Murhi Lowu “Switluka Swa Wona Swi Nga Vuniki”
XANA u tshame u vona ndhawu leyi nga ekule ni le madorobeni leyi funengetiweke hi mirhi ya rihlaza leyi kuleke kahle? A swi kanakanisi leswaku u ta pfumela leswaku ndhawu yoleyo yi sasekile hakunene. Loko u vona mirhi leyikulu leyi nga ni matluka yo tala, xana u nga ehleketa leswaku ku ni dyandza endhawini yoleyo? Ematshan’weni ya sweswo, wa swi tiva leswaku ku fanele ku ri ni mati yo tala lama endlaka leswaku mirhi yoleyo yi hanya kahle.
Swa fanela leswi Bibele yi fanisaka vanhu lava nga ni vuxaka lebyinene ni Xikwembu ni mirhi leyikulu leyi hanyeke kahle. Hi xikombiso, xiya mhaka leyi tsakisaka leyi nga eka tindzimana to sungula eka ndzima yo sungula ya buku ya Pisalema:
“Wa tsaka munhu la nga fambangiki hi xitsundzuxo xa lavo homboloka, la nga yimangiki etindleleni ta vadyohi, naswona a nga tshamangiki exitshan’weni xa vahlekuri. Kambe u tsakela nawu wa Yehovha, naswona nawu wakwe u wu hlaya hi rito ra le hansi vusiku ni nhlikanhi. Kunene u ta fana ni murhi lowu byariweke etlhelo ka swinambyana swa mati, lowu humesaka mbhandzu wa wona hi nguva ya kona, lowu switluka swa wona swi nga vuniki, hinkwaswo leswi a swi endlaka swi ta humelela.”
Hilaha ku fanaka, eka Yeremiya 17:7, 8 ha hlaya: “U katekile munhu la tiyeke emirini loyi a tshembaka Yehovha ni loyi ntshembo wakwe ku nga Yehovha. Kunene u ta fana ni murhi lowu byariweke ekusuhi ni mati, lowu naviselaka timitsu ta wona laha mati ma khulukaka kona; naswona a nge ku voni ku hisa loko ku fika, kambe switluka swakwe swi ta va swikulu. Hi lembe ra dyandza a nge vileli, naswona a nge tshiki ku veka mihandzu.”
Eka matsalwa lawa hamambirhi, mirhi yi tirhisiwa ku fanisa leswi humelelaka eka munhu loyi a endleka leswi lulameke, loyi a tsakelaka milawu ya Xikwembu naswona a xi tshembeka hi mbilu yakwe hinkwayo. Leswi swi hi endla hi tivutisa xivutiso lexi, Xana munhu wo tano u fana njhani ni murhi wo fanekisela lowu hanyeke kahle? A hi kambisiseni tindzimana leti hi vukheta.
“Murhi Lowu Byariweke Etlhelo Ka Swinambyana Swa Mati”
Mirhi leyi ku vulavuriwaka ha yona ku vuriwa leswaku yi byariwe “etlhelo ka swinambyana swa mati” kumbe “ekusuhi ni mati,” ku nga ri ekusuhi ni nambu kumbe xinambyana xin’we ntsena. Mhaka leyi fanaka yi kumeka eka Esaya 44:3, 4, laha Yehovha Xikwembu a vulavuleke hi ndlela leyi a a ta va khathalela ha yona Vayuda lava hundzukeke lava vuyeke hi le vuhlongeni eBabilona. Hi ku tirhisa muprofeta Esaya, Yehovha u te: “Ndzi ta chela mati eka la nga ni torha, ni swinambyana leswi khulukaka endhawini yo oma. . . . Kunene va ta huma onge hi le xikarhi ka byanyi bya rihlaza, ku fana ni mirhi ya phopla emakheleni ya mati.” Laha “swinambyana” ni ‘makhele ya mati’ ku vuriwa leswaku swi endla leswaku lava sirheleriwaka ni ku kongomisiwa hi Xikwembu va kula ku fana ni mirhi ya phopla.
Hambi ku ri namuntlha, etindhawini leti ku rimiwaka eka tona u nga vona migerho ya mati ni swinambyana swi khuluka swi suka endhawini leyi nga ni mati yo tala, yo fana ni le xihlobyeni xo enta, enambyeni, etiveni kumbe edan’wini. Hi ntolovelo, migerho yoleyo i ndlela leyi tirhisiwaka ku cheleta masimu. Minkarhi yin’wana migerho ya mati yi kongome laha ku nga ni mirhi leyi tswalaka mihandzu. Minkarhi yin’wana swinambyana swi nga cheleta masimu etlhelo rin’wana kasi lerin’wana swi cheleta mirhi leyi kumbexana yi byariweke laha xitandi xi helelaka kona.
Xana mirhi leyi byariweke etlhelo ka swinambyana yi kula njhani? Pisalema 1:3 yi vulavula hi murhi lowu “humesaka mbhandzu wa wona hi nguva ya kona.” Ematikweni lawa Bibele yi tsariweke eka wona, ku ni mirhi ya makuwa, ya magrenada, ya maapula, ya mincindzu ni ya mitlhwari. Hambileswi murhi wa makuwa wu nga lehaka timitara ta kaye naswona wu va ni marhavi lamakulu, mirhi yo tala leyi tswalaka mihandzu a yi lehi ngopfu. Kambe yi va yi hanye kahle naswona yi tswala mihandzu yo tala hi nguva ya kona.
Eminkarhini ya khale, mirhi leyikulu ya phopla a yi kula eribuweni ra milambu ni swinambyana etikweni ra Siriya ni ra Palestina. EBibeleni, mirhi ya phopla hakanyingi ku vulavuriwa ha yona swin’we ni tindhawu leti mati ma khulukaka eka tona kumbe ‘eminkoveni.’ (Levhitika 23:40) Mirhi ya minengenetsi leyi fanaka ni ya phopla, na yona ya kumeka etindhawini leti teleke mati. (Ezekiyele 17:5) Mirhi leyi leyikulu leyi kulaka kahle yi yi fanekisela kahle mhaka leyi mupisalema na Yeremiya a va lava ku yi vula: Lava lavaka ku landzela milawu ya Xikwembu ni ku xi tshemba hi mbilu ya vona hinkwayo va ta tshama va ri ni vuxaka lebyinene na xona, naswona “hinkwaswo leswi [va] swi endlaka swi ta humelela.” Xana sweswo a hi swona leswi hi swi lavaka evuton’wini—ku va swilo swi hi fambela kahle?
Ku Tsakela Nawu Wa Yehovha
Namuntlha vanhu va ringeta tindlela to tala leswaku swilo swi va fambela kahle evuton’wini. Va nghena hi nhloko eka swiendlo leswi va ehleketaka leswaku swi ta va endla va va ni ndhuma ni ku va ni rifuwo, kambe hakanyingi swilo sweswo swo va norho ntsena naswona vanhu va kona va hetelela va hele matimba. Kambe, i yini leswi nga tiselaka vanhu ku eneriseka ka xiviri ni ntsako lowu nga heriki? Marito lama vuriweke hi Yesu eka Dyondzo ya le Ntshaveni ma hi nyika nhlamulo. U te: “Va tsaka lava khathalaka hi xilaveko xa vona xa moya, hikuva mfumo wa matilo i wa vona.” (Matewu 5:3) Hakunene vanhu a va kumi ntsako wa xiviri hi ku va ni rifuwo ro tala kambe va wu kuma hi ku xiya leswaku va ni xilaveko xa ku va ni vuxaka lebyikulu na Yehovha kutani va endla leswi lavekaka leswaku va byi hlakulela leswaku va hanya kahle eripfumelweni ku fana ni mirhi leyi hanyeke kahle leyi tswalaka mihandzu ya yona hi nguva ya kona. Hi nga hanya kahle eripfumelweni hi ndlela yihi?
Hi ku ya hi leswi vuriweke hi mupisalema, hi fanele hi rhanga hi ku papalata swilo swin’wana. U vulavule hi “xitsundzuxo xa lavo homboloka,” ‘tindlela ta vadyohi’ ni ‘xitshamo xa vahlekuri.’ Leswaku hi tsaka hi fanele hi papalata vanhu lava hlekulaka kumbe lava yi baka hi makatla milawu ya Xikwembu.
Xa vumbirhi, hi fanele hi tsakela nawu wa Yehovha. Loko hi tsakela nchumu kumbe ntirho wo karhi, hi lava tindlela hinkwato leswaku hi wu endla, a swi tano ke? Kutani ku tsakela nawu wa Xikwembu swi vula ku ri teka ri ri ra nkoka swinene Rito ra Xikwembu, ku navela ku dyondza swo tala ha rona ni ku ri twisisa kahle.
Xa vunharhu, hi fanele hi wu hlaya “hi rito ra le hansi vusiku ni nhlikanhi.” Sweswo swi vula leswaku hi fanele hi hlaya Bibele nkarhi na nkarhi naswona hi anakanyisisa hi leswi hi swi hlayaka. Hi fanele hi rhandza Rito ra Xikwembu hilaha mupisalema a a ri rhandza hakona loko a yimbelela a ku: “Ndzi wu rhandza swinene nawu wa wena! Ndzi anakanya ha wona siku hinkwaro.”—Pisalema 119:97.
Loko hi kuma vutivi lebyi kongomeke hi Yehovha Xikwembu naswona hi sungula ku n’wi tshemba hi mbilu ya hina hinkwayo swin’we ni switshembiso swakwe, hakunene hi ta va lava hanyeke kahle eripfumelweni. Kutani hi ta fana ni munhu loyi a tsakeke loyi a hlamuseriweke hi mupisalema—“hinkwaswo leswi a swi endlaka swi ta humelela.”