinkwawo. Njhani? Hikwalaho ka leswi a tshameke a ri la tinyiketeleke eka Xikwembu hambileswi a a hanya eBabilona, muti lowu teleke hi swikwembu swa mavunwa ni vugandzeri bya madimona.
Ku tinyiketela ka Ezra eka Xikwembu a ku tiendlekelanga. U ku hlakulerile. Kunene u hi byela leswaku u “lunghiselele mbilu yakwe leswaku yi kambisisa nawu wa Yehovha ni ku wu endla.”—Ezra 7:10.
Ku fana na Ezra, vanhu va Yehovha namuntlha va lava ku endla hinkwaswo leswi Yehovha a swi languteleke eka vona loko va ri karhi va hanya emisaveni leyi nga byi rhandziki vugandzeri bya ntiyiso. Kutani a hi kambisiseni tindlela leti na hina hi nga lunghiselelaka ha tona timbilu ta hina, vumunhu bya le ndzeni—ku katsa ni mianakanyo ya hina, langutelo, leswi hi swi navelaka ni leswi hi susumetaka—leswaku hi kota ku “kambisisa nawu wa Yehovha ni ku wu endla.”
Ku Lunghiselela Timbilu Ta Hina
“Ku lunghiselela” swi vula “ku endla nchumu wo karhi wu lungheka ka ha ri emahlweni leswaku wu ta tirhisiwa eka xikongomelo xo karhi: ku wu endla wu va eka xiyimo xo karhi leswaku u wu tirhisa.” Ina, loko se u kume vutivi lebyi kongomeke bya Rito ra Xikwembu naswona u nyiketele vutomi bya wena eka Yehovha, kunene mbilu ya wena yi tikombisa yi lunghekile naswona yi nga fanisiwa ni ‘misava leyinene’ leyi Yesu a vulavuleke ha yona eka xifaniso xakwe xa murimi.—Matewu 13:18-23.
Nilokoswiritano, timbilu ta hina ti lava ku tshama ti ri karhi ti kamberiwa ni ku hlakuleriwa. Hikwalaho ka yini? Hikwalaho ka swivangelo swimbirhi. Xo sungula, hikwalaho ka leswi mimboyamelo yo biha, ku fana ni mfava ensin’wini, hi ku olova yi nga dzimaka timitsu, ngopfu-ngopfu “emasikwini [lawa] yo hetelela” laha “moya” wa mafambiselo ya Sathana wu teleke ku tlula rini na rini hi timbewu leti nga ni khombo ta miehleketo ya swa nyama. (2 Timotiya 3:1-5; Vaefesa 2:2) Xivangelo xa vumbirhi xi khumba misava hi yoxe. Loko misava yo tshikiwa yi nga khathaleriwi, hi ku hatlisa ya oma, yi tiya kutani yi nga swi koti ku veka mihandzu. Kumbe vanhu vo tala va nga kandziyela ntanga va nga khathali kutani va gandla misava yi tiya bya ribye. Swa fana ni misava yo fanekisela ya timbilu ta hina. Loko yo honisiwa, kumbe yi kandziyeriwa hi vanhu lava nga khathaliki hi vuhlayiseki bya hina bya moya, yi nga tsandzeka ku veka mihandzu.
Kutani i swa nkoka leswaku hinkwerhu ka hina hi amukela xikhutazo xa Bibele, lexi nge: “Hlayisa mbilu ya wena ku tlula hinkwaswo leswi swi faneleke swi hlayisiwa, hikuva swihlovo swa vutomi swi le ka yona.”—Swivuriso 4:23.
Swilo Leswi Nonisaka “Misava” Ya Timbilu Ta Hina
A hi kambisiseni swilo swin’wana, kumbe timfanelo, leswi nonisaka “misava” ya timbilu ta hina leswaku swilo leswi byariwaka eka yona swi kula kahle. I ntiyiso leswaku ku ni swilo swo tala leswi nga antswisaka mbilu ya hina, kambe laha hi ta kambela swa tsevu: ku nga ku vona xilaveko xa hina xa moya, ku titsongahata, vutshembeki, ku va ni xichavo eka Xikwembu, ripfumelo ni rirhandzu.
Yesu u te: “Va tsaka lava khathalaka hi xilaveko xa vona xa moya.” (Matewu 5:3) Ku fana ni ndlala ya xiviri leyi yi hi tsundzuxaka leswaku hi fanele ku dya, ku lemuka xilaveko xa hina xa moya ku endla leswaku hi tshama hi ri ni ndlala ya swakudya swa moya. Hi ntumbuluko, vanhu va ni ndlala ya swakudya swo tano hikuva swi endla leswaku vutomi bya vona byi va ni xikongomelo. Mintshikilelo leyi tisiwaka hi mafambiselo lawa ya swilo ya Sathana kumbe ku titwa hi ri ni vulolo loko swi ta eku dyondzeni, swi nga endla leswaku hi nga vi na mhaka ni xilaveko lexi. Hambiswiritano, Yesu u te: “Munhu a nga fanelanga a hanya hi xinkwa ntsena, kambe u fanele ku hanya ni hi rito rin’wana ni rin’wana leri humaka enon’wini wa Yehovha.”—Matewu 4:4.
Hi ndlela ya xiviri, ku dya swakudya leswinene nkarhi ni nkarhi hi ku ringanisela, swi kondletela rihanyo ra miri, naswona swi endla leswaku loko nkarhi wa swakudya leswi landzelaka wu fika, miri wu va ni ndlala ya swona. Swi tano ni hi tlhelo ra moya. U nga ha titeka tanihi munhu la nga rhandziki ku hlaya, kambe loko u titoloveta ku hlaya Rito ra Xikwembu siku ni siku, naswona u hlaya tibuku leti sekeriweke eBibeleni minkarhi hinkwayo, u ta kuma leswaku ku hlaya ku ya ku ku nghena engatini. Entiyisweni, u ta tshama u yi langutele hi mahlo-ngati minkarhi leyi u yi tirhiselaka ku hlaya Bibele. Xisweswo u nga hatlisi u lan’wa; lwana hi matimba leswaku u va ni ndlala ya swakudya leswinene swa moya.
Ku Titsongahata Ku Olovisa Mbilu
Ku titsongahata i ka nkoka leswaku hi va ni mbilu leyi lunghiseleriweke, hikuva ku hi endla leswaku hi va vanhu lava dyondzisekaka naswona ku hi pfuna ku amukela ndzayo ni ku tshinyiwa ka rirhandzu hi ku olova. Anakanya hi xikombiso lexinene xa Hosi Yosiya. Hi nkarhi wa ku fuma ka yena ku kumiwe buku ya Nawu wa Xikwembu, lowu xi wu nyikeke hi ku tirhisa Muxe. Loko Yosiya a twa marito ya Nawu kutani a vona ndlela leyi vatata wakwe a va hambuke ha yona evugandzerini bya ntiyiso, u handzule tinguvu takwe hi le xikarhi kutani a rila emahlweni ka Yehovha. Hikwalaho ka yini Rito ra Xikwembu ri fikelele mbilu ya hosi hi ndlela leyi? Rungula leri ri vula leswaku mbilu ya yena a yi ‘olova’ lerova u titsongahatile loko a twa marito ya Yehovha. Yehovha u yi xiyile mbilu ya Yosiya leyi titsongahataka ni leyi amukelaka ndzayo, kutani a n’wi katekisa hilaha ku faneleke.—2 Tihosi 22:11, 18-20.
Ku titsongahata ku pfune vadyondzisiwa va Yesu lava nga “dyondzekangiki, lava tolovelekeke” leswaku va namarhela ni ku tirhisa ntiyiso wa moya, lowu lava va nga ni “vutlhari ni ku twisisa” hi “tlhelo ra nyama” va tsandzekeke ku wu amukela. (Mintirho 4:13; Luka 10:21; 1 Vakorinto 1:26) Lava vo hetelela a va nga tiyimiselanga ku amukela rito ra Yehovha hikuva timbilu ta vona a ti tlanyarile hikwalaho ka ku tikukumuxa. Xana swi fanele swi hi hlamarisa leswi Yehovha a ku vengaka ku tikukumuxa?—Swivuriso 8:13; Daniyele 5:20.
Vutshembeki Ni Ku Chava Xikwembu
Muprofeta Yeremiya u tsale leswaku “mbilu yi kanganyisa ngopfu ku tlula hinkwaswo naswona yi ni khombo. I mani la nga yi tivaka?” (Yeremiya 17:9) Vukanganyisi lebyi byi tikombisa hi tindlela to hambana-hambana, ku fana ni loko hi tiyimelela eka swihoxo leswi hi swi endlaka. Byi tlhela byi vonaka loko hi sasa ku tsana ka xiviri ka vumunhu. Kambe, vutshembeki byi ta hi pfuna leswaku hi hlula mbilu leyi kanganyisaka hi ku endla leswaku hi va ni langutelo ra xiviri hi hina vini leswaku hi kota ku antswisa. Mupisalema u kombise vutshembeki byo tano loko a khongele a ku: “Oho Yehovha, ndzi kambele, u ndzi ringa; tengisa tinso ta mina ni mbilu ya mina.” Swi le rivaleni leswaku mupisalema a a lunghiselele mbilu yakwe leswaku yi pfumelela Yehovha a yi tengisa ni ku yi ringa, hambileswi a swi ta vula ku pfumela leswaku u ni mikhuva leyi nga tengangiki, leyi a yi fanele yi hluriwa.—Pisalema 17:3; 26:2.
Ku chava Xikwembu, leswi katsaka ku “venga swo biha,” i mpfuno lowu nga ni matimba eka endlelo leri ra ku tengisa. (Swivuriso 8:13) Loko a tlangela tintswalo ta rirhandzu ta Yehovha ni vunene byakwe, munhu la chavaka Yehovha hi mbilu yakwe hinkwayo u tshama a ri karhi a swi tiva leswaku Yehovha u ni matimba ya ku xupula, hambi ku ri ku dlaya lava nga n’wi yingisiki. Yehovha u kombise leswaku lava n’wi chavaka va fanele ku tlhela va n’wi yingisa, loko a vule leswi malunghana ni Vaisrayele: “Loko ntsena vo endla leswaku mbilu ya vona yi ndzi chava naswona yi hlayisa swileriso swa mina hinkwaswo nkarhi hinkwawo, ku endlela leswaku swi ta va fambela kahle, vona ni vana va vona, hilaha ku nga riki na makumu!”—Deteronoma 5:29.
Swi le rivaleni leswaku xikongomelo xa ku chava Xikwembu a hi ku va hi tshama hi ri ni rhumbyana, kambe i ku yingisa Tata wa hina la nga ni rirhandzu loyi hi swi tivaka leswaku u hi navelela leswinene. Entiyisweni, ku chava Xikwembu hi ndlela yoleyo swi pfuna hina, swi endla leswaku hi tshama hi tsakile, ku nga leswi swi kombisiweke kahle hi Yesu Kreste hi byakwe.—Esaya 11:3; Luka 12:5.
Mbilu Leyi Lunghiseleriweke Yi Ni Ripfumelo Leri Tiyeke
Mbilu leyi nga ni ripfumelo leri tiyeke ya swi tiva leswaku xin’wana ni xin’wana lexi Yehovha a xi lavaka kumbe lexi a lerisaka eRitweni rakwe leswaku xi endliwa, xi lulamile minkarhi hinkwayo naswona xi ta hi vuyerisa. (Esaya 48:17, 18) Munhu la nga ni mbilu yo tano u eneriseka ngopfu naswona u tshama a tsakile hi ku tirhisa xikhutazo lexi nga eka Swivuriso 3:5, 6, lexi nge: “Tshemba Yehovha hi mbilu ya wena hinkwayo naswona u nga titshegi hi ku twisisa ka wena n’wini. N’wi tivise tindlela ta wena hinkwato, kutani yena u ta lulamisa tindlela ta wena.” Kambe, mbilu leyi nga riki na ripfumelo a yi nge n’wi tshembi Yehovha, ngopfu-ngopfu loko ku endla tano swi vula ku titsona swo karhi, swo fana ni ku olovisa vutomi bya munhu leswaku a ta kota ku nyikela nyingiso etimhakeni ta Mfumo. (Matewu 6:33) Swa twala leswaku ha yini Yehovha a teka mbilu leyi nga riki na ripfumelo yi ri “yo homboloka.”—Vaheveru 3:12.
Ripfumelo ra hina eka Yehovha ri kombisiwa hi tindlela to tala, ku katsa ni hi swilo leswi hi swi endlaka exihundleni emakaya ya hina. Hi xikombiso, anakanya hi nsinya wa nawu lowu nga eka Vagalatiya 6:7, lowu nge: “Mi nga tshuki mi hambukisiwa: Xikwembu a hi xa ku vungunyiwa. Hikuva xin’wana ni xin’wana lexi munhu a xi byalaka, u ta tlhela a tshovela xona.” Leswaku hi na ripfumelo eka nsinya lowu wa nawu swi ta vonaka eka swilo swo fana ni timuvhi leti hi ti hlalelaka, eka tibuku leti hi ti hlayaka, eka nkarhi lowu hi tinyikaka wona wa ku dyondza Bibele ni le ka swikhongelo swa hina. Ina, ku va ni ripfumelo leri tiyeke leri hi susumetelaka ku va lava “byalelaka moya” i nchumu wa nkoka leswaku hi va ni mbilu leyi lunghiseleriweke ku amukela Rito ra Yehovha ni ku ri yingisa.—Vagalatiya 6:8.
Rirhandzu—Mfanelo Ya Nkoka
Ku tlula timfanelo letin’wana hinkwato, entiyisweni rirhandzu ri endla leswaku Rito ra Yehovha ri mila emisaveni ya timbilu ta hina. Xisweswo, loko muapostola Pawulo a ringanisa rirhandzu ni ripfumelo ni ntshembo, u ri hlamusela ri ri ‘lerikulu eka timfanelo leti hinkwato.’ (1 Vakorinto 13:13) Mbilu leyi teleke hi rirhandzu ra Xikwembu yi kuma ku eneriseka lokukulu ni ntsako hi ku xi yingisa; kunene a yi swi languteli ehansi swilaveko swa Xikwembu. Muapostola Yohane u te: “Ku rhandza Xikwembu, hi kona ku hlayisa swileriso swa xona; kasi loko swi ri swileriso swa xona a swi tiki.” (1 Yohane 5:3) Malunghana ni mhaka leyi fanaka, Yesu u te: “Loko munhu a ndzi rhandza u ta hlayisa rito ra mina, naswona Tatana u ta n’wi rhandza.” (Yohane 14:23) Xiya leswaku rirhandzu rero i xandla famba xandla vuya. Ina, Yehovha u va rhandza swinene lava tshinelaka eka yena hi rirhandzu.
Yehovha wa swi tiva leswaku a hi hetisekanga ni leswaku hi tshamela ku n’wi dyohela. Hambiswiritano, a nga fambeli ekule na hina. Leswi Yehovha a swi lavaka eka malandza yakwe i “mbilu leyi heleleke,” leyi hi susumetelaka ku n’wi tirhela hi ku tirhandzela “hi moya-xiviri lowu tsakeke.” (1 Tikronika 28:9) Ina, Yehovha wa swi tiva leswaku swi teka nkarhi ni matshalatshala leswaku hi hlakulela timfanelo letinene etimbilwini ta hina kutani hi veka mihandzu ya moya. (Vagalatiya 5:22, 23) Hikwalaho, u hi lehisela mbilu, “hikuva yena u ku tiva kahle ku vumbeka ka hina, wa tsundzuka leswaku hi ntshuri.” (Pisalema 103:14) Hi langutelo leri fanaka, Yesu a nga si tshama a sola vadyondzisiwa vakwe hi ndlela yo biha hikwalaho ka swihoxo swa vona, kambe u va lehisele mbilu, a va pfuna ni ku va khutaza. Xana rirhandzu, musa ni ku lehisa mbilu ko tano ka Yehovha na Yesu a swi ku susumeteli ku va rhandza hilaha ku engetelekeke?—Luka 7:47; 2 Petro 3:9.
Loko minkarhi yin’wana u swi kuma swi tika ku tshika mikhuva yo karhi leyi dzimeke timitsu ku fana ni mfava kumbe ku herisa mikhuva yo biha leyi tiyeke ku fana ni vumba, u nga heli mbilu kumbe u tsana. Ematshan’weni ya sweswo, lwela ku tshama u ri karhi u antswisa, u ri karhi u “phikelela exikhongelweni,” ku katsa ni ku tshamela ku kombela Yehovha leswaku a ku nyika moya wakwe. (Varhoma 12:12) Leswi a swi navelaka ku ku pfuna, na wena, ku fana na Ezra, u ta swi kota ku va ni mbilu leyi lunghiseleriweke kahle ku “kambisisa nawu wa Yehovha ni ku wu endla.”
[Xifaniso lexi nga eka tluka 31]
Ezra u tshame a ri karhi a chava Xikwembu hambiloko a ri eBabilona
[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 29]
Garo Nalbandian